ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                           2. Yuganaddhavagga
                        1. Yuganaddhakathavannana
     [1] Idani mandapeyyagunassa ariyamaggassa yuganaddhagunam dassentena
kathitaya suttantapubbangamaya yuganaddhakathaya apubbatthanuvannana. Yasma pana
dhammasenapati dhammaraje dharamaneyeva dhammarajassa parinibbanasamvacchare parinibbuto,
tasma dhammaraje dharamaneyeva dhammabhandagarikena desitam idam suttantam tasseva
sammukha sutva evam me sutantiadimahati veditabbam. Tattha ayasmati piyavacanam
garuvacanam 1- sagaravasappatissavacanam, 2- ayumati attho. Anandoti tassa therassa namam.
So hi jayamanoyeva kule anandam bhusam tutthim akasi. Tasmassa "anando"ti
namam katanti veditabbam. Kosambiyanti evamnamake nagare. Tassa hi nagarassa
aramapokkharaniadisu tesu tesu thanesu kosambarukkha ussanna ahesum,
tasma tam kosambiti sankham agamasi. "kusambassa isino assamato avidure
mapitatta"ti eke.
     Ghositarameti ghositasetthina karite arame. Kosambiyam hi tayo setthino
ahesum ghositasetthi kukkutasetthi pavarikasetthiti. Te tayopi "loke buddho
uppanno"ti sutva pancahi pancahi sakatasatehi danupakaranani gahapetva savatthim
gantva jetavanasamipe khandhavaram bandhitva satthu santikam gantva vanditva
patisantharam katva nisinna satthu dhammadesanam sutva sotapattiphale patitthahitva
sattharam nimantetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa addhamasamattam mahadanam datva
bhagavato padamule nipajjitva sakajanapadagamanattham bhagavantam yacitva "sunnagare
kho gahapatayo tathagata abhiramanti"ti bhagavata vutte "dinna no bhagavata
@Footnote: 1 Si.,Ma.,i. guruvacanam  2 Si....patissavavacanam
Patinna"ti natva ativiya tuttha dasabalam vanditva nikkhanta antaramagge
yojane yojane bhagavato nivasattham viharam karenta anupubbena kosambim patva
attano attano arame mahantam dhanapariccagam katva bhagavato vihare karapayimsu.
Tattha ghositasetthina karito ghositaramo nama ahosi, kukkutasetthina karito
kukkutaramo nama, pavarikasetthina ambavane karito pavarikambavanam nama.
Tam sandhaya vuttam "ghositasetthina karite arame"ti.
     Avuso bhikkhavoti ettha buddha bhagavanto savake alapanta "bhikkhavo"ti
alapanti. Savaka pana "buddhehi sadisa ma homa"ti "avuso"ti pathamam vatva
paccha "bhikkhavo"ti vadanti. Buddhehi ca alapite bhikkhusamgho "bhadante"ti pativacanam
deti, savakehi alapite "avuso"ti.
     Yo hi kociti aniyamavacanam. Etena tadisanam sabbabhikkhunam pariyadanam.
Mama santiketi mama samipe. Arahattappattanti attana arahattassa pattam.
Napumsakabhave siddhavacanam. Arahattam pattanti va padacchedo, attana pattam arahattanti
attho. Arahattappattam attananti va pathaseso. Catuhi maggehiti upari
vuccamanehi catuhi patipadamaggehi, na ariyamaggehi. "catuhi maggehi"ti visunca
vuttatta kassaci arahato pathamassa ariyamaggassa dhammuddhaccapubbangamo maggo,
ekassa ariyamaggassa samathapubbangamo, ekassa vipassanapubbangamo, ekassa
yuganaddhapubbangamoti evam cattaropi patipada magga hontiti veditabbam.
Etesam va annatarenati etesam catunnam patipadanam magganam ekena
va, patipadamaggena arahattappattam byakarotiti attho. Sukkhavipassakassa
hi arahato dhammuddhaccapubbangamam sotapattimaggam patva sesamaggattayampi
suddhavipassanahiyeva pattassa arahattappatti dhammuddhaccapubbangamamagga
hoti. Dhammuddhaccaviggaham patva va appatva va
Samathapubbangamadinam tinnam patipadanam magganam ekekassa vasena pattacatumaggassa
arahato arahattappatti itaraekekamaggapubbangama hoti. Tasma aha "etesam va
annatarena"ti.
     Samathapubbangamam vipassanam bhavetiti samatham pubbangamam purecarikam katva
vipassanam bhaveti, pathamam samadhim uppadetva paccha vipassanam bhavetiti attho.
Maggo sanjayatiti pathamo lokuttaramaggo nibbattati. So tam maggantiadisu
ekacittakkhanikassa maggassa asevanadini nama natthi, dutiyamaggadayo pana
uppadento tameva maggam "asevati bhaveti bahulikaroti"ti vuccati. Sannojanani
pahiyanti, anusaya byantihontiti yava arahattamagga kamena sabbe sannojana
pahiyanti, anusaya byantihonti. Anusaya byantihontiti ca puna anuppattiya
vigatanta hontiti attho.
     Puna caparanti puna ca aparam karanam. Vipassanapubbangamam samatham
bhavetiti vipassanam pubbangamam purecarikam katva samatham bhaveti, pathamam vipassanam
uppadetva paccha samadhim bhavetiti attho. Yuganaddham bhavetiti yuganaddham
katva bhaveti. Ettha teneva cittena samapattim samapajjitva teneva sankhare
sammasitum na sakka. Ayampana yavata samapattiyo samapajjati, tavata sankhare
sammasati. Yavata sankhare sammasati, tavata samapattiyo samapajjati. Katham?
pathamajjhanam samapajjati, tato vutthaya sankhare sammasati. Sankhare sammasitva
dutiyajjhanam samapajjati, tato vutthaya sankhare sammasati. Sankhare sammasitva
tatiyajjhanam .pe. Nevasannanasannayatanasamapattim samapajjati, tato vutthaya
sankhare sammasati. Evam samathavipassanam yuganaddham bhaveti nama.
     Dhammuddhaccaviggahitamanasam hotiti ettha mandapannanam vipassakanam upakkilesa-
vatthutta vipassanupakkilesasannitesu obhasadisu dasasu dhammesu bhantatavasena
Uddhaccasahagatacittuppattiya vikkhepasankhatam uddhaccam dhammuddhaccam, tena
dhammuddhaccena viggahitam virupaggahitam virodhamapaditam manasam cittam
dhammuddhaccaviggahitam manasam hoti, tena va dhammuddhaccena karanabhutena
tammulakatanhamanaditthuppattiya viggahitam manasam hoti.
Dhammuddhaccaviggahitamanasanti va patho. Hoti so avuso
samayoti imina maggamaggavavatthanena tam dhammuddhaccam patibahitva puna vipassanavithim
patipannakalam dasseti. Yam tam cittanti yasmim samaye tam vipassanavithim okkamitva
pavattam cittam. Ajjhattameva santitthatiti vipassanavithim paccotaritva tasmim samaye
gocarajjhattasankhate arammane santitthati patitthati. Sannisidatiti tattheva
pavattivasena samma nisidati. Ekodi hotiti ekaggam hoti. Samadhiyatiti samma
adhiyati sutthu thitam hotiti.
                          Ayam suttantavannana
                           -----------
                       1. Suttantaniddesavannana
     [2] Tassa suttantassa niddesakathaya tattha jate dhammeti tasmim
samadhismim jate cittacetasike dhamme. Aniccato anupassanatthenatiadina
vipassanaya bhedam dasseti. Sammaditthi maggoti sammaditthisankhato maggo.
Atthasu maggangesu ekekopi hi maggoti vuccati. Asevatiti sotapattimaggavasena.
Bhavetiti sakadagamimagguppadanena. Bahulikarotiti anagamiarahattamagguppadanena.
Imesam tinnam avatthabhedepi sati avajjanadinam sadharanatta sadisameva
vissajjanam katam.
     [3] Alokasannapatinissagganupassananam antarapeyyale avikkhepadini ca
jhanasamapattikasinanussatiasubha ca digham assasadini ca anantarikasamadhipubba- 1-
@Footnote: 1 cha.Ma. pubbati padam na dissati
Nananiddese 1- nidditthatta sankhittani. Tattha ca avikkhepavasenati
pubbabhagavikkhepavasena gahetabbam. Aniccanupassi assasavasenatiadike
suddhavipassanavasena vuttacatukke pana tarunavipassanakale vipassanasampayutta-
samadhipubbangama balavavipassana veditabba.
     [4] Vipassanapubbangamavare pathamam aniccatotiadina arammanam
aniyametva vipassana vutta. Paccha rupam aniccatotiadina arammanam
niyametva vutta. Tattha jatananti tassa vipassanaya jatanam cittacetasikanam
dhammanam. Vossaggarammanatati 2- ettha vossaggo nibbanam. Nibbanam hi
sankhatavossaggato pariccagato "vossaggo"ti vutto. Vipassana ca tamsampayuttadhamma
ca nibbananinnataya ajjhasayavasena nibbane patitthitatta nibbanapatittha
nibbanarammana. Patitthapi hi alambiyatiti arammanam nama hoti, nibbane
patitthattheneva nibbanarammana. Annattha paliyampi hi patittha "arammanan"ti
vuccanti. Yathaha "seyyathapi avuso nalagaram va tinagaram va sukkham kolapam
terovassikam puratthimaya cepi nam disaya puriso adittaya tinukkaya upasankhameyya,
3- labhetha aggi otaram, labhetha aggi arammanan"tiadi. 4- Tasma tattha jatanam
dhammanam vossaggarammanataya nibbanapatitthabhavena hetubhutena uppadito yo
cittassa ekaggatasankhato upacarappanabhedo avikkhepo, so samadhiti vipassanato
paccha uppadito nibbedhabhagiyo samadhi niddittho hoti. Tasma hi iti pathamam
vipassana, paccha samathoti vuttam.
     [5] Yuganaddhaniddese yasma hettha suttantavannanayam vutto yuganaddhakkamo
purimadvayaniddesanayeneva 5- pakato, maggakkhane yuganaddhakkamo pana na pakato, tasma
@Footnote: 1 khu.pati. 31/80-1/98-100  2 Si.Ma. vavassagga..., cha.Ma. vosagga..
@3 cha.Ma. upasankameyya  4 sam.sala. 18/243/172  5 i. purimadvayaniddesavaseneva
Pubbabhage anekantikam yuganaddhabhavanam avatva maggakkhane ekantena
labbhamanayuganaddhabhavanameva dassenno solasahi akarehitiadimaha. Tattha
arammanatthenatiadisu sattarasasu akaresu ante uddittham yuganaddham mulapadena
ekatthatta tam vippahaya sesanam vasena "solasahi"ti vuttam. Arammanatthenati
alambanatthena, arammanavasenati attho. Evam sesesupi. Gocaratthenati arammanatthepi
sati nissayitabbatthanatthena. Pahanatthenati pajahanatthena. Pariccagatthenati pahanepi
sati puna anadiyanena pariccagatthena. Vutthanatthenati uggamanatthena. Vivattanatthenati
uggamanepi sati apunaravattanena nivattanatthena. Santatthenati nibbutatthena.
Panitatthenati nibbutatthepi sati uttamatthena. Atappakatthena va. Vimuttatthenati
bandhanapagatatthena. Anasavatthenati bandhanamokkhepi sati arammanam katva
pavattamanasavavirahitthena. 1- Taranatthenati anosiditva pilavanatthena, atikkamanatthena
va. Animittatthenati sankharanimittavirahitatthena. Appatihitatthenati
panidhivirahitatthena. Sunnatatthenati abhinivesavirahitatthena. Ekarasatthenati
ekakiccatthena. Anativattanatthenati annamannam anatikkamanatthena. Yuganaddhatthenati
yugalakatthena.
     Uddhaccam pajahato, avijjam pajahatoti yogino tassa tassa patipakkhappahanavasena
vuttam. Nirodho cettha nibbanameva. Annamannam nativattantiti samatho ce
vipassanam ativatteyya, linapakkhikatta samathassa cittam kosajjaya samvatteyya.
Vipassana ce samatham ativatteyya uddhaccapakkhikatta vipassanaya cittam uddhaccaya
samvatteyya. Tasma samatho ca vipassanam anativattamano kosajjapatam na karoti, vipassana
samatham anativattamana uddhaccapatam na karoti. Samatho samam pavattamano vipassanam
uddhaccapatato rakkhati, vipassana samam pavattamana samatham kosajjapatato rakkhati.
Evamime ubho annamannam anativattanakiccena ekakicca, sama hutva pavattamanena 2-
@Footnote: 1 Ma. pavattamanasava virahitatthena  2 Si. pavattamana
Annamannam anativattamana atthasiddhikara honti. Tesam maggakkhane yuganaddhattam
vutthanagaminivipassanakkhane yuganaddhattayeva hoti.
Pahanapariccagavutthanavivattanakarananam maggakiccavasena vuttatta sakalassa
maggakiccassa dassanattham uddhaccasahagatakilesa ca khandha ca
avijjasahagatakilesa ca khandha ca niddittha. Sesanam
na tatha vuttatta patipakkhadhammamattadassanavasena uddhaccavijja eva niddittha.
Vivattatoti nivattantassa.
     Samadhi kamasava vimutto hotiti samadhissa kamacchandapatipakkhatta vuttam.
Ragaviragati ragassa virago samatikkamo etissa atthiti ragaviraga,
"ragaviragato"ti nissakkavacanam va. Tatha avijjaviraga. Cetovimuttiti
maggasampayutto samadhi. Pannavimuttiti maggasampayutta panna. Taratoti tarantassa.
Sabbapanidhihiti ragadosamohapanidhihi, sabbapatthanahi va. Evam cuddasa akare
vissajjetva ekarasatthanca anativattanatthanca avibhajitvava 1- imehi solasahi
akarehiti aha. Kasma? tesam cuddasannam akaranam ekekassa avasane "ekarasa
honti, yuganaddha honti, annamannam nativattanti"ti nidditthatta te dvepi
akara nidditthava honti. Tasma "solasahi"ti aha. Yuganaddhattho pana uddesepi
na bhanitoyevati.
                      --------------------
                     2. Dhammuddhaccavaraniddesavannana
     [6] Dhammuddhaccavare aniccato manasikaroto obhaso uppajjatiti
udayabbayanupassanaya thitassa tihi anupassanahi punappunam sankhare vipassantassa
vipassanananesu paripakagatesu tadangavasena kilesappahanena parisuddhacittassa
@Footnote: 1 Si. avissajjitvava
Aniccato va dukkhato va anattato va manasikarakkhane vipassananananubhavena
pakatiyava obhaso uppajjatiti pathamam tava aniccato manasikaroto obhaso kathito.
Akusalo vipassako tasmim obhase uppanne "na ca vata me ito pubbe evarupo
obhaso uppannapubbo, addha maggam pattomhi, phalam pattomhi"ti amaggamyeva
"maggo"ti, aphalameva "phalan"ti ganhati. Tassa amaggam "maggo"ti, aphalam "phalan"ti
ganhato "vipassanavithi ukkanta hoti. So attano vipassanavithim vissajjetva
vikkhepamapanno va obhasameva tanhaditthimannanahi mannamano va nisidati.
So kho panayam obhaso kassaci bhikkhuno pallankatthanamattameva obhasento
uppajjati, kassaci antogabbham, kassaci bahigabbhampi, kassaci sakalaviharam, gavutam
addhayojanam yojanam dviyojanam .pe. Kassaci pathavitalato yava akanitthabrahmaloka
ekalokam kurumano. Bhagavato pana dasasahassilokadhatum obhasento udapadi. Ayam
hi obhaso caturangasamannagatepi andhakare tam tam thanam obhasento uppajjati.
     Obhaso dhammoti obhasam avajjatiti ayam obhaso maggadhammo
phaladhammoti va tam tam obhasam manasi karoti. Tato vikkhepo uddhaccanti tato
obhasato dhammoti avajjanakaranato va yo uppajjati vikkhepo, so uddhaccam
namati attho. Tena uddhaccena viggahitamanasoti tena evam uppajjamanena
uddhaccena virodhitacitto, tena va uddhaccena karanabhutena tammulakakilesuppattiya
virodhitacitto vipassako vipassanavithim okkamitva vikkhepam va tammulakakilesesu va
thitatta aniccato dukkhato anattato upatthanani yathabhutam nappajanati. "tena
vuccati dhammuddhaccaviggahitamanaso"ti evam itisaddo yojetabbo. Hoti so
samayoti evam assadavasena upakkilitthacittassapi yogino sace upaparikkha
uppajjati, so evam pajanati:- vipassana nama sankhararammana, maggaphalani
nibbanarammanani, imani ca cittani sankhararammanani, tasma nayamobhaso
Maggo, udayabbayanupassanayeva nibbanassa lokiko maggoti maggamaggam
vavatthapetva tam vikkhepam parivajjayitva udayabbayanupassanaya thatva sadhukam sankhare
aniccato dukkhato anattato vipassati. Evam uparikkhantassa so samayo hoti.
Evam apassanto pana "maggaphalappattomhi"ti adhimaniko hoti.
     Yam tam cittanti yam tam vipassanacittam. Ajjhattamevati 1- aniccanupassanaya
arammane gocarajjhatteyeva. Nanam uppajjatiti tasseva yogavacarassa
ruparupadhamme tulayantassa tirayantassa vissatthaindavajiramiva avihatavedagam 2- tikhinam
suramativisadam vipassanananam uppajjati. Piti uppajjatiti tasseva tasmim samaye
khuddika piti khanika piti okkantika piti ubbega piti pharana pititi ayam
pancavidha vipassanasampayutta piti sakalasariram purayamana uppajjati. Passaddhi
uppajjatiti tasseva tasmim samaye kayacittanam neva daratho na garavata na kakkhalata na
akammannata na gelannata na vankata hoti, atha kho panassa kayacittani passaddhani
lahuni muduni kammannani pagunani suvisadani ujukaniyeva honti. So imehi
passaddhadihi anuggahitakayacitto tasmim samaye amanusim nama ratim anubhavati. Yam
sandhaya vuttam:-
                "sunnagaram pavitthassa  santacittassa bhikkhuno
                amanusi rati hoti     samma dhammam vipassato.
                Yato yato sammasati    khandhanam udayabbayam
                labhati pitipamojjam     amatam tam vijanatan"ti. 3-
Evamassa imam amanusim ratim sadhayamana lahutadihi sahita vipassanasampayutta
kayacittappassaddhi uppajjati. Sukham uppajjatiti tasseva tasmim samaye sakalasariram
@Footnote: 1 ka. ajjhattamyevati  2 cha.Ma. avihatavedam  3 khu.dha. 25/373-4/82
Abhisandayamanam vipassanasampayuttam sukham uppajjati. Adhimokkho uppajjatiti tasseva
tasmim samaye cittacetasikanam atisayapasadabhuta vipassanasampayutta saddha
uppajjati. Paggaho uppajjatiti tasseva tasmim samaye asithilamanaccaraddham supaggahitam
vipassanasampayuttam viriyam uppajjati. Upatthanam uppajjatiti tasseva tasmim samaye
supatthita suppatitthita nikhata acala pabbatarajasadisa vipassanasampayutta sati
uppajjati. So yam yam thanam avajjati samannaharati manasi karoti paccavekkhati,
tam tam thanamassa okkanditva 1- pakkhanditva dibbacakkhuno paraloko viya satiya
upatthati.
     Upekkhati vipassanupekkha ceva avajjanupekkha ca. Tasmim hi samaye
sabbasankharesu majjhattabhuta vipassanupekkhapi balavati uppajjati. Manodvare
avajjanupekkhapi. Sa hissa tam tam thanam avajjantassa vissatthaindavajiramiva
pattapute pakkhandatattanaraco viya ca sura tikhina hutva vahati. Evam hi
visuddhimagge 2- vuttam. Vipassanupekkhati cettha "vipassanasampayutta
tatramajjhattupekkha"ti acariya vadanti. Vipassananane hi gayhamane
"nanam uppajjati"ti vipassanananassa agatatta punaruttidoso hoti.
Tatiyajjhanavannanayanca "sankharupekkhavipassanupekkhanampi atthato
ekibhavo. Panna eva hi sa, kiccavasena dvidha bhinna"ti 2- vuttam. Tasma
vipassanasampayuttaya tatramajjhattupekkhaya vuccamanaya punaruttidolo ca na hoti,
tatiyajjhanavannanaya ca sameti. Yasma ca pancasu indriyesu "nanam adhimokkho
paggaho upatthanan"ti pannindriyasaddhindriyaviriyindriyasatindriyani
nidditthani, samadhindriyam pana aniddittham hoti, yuganaddhavasenapi
ca samadhindriyam niddisitabbameva hoti, tasma samappayutto samadhi puna samadhane
byaparappahanakaranena "upekkha"ti vuttoti veditabbam.
@Footnote: 1 cha.Ma. okkantitva, Si. okkhanditva, visuddhi. 3/271 (sya)  2 visuddhi.
@3/271 (sya)
     Nikanti uppajjatiti evam obhasadipatimanditaya vipassanaya alayam kurumana
sukhuma santakara nikanti uppajjati, ya kilesoti pariggahetumpi na sakka
hoti. Yatha ca obhase, evam etesupi annatarasmim uppanne yogavacaro "na
ca vata me ito pubbe evarupam nanam uppannapubbam, evarupa piti passaddhi
sukham adhimokkho paggaho upatthanam upekkha nikanti uppannapubba, addha maggam
pattomhi, phalam pattomhi"ti amaggameva "maggo"ti, aphalameva "phalan"ti ganhati.
Tassa amaggam "maggo"ti, aphalanca "phalan"ti ganhato vipassanavithi ukkanta hoti.
So attano mulakammatthanam vissajjetva nikantimeva assadento nisidati. Ettha
ca obhasadayo upakkilesavatthutaya upakkilesati vutta, na akusalatta. Nikanti
pana upakkileso ceva upakkilesavatthu ca. Vatthuvaseneva cete dasa, gahavasena
pana samatimsa honti. Katham? "mama obhaso uppanno"ti ganhato hi ditthiggaho
hoti, "manapo vata obhaso uppanno"ti  ganhato managgaho, obhasam
assadayato tanhaggaho. Iti obhase ditthimanatanhavasena tayo gaha. Tatha
sesesupiti evam gahavasena samatimsa upakkilesa honti. Dukkhato manasikaroto,
anattato manasikarototi varesupi iminava nayena attho veditabbo.
Ekekaanupassanavasena hettha ekekassa vipassanupakkilesuppatti veditabba, na
ekasseva.
     Timsu anupassanasu. Evam abhedato vipassanavasena upakkilese dassetva
puna bhedavasena dassento rupam aniccato manasikarototiadimaha. Tattha jaramaranam
aniccato upatthananti jaramaranassa aniccato upatthanam.
     [7] Yasma pubbe vuttanam samatimsaya upakkilesanam vasena akusalo
abyatto yogavacaro obhasadisu vikampati, obhasadisu ekekam "etam mama,
esohamasmi, eso me atta"ti samanupassati, tasma tamattham dassento obhase
Ceva nane catiadigathadvayamaha. Tattha vikampatiti obhasadike arammane
nanakilesavasena vividha kampati vedhati. Yehi cittam pavedhatiti yehi passaddhisukhehi
cittam nanakilesavasena nanappakarena vedhati kampati. Tasma passaddhiya
sukhe ceva yogavacaro vikampatiti sambandho veditabbo. Upekkhavajjanaya
cevati upekkhasankhataya avajjanaya ceva vikampati, avajjanupekkhaya ceva vikampatiti
attho. Visuddhimagge 1- pana "upekkhavajjanayanca"ti vuttam. Upekkhaya
cati hettha vuttappakaraya upekkhaya ca vikampati, nikantiya ca vikampatiti
attho. Ettha ca dvinnam upekkhanam nidditthatta hettha "upekkha
uppajjati"ti vuttatthane ca ubhayatha attho vutto. Aniccanupassanadisu ca
ekekissayeva avajjanupekkhaya sabbhavato ekekayeva anupassana aniccam aniccam,
dukkham dukkham, anatta anattati punappunam bhaviyatiti vuttam hoti. Yasma pana kusalo
pandito byatto buddhisampanno yogavacaro obhasadisu uppannesu "ayam kho me
obhaso uppanno, so kho panayam anicco sankhato paticcasamuppanno khayadhammo vayadhammo
viragadhammo nirodhadhammo"ti iti va nam pannaya paricchindati upaparikkhati.
Atha va panassa evam hoti:- sace obhaso atta bhaveyya, "atta"ti gahetum
vatteyya. Anattava panayam "atta"ti gahito. Tasmayam avasavattanatthena anattati
passanto ditthim ugghateti. Sace obhaso nicco bhaveyya, "nicco"ti gahetum
vatteyya. Aniccova panayam "nicco"ti gahito. Tasmayam hutva abhavatthena aniccoti
passanto manam samugghateti. Sace obhaso sukho bhaveyya, "sukho"ti gahetum vatteyya,
dukkhova panayam "sukho"ti gahito. Tasmayam uppadavayapatipilanatthena dukkhoti passanto
nikantim pariyadiyati. Yatha ca obhase, evam sesesupi.
@Footnote: 1 visuddhi. 3/273 (sya)
     Evam upaparikkhitva obhasam "netam mama, nesohamasmi, na meso atta"ti
samanupassati. Nanam .pe. Nikantim "netam mama, nesohamasmi, na meso
atta"ti samanupassati. Evam samanupassanto obhasadisu na kampati na vedhati.
Tasma tamattham dassento imani dasa thananiti gathamaha. Tattha dasa
thananiti obhasadini. Panna yassa pariccitati yassa upakkilesavimuttaya
pannaya paricitani punappunam phutthani paribhavitani. Dhammuddhaccakusalo hotiti
so pannaya paricitadasatthano yogavacaro pubbe vuttappakarassa dhammuddhaccassa
yathasabhavapativedhena cheko hoti. Na ca sammoha gacchatiti dhammuddhaccakusalattayeva
tanhamanaditthugghatavasena 1- sammohanca na gacchati.
     Idani pubbe vuttameva vidhim aparena pariyayena vibhavetva dassento
vikampati ceva kilissati catiadigathamaha. Tattha mandapanno yogavacaro
obhasadisu vikkhepanca avasesakilesuppattinca papunati. Majjhimapanno vikkhepameva
papunati, navasesakilesuppattim, so adhimaniko hoti. Tikkhapanno vikkhepam
papunitvapi tam adhimanam pahaya vipassanam arabhati. Atitikkhapanno na ca
vikkhepam papunati, na cavasesakilesuppattim. Vikkhippati cevati tesu
mandapanno dhammuddhaccasankhatam vikkhepanceva papuniyati. 2- Kilissati cati
tanhamanaditthikilesehi kilesiyati ca, upatapiyati vibadhiyatiti attho. Cavati
cittabhavanati tassa mandapannassa vipassanacittabhavana kilesesuyeva thanato
patipakkhavihatatta cavati, paripatatiti attho. Vikkhipati na kilissatiti majjhimapanno
vikkhepena vikkhipati, kilesehi na kilissati. Bhavana parihayatiti tassa
majjhimapannassa adhimanikatta vipassanarambhabhavena vipassana parihayati, nappavattatiti
attho. Vikkhipati na kilissatiti tikkhapannopi vikkhepena vikkhipati, kilesehi na
@Footnote: 1 Ma. tanhamanaditthuppadavasena  2 Ma. papunati
Kilissati. Bhavana na parihayatiti tassa tikkhapannassa santepi vikkhepe tam
adhimanavikkhepam pahaya vipassanarambhasabbhavena vipassanabhavana na parihayati,
pavattatiti attho. Na ca vikkhipate cittam na kilissatiti atitikkhapannassa cittam na
vikkhepena vikkhipati, na ca kilesehi kilissati. Na cavati cittabhavanati tassa
vipassanacittabhavana na cavati, vikkhepakilesabhavena yathathane titthatiti attho.
    Imehi catuhi thanehitiadisu idani vuttehi imehi catuhi thanehi hetubhutehi,
karanabhutehi va obhasadike dasa thane cittassa sankhepena ca vikkhepena ca
viggahitam manasam vikkhepakilesuppattivirahito catuttho kusalo mahapanno yogavacaro
mandapannadinam tinnam yogavacaranam manasam evanca evanca hotiti nanappakarato
janatiti sambandhato atthavannana veditabba. Sankhepoti cettha vikkhepassa 1- ceva
kilesananca uppattivasena cittassa linabhavo veditabbo.
     Vikkhepoti "vikkhipati na kilissati"ti dvisu thanesu vuttavikkhepavasena
cittassa uddhatabhavo veditabboti.
                      Yuganaddhakathavannana nitthita.
                        -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 215-228. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=4845&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=4845&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=534              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=7564              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=8690              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=8690              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]