บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
34. Nirodhasamapattinananiddesavannana [83] Nirodhasamapattinananiddese samathabalanti kamacchandadayo paccanika- dhamme sametiti samatho, soyeva akampaniyatthena balam. Anagamiarahantanamyeva samadhipatipakkhassa kamacchandassa pahanena samadhismim paripurakaribhavappattatta tesamyeva samadhi balappattoti katva "samathabalan"ti vuccati, na annesam. Samadhi- balantipi patho. Vipassanabalanti aniccadivasena vividhehi akarehi dhamme passatiti vipassana, sayeva akampaniyatthena balam. Tesamyeva ubhinnam balappattam vipassanananam. Tattha samathabalam anupubbena cittasantanavupasamanattham nirodhe ca patipadanattham, vipassanabalam pavatte adinavadassanattham nirodhe ca anisamsadassanattham. Nivaraneti nimittatthe bhummavacanam, nivarananimittam nivaranapaccayati attho. Karanatthe va bhummavacanam, nivaranenati attho. Na kampatiti jhanasamangipuggalo. Atha va jhananti jhananganam adhippetatta pathamena jhanena tamsampayuttasamadhi nivarane na kampati. Ayameva cettha yojana gahetabba. Uddhacce cati uddhaccasahagatacittuppade uddhacce ca. Uddhaccanti ca uddhatabhavo, tam avupasama- lakkhanam. Uddhaccasahagatakilese cati uddhaccena sahagate ekuppadadibhavam gate uddhaccasampayutte mohaahirikaanottappakilese ca. Khandhe cati uddhaccasampayutta- catukkhandhe ca. Na kampati calati na vedhatiti annamannavevacanani. Uddhacce na kampati, uddhaccasahagatakilese na calati, uddhaccasahagatakhandhe na vedhatiti yojetabbam. Vipassanabalam sattannamyeva anupassananam vuttatta tasamyeva vasena vipassanabalam paripunnam hotiti veditabbam. Avijjaya cati dvadasasupi akusalacittuppadesu avijjaya ca. Avijjasahagatakilese cati yathayogam avijjaya sampayuttalobhadosamanaditthivicikicchathinauddhaccaahirikaanottappakilese ca. Vacisankharati vitakkavicaRa. "pubbe kho avuso visakha vitakketva vicaretva paccha vacam bhindati, tasma vitakkavicara vacisankharo"ti 1- vacanato vacam sankharonti uppadentiti vacisankhaRa. Kayasankharati assasapassasa. "assasapassasa kho avuso visakha kayika ete dhamma kayappatibaddha, tasma assasapassasa kayasankharo"ti vacanato kayena sankhariyantiti kayasankhaRa. Sannavedayitanirodhanti sannaya vedanaya ca nirodham. Cittasankharati sanna ca vedana ca. "cetasika 2- ete dhamma cittappatibaddha, tasma sanna ca vedana ca cittasankharo"ti 3- vacanato cittena sankhariyantiti cittasankhaRa. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/463/413 2 Ma. yasma kho avuso visakha cetasika @3 Ma.mu. 12/463/413 [84] Nanacariyasu anupassanavasane, 1- vivattananupassanagahanena va tassa adibhuta cariyakathaya nanacariyati vutta sesanupassanapi gahita hontiti veditabbam. Solasahi nanacariyahiti ca ukkatthaparicchedo, anagamissa pana arahattamaggaphalavajjahi cuddasahipi hoti paripunnabalatta. [85] Navahi samadhicariyahiti ettha pathamajjhanadini attha pathamajjhanadinam patilabhatthaya sabbattha upacarajjhanavasena ekati nava samadhicariya. Balacariyanam kim nanattam? samathabalepi hi "nekkhammavasena"tiadihi sattahi pariyayehi Upacarasamadhi vutto, peyyalavittharato "pathamajjhanavasena"tiadihi samasattatiya varehi yathayogam appanupacarasamadhi vutto, samadhicariyayapi "pathamam jhanan"tiadihi atthahi pariyayehi upacarasamadhi vuttoti. Pathamam jhanam patilabhatthayatiadihi atthahi pariyayehi upacarasamadhi vuttoti. Ubhayatthapi appanupacarasamadhiyeva vutto. Evam santepi akampiyatthena balani vasibhavatthena cariyati veditabba. Vipassanabale pana satta anupassanava "vipassanabalan"ti vutta, nanacariyaya satta ca anupassana vutta, vivattananupassanadayo nava ca visesetva vutta. Idam nesam nanattam. Satta anupassana pana akampiyatthena balani vasibhavatthena cariyati veditabba. "vasibhavata panna"ti 2- ettha vuttavasiyo vissajjetum vasiti panca vasiyoti itthilingavoharena vuttam. Vaso eva vasiti vuttam hoti. Puna puggala- ditthanaya desanaya ta vasiyo vissajjento avajjanavasitiadimaha. Avajjanaya vaso avajjanavaso, so assa atthiti avajjanavaSi. Esava nayo sesesu. Pathamam jhanam yatthicchakanti yattha yattha padese icchati game va aranne va, tattha tattha avajjati. Yadicchakanti yada yada kale sitakale va unhakale va, tada @Footnote: 1 Si. anupassanavasena 2 khu.pati. 31/55/4 Tada avajjati. Atha va yam yam pathamam jhanam icchati pathavikasinarammanam va sesarammanam va, tam tam avajjati. Ekekakasinarammanassapi jhanassa vasitanam vuttatta purimayojanayeva sundarataRa. Yavaticchakanti yavatakam kalam icchati accharasanghatamattam va sattaham va, tavatakam kalam avajjati. Avajjanayati manodvaravajjanaya. Dandhayitattanti avasavattibhavo, alasabhavo va. Samapajjatiti patipajjati, appetiti attho. Adhitthatiti antosamapattiyam adhikam katva titthati. Vutthanavasiyam pathamam jhananti nissakkatthe upayogavacanam, pathamajjhanati attho. Paccavekkhatiti paccavekkhanajavanehi nivattitva passati. Ayamettha palivannana. Ayam pana atthappakasana:- pathamajjhanato vutthaya vitakkam avajjanato bhavangam upacchinditva pavattavajjananantaram vitakkarammananeva cattari panca javanani javanti, tato dve bhavangani, tato puna vicararammanam avajjanam vuttanayeneva javananiti evam pancasu jhanangesu yada nirantaram cittam pesetum sakkoti, athassa avajjanavasi siddhava hoti. Ayam pana matthakappatta vasi bhagavato yamakapatihariyeva labbhati. Ito param sighatara avajjanavasi nama natthi. Annesam pana anantara bhavangavare ganana natthi. Mahamoggallanattherassa nandopanandadamane viya sigham samapattisamapajjanasamatthata samapajjanavasi nama. Accharamattam va dasaccharamattam va khanam samapattim thapetum samatthata adhitthanavasi nama. Tatheva tato lahum vutthanasamatthata vutthanavasi nama. Paccavekkhanavasi pana avajjanavasiya eva vutta. Paccavekkhanajavananeva hi tattha avajjananantaraniti. Iti avajjanavasiya siddhaya paccavekkhanavasi siddha hoti, adhitthanavasiya ca siddhaya vutthanavasi siddha hoti. Evam santepi "ayam pana matthakappatta vasi bhagavato yamakapatihariye labbhati"ti vuttatta patihariyakale jhanangapaccavekkhananam abhavato nanavidhavannadinimmanassa nanakasinavasena ijjhanto tamtamkasinarammanam Jhanam samapajjitukamassa yatharuci lahum tasmim kasine vuttanayena avajjanapavattana- samatthata avajjanavasi, tadavajjanavithiyamyeva tassa tassa jhanassa appanasamatthata- samapajjanasamatthata samapajjanavaSi. Evam hi vuccamane yutti ca na virujjhati, vasipatipati ca yathakkameneva yujjati. Jhanangapaccavekkhanayam pana "matthakappattayeva panca javanani"ti vuttatta vuttanayena sattasupi javanesu javantesu paccavekkhanavasiyeva hoti. Evam sante "pathamajjhanam avajjati"ti vacanam na yujjatiti ce? yatha kasine pavattam jhanam karanopacarena kasinanti vuttam, tatha jhanapaccayam kasinam "sukho buddhanam uppado"tiadisu 1- viya phalopacarena jhananti vuttam. Yathaparicchinne kale thatva vutthitassa niddaya pabuddhassa puna niddokkamane viya puna jhanokkamane satipi adhitthanavasiyeva nama, yathaparicchedena vutthitassa pana vutthane satipi vutthanavasi nama hotiti ayam tesam viseso. Nirodhasamapattiya vibhavanattham pana idam panhakammam:- ka nirodhasamapatti, ke tam samapajjanti, ke na samapajjanti, kattha samapajjanti, kasma samapajjanti, kathancassa samapajjanam hoti, katham thanam katham vutthanam, vutthitassa kim ninnam cittam hoti, matassa ca samapannassa ca ko viseso, nirodhasamapatti kim sankhata asankhata lokiya lokuttara nipphanna anipphannati? tattha ka nirodhasamapattiti? ya anupubbanirodhavasena cittacetasikanam dhammanam appavatti. Ke tam samapajjanti, ke na samapajjantiti? sabbepi puthujjana sota Panna sakadagamino sukkhavipassaka ca anagami arahanto na samapajjanti, atthasamapattilabhino pana anagamino ca khinasava ca samapajjanti. @Footnote: 1 khu.dha. 25/194/51 Kattha samapajjantiti? pancavokarabhave. Kasma? anupubbasamapatti- sabbhavato. Catuvokarabhave pana pathamajjhanadinam uppattiyeva natthi, tasma na sakka tattha samapajjitum. Kasma samapajjantiti? sankharanam pavattibhede ukkanthitva ditneva dhamme Acittaka hutva "nirodham nibbanam patva sukham viharissama"ti samapajjanti. Kathancassa samapajjanam hotiti samathavipassanavasena ussakkitva katapubba- kiccassa nevasannanasannayatanam nirodhayato evamassa samapajjanam hoti. Yo hi samathavaseneva ussakkati, so nevasannanasannayatanasamapattim patva titthati. Yo vipassanavaseneva ussakkati, so phalasamapattim patva titthati. Yo pana ubhayavasena ussakkitva nevasannanasannayatanam nirodheti, so tam samapajjatiti ayamettha sankhePo. Ayam pana vittharo:- idha bhikkhu nirodham samapajjitukamo katabhattakicco sudhotahatthapado vivitte okase supannatte asane nisidati pallankam abhujitva ujum kayam panidhaya parimukham satim upatthapetva, so pathamajjhanam samapajjitva vutthaya tattha sankhare aniccato dukkhato anattato vipassati. Vipassana panesa tividha hoti sankharaparigganhanakavipassana phalasamapattivipassana nirodhasamapattivipassanati. Tattha sankharaparigganhanakavipassana manda va hotu tikkha va, maggassa padatthanam hotiyeva. Phalasamapattivipassana tikkhava vattati maggabhavanasadisa. Nirodhasamapattivipassana pana natimanda natitikkhava vattati. Tasma esa natimandaya natitikkhaya vipassanaya tesam sankhare vipassati, tato dutiyam jhanam samapajjitva vutthaya tattha sankhare tatheva vipassati. Tato tatiyam jhanam .pe. Tato vinnanancayatanam samapajjitva vutthaya tattha sankhare tatheva vipassati. Atha akincannayatanam samapajjitva vutthaya catubbidham pubbakiccam karoti nanabaddhaavikopanam samghapatimananam satthupakkosanam addhanaparicchedanti. Tattha nanabaddhaavikopananti yam imina bhikkhuna saddhim ekabaddham na hoti, nanabaddham hutva thitam pattacivaram va mancapitham va nivasanageham va annam va pana kinci parikkharajatam, tam yatha na kuppati, aggiudakavatacoraunduradinam vasena na vinassati, evam adhitthanavidhanam:- idanca imasmim sattahabbhantare ma aggina jhayatu, ma udakena vuyhatu, ma vatena viddhamsatu, ma corehi hariyatu, ma unduradihi khajjatu"ti. Evam adhitthite tam sattaham tassa na koci parissayo hoti, anadhitthahato pana aggiadihi vinassati. Idam nanabaddhaavikopanam nama. Yam pana ekabaddham hoti nivasanaparupanam va nisinnasanam va, tattha visum adhitthanakiccam natthi, samapattiyeva 1- nam rakkhati. Samghapatimanananti bhikkhusamghapatimananam udikkhanam. Yava so bhikkhu agacchati, tava samghakammassa akarananti attho. Ettha ca na patimananam etassa pubbakiccam, patimananavajjanam pana pubbakiccam. Tasma evam avajjitabbam:- "sace mayam sattaham nirodham samapajjitva nisinne samgho apalokanakammadisu 2- kincideva kammam kattukamo hoti, yava mam koci bhikkhu agantva na pakkosati, tavadeva vutthahissami"ti. Evam katva samapanno hi tasmim samaye vutthatiyeva. Yo pana evam na karoti, samgho ca sannipatitva tam apassanto "asuko bhikkhu kuhin"ti pucchitva "nirodham samapanno"ti vutte kinci bhikkhum peseti "gaccha tam samghassa vacanena pakkosa"ti. Athassa tena bhikkhuna savanupacare thatva "samgho tam avuso patimaneti"ti vuttamatteyeva vutthanam hoti. Evam garuka hi samghassa ana nama. Tasma tam avajjitva yatha sayameva vutthati, evam samapajjitabbam. Satthupakkosananti idhapi satthu pakkosanavajjanameva imassa pubbakiccam. Tasma tampi evam avajjitabbam:- "sace mayam sattaham nirodham samapajjitva @Footnote: 1 samapattivaseneva, visuddhi. 3/366-7 (sya) @2 nattikammadisu, visuddhi. 3/367 (sya) Nisinne sattha otinne vatthusmim sikkhapadam pannapeti. Tatharupaya va atthuppattiya dhammam deseti. Yava mam koci agantva na pakkosati, tavadeva vutthahissami"ti. Evam katva nisinno hi tasmim samaye vutthatiyeva. Yo pana evam na karoti, sattha ca samghe sannipatite tam apassanto "asuko bhikkhu kuhin"ti pucchitva "nirodham samapanno"ti vutte kinci bhikkhum peseti "gaccha tam mama vacanena pakkosa"ti. Athassa tena bhikkhuna savanupacare thatva "sattha ayasmantam amanteti"ti vuttamatteyeva vutthanam hoti. Evam garukam hi satthu pakkosanam. Tasma tam avajjitva yatha pathamameva vutthati, evam samapajjitabbam. Addhanaparicchedoti jivitaddhanassa paricchedo. Imina hi bhikkhuna addhana- paricchedesu kusalena bhavitabbam. "attano ayusankhara sattaham pavattissanti, na pavattissanti"ti avajjitvava samapajjitabbam. Sace hi sattahabbhantare nirujjhanake ayusankhare anavajjitvava samapajjati, tassa nirodhasamapatti maranam patibahitum na sakkoti. Antonirodhe maranassa natthitaya antarava samapattito vutthati, tasma etam avajjitvava samapajjitabbam. Avasesam hi anavajjitumpi vattati, idam pana avajjitabbamevati vuttam. So evam akincannayatanam samapajjitva vutthaya imam pubbakiccam katva nevasannayatanam samapajjati. Athekam va dve va cittavare atikkamitva acittako hoti, nirodham phusati. Kasma panassa dvinnam cittanam upari cittani nappavattantiti? nirodhassa payogatta. Idam hi imassa bhikkhuno dve samathavipassanadhamme yuganaddhe katva atthasamapattiarohanam anupubba- nirodhassa payogo, na nevasannanasannayatanasamapattiyati nirodhassa payogatta dvinnam cittanam upari nappavattanti. Katham thananti? evam samapannaya panassa kalaparicchedavasena ceva antara Ayukkhayasamghapatimananasatthupakkosanabhavena ca thanam hoti. Katham vutthananti? anagamissa anagamiphalasamapattiya arahato arahattaphalasamapattiyati evam dvedha vutthanam hoti. Vutthitassa kinninnam cittam hotiti? nibbananinnam. Vuttanhetam "sanna- vedayitanirodhasamapattiya vutthitassa kho avuso visakha bhikkhuno vivekaninnam cittam hoti vivekaponam vivekapabbharan"ti. 1- Matassa ca samapannassa ca ko visesoti? ayampi attho sutte vuttoyeva. Yathaha "yvayam avuso mato kalankato, tassa kayasankhara niruddha patippassaddha, vacisankhara, cittasankhara niruddha patippassaddha, ayu parikkhino, usma vupasanta indriyani paribhinnani. Yvayam bhikkhu sannavedayitanirodhasamapanno, tassapi kayasankhara niruddha patippassaddha, vacisankhara, cittasankhara niruddha patippassaddha, ayu aparikkhino, usma avupasanta indriyani aparibhinnani"ti. 2- Kim nirodhasamapatti sankhata asankhatatiadipucchayam pana "sankhata"tipi "asankhata"tipi "lokuttara"tipi na vattabba. Kasma? sabhavato natthitaya. Yasma pana samapajjantassa vasena samapanno nama hoti, tasma nipphannati vattum vattati, na anipphannati. Iti santa samapatti ayam ariyanisevita. Dittheva dhamme nibbana- miti sankhamupagatati. Nirodhasamapattinananiddesavannana nitthita. ------------- @Footnote: 1 Ma.mu. 123/464/414 2 vippasannani, Ma.mu. 12/457/406The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 328-336. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7334&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7334&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=217 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2431 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=2855 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=2855 Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]