ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                          6. Patisambhidakatha
                     1. Dhammacakkappavattanavaravannana
     [30] Idani viragasankhatamaggavasena siddham patisambhidapabhedam dassentena
kathitaya dhammacakkappavattanasuttantapubbangamaya 1- patisambhidakathaya
apubbatthanuvannana. Suttante tava baranasiyanti baranasa nama nadi, baranasaya
avidure bhava nagari baranaSi. Tassam baranasiyam. Isipatane migadayeti isinam
patanuppatanavasena evamladdhaname miganam abhayadanadinnatthanatta migadayasankhate
arame. Tattha hi uppannuppanna sabbannuisayo 2- patanti. Dhammacakkappavattanattham
nisidantiti attho. Nandamulakapabbharato sattahaccayena nirodhasamapattito vutthita
anotattadahe katamukhadhovanakicca akasena agantva paccekabuddhaisayopettha
samosaranavasena patanti, uposathatthanca anuposathatthanca sukham sannipatanti, gandhamadanam
patigacchanta ca tato ca 3- uppatantitipi imina isinam patanuppatanavasena tam
"isipatanan"ti vuccati. "isipadanan"tipi patho. Pancavaggiyeti:-
            "kondanno bhaddiyo vappo  mahanamo ca assaji
            ete panca mahathera     pancavaggati vuccare"ti
evam vuttanam pancannam bhikkhunam vaggo pancavaggo, tasmim pancavagge bhava
tampariyapannattati pancavaggiya. Te pancavaggiye. Bhikkhu amantesiti
dipankaradasabalapadamule katabhiniharato patthaya paramiyo purento anupubbena pacchimabhavam
patva pacchimabhave ca katabhinikkhamano anupubbena bodhimandam patva tattha
aparajitapallanke nisinno marabalam bhinditva pathamayame pubbenivasam anussaritva
majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayamavasane dasasahassilokadhatum unnadento
@Footnote: 1 vi.maha. 4/13/13, sam.maha. 19/1081/367
@2 i. uppanna sabbanu isayo  3 tatova (sam-A. 3/387)
Sampakampento sabbannutam patva satta sattahani bodhimande vitinametva
mahabrahmuna ayacitadhammadesano buddhacakkhuna lokam voloketva lokanuggahena
baranasim gantva pancavaggiye bhikkhu sannapetva dhammacakkam pavattetukamo
amantesi.
     Dveme bhikkhave antati dveme bhikkhave kotthasa. Imassa pana vacanassa
samudaharena samudaharanigghoso hettha avicim upari bhavaggam patva dasasahassim
lokadhatum pattharitva atthasi, tasmimyeva samaye attharasakotisankha brahmano
samagacchimsu. Pacchimadisaya suriyo atthangameti, puratthimaya disaya
uttarasalhanakkhattena yutto punnacando uggacchati, tasmim samaye bhagava
dhammacakkappavattanasuttantam arabhanto "dveme bhikkhave anta"tiadimaha.
     Tattha pabbajitenati gihisamyojanavatthukamam chetva pabbajitena. Na sevitabbati
na valanjetabba. Pabbajitanamyeva visesato patipattiya bhajanabhutatta "pabbajitena
na sevitabba"ti vuttam. Yo cayam kamesu kamasukhallikanuyogoti yo ca ayam
vatthukamesu kilesakamasukhassa, kilesakamasukhanissayassa va anuyogo. Hinoti lamako.
Gammoti gamavasinam santako. Pothujjanikoti puthujjanena andhabalajanena
acinno. Anariyoti na ariyo. Atha va na visuddhanam uttamanam ariyanam santako.
Anatthasanhitoti na atthasamhito, sukhavahakaranam anissitoti attho.
Attakilamathanuyogoti attano kilamathassa anuyogo, attano dukkhakarananti attho.
Dukkhoti kantakapassayaseyyadihi attamaranehi dukkhavaho. Tehi 1- tapassihi
"uttamam tapo"ti gahitatta tesam cittanurakkhanattham idha "hino"ti na vuttam,
pabbajitanam dhammatta "gammo"ti ca, gihihi asadharanatta
"pothujjaniko"ti ca na vuttam. Tattha pana
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati
Kehici pabbajitapatinnehi ditthadhammanibbanavadehi "yato kho bho ayam atta pancahi
kamagunehi samappito samangibhuto paricareti, ettavata kho bho ayam atta
ditthadhammanibbanam patto hoti"ti 1- gahitatta tesam cittanurakkhanatthanca
paccuppanne sukhatta ca tassa dhammasamadanassa "dukkho"ti na vuttam.
Kamasukhallikanuyogo paccuppanne tanhaditthisankilitthasukhatta ayatinca
dukkhavipakatta tadanuyuttanam tanhaditthibandhanabaddhatta ca na sevitabbo,
attakilamathanuyogo paccuppanne ditthisankilitthadukkhatta ayatinca
dukkhavipakatta tadanuyuttanam ditthibandhanabaddhatta ca na sevitabbo, ete teti 2- te
ete. Anupagammati na upagantva. Majjhimati sankilitthasukhadukkhanam abhava
majjhe bhavati majjhima. Sa eva nibbanam patipajjanti etayati patipada.
Abhisambuddhati patividdha. Cakkhukaranitiadisu pannacakkhum karotiti cakkhukarani.
Nanakaraniti tasseva vevacanam. Upasamayati kilesupasamaya.
Abhinnayati catunnam saccanam abhijananatthaya. Sambodhayati
tesamyeva sambujjhanatthaya. Nibbanayati nibbanasacchikiriyatthaya. Atha va
dassanamaggananam karotiti cakkhukarani. Bhavanamaggananam karotiti nanakarani. Sabbakilesanam
upasamaya. Sabbadhammanam abhinnaya. Arahatphalasambodhaya. Kilesananca khandhananca
nibbanaya. Saccakatha abhinneyyaniddese vutta.
     Evam bhagava saccani pakasetva attani katabahumananam
tesam attano pativedhakkamam sutva patipattiya bahumanaropanena
patipattiyam thatva saccappativedham passanto idam dukkham ariyasaccanti
me bhikkhavetiadina attano pativedhakkamam dassesi. Tattha ananussutesuti
na anussutesu, param anugantva assutesuti attho. Cakkhutiadinam attho
parato avi bhavissati. Idam dukkham ariyasaccam, idam dukkhasamudayam, idam
dukkhanirodham, idam dukkhanirodhagamini patipada ariyasaccanti catunnam saccanam
@Footnote: 1 di.Si. 9/94/36  2 cha.Ma. ete khoti
Dassanapativedho sekhabhumiyam. Parinneyyam. Pahatabbam sacchikatabbam bhavetabbanti
catunnam saccanam bhavanapativedho sekhabhumiyamyeva. Parinnatam pahinam sacchikatam bhavitanti
catunnam saccanam paccavekkhana asekhabhumiyam.
     Tiparivattanti saccananakiccananakatananasankhatanam tinnam parivattanam vasena
tayo parivatta assati tiparivattam. Ettha hi "idam dukkham, idam dukkhasamudayam,
idam dukkhanirodham, idam dukkhanirodhagamini patipada ariyasaccan"ti evam catusu
saccesu yathabhutananam saccananam nama. Tesuyeva "parinneyyam pahatabbam sacchikatabbam
bhavetabban"ti evam kattabbakiccajananananam kiccananam nama. "parinnatam
pahinam sacchikatam bhavitan"ti evam tassa kiccassa katabhavajananananam katananam
nama. Dvadasakaranti tesamyeva ekekasmim sacce tinnam tinnam akaranam vasena
dvadasa akara assati dvadasakaram. Nanadassananti etesam tiparivattanam
dvadasannam akaranam vasena uppannam nanasankhatam dassanam. Attamanati sakamana.
Sattanam hi sukhakamatta dukkhapatikulatta pitisomanassayuttamano sakamano nama,
pitisomanassehi attamana gahitamana byapitamanati va attho. Abhinandunti abhimukha
hutva nandimsu. Veyyakaraneti suttante. Niggathako hi suttanto kevalam atthassa
byakaranato veyyakaranam nama. Bhannamaneti kathiyamane. Vattamanasamipe
vattamanavacanam katam, bhaniteti attho. Virajanti vigataragadirajam. Vitamalanti
vigataragadimalam. Ragadayo hi ajjhottharanatthena rajo nama, dussanatthena malam nama.
Dhammacakkhunti katthaci pathamamaggananam, katthaci adini tini maggananani,
katthaci catutthamaggananampi. Idha pana pathamamaggananameva. Yam kinci samudayadhammam,
sabbantam nirodhadhammanti vipassanavasena evam pavattassa dhammacakkhum udapaditi attho.
     Dhammacakketi pativedhanane ca desananane ca. Bodhipallanke nisinnassa
hi bhagavato catusu saccesu dvadasakaram pativedhananampi isipatane nisinnassa
Dvadasakarameva saccadesanaya pavattam desanananampi dhammacakkam nama. Ubhayampi
hetam dasabalassa pavattananameva. Tam imaya desanaya pakasentena bhagavata
dhammacakkam pavattitam nama. Tam panetam dhammacakkam yava annatakondannatthero attharasahi
brahmakotihi saddhim sotapattiphale na patitthati, tava bhagava pavatteti nama,
patitthite pana pavattitam nama. Tam sandhaya "pavattite ca bhagavata dhammacakke"ti
vuttam.
     Bhumma devati bhummatthaka deva. Saddamanussavesunti ekappapahareneva
sadhukaram datva etam bhagavatatiadini vadanta saddam anusavayimsu. Appativattiyanti
"nayidam tatha"ti patilomam vattetum asakkuneyyam. Sannipatita cettha devabrahmano
desanapariyosane ekappahareneva sadhukaram adamsu, sannipatam anagata
pana bhummadevadayo tesam tesam saddam sutva sadhukaramadamsuti veditabbam. Tesu
pana pabbatarukkhadisu nibbatta bhummadeva. 1- Te catumaharajikapariyapanna
hontapi idha visum katva vutta. Catumaharajikati ca
dhataratthavirulhakavirupakkhakuverasankhata catumaharaja devata etesanti
catumaharajika. Te sineruvemajjhe honti. Tesu pabbatatthakapi atthi
akasatthakapi. Tesam parampara cakkavalapabbatam patta. Khiddapadosika
manopadosika sitavalahaka unhavalahaka candima devaputto suriyo
devaputtoti ete sabbepi catumaharajikadevalokattha eva. Tettimsa jana tattha
uppannati tavatimsa. Apica "tavatimsa"ti tesam devanam namamevatipi vuttam. Tepi
atthi pabbattatthaka atthi akasatthaka. Tesam parampara cakkavalapabbatam patta,
tatha yamadinam. Ekadevalokepi hi devanam parampara cakkavalapabbatam appatta
nama natthi. Dibbam sukham yata payata sampattati yama. Tuttha pahatthati
tusita. Pakatipatiyattarammanato atirekena ramitukamakale yatharucite bhoge nimminitva
@Footnote: 1 i. nibbattabhummadeva
Nimminitva ramantiti nimmanarati. Cittacaram natva paranimmitesu bhogesu vasam
vattentiti paranimmitavasavatti. Brahmakaye brahmaghataya niyuttati brahmakayika.
Sabbepi pancavokarabrahmano gahita.
     Tena khanenati vacanam visesetva tena muhuttenati vuttam. Muhuttasankhatena
khanena, na paramatthakhanenati vuttam hoti. Yava brahmalokati brahmalokam antokatva.
Saddoti sadhukarasaddo. Dasasahassiti dasasahassacakkavalavati. Sankampiti uddham
uggacchanti sutthu kampi. Sampakampiti uddham uggacchanti adho okkamanti
sutthu pakampi. Sampavedhiti catudisa agacchanti sutthu pavedhi. Sambuddhabhavaya
matukucchim okkamante ca bodhisatte tato nikkhamante ca mahapathavi punnatejena
akampittha, abhisambodhiyam pativedhananatejena. Dhammacakkappavattane desanananatejena
sadhukaram datukama viya pathavi devatanubhavena akampittha, ayusankharossajjane
mahaparinibbane ca karunnena cittasankhobham asahamana viya pathavi devatanubhavena
akampittha. Appamanoti vuddhappamano. Olaroti ettha "ularani ularani
khadaniyani khadanti"tiadisu 1- madhuram ularanti vuttam. "ularaya vatthabhogaya
cittam namati"tiadisu 2- panitam ularanti vuttam. "ularaya khalu bhavam vacchayano samanam
gotamam pasamsaya pasamsati"tiadisu settham ularanti vuttam. Idha pana "vipulo
ularo"ti vutto. Obhasoti desananananubhavena ca devatanubhavena ca
jataobhaso. Loketi cakkavalassa dasasahassasiyamyeva. Atikkammeva devanam
devanubhavanti devanam ayam anubhavo:- nivatthavatthappabha dvadasa yojanani pharati, tatha
sarirassa alankarassa vimanassa ca. Tam devanam devanubhavam atikkamitvayevati
attho. Udananti somanassananamayikam udaharam. Udanesiti udahari. Annasi
vata bho kondannoti imassapi udanassa udaharanaghoso dasasahassilokadhatum
pharitva atthasi. Annasikondannoti 3- bhusam natakondannoti attho.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/366/329  2 an.navaka. 23/20/322  3 Si. annakondannoti
     Cakkhuadinam niddese dassanatthenatiadisu ekameva nanam yathavuttassa
neyyassa cakkhu viya dassanakiccakaranena cakkhu. Nanakiccakaranena nanam.
Nanappakarato jananakiccakaranena panna. Anavasesapativedhakaranena vijja.
Sabbada obhasakiccakaranena aloko namati attho. Cakkhum dhammotiadisupi
ekamyeva nanam kiccananattena pancadha vannitam. Arammanati upatthambhanatthena.
Gocarati visayatthena. Dassanatthenatiadisu nanakiccam pancadha vuttam. Imina
nayena tisu varesu ekekasmim panca panca katva pannarasa dhamma, pannarasa
attha, dvisu pannarasakesu timsu niruttiyo, pannarasasu dhammesu pannarasasu
atthesu timsaya niruttisuti satthi nanani veditabbani. Sesaariyasaccesupi eseva
nayo. Catusu ariyasaccesu ekekasmim ariyasacce pannarasannam pannarasannam dhammanam
atthananca vasena satthi dhamma, satthi attha, satthiya dhammesu satthiya atthesu
ca visasatam niruttiyo, visadhikam satanti attho. Satthiya dhammesu satthiya atthesu
visuttarasate niruttisuti evam cattarisanca dve ca nanasatani.
                     2-3. Satipatthanavaradivannana
     [31-32] Satipatthanasuttantapubbangame iddhipadasuttantapubbangame ca
patisambhidaniddese iminava nayena attho ca ganana ca veditabba.
                    4-8. Sattabodhisattavaradivannana
     [33-37] Sattannam bodhisattanam suttantesu ekekasmimyeva samudaye cakkhadayo
panca, nirodhe pancati dasa dhamma, samudaye dassanatthadayo panca, nirodhe
pancati dasa attha, tesam vasena visati niruttiyo cattarisam 1- nanani. Satta
ekato katva vuttaganana suvinneyya eva. Sabbannutananavasena
@Footnote: 1 Si. cattarisa
Vuttapatisambhidaniddese ekekamulakesu "nato dittho vidito sacchikato phussito
pannaya"ti 1- imesu pancasu vacanesu ekekasmimyeva cakkhadayo panca, dassanatthadayo
pancati pancapancakanam vasena pancavisati dhamma, pancavisati attha, taddiguna
niruttiyo, taddigunani nanani neyyani. Panca ekato katva vuttavarepi
pancakkhattum panca pancavisati katva pancavisasatam dhamma, pancavisasatam attha, taddiguna
niruttiyo, taddigunani nanani neyyani. Addhateyyaniti cettha dve satani
ca pannasanca. Khandhadisupi eseva nayo. Iminava nayena saccavarapatisambhidavare
ca dhammadiganana veditabba.
                       9. Chabuddhadhammavaravannana
     [38] Buddhadhammavare diyaddhasatanti chakkhattum pancavisati satanca
pannasanca honti, taddiguna niruttiyo taddigunani nanani. Patisambhidadhikaraneti
patisambhidadhikare. Addhanavadhammasataniti pathamam vuttesu catusu saccesu
satthi, catusu satipatthanesu satthi, catusu sammappadhanesu satthi,
sattabodhisattaveyyakaranesu sattati, abhinnatthadisu pancasu pancavisasatam, khandhadisu
pancasu pancavisasatam, puna catusu ariyasaccesu satam, catusu patisambhidasu satam,
chasu buddhadhammesu diyaddhasatanti evam atthasatani ca pannasanca dhamma
honti. Evam atthapi tattaka eva honti. Evameva saccadisu 2- tisu
thanesu visasatam niruttiyo, sattasu veyyakaranesu cattarisasatam niruttiyo,
abhinnatthadisu khandhatthadisu ca addhateyyani addhateyyani niruttisatani,
ariyasaccesu patisambhidasu ca dve dve niruttisatani, buddhadhammesu tini
niruttisataniti evam niruttisahassanca satta niruttisatani ca honti. Evameva
@Footnote: 1 khu.pati. 31/121/137  2 Si.,i. saddhadisu
Saccadisu 1- tisu thanesu cattarisadhikani dve dve nanasatani, sattasu
veyyakaranesu asitiadhikani dve nanasatani, abhinnatthadisu khandhatthadisu ca
panca panca nanasatani, saccesu patisambhidasu ca cattari cattari nanasatani,
buddhadhammesu cha nanasataniti evam tini ca nanasahassani cattari ca nanasatani
hontiti.
                      Patisambhidakathavannana nitthita.
                       -------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 250-258. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5626&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5626&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=598              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=8833              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=10178              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=10178              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]