ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

page367.

53. Pubbenivasanussatinananiddesavannana [105] Pubbenivasanussatinananiddese evam pajanatitiadi catusu iddhipadesu paribhavitacittassa pubbenivasanussatinanam uppadetukamassa taduppadanavidhanadassanattham vuttam. Kamato hi paticcasamuppadam passitva vinnana- namarupasalayatanaphassavedanasankhatam paccuppannam phalasankhepam passati, tassa paccayam purima- bhave kammakilesasankhatam hetusankhepam passati, tassa paccayam purimabhaveyeva phalasankhepam passati, tassa paccayam tatiyabhave hetu sankhepam passati. Evam paticcasamuppadadassanena jatiparamparam passati. Evam bahupakaro pubbenivasanussatinanassa paticcasamuppada- manasikaro. Tattha "imasmim sati idam hoti, imassuppada idam uppajjati"ti idam paticcasamuppadaniddesassa uddesavacanam. Etesam annataravacaneneva atthe siddhe dvidha vacanam kasmati ce? atthananattasabbhavato. Katham? imasmim satiti imasmim paccaye vijjamane. Idam sabbapaccayanam sadharanavacanam. Idam hotiti idam paccayuppannam bhavati. Idam sabbapaccayuppannanam hi sadharanavacanam. Imina sakalena vacanena ahetukavado patisiddho hoti. Ye hi dhamma paccayasambhava honti, na paccayabhava, te ahetuka nama na hontiti. Imassuppadati imassa paccayassa uppadahetu. Idam sabbapaccayanam uppadavantata dipanavacanam. Idam uppajjatiti idam paccayuppannam uppajjati. Idam sabbapaccuppannanam tato uppajjamanatadipanavacanam. Imina sakalena vacanena sassatahetukavado patisiddho hoti. Ye hi uppadavanto dhamma, te anicca. Tasma satipi sahetukatte aniccahetuka ete dhamma na loke niccasammatapakatipurisadihetukati vuttam hoti. Yadidanti niddisitabbatthasandassanam. Avijjapaccaya sankharati ettha yam paticca phalameti, so paccayo. Paticcati na vina, apaccakkhitvati attho. Etiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Uppajjati ceva pavattati cati attho. Apica upakarakattho paccayattho, avijja ca sa paccayo cati avijjapaccayo. Tasma avijjapaccaya sankhara sambhavantiti yojana. Evam sambhavantisaddassa sesapadehipi yojana katabba. Sokadisu ca socanam soko. Paridevanam paridevo. Dukkhayatiti dukkham. Uppadatthitivasena va dvedha khanatitipi dukkham. Dumanassa bhavo domanassam. Bhuso ayaso upayaso. Sambhavantiti nibbattanti. Evanti nidditthanayanidassanam. Tena avijjadiheva karanehi, na issaranimmanadihiti dasseti. Etassati yathavuttassa. Kevalassati asammissassa, sakalassa va. Dukkhakkhandhassati dukkhasamuhassa, na sattassa na sukhasubhadinam. Samudayoti nibbatti. Hotiti sambhavati. Tattha katama avijja? dukkhe annanam dukkhasamudaye annanam dukkhanirodhe Annanam dukkhanirodhagaminiya patipadaya annanam pubbante annanam aparante annanam pubbantaparante annanam idappaccayatapaticcasamuppannesu dhammesu annanam. Katame sankhara? punnabhisankharo apunnabhisankharo anenja- bhisankharo kayasankharo vacisankharo cittasankharo. Attha kamavacarakusalacetana panca rupavacarakusalacetana punnabhisankharo, dvadasa akusalacetana apunnabhisankharo, catasso arupavacaracetana anenjabhisankharo. Kayasancetana kayasankharo, vacisancetana vacisankharo manosancetana cittasankharo. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "ime sankhara avijjapaccaya honti"ti? avijjabhave bhavato. Yassa hi dukkhadisu avijjasankhatam annanam appahinam hoti, so dukkhe tava pubbantadisu ca annanena samsaradukkham sukhasannaya gahetva tasseva 1- hetubhute tividhepi sankhare arabhati. Samudaye annanena dukkhahetubhutepi tanhaparikkhare sankhare sukhahetubhute mannamano @Footnote: 1 abhi.A. 2/156

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Arabhati. Nirodhe pana magge ca annanena dukkhassa anirodhabhutepi gativisese dukkhanirodhasanni hutva nirodhassa ca amaggabhutesupi yannamaratapadisu nirodhamaggasanni hutva dukkhanirodham patthayamano yannamaratapadimukhena tividhepi sankhare arabhati. Apica so taya catusu saccesu appahinavijjataya visesato jatijararoga- maranadianekadinavavokinnampi apunnaphalasankhatam dukkham dukkhato ajananto tassa adhigamaya kayavacicittasankharabhedam punnabhisankharam arabhati devaccharakamako viya maruppatam. Sukhasammatassapi ca tassa punnaphalassa ante mahaparilahajanikam parinama- dukkhatam appassadatanca apassantopi tappaccayam vuttappakarameva punnabhisankharam arabhati salabho viya dipasikhabhinipatam, madhubindugiddho viya ca madhulittasatthadharalehanam. Kamupasevanadisu ca vipakesu adinavam apassanto sukhasannaya ceva kilesabhibhutaya ca dvarattayappavattampi apunnabhisankharam arabhati balo viya guthakilanam, maritukamo viya visakhadanam. Aruppavipakesu capi sankharaviparinamadukkhatam anavabujjhamano sassatadivipallasena cittasankharabhutam anenjabhisankharam arabhati disamulho viya pisacanagarabhimukhamaggagamanam. Evam yasma avijjabhavatova sankharabhavo, na abhavato, tasma janitabbametam "ime sankhara avijjapaccaya honti"ti. Etthaha:- ganhama tava 1- etam "avijja sankharanam paccayo"ti. Kim panayamekava avijja sankharanam paccayo, udahu annepi paccaya santiti? kinci panettha 2- yadi tava ekava, ekakaranavado apajjati. Athanne santi, "avijjapaccaya sankhara"ti ekakarananiddeso nupapajjatiti? na nupapajjati 3- kasma? yasma:- @Footnote: 1 visuddhi. 3/127 (sya) 2 visuddhi. 3/142 (sya) 3 Si. nupapajjati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Ekam na ekato idha nanekamanekatopi no ekam phalamatthi atthi pana eka- hetuphaladipane attho. Bhagava hi katthaci padhanatta katthaci pakatatta katthaci asadharanatta desanavilasassa ca veneyyananca anurupato ekameva hetunca phalanca dipeti. Tasma ayamidha avijja vijjamanesupi annesu vattharammanasahajatadhammadisu sankharakaranesu "assadanupassino viharato tanha pavaddhati"ti 1- ca, "avijja- samudaya asavasamudayo"ti 2- ca vacanato annesampi tanhadinam sankharahetunam hetuti padhanatta "avidva bhikkhave avijjagato punnabhisankharampi abhisankharo"ti pakatatta, asadharanatta ca sankharanam hetubhavena dipitati veditabba. Eteneva ca ekekahetuphaladipanapariharavacanena sabbattha ekekahetuphaladipane payojanam veditabbam. Etthaha:- evam santepi ekantanitthaphalaya savajjaya avijjaya katham punnanenjabhisankharapaccayattam yujjati? na hi nimbabijato ucchu uppajjatiti. Katham na yujjati? lokasmim hi:- viruddho caviruddho ca sadisasadiso tatha dhammanam paccayo siddho vipaka eva te ca na. Iti ayam avijja vipakavasena ekantanitthaphala, sabhavavasena ca savajjapi samana sabbesampi etesam punnabhisankharadinam yathanurupam thanakiccasabhavaviruddha- viruddhapaccayavasena sadisasadisapaccayavasena ca paccayo hotiti veditabbo. Apica:- @Footnote: 1 sam. ni. 16/52/82 2 Ma.mu. 12/104/75

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Cutupapate samsare sankharananca lakkhane yo paticcasamuppanna- dhammesu ca vimuyhati. Abhisankharoti so ete sankhare tividhe yato avijja paccayo tesam tividhanam ayam tato yathapi nama jaccandho naro 1- aparinayako ekadayati maggena ummaggenapi ekada. Samsare samsaram balo tatha aparinayako karoti ekada punnam apunnamapi ekada. Yada ca natva so dhammam saccani abhisamessati tada avijjupasama upasanto carissatiti. Sankharapaccaya vinnananti cha vinnanakaya cakkhuvinnanam sotavinnanam ghanavinnanam jivhavinnanam kayavinnanam manovinnanam. Tattha cakkhuvinnanam kusalavipakam akusalavipakanti duvidham. Tatha sotaghanajivhakayavinnanani. Dve vipakamanodhatuyo, tisso ahetukamanovinnanadhatuyo, attha sahetukavipakacittani, panca rupavacarani, cattari arupavacaraniti bavisatividham. Iti sabbani battimsa lokiyavipakavinnanani. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "idam vuttappakaram vinnanam sankhara- paccaya hoti"ti? upacitakammabhave vipakabhavato. Vipakam hetam, vipakanca na upacita- kammabhave uppajjati. Yadi uppajjeyya sabbesam sabbavipakani uppajjeyyum, na ca uppajjantiti janitabbametam "sankharapaccaya idam vinnanam hoti"ti. Sabbameva @Footnote: 1 samam (ganthipade) visuddhi. 3/146 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page372.

Hi idam pavattipatisandhivasena dvedha pavattati. Tattha dve pancavinnanani dve manodhatuyo somanassasahagatahetukamanovinnanadhatuti imani terasa pancavokarabhave pavattiyamyeva pavattanti, sesani ekunavisati tisu bhavesu yathanurupam pavattiyampi patisandhiyam pavattanti. Laddhappaccayamiti dhamma- mattametam bhavantaramupeti nassa tato sankanti na tato hetam vina hoti. Iti hetam laddhapaccayam ruparupadhammattam uppajjamanam bhavantaramupetiti vuccati, na satto ca, jivo. Tassa ca napi atitabhavato idha sankanti atthi, napi tato hetum vina idha patubhavo. Ettha ca purimam cavanato cuti, pacchimam bhavantaradipatisandhanato patisandhiti vuccati. Etthaha:- nanu evam asankantipatubhave sati ye imasmim manussattabhave khandha, tesam niruddhatta, phalapaccayassa ca kammassa tattha agamanato, annassa annato ca tam phalam siya. Upabhunjake ca asati kassa tam phalam siya. Tasma na sundaramidam vidhananti. Tatridam vuccati:- "santane yam phalam etam nannassa na ca annato, bijanam abhisankharo etassatthassa sadhako. Phalassuppattiya eva 1- siddha bhunjakasammati phaluppadena rukkhassa yatha phalati sammuti"ti. Yopi vadeyya "evam santepi ete sankhara vijjamana va phalassa paccaya siyum avijjamana va. Yadi vijjamana, pavattikkhaneyeva nesam vipakena bhavitabbam. @Footnote: 1 phalassuppattiya evam, visuddhi. 3/162 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page373.

Athapi avijjamana, pavattito pubbe paccha ca niccam phalavaha siyun"ti so evam vattabbo:- "katta paccaya ete na ca niccam phalavaha patibhogadikam tattha veditabbam nidassanan"ti. 1- Vinnanapaccaya namarupanti idha vedanasannasankharakkhandha namam, cattari ca mahabhutani catunnanca mahabhutanam upadayarupam rupam. Abhavakagabbhaseyyakanam andajananca patisandhikkhane vatthudasakam kayadasakanti visati rupani, tayo ca arupino khandhati ete tevisati dhamma vinnanapaccaya namarupanti veditabba. Sabhavakanam bhavadasakam pakkhipitva tettimsa, opapatikasattesu brahmakayikadinam patisandhikkhane cakkhusotavatthudasakani jivitindriyanavakancati ekunacattalisa rupani, tayo ca arupino khandhati ete dve cattalisa dhamma vinnanapaccaya namarupam. Kamabhave pana sesaopapatikanam samsedajanam va sabhavakaparipunnayatananam patisandhikkhane cakkhusotaghanajivhakayavatthubhavadasakaniti tayo ca arupino khandhati ete tesattati dhamma vinnanapaccaya namarupam. Esa ukkamso. Avakamsena pana tamtamdasakavikalanam tassa tassa vasena hapetva hapetva patisandhiyam vinnanapaccaya namarupasankhara veditabba. Arupinam pana tayo arupino khandha, asannanam rupato jivitindriyanavakamevati. Esa tava patisandhiyam nayo. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "patisandhinamarupam vinnanapaccaya hoti"ti? suttato yuttino ca. Sutte hi "cittanuparivattino dhamma"tiadina 2- nayena bahudha vedanadinam vinnanapaccayata siddha. Yuttito pana:- @Footnote: 1 visuddhi. 3/162 (sya) 2 abhi.san. 34/62/12

--------------------------------------------------------------------------------------------- page374.

Cittajena hi rupena idha ditthena sijjhati. Aditthassapi rupassa vinnanam paccayo iti namarupapaccaya salayatananti namam vuttameva. Idha pana rupam niyamato cattari bhutani cha vatthuni jivitindriyanti ekadasavidham. Salayatanam cakkhayatanam sotayatanam ghanayatanam jivhayatanam kayayatanam manayatanam. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "namarupam salayatanassa paccayo"ti? namarupabhave bhavato? tassa tassa hi namassa rupassa ca bhave tam tam ayatanam hoti, na annathati. Salayatanapaccaya phassoti:- "../../bdpicture/chaleva phassa sankhepa cakkhusamphassaadayo vinnanamiva battimsa vittharena bhavanti te. Phassapaccaya vedanati:- dvarato vedana vutta cakkhusamphassajadika saleva ta pabhedena idha battimsa vedana. Vedanapaccaya tanhati:- rupatanhadibhedena cha tanha idha dipita ekeka tividha tattha pavattakarato mata. Dukkhi sukham patthayati sukhi bhiyyopi icchati upekkha pana santatta sukhamicceva bhasita.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page375.

Tanhaya paccaya tasma honti tissopi vedana vedanapaccaya tanha iti vutta mahesina. Tanhapaccaya upadananti cattari upadanani kamupadanam ditthupadanam silabbatupadanam attavadupadanam. Upadanapaccaya bhavoti idha kammabhavo adhippeto. Uppattibhavo pana sadduddharavasena vutto. Bhavapaccaya jatiti kammabhavapaccaya patisandhikhandhanam patubhavo. Tattha siya:- katham panetam janitabbam "bhavo jatiya paccayo"ti ce? Bahirapaccayasamattepi hinappanitatadivisesadassanato. Bahiranam hi janakajananisukka- sonitaharadinam paccayanam samattepi sattanam yamakanam yamakanampi satam hinap- panitatadiviseso dissati. So ca na ahetuko sabbada ca sabbesanca abhavato, na kammabhavato annahetuko tadabhinibbattakassa sattanam ajjhattasantane annassa karanassa abhavatoti kammabhavahetukoyeva. Kammam hi sattanam hinappanitatadivisesassa hetu. Tenaha bhagava "kammam satte vibhajati, yadidam hinappanitataya"ti. 1- Jatipaccaya jaramaranantiadisu yasma asati jatiya jaramaranam nama sokadayo va dhamma na honti, jatiya pana sati jaramarananceva jaramaranasankhata- dukkhadhammaphutthassa ca balassa jaramaranabhisambandha va tena tena dukkhadhammena phutthassa anabhisambandha va sokadayo ca dhamma honti, tasma ayam jati jaramaranassa ceva sokadinanca paccayo hotiti veditabbati. So tathabhavitena cittenatiadisu pubbenivasanussatinanayati etassa nanassa adhigamaya, pattiyati vuttam hoti. Anekavihitanti anekavidham nanappakaram, anekehi va pakarehi pavattitam, samvannitanti attho. Pubbenivasanti @Footnote: 1 Ma.u. 14/290/262

--------------------------------------------------------------------------------------------- page376.

Samanantaratitam bhavam adim katva tattha tattha nivutthasantanam. Anussaratiti khandhappatipativasena cutipatisandhivasena va anugantva anugantva sarati. Imam hi pubbenivasam cha jana anussaranti titthiya pakatisavaka mahasavaka aggasavaka paccekabuddha buddhati. Tattha titthiya cattalisamyeva kappe anussaranti, na tato param. Kasma? dubbalapannatta. Tesam hi namarupaparicchedavirahitatta dubbala panna hoti. Pakatisavaka kappasatampi kappasahassampi anussarantiyeva balavapannatta. Asiti mahasavaka satasahassam kappe anussaranti. Dve aggasavaka ekamasankhyeyyam satasahassanca. Paccekabuddha dve asankhyeyyani satasahassanca. Ettako hi tesam abhiniharo. Buddhanam pana paricchedo nama natthi. Titthiya ca khandhapatipatimeva saranti, patipatim muncitvava cutipatisandhivasena saritum na sakkonti. Yatha andha yatthim amuncitva gacchanti, evam te khandhapatipatim amuncitva saranti. Pakatisavaka. Khandhapatipatiyapi anussaranti, cutipatisandhivasenapi sankamanti, tatha asiti mahasavaka. Dvinnam pana aggasavakanam khandhapatipatikiccam natthi. Ekassa attabhavassa cutim disva patisandhim passanti, puna aparassa cutim disva patisandhinti evam cutipatisandhivaseneva sankamanta gacchanti. Tatha paccekabuddha. Buddhanam pana neva khandhapatipatikiccam, na cutipatisandhivasena sankamanakiccam atthi. Tesam hi anekasu kappakotisu hettha va upari va yam yam thanam icchanti, tam pakatameva hoti. Tasma anekapi kappakotiyo sankhipitva yam yam icchanti, tattha tattheva okkamanta sihokkantavasena gacchanti. Evam gacchantananca nesam nanam antarantarasu jatisu asajjamanam icchiticchitatthanameva ganhati. Imesu pana chasu pubbenivasam anussarantesu titthiyanam pubbenivasadassanam khajjopanakappabhasadisam hutva upatthati, pakatisavakanam dipappabhasadisam, mahasavakanam ukkapabhasadisam, aggasavakanam osadhitarakapabhasadisam, paccekabuddhanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page377.

Candappabhasadisam. Buddhanam rasmisahassapatimanditasaradasuriyamandalasadisam hutva upatthati. Titthiyanam pubbenivasanussaranam andhanam yatthikotigamanam viya hoti. Pakatisavakanam dandakasetugamanam viya, mahasavakanam janghasetugamanam viya, aggasavakanam sakatasetugamanam viya, paccekabuddhanam janghamaggagamanam viya, buddhanam mahasakatamaggagamanam viya hoti. Imasmim pana adhikare savakanam pubbenivasanussaranam adhippetam. Tasma evam anussaritukamena adikammikena bhikkhuna pacchabhattam pindapatapatikkantena rahogatena patisallinena patipatiya cattari jhanani samapajjitva abhinnapadakajjhanato vutthaya vuttanayena paticcasamuppadam paccavekkhitva sabbapacchima nisajja avajjitabba. Tato asanapannapanam senasanappavesanam pattacivarapatisamanam bhojanakalo gamato agamanakalo game pindaya calitakalo gamam pindaya pavitthakalo viharato nikkhamanakalo cetiyabodhivandanakalo pattadhovanakalo pattapatiggahanakalo pattapatiggahanato yava mukhadhovana katakiccam paccusakale katakiccam majjhimayame pathamayame katakiccanti evam patilomakkamena sakalam rattindivam katakiccam avajjitabbam. Ettakam pana pakati- cittassapi pakatam hoti, parikammasamadhicittassa pana atipakatameva. Sace panettha kinci na pakatam hoti, puna padakajjhanam samapajjitva vutthaya avajjitabbam. Ettakena dipe jalite viya pakatam hoti. Evam patilomakkameneva dutiyadivasepi tatiyacatutthapancamadivasesupi dasahepi addhamasepi masepi samvaccharepi katakiccam avajjitabbam. Eteneva upayena dasa vassani visati vassaniti yava imasmim bhave attano patisandhi, tava avajjantena purimabhave cutikkhane pavattanamarupam avajjitabbam. Pahoti hi pandito bhikkhu pathamavareneva patisandhim ugghatetva cutikkhane namarupam arammanam katum. Yasma pana purimabhave namarupam asesam niruddham, idha annam uppannam, tasma tam thanam ahundarikam andhatamamiva hoti sududdasam duppannena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page378.

Tenapi "na sakkomaham patisandhim ugghatvea cutikkhane namaruparammanam katun"ti dhuranikkhepo na katabbo. Tadeva pana padakajjhanam punappunam samapajjitva vutthaya vutthaya tam thanam avajjitabbam. Evam karonto hi seyyathapi nama balava puriso kutagarakannikatthaya maharukkham chindanto sakhapalasacchedanamatteneva pharasudharaya vipannaya maharukkham chinditum asakkontopi dhuranikkhepam akatvava kammarasalam gantva tikhinam pharasum karapetva puna agantva chindeyya, puna vipannaya ca punapi tatheva karetva chindeyya, so evam chindanto chinnassa chinnassa puna chettabbabhavato achinnassa ca chedanato nacirasseva maharukkham pateyya, evameva padakajjhana vutthaya pubbe avajjitam anavajjitva patisandhimeva avajjanto tam nacirasseva patisandhim ugghatetva cutikkhane namarupam arammanam kareyyati. Tattha pacchima- nisajjato pabhuti yava patisandhito arammanam katva pavattananam pubbenivasananam nama na hoti, tam pana parikammasamadhinanam nama hoti. "atitamsananan"tipetam eke vadanti. Tam atitamsananassa rupavacaratta rupavacaram sandhaya vacanam na yujjati. Yada panassa bhikkhuno patisandhim atikkamma cutikkhane pavattam namarupam arammanam katva manodvaravajjanam uppajjitva pubbe vuttanayena appanacittam uppajjati, tadassa tena cittena sampayuttam nanam pubbenivasanussatinanam nama. Tena nanena sampayuttaya satiya pubbenivasam anussarati. Tattha seyyathidanti araddhappakaradassanatthe nipato. Teneva yvayam pubbe- nivaso araddho, tassa pakarappabhedam dassento ekampi jatintiadimaha. Tattha ekampi jatinti ekampi patisandhimulam cutipariyosanam ekabhavapariyapannam khandhasantanam. Esa nayo dve jatiyotiadisu. Anekepi samvattakappetiadisu pana parihayamano kappo samvattakappo tada sabbesam brahmaloke sannipatanato.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page379.

Vaddhamano kappo vivattakappo tada brahmalokato sattanam vivattanato. Tattha samvattena samvattatthayi gahito hoti. Tammulatta. Vivattena ca vivattatthayi. Evam hi sati "cattarimani bhikkhave kappassa asankhyeyyani. Katamani cattari, yada bhikkhave kappo samvattati, tam na sukaram sankhatum yada bhikkhave kappo samvatto titthati, tam .pe. Yada bhikkhave kappo vivattati .pe. Yada bhikkhave kappo vivatto titthati, na sukaram sankhatun"ti 1- vuttani cattari asankhyeyyani pariggahitani honti. Tattha tayo samvatta tejosamvatto aposamvatto vayosamvattoti. Tisso samvattasima abhassara subhakinha vehapphalati. Yada kappo tejena samvattati, abhassarato hettha aggina dayhati. Yada apena samvattati, subhakinhato hettha udakena viliyati. Yada vayuna samvattati. Vehapphalato hettha vatena viddhamsiyati. Vittharato pana sadapi ekam buddhakkhettam vinassati. Buddhakkhettam nama tividham hoti jatikkhettam anakkhettam visayakkhettanca. Tattha jatikkhettam dasasahassa- cakkavalapariyantam hoti, yam tathagatassa patisandhiggahanadisu kampati. Anakkhettam kotisatasahassacakkavalapariyantam, yattha ratanaparittam khandhaparittam dhajaggaparittam atanatiyaparittam moraparittanti imesam parittanam anubhavo vattati. Visayakkhettam anantamaparimanam, yam "yavata va pana akankheyya"ti 2- vuttam. Tattha yam yam tathagato akankhati, tam tam janati. Evametesu tisu buddhakkhettesu ekam anakkhettam vinassati. Tasmim pana vinassante jatikkhettam vinatthameva hoti, vinassantanca ekatova vinassati, santhahantanca ekato va santhahati. Tassevam vinaso ca santhahananca veditabbam:- yasmim samaye kappo aggina nassati, aditova kappavinasakamahamegho vutthahitva kotisatasahassacakkavale ekam @Footnote: 1 an. catukka. 21/156/162 2 an. tika. 20/81/221

--------------------------------------------------------------------------------------------- page380.

Mahavassam vassati. Manussa tuttha sabbabijani niharitva vapanti. Sassesu pana gokhayitamattesu jatesu gadrabharavam ravanto ekabindumattampi na vassati, tada pacchinnameva vassam hoti. Vassupajivino satta kamena brahmaloke nibbattanti, pupphaphalupajiviniyo 1- ca devata. Evam dighe addhane vitivatte tattha tattha udakam parikkhayam gacchati, athanukkamena macchakacchapapi kalam katva brahmaloke nibbattanti, nerayikasattapi. Tattha "nerayika sattamasuriyapatubhave vinassati"ti eke. Jhanam vina natthi brahmaloke nibbatti, etesanca keci dubbhikkhapilita, keci abhabba ca jhanadhigamaya, te katham tattha nibbattantiti? devaloke patiladdhajhanavasena. Tada hi "vassasatasahassassa accayena kappavutthanam bhavissati"ti lokabyuha nama kamavacaradeva muttasira vikkinnakesa rudamukha assuni hatthehi punchamana rattavatthanivattha ativiyavirupavesadharino hutva manussapathe vicaranta evam arocenti "marisa ito vassasatasahassassa accayena kappavutthanam bhavissati, ayam loko vinassissati, mahasamuddopi assussissati, ayanca mahapathavi sineru ca pabbataraja uddayhissanti vinassissanti, yava brahmaloka lokavinaso bhavissati, mettam marisa bhavetha, karunam, muditam, upekkham marisa bhavetha, mataram upatthahatha, pitaram upatthahatha, kule jetthapacayino hotha"ti. Tesam vacanam sutva yebhuyyena manussa ca bhumma deva ca samvegajata annamannam muducitta hutva mettadini punnani karitva devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudhabhojanam bhunjitva vayokasine parikammam katva jhanam patilabhanti. Tadanne pana aparapariyavedaniyena kammena devaloke nibbattanti. Aparapariyavedaniyakammarahito hi samsare samsaranto nama satto natthi. Tepi tattha tattheva jhanam patilabhanti. Evam devaloke patiladdhajjhanavasena sabbepi brahmaloke nibbattantiti. @Footnote: 1 Si. punnaphalupajiviniyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page381.

Vassupacchedato pana uddham dighassa addhuno accayena dutiyo suriyo patubhavati, tasmim patubhute neva rattiparicchedo, na divasaparicchedo pannayati. Eko suriyo udeti. Eko attham gacchati, avicchinnasuriyasantapova loko hoti. Yatha ca pakatisuriye suriyadevaputto hoti, evam kappavinasasuriye natthi. Tattha pakatisuriye vattamane akase valahakapi dhumasikhapi caranti. Kappavinasakasuriye vattamane vigatadhumavalahakam adasamandalam viya nimmalam nabham hoti. Thapetva panca mahanadiyo sesakunnadiadisu udakam sussati. Tatopi dighassa addhuno accayena tatiyo suriyo patubhavati, yassa patubhava mahanadiyopi sussanti. Tatopi dighassa addhuno accayena catuttho suriyo patubhavati, yassa patubhava himavati mahanadinam pabhava "sihappatano hamsapatano kannamundako rathakadaho anotattadaho chaddantadaho kunaladaho"ti ime satta mahasara sussanti. Tatopi dighassa addhuno accayena pancamo suriyo patubhavati, yassa patubhava anupubbena mahasamudde angulipabbatemanamattampi udakam na santhati. Tatopi dighassa addhuno accayena chattho suriyo patubhavati, yassa patubhava sakalacakkavalam ekadhumam hoti pariyadinnasineham dhumena. Yatha cidam, evam kotisatasahassacakkavalanipi. Tatopi dighassa addhuno accayena sattamo suriyo patubhavati, yassa patubhava sakalacakkavalam ekajalam hoti saddhim kotisatasahassacakkavalehi. Yojanasatikadibhedani sinerukutanipi palujjitva akaseyeva antaradhayanti. Sa aggijala utthahitva catumaharajike ganhati. Tattha kanakavimanaratanavimanamanivimanani jhapetva tava timsabhavanam ganhati. Eteneva upayena yava pathamajjhanabhumim ganhati. Tattha tayopi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page382.

Brahmaloke jhapetva abhassare ahacca titthati. Sa yava anumattampi sankharagatam atthi, tava na nibbayati. Sabbasankharaparikkhaya pana sappitelajhanaggisikha viya charikampi anavasesetva nibbayati. Hetthaakasena saha upariakaso eko hoti mahandhakaro. Atha dighassa addhuno accayena mahamegho utthahitva pathamam sukhumam sukhumam vassati. Anupubbena kumudanalayatthimusalatalakkhandhadippamanahi dharahi vassanto kotisatasahassacakkavalesu sabbam daddhatthanam puretva antaradhayati. Tam udakam hettha ca tiriyanca vato samutthahitva ghanam karoti. Parivatumam paduminipatte udakabindusadisam. Katham tava mahantam udakarasim ghanam karotiti ce? vivarasampadanato. Tam hissa Tahim tahim 1- vivaram deti. Tam evam vatena sampindiyamanam ghanam kariyamanam parikkhayamanam anupubbena hettha otarati. Otinne otinne udake brahmalokatthane brahmaloka, upari catukamavacaradevalokatthane ca devaloka patubhavanti. Purimapathavitthanam otinne pana balavavata uppajjanti. Te tam pihitadvare dhamakarane thitaudakamiva nirussasam katva rumbhanti. Madhurodakam parikkhayam gacchamanam upari rasapathavim samutthapeti. Sa vannasampanna ceva hoti gandharasasampanna ca nirudakapayasassa upari patalam viya. Tada ca abhassarabrahmaloke pathamatarabhinibbatta satta ayukkhaya va punnakkhaya va tato cavitva idha uppajjanti. Te honti sayampabha antalikkhacaRa. Te aggannasutte 2- vuttanayena tam rasapathavim sayitva tanhabhibhuta aluppakarakam paribhunjitum upakkamanti. Atha tesam sayampabha antaradhayati, andhakaro hoti. Te andhakaram disva bhayanti. Tato nesam bhayam nasetva surabhavam janayantam paripunnapannasayojanam @Footnote: 1 visuddhi. tamhi tamhi 2 di.pa. 11/119,120-72

--------------------------------------------------------------------------------------------- page383.

Suriyamandalam patubhavati. Te tam disva "alokam patilabhimaha"ti hatthatuttha hutva "amhakam bhitanam bhayam nasetva surabhavam janayanto utthito, tasma suriyo hotu"ti suriyotvevassa namam karonti. Atha suriye divasam alokam katva atthangate "yampi alokam labhimha, sopi no nattho"ti puna bhita honti, tesam evam hoti "sadhu vatassa sace annam alokam labheyyama"ti. Tesam cittam natva viya ekunapannasayojanam candamandalam patubhavati. Te tam disva bhiyyoso mattaya hatthatuttha hutva "amhakam chandam natva viya utthito, tasma cando hotu"ti candotvevassa namam karonti. Evam candimasuriyesu patubhutesu nakkhattani tarakarupani patubhavanti. Tato pabhuti rattindiva pannayanti anukkamena ca masaddhamasautusamvacchaRa. Candimasuriyanam pana patubhutadivaseyeva sinerucakkavalahimavantapabbata patubhavanti. Te ca kho apubbam acarimam phaggunapunnamadivaseyeva patubhavanti. Katham? yatha nama kangubhatte paccamane ekappahareneva pubbulaka 1- utthahanti, eke padesa thupathupa honti eke ninnaninna eke samasama, evameva thupathupatthane pabbata honti ninnaninnatthane samudda samasamatthane dipati. Atha tesam sattanam rasapathavim paribhunajantanam kamena ekacce vannavanato, ekacce dubbanna honti. Tattha vannavanto dubbanne atimannanti. Tesam atimanapaccaya sapi rasapathavi antaradhayati, bhumipappatako patubhavati. Atha tesam teneva nayena sopi antaradhayati padalata 2- patubhavati. Teneva nayena sapi antaradhayati, akatthapako sali patubhavati akano athuso suddho sugandho tandulapphalo. Tato nesam bhajanani uppajjanti. Te salim bhajane thapetva pasanapitthiyam thapenti. Sayameva jalasikha utthahitva tam pacati. So hoti odano sumanajatipupphasadiso. Na tassa supena va byanjanena va karaniyam atthi, yamyamrasam @Footnote: 1 Si. pubbulaka, ka. pubbulakani 2 Si. badalata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page384.

Bhunjitukama honti, tamtamrasova hoti. Tesam tam olarikam aharam aharayatam tato pabhuti muttakarisam sanjayati. Atha nesam tassa nikkhamanatthaya vanamukhani pabhijjanti. Purisassa purisabhavo, itthiya itthibhavo patubhavati. Tatra sudam itthi purisam, puriso ca itthim ativelam upanijjhayati. Tesam ativelam upanijjhayanapaccaya kamaparilaho uppajjati. Tato methunadhammam patisevanti. Te asaddhammapatisevanapaccaya vinnuhi garahiyamana vihethiyamana tassa asaddhammassa paticchadanahetu agarani karonti. Te agaram ajjhavasamana anukkamena annatarassa alasajatikassa sattassa ditthanugatim apajjanta sannidhim karonti. Tato pabhuti kanopi thusopi tandulam pariyonaddhati, layitatthanampi na pativiruhati, te sannipatitva anutthunanti "papaka vata bho dhamma sattesu patubhuta, mayam hi pubbe manomaya ahumha"ti aggannasutte 1- vuttanayena vittharetabbam. Tato mariyadam thapetanti. Atha annataro satto annassa bhagam adinnam adiyati. Tam dvikkhattum paribhasitva tatiyavare panileddudandehi paharanti. Te evam adinnadanagaraha- musavadadandadanesu uppannesu sannipatitva cintayanti "yannuna mayam ekam sattam sammanneyyama, yo no samma khiyitabbam khiyeyya, garahitabbam garaheyya, pabbajetabbam pabbajeyya, mayam panassa salinam bhagam anuppadassama"ti. Evam katasannitthanesu pana sattesu imasmim tava kappe ayameva bhagava bodhisattabhuto tena samayena tesu sattesu abhirupataro ca dassaniyataro ca mahesakkhataro ca buddhi- sampanno patibalo niggahapaggaham katum. Te tam upasankamitva yacitva sammannimsu. So "tena mahajanena sammatoti mahasammato, khettanam adhipatiti khattiyo, dhammena samena paresam ranjetiti raja"ti tihi namehi pannayittha. Yam hi loke acchariyatthanam, bodhisattova tattha adipurisoti. Evam bodhisattam adim katva @Footnote: 1 di.pa. 11/128/77

--------------------------------------------------------------------------------------------- page385.

Khattiyamandale santhite anupubbena brahmanadayopi vanna santhahimsu. Tattha kappavinasakamahameghato yava jalapacchedo, idamekamasankhyeyyam samvattoti vuccati. Kappavinasakajalapacchedato yava kotisatasahassacakkavalaparipurato sampatti- mahamegho, idam dutiyamasankhyeyyam samvattatthayiti vuccati. Sampattimahameghatova yava candimasuriyapatubhavo, idam tatiyamasankhyeyyam vivattoti vuccati. Candimasuriya- patubhavato yava puna kappavinasakamahamegho, idam catutthasankhyeyyam vivattatthayiti vuccati. Imani cattari asankhyeyyani eko mahakappo hoti. Evam tava aggina vinaso ca santhahananca veditabbam. Yasmim pana samaye kappo udakena nassati, aditova kappavinasakamahamegho utthahitvati pubbe vuttanayeneva vittharetabbam. Ayam pana viseso:- yatha tattha dutiyo suriyo, evamidha kappavinasako kharudakamahamegho utthati. So adito sukhumam vassanto anukkamena mahadharahi kotisatasahassacakkavalanam 1- purento vassati. Kharudakena phutthaphuttha pathavipabbatadayo viliyanti. Udakam samantato vatehi dhariyati. Pathavito yava dutiyajjhanabhumim udakam ganhati, tattha tayopi brahmaloke viliyapetva subhakinhe ahacca titthati. Tam yava anumattampi sankharagatam atthi, tava na vupasamati. Udakanugatam pana sabbasankharagatam abhibhavitva sahasa vupasamati, antaradhanam gacchati. Hetthakasena saha upariakaso eko hoti mahandhakaroti sabbam vuttasadisam. Kevalam panidha abhassarabrahmalokam adim katva loko patubhavati. Subhakinhato ca cavitva abhassaratthanadisu satta nibbattanti. Tattha kappavinasakamahameghato yava kappavinasakakharudakupacchedo, idamekam asankhyeyyam. Udakupacchedato yava sampattimahamegho, idam dutiyamasankhyeyyam. Sampattimahameghato .pe. Imani cattari asankhyeyyani eko mahakappo hoti. Evam udakena vinaso ca santhahananca veditabbam. @Footnote: 1 Si.....cakkavalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page386.

Yasmim pana samaye kappo va tena vinassati, aditova kappavinasakamahamegho vutthahitvati pubbe vuttanayeneva vittharetabbam. Ayam pana viseso:- yatha ca tattha dutiyasuriyo, evamidha kappavinasanattham vato samutthati. So pathamam thularajam utthapeti, tato sanharajam sukhumavalikam thulavalikam sakkharapasanadayoti yava kutagaramatte pasane visamatthane thitamaharukkhe ca utthapeti. Te pathavito nabhamuggata na puna patanti, tattheva cunnavicunna hutva abhavam gacchanti. Athanukkamena hetthamahapathaviya vato samutthahitva pathavim parivattetva uddham mulam katva akase khipati. Yojanasatappamana pathavippadesa dviyojanatiyojana- catuyojanapancayojanasatappamanapi bhijjitva vatavegukkhitta akaseyeva cunnavicunna hutva abhavam gacchanti. Cakkavalapabbatampi sinerupabbatampi vato ukkhipitva akase khipati. Te annamannam abhihantva cunnavicunna hutva vinassanti. Eteneva upayena bhummatthakavimanani ca akasatthakavimanani ca vinasento chakamavacaradevaloke vinasetva kotisatasahassacakkavalani vinaseti. Tattha cakkavala cakkavalehi, himavanta himavantehi, sineru sineruhi annamannam samagantva cunnavicunna hutva vinassanti. Pathavito yava tatiyajjhanabhumim vato ganhati, tattha tayo brahmaloke vinasetva vehapphale ahacca titthati. Evam sabbasankharagatam vinasetva sayampi vinassati. Hetthaakasena saha upariakaso eko hoti mahandhakaroti sabbam vuttasadisam. Idha pana subhakinha- brahmalokam adim katva loko patubhavati. Vehapphalato ca cavitva subhakinhatthanadisu satta nibbattanti. Tattha kappavinasakamahameghato yava kappavinasakavatupacchedo, idamekam asankhyeyyam. Vatupacchedato yava sampattimahamegho, idam dutiyamasankhyeyyam .pe. Imani cattari asankhyeyyani eko mahakappo hoti. Evam vatena vinaso ca santhahananca veditabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page387.

Kimkarana evam loko vinassati? akusalamulakarana. Akusalamulesu hi ussannesu evam loko vinassati. So ca kho rage ussannatare aggina vinassati, dose ussannatare udakena vinassati. Keci pana "dose ussannatare aggina, rage udakena"ti vadanti. Mohe ussannatare vatena vinassati, evam vinassantopi ca nirantarameva satta vare aggina nassati, atthame vare udakena. Puna satta vare aggina, atthame vare udakenati evam atthame atthame vare vinassanto sattakkhattum udakena vinassitva puna satta vare aggina nassati. Ettavata tesatthi kappa atita honti. Etthantare udakena nassanavaram sampattampi patibahitva laddhokaso vato paripunnacatusatthikappayuke subhakinhe viddhamsento lokam vinaseti. Pubbenivasam anussarantopi ca kappanussaranako bhikkhu etesu kappesu anekepi samvattakappe anekepi vivattakappe anekepi samvattavivattakappe anussarati. Samvattakappe vivattakappeti ca kappassa addham gahetva vuttam. Samvattavivatta- kappeti sakalakappam gahetva vuttam. Katham anussaratiti ce? amutrasintiadina nayena. Tattha amutrasinti amumhi samvattakappe aham amumhi bhave va yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va sattavase va sattanikaye va asim. Evamnamoti tisso va pusso va. Evamgottoti kaccano va kassapo va. Idamassa atitabhave attano namagottanussaranavasena vutta. Sace pana tasmim kale attano vannasampattim va lukhapanitajivitabhavam va sukhadukkhabahulatam va appayuka- dighayukabhavam va anussaritukamo, hoti tampi anussaratiyeva. Tenaha "evamvanno .pe. Evamayupariyanto"ti. Tattha evamvannoti odato va samo va. Evamaharoti salimamsodanaharo va pavattaphalabhojano va. Evamsukhadukkhappatisamvediti anekappakarena kayikacetasikanam samisaniramisadippabhedanam va sukhadukkhanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page388.

Patisamvedi. Evamayupariyantoti evam vassasataparimanayupariyanto va caturasitikappasatasahassayupariyanto va. So tato cuto amutra udapadinti so aham tato bhavato yonito gatito vinnanatthitito sattavasato sattanikayato va cuto puna amukasmim nama bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase sattanikaye va udapadim. Tatrapasinti atha tatrapi bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase sattanikaye va puna ahosim. Evamnamotiadi vuttanayameva. Apica yasma amutrasinti idam anupubbena arohantassa yavaticchakam 1- anussaranam, so tato cutoti patinivattantassa paccavekkhanam, tasma idhupapannoti imissa idhupapattiya anantaramevassa upapattitthanam sandhaya amutra udapadinti idam vuttanti veditabbam. Tatrapasinti evamadi panassa tatra imissa upapattiya anantare upapattitthane namagottadinam anussaranadassanattham vuttam. So cuto idhupapannoti svaham tato anantarupapattitthanato cuto idha amukasmim nama khattiyakule va brahmanakule va nibbattoti. Ititi evam. Sakaram sauddesanti namagottavasena sauddesam, vannadivasena sakaram. Namagottena hi satto tisso phusso kassapoti uddisiyati, vannadihi samo odatoti nanattato pannayati. Tasma namagottam uddeso. Itare akarati. Pubbenivasanussatinananiddesavannana nitthita. ---------------- @Footnote: 1 yavadicchakam, visuddhi. 2/266, vi.A. 1/179(8) (sya)


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 367-388. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=8195&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=8195&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=256              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2859              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3321              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3321              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]