ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                    69. Asayanusayanananiddesavannana
     [113] Asayanusayanananiddese idha tathagatotiadi pancadha thapito
niddeso. Tattha asayanusaya vuttattha eva. Caritanti pubbe katam kusalakusalam
kammam. Adhimuttinti sampati kusale akusale va cittavossaggo. Bhabbabhabbeti bhabbe
@Footnote: 1 Si.ka. bhayatta
Ca abhabbe ca. Ariyaya jatiya sambhavanti jayantiti bhabba. Vattamanasamipe
vattamanavacanam. Bhavissanti jayissantiti va bhabba, bhajanabhutati attho. Ye
ariyamaggapativedhassa anucchavika upanissayasampanna, te bhabba. Vuttapatipakkha
abhabba.
     Katamo ca 1- sattanam asayotiadi niddesassa patiniddo. Tattha sassatoti
nicco. Lokoti atta. Idha sariramyeva nassati, atta pana idha parattha ca soyevati
mannanti. So hi sayamyeva aloketiti katva "loko"ti mannanti. Asassatoti
anicco. Atta sarireneva saha nassatiti mannanti. Antavati paritte kasine
jhanam uppadetva tamparittakasinarammanam cittam sapariyanto attati mannanti.
Anantavati na antava appamane kasine jhanam uppadetva tam
appamanakasinarammanam cittam sapariyanto attati mannanti. Tam jivam tam sariranti jivo
ca sariranca tamyeva. Jivoti atta. Lingavipallasena napumsakavacanam katam. Sariranti
rasatthena khandhapancakam. Annam jivam annam sariranti anno jivo annam khandhapancakam.
Hoti tathagato param maranati khandha idheva vinassanti, satto maranato
param hoti vijjati na nassati. "tathagato"ti cettha sattadhivacananti vadanti. Keci
pana "tathagatoti araha"ti vadanti. Ime "na hoti"ti pakkhe dosam disva evam
ganhanti. Na hoti tathagato param maranati khandha idheva nassanti, tathagato
ca maranato param na hoti ucchijjati vinassati. Ime "hoti"ti pakkhe dosam disva
evam ganhanti. Hoti ca na ca hotiti ime ekekapakkhapariggahe dosam disva
ubhayapakkham ganhanti. Neva hoti na na hotiti ime ubhayapakkhapariggahe dosam
disva ubhayapakkhapariggahe ubhayadosapattim disva "hotiti ca na hoti, neva hotiti
ca na hoti"ti amaravikkhepapakkham ganhanti.
@Footnote: 1 Ma. ca-saddo natthi
     Ayam panettha atthakathanayo "sassato lokoti va"tiadihi dasahakarehi
ditthapabhedova vutto. Tattha sassato lokoti ca khandhapancakam lokoti gahetva "ayam
loko nicco dhuvo sabbakaliko"ti  ganhantassa sassatanti gahanakarappavatta
ditthi. Asassatoti tameva lokam "ucchijjati vinassati"ti ganhantassa
ucchedaggahanakarappavatta ditthi. Antavati parittakasinalabhino suppamatte va
saravamatte va kasine samapannassa antosamapattiyam pavattitaruparupadhamme "loko"ti ca
kasinaparicchedantena "antava"ti ca ganhassa "antava loko"ti gahanakarappavatta
ditthi. Sa sassataditthipi hoti ucchedaditthipi. Vipulakasinalabhino pana tasmim kasine
samapannassa antosamapattiyam pavattitaruparupadhamme "loko"ti  ca kasinaparicchedantena
"na antava"ti ca ganhantassa "anantava loko"ti gahanakarappavatta ditthi.
Sa sassataditthipi hoti ucchedaditthipi. Tam jivam tam sariranti "bhedanadhammassa
sarirasseva jivan"ti  gahitatta "sarire ucchijjamane jivampi ucchijjati"ti
ucchedaggahanakarappavatta ditthi. Dutiyapade sarirato annassa jivassa gahitatta
"sarire ucchijjamanepi jivam na ucchijjati"ti sassataggahanakarappavatta ditthi.
Hoti tathagatotiadisu "satto tathagato nama, so param marana hoti"ti ganhato pathama
sassataditthi. "na hoti"ti ganhato dutiya ucchedaditthi. "hoti ca na ca hoti"ti
ganhato tatiya ekaccasassataditthi. "neva hoti na na hoti"ti ganhato catuttha
amaravikkhepaditthiti.
     Ititi vuttappakaraditthinissayanidassanam. Bhavaditthisannissita va satta
honti vibhavaditthisannissita vati bhavo vuccati sassato, sassatavasena
uppajjamanaditthi bhavaditthi, bhavoti ditthiti vuttam hoti. Vibhavo vuccati
ucchedo, ucchedavasena uppajjamana ditthi vibhavaditthi, vibhavoti ditthiti vuttam
hoti. Vuttappakara dasavidha ditthi bhavaditthi ca vibhavaditthi cati dvidhava hoti. Tasu
dvisu ekekam sannissita apassita allina satta honti.
     Ete va pana ubho ante anupagammati ettha "aggito va udakato
va mithubheda va"tiadisu 1- viya vasaddo samuccayattho. Ete vuttappakare
sassatucchedavasena dve pakkhe ca na upagantva analliyitva pahayati attho.
"anulomika va khanti"ti vikappatthova. Idappaccayatapaticcasamuppannesuti imesam
jaramaranadinam paccaya idappaccaya, idappaccaya eva idappaccayata, idappaccayanam va
samuho idappacyata. Lakkhanam panettha saddasatthato pariyesitabbam. Te te paccaye paticca
saha samma ca uppanna paticcasamuppanna. Tassa idappaccayataya ca tesu
paticcasamuppannesu ca dhammesu. Anulomikati lokuttaradhammanam anulomato
anulomika. Khantiti nanam. Nanam hi khamanato khanti. Patiladdha hotiti sattehi
adhigata hoti idappaccayataya khantiya ucchedattanupagamo hoti paccayuppannadhammanam
paccayasamaggiyam ayattavuttitta paccayanuparamadassanena  phalanuparamadassanato.
Paticcasamuppannesu dhammesu khantiya sassatattanupagamo hoti paccayasamaggiyam navanavanam
paccayuppannanam dhammanam uppadadassanato. Evamete ubho ante anupagamma
paticcasamuppadapaticcasamuppannadhammadassanena na ucchedo na sassatoti pavattam
sammadassanam "anulomika khanti"ti veditabbam. Evam hi tadubhayaditthipatipakkhabhuta
sammaditthi vutta hoti. Yathabhutam va nananti yathabhutam yathasabhavam neyyam. Tattha
pavattananampi visayavoharena "yathabhutananan"ti vuttam. Tam pana sankharupekkhapariyantam
vipassanananam idhadhippetam. Hettha pana "yathabhutananadassanan"ti bhayatupatthanananam
vuttam. Yathabhutam va nanam sattehi patiladdham hotiti sambandho.
     Idani "sassato loko"tiadihi micchaditthiparibhavitam "ete va pana"tiadihi
sammaditthiparibhavitam sattasantanam dassetva "kamam sevantanneva"tiadihi
sesakusalehi sesakusalehi ca paribhavitam sattasantanam dasseti. Tattha kamam sevantamyeva
@Footnote: 1 di.maha. 10/152/80
Puggalam tathagato janatiti yojana katabba. Sevanti 1- ca abhinhasamudacaravasena
sevamanam. Pubbe asevitavasena kilesakamo garu assati kamagaruko. Tatheva
kamo asaye santane assati kamasayo. Santanavaseneva kame adhimutto
laggoti kamadhimutto. Sesesupi eseva nayo. Nekkhammadini vuttatthaneva.
Kamadihi ca tihi sesakusala, nekkhammadihi tihi sesakusala gahitava hontiti
veditabba. "ayam sattanam asayo"ti tidha vuttam santanameva dasseti.
     Ayam panettha atthakathanayo "iti bhavaditthisannissita va"ti evam sassataditthim
va sannissita. Sassataditthi hi ettha bhavaditthiti vutta, ucchedaditthi ca
vibhavaditthiti. Sabbaditthinam hi sassatucchedaditthihi sangahitatta sabbepime
ditthigatika satta imava dve ditthiyo sannissita honti. Vuttampi cetam
"dvayanissito khvayam kaccana loko yebhuyyena atthitanceva natthitanca"ti 2-. Ettha
hi atthitati sassatam natthitati ucchedo. Ayam tava vattanissitanam puthujjananam
sattanam asayo. Idani vivattanissitanam suddhasattanam asayam dassetum "ete va pana
ubho ante anupagamma"tiadi vuttam. Tattha "ete va pana"ti eteyeva. "ubho
ante"ti sassatucchedasankhate dve ante. "anupagamma"ti na alliyitva.
"idappaccayatapaticcasamuppannesu dhammesu"ti idappaccayataya ceva
paticcasamuppannadhammesu ca. "anulomika khanti"ti vipassanananam. "yathabhutam
nanan"ti  maggananam. Idam vuttam hoti:- "ya paticcasamuppade ceva
paticcasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantva
vipassana patiladdha, yanca tato uttarim maggananam, ayam sattanam
asayo. Ayam vattanissitananca vivattanissitananca sabbesampi sattanam asayo
idam vasanatthanan"ti. Ayam acariyanam samanatthakatha.
@Footnote: 1 ka. sevantannevati  2 sam.ni. 16/15/18
     Vitandavadi panaha "maggo nama vasam viddhamsento gacchati, tvam maggo
vasoti vadesi"ti. So vattabbo "tvam ariyavasabhanako hosi na hosi"ti. Sace
"na homi"ti vadati, "tvam abhanakataya na janasi"ti vattabbo. Sace "bhanakosmi"ti
vadati, "suttam ahara"ti vattabbo. Sace aharati, iccetam kusalam. No ce aharati,
sayam aharitabbam "dasayime bhikkhave ariyavasa, yadariya avasimsu va avasanti
va avasissanti va"ti 1- etam hi suttam maggassa vasabhavam dipeti. Tasma
sukathitamevetanti. Imam pana bhagava sattanam asayam jananto imesanca ditthigatanam
imesanca vipassanananamaggananam appavattakkhanepi janati eva. Tasmayeva ca "kamam
sevantamyeva janati"tiadi vuttanti.
     Anusayaniddese anusayati kenatthena anusaya? anusayanatthena. Ko esa
Anusayanattho namati? appahinattho. Ete hi appahinatthena tassa tassa santane
Anusenti nama. Tasma "anusaya"ti vuccanti. Anusentiti anurupam karanam
labhitva uppajjatiti attho. Athapi siya:- "anusayanattho nama appahinakaro,
so ca uppajjatiti vuttam na yujjati, tasma na anusaya uppajjatiti. Tatridam
pativacanam:- "na appahinakaro, anusayoti pana appahinatthena thamagatakilesoti
vuccati. So cittasampayutto sarammano sappaccayatthena sahetuko ekantakusalo
atitopi hoti anagatopi paccuppannopi, tasma uppajjati"ti vattum yujjati.
Tatridam pamanam:- "idheva tava abhisamayakathaya  "paccuppanne kilese pajahati"ti 2- puccham
katva anusayanam paccuppannabhavassa atthitaya "thamagato anusayam pajahati"ti vuttam.
Dhammasanganiyam mohassa padabhajane  "avijjanusayo avijjapariyutthanam avijjalangi
moho akusalamulam, ayam tasmim samaye moho hoti"ti 3- akusalacittena saddhim mohassa
uppannabhavo vutto. Kathavatthusmim "anusaya abyakata, anusaya ahetuka, anusaya
@Footnote: 1 an.dasaka. 24/19/23  2 khu.pati. 31/21/428  3 abhi.san. 34/390/109
Cittavippayutta"ti  1- sabbe vada patisedhita. Anusayayamake sattannam mahavaranam
annatarasmim uppajjanavare  "yassa kamaraganusayo uppajjati tassa patighanusayo
uppajjati"tiadi 2- vuttam. Tasma "anusentiti anurupam karanam labhitva
uppajjanti"ti yam vuttam, tam imina tantippamanena yuttanti veditabbam. Yampi
"cittasampayutto sarammano"tiadi 3- vuttam, tampi suvuttameva. Anusayo hi namesa
parinipphanno cittasampayutto akusaladhammo"ti nitthamettha gantabbam.
     Kamaraganusayotiadisu kamarago ca so appahinatthena anusayo cati
kamaraganusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Kamaraganusayo cettha lobhasahagatacittesu
sahajatavasena arammanavasena ca manapesu 4- avasesakamavacaradhammesu arammanavaseneva
uppajjamano lobho. Patighanusayo ca domanassasahagatacittesu sahajatavasena
arammanavasena ca amanapesu 5- avasesakamavacaradhammesu arammanavaseneva
uppajjamano doso. Mananusayo ditthigatavippayuttalobhasahagatacittesu sahajatavasena
arammanavasena ca dukkhavedanavajjesu avasesakamavacaradhammesu ruparupavacaradhammesu
ca arammanavaseneva uppajjamano mano. Ditthanusayo catusu ditthigatasampayuttesu.
Vicikicchanusayo vicikicchasahagate. Avijjanusayo dvadasasu akusalacittesu
sahajatavasena arammanavasena ca. Tayopi avasesatebhumakadhammesu
arammanavaseneva uppajjamana ditthivicikicchamoha. Bhavaraganusayo catusu
ditthigatavippayuttesu uppajjamanopi sahajatavasena na vutto, arammanavaseneva pana
ruparupavacaradhammesu uppajjamano lobho vutto.
     [114] Idani yathavuttanam anusayanam anusayanatthanam dassento yam
loketiadimaha. Tattha yam loke piyarupanti yam imasmim loke piyajatikam piyasabhavam.
@Footnote: 1 abhi.ka. 37/605/369  2 abhi.Yu. 38/330/543
@3 Si.,i. arammano  4 Si. amanapesu  5 Si.,i. manepesu
Satarupanti satajatikam assadapadatthanam ittharammanam. Ettha sattanam
kamaraganusayo anusetiti etasmim ittharammane sattanam appahinatthena
kamaraganusayo anuseti. "piyarupam satarupan"ti ca idha kamavacaradhammoyeva adhippeto.
Yatha nama udake nimuggassa hettha ca upari ca samanta ca udakameva
hoti, evameva ittharammane raguppatti nama sattanam acinnasamacinna.
Tatha anittharammane patighuppatti. Iti imesu dvisu dhammesuti evam imesu
dvisu itthanittharammanadhammesu. Avijjanupatitati kamaragapatighasampayutta hutva
arammanakaranavasena avijja anupatita anugata. Vicchedam katvapi patho.
Tadekatthoti taya avijjaya sahajekatthavasena ekato thito. Mano ca ditthi
ca vicikiccha cati navavidhamano dvasatthividha ditthi atthavatthuka vicikiccha,
tadekattho mano ca tadekattha ditthi ca tadekattha vicikiccha cati
yojana. Datthabbati passitabba avagantabba. Tayo ekato katva bahuvacanam
katam. Bhavaraganusayo panettha kamaraganusayeneva sangahitoti veditabbo.
     Caritaniddese terasa cetana punnabhisankharo. Dvadasa apunnabhisankharo.
Catasso anenjabhisankharo. Tattha kamavacaro parittabhumako. Itaro
mahabhumako. Tisupi va etesu yo koci appavipako parittabhumako,
mahavipako mahabhumakoti veditabbo.
     [115] Adhimuttaniddese santiti samvijjanti. Hinadhimuttikati lamakajjhasaya.
Panitadhimuttikati kalyanajjhasaya. Sevantiti nissayanti alliyanti. Bhajantiti
upasankamanti. Payirupasantiti punappanam upasankamanti. Sace hi acariyupajjhaya
na silavanto honti, antevasikasaddhiviharika silavanto. Te attano
acariyupajjhayepi na upasankamanti, attano sadise saruppe bhikkhuyeva
Upasankamanti. Sacepi acariyupajjhaya saruppa bhikkhu, itare asaruppa, tepi
na acariyupajjhaye upasankamanti, attano sadise hinadhimuttikeyeva upasankamanti.
Evam upasankamanam pana na kevalam etarahiyeva, atitanagatepiti dassetum
atitampi addhanantiadimaha. Tattha atitampi addhananti atitasmim kale,
accantasamyogatthe va upayogavacanam. Sesam uttanatthameva "idam pana dussilanam
dussilasevanameva, silavantanam silavantasevanameva, duppannanam duppannasevanameva,
pannavantanam pannavantasevanameva ko niyametiti? ajjhasayadhatu niyametiti.
     Bhabbabhabbaniddese chaddetabbe pathamam niddisitva gahetabbe paccha niddisitum
uddesassa uppatipatiya pathamam abhabba niddittha. Uddese pana dvandasamase
accitassa ca mandakkharassa ca padassa pubbanipatalakkhanavasena bhabbasaddo pubbam
payutto kammavaranenati pancavidhena anantariyakammena. Samannagatati samangibhuta.
Kilesavaranenati niyatamicchaditthiya. Imani dve saggamagganam avaranato
avaranani. Bhikkhunidusakadini kammanipi kammavaraneneva sangahitani. Vipakavaranenati
ahetukapatisandhiya. Yasma pana duhetukanampi ariyamaggapativedho natthi,
tasma duhetuka patisandhipi vipakavaranamevati veditabba. Assaddhati
buddhadisu saddharahita. Acchandikati kattukamyatakusalacchandarahita. Uttarakuruka
manussa acchandikatthanam pavittha. Duppannati bhavangapannaya parihina.
Bhavangapannaya pana paripunnayapi yassa bhavangam lokuttarassa padakam na hoti, sopi
duppannoyeva nama. Abhabba niyamam okkamitum kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu
dhammesu sammattaniyamasankhatam ariyamaggam okkamitum abhabba. Ariyamaggo hi samma
sabhavoti sammattam, soyeva anantaraphaladane, sayameva va acalabhavato niyamo
tam okkamitum pavisitum abhabba. Na kammavaranenatiadini vuttavipariyayeneva
veditabbaniti.
                  Asayanusayanananiddesavannana nitthita.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 4-12. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=85&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=85&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=277              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=3079              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3579              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3579              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]