ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 49 : PALI ROMAN Apa.A.1 (visuddha.1)

                     1. Sariputtattherapadanavannana
     tadanantaram therapadanasangahagathayo samvannetum "atha therapadanam sunatha"ti
aha. Athaapadanasaddanamattho hettha vuttova. Ettha therasaddo panayam
kalathirapannattinamadheyyajetthadisu anekesu atthesu vattati. Tatha hi
"therovassikani 1- putini cunnakajatani"tiadisu kale, therovassikani cirakalam
ovassikaniti attho. "theropi tava maha"iccadisu 2- thire thirasiloti attho.
"therako ayamayasma mahallako"tiadisu pannattiyam, lokapannattimattoti attho.
"cundatthero phussatthero"tiadisu namadheyye, evam katanamoti attho. "thero
cayam kumaro mama puttesu"tiadisu jetthe, jettho kumaroti attho. Idha panayam
kale ca thire ca vattati. Tasma ciram kalam thitoti thero, thiratarasilacaramaddavadi-
gunabhiyutto 3- va theroti vuccati. Thero ca thero cati thera, theranam apadanam
karanam therapadanam, tam therapadanam sunathati sambandho. Himavantassa avidure,
lambako nama pabbatotiadi ayasmato sariputtattherassa apadanam, tassayasmato
mahamoggallanattherassa ca vatthu evam veditabbam:-
     atite kira ito kappato satasahassakappadhike ekaasankhyeyyamatthake
ayasma sariputto brahmanamahasalakule nibbattitva namena saradamanavo
nama ahosi. Mahamoggallano gahapatimahasalakule nibbattitva namena
sirivaddhanakutumbiko nama ahosi. Te ubhopi sahapamsukilanasahaya ahesum. Tesu
saradamanavo pitu accayena kulasantakam dhanam patipajjitva ekadivasam rahogato
cintesi "imesam sattanam maranam nama ekantikam, tasma maya ekam pabbajjam
upagantva vimokkhamaggo gavesitabbo"ti sahayam upasankamitva "samma aham
pabbajitukamo, kim tvam pabbajitum sakkhissasi"ti vatva tena "na sakkhissami"ti
@Footnote: 1 di. maha. 10/379/252, Ma. mu. 12/112/81 (terovassikani).
@2 i., Ma. thero pitamaha va padipasatantakaradisu.  3 Ma. thirakara....
Vutte "hotu ahameva pabbajissami"ti ratanakotthagarani vivarapetva
kapanaddhikadinam mahadanam datva pabbatapadam gantva isipabbajjam pabbaji.
Tassa pabbajitassa anupabbajjam pabbajita catusattatisahassamatta brahmanaputta
ahesum. So panca abhinnayo attha ca samapattiyo nibbattetva tesampi
jatilanam kasinaparikammam acikkhi. Te sabbepi pancabhinna attha ca samapattiyo
nibbattesum.
     Tena samayena anomadassi nama sammasambuddho loke uppajjitva
pavattitavaradhammacakko satte samsaramahoghato taretva 1- ekadivasam saradatapasassa
ca antevasikananca sangaham kattukamo eko adutiyo pattacivaramadaya akasena
gantva "buddhabhavam me janatu"ti tapasassa passantasseva akasato otaritva
pathaviyam patitthasi. Saradatapaso satthu sarire mahapurisalakkhanani upadharetva
"sabbannubuddhoyevayan"ti nittham gantva paccuggamanam katva asanam pannapetva
adasi. Nisidi bhagava pannatte asane. Saradatapaso satthu santike ekamantam
nisidi.
     Tasmim samaye tassa antevasika catusattatisahassamatta jatila panitapanitani
ojavantani phalaphalani gahetva agata sattharam disva sanjatapasada
attano acariyassa satthu ca nisinnakaram oloketva "acariya mayam pubbe
`tumhehi mahantataro koci natthi'ti mannama, ayam pana puriso tumhehi mahantataro
manne"ti ahamsu. Kim vadetha tata, sasapena saddhim atthasatthiyojanasatasahassubbedham
sinerum samam katum icchatha, sabbannubuddhena mam tulam ma karitthati. Atha te tapasa
acariyassa vacanam sutva "yava mahavatayam purisuttamo"ti sabbeva padesu nipatitva
sattharam vandimsu.
     Atha te acariyo aha "tata satthu anucchaviko no deyyadhammo
natthi, sattha ca bhikkhacaravelaya idhagato, handa mayam deyyadhammam yathabalam
@Footnote: 1 Si. tarento.
Dassama. Tumhehi yam yam panitam phalaphalam abhatam, tam tam aharatha"ti aharapetva
hatthe dhovitva sayam tathagatassa patte patitthapesi. Satthara phalaphale
patiggahitamatte devata dibbojam pakkhipimsu. Tapaso udakampi sayameva parissavetva
adasi. Tato bhojanakiccam nitthapetva satthari nisinne sabbe antevasika
pakkosapetva satthu santike saraniyam katham kathento nisidi. Sattha
"dve aggasavaka bhikkhusamghena saddhim agacchantu"ti cintesi. Tavadeva
satasahassakhinasavaparivara aggasavaka agantva bhagavantam vanditva ekamantam
atthamsu.
     Tato saradatapaso antevasike amantesi "tata satthu bhikkhusamghassa ca
pupphasanena puja katabba, tasma pupphani aharatha"ti. Te tavadeva iddhiya
vannagandhasampannani pupphani aharitva buddhassa yojanappamanam pupphasanam
pannapesum, ubhinnam aggasavakanam tigavutam, sesabhikkhunam addhayojanikadibhedam 1-
samghanavakassa usabhamattam pannapesum. Evam pannattesu asanesu saradatapaso
tathagatassa purato anjalim paggayha "bhante mayham anuggahatthaya imam pupphasanam
abhiruhatha"ti aha. Nisidi bhagava pupphasane. Satthari nisinne dve aggasavaka
sesabhikkhu ca attano attano pattasane nisidimsu. Sattha "tesam mahapphalam
hotu"ti nirodham samapajji. Satthu samapannabhavam natva dve aggasavakapi sesabhikkhupi
nirodham samapajjimsu. Tapaso sattaham nirantaram satthu pupphacchattam dharento
atthasi. Itare vanamulaphalam paribhunjitva sesakale anjalim paggayha atthamsu.
Sattha sattahassa accayena nirodhato vutthahitva aggasavakam nisabhattheram
amantesi "tapasanam pupphasananumodanam karohi"ti. Thero savakaparaminane
thatva tesam pupphasananumodanam akasi. Tassa desanavasane sattha dutiyam
aggasavakam anomattheram amantesi "tvampi imesam dhammam desehi"ti. Sopi
tepitkam buddhavacanam sammasitva tesam dhammam kathesi. Dvinnampi desanaya
dhammabhisamayo nahosi. Atha sattha buddhavisaye thatva dhammadesanam arabhi.
@Footnote: 1 Ma. addhagavutadibhedam.
Desanavasane thapetva saradatapasam avasesa sabbepi catusattatisahassajatila
arahattam papunimsu. Sattha te "etha bhikkhavo"ti hattham pasaresi. Te tavadeva
antarahitatapasavesa atthaparikkharadhara satthivassikatthero viya ahesum.
     Saradatapaso pana "aho vatahampi ayam nisabhatthero viya anagate ekassa
buddhassa savako bhaveyyan"ti desanakale uppannaparivitakkataya annavihito
hutva maggaphalani pativijjitum nasakkhi. Atha sattharam vanditva tatha panidhanam
akasi. Sattha anantarayena samijjhanabhavam disva "ito kappasatasahassadhikam
ekam asankhyeyyam atikkamitva gotamassa nama sammasambuddhassa aggasavako
sariputto nama  bhavissati"ti byakaritva dhammakatham vatva bhikkhusamghaparivaro
akasam pakkhandi. Saradatapasopi sahayassa sirivaddhassa santikam gantva
"samma maya anomadassissa bhagavato padamule anagate uppajjanakassa
gotamasammasambuddhassa aggasavakatthanam patthitam, tavampi tassa dutiyasavakatthanam
patthehi"ti. Sirivaddho tam upadesam sutva 1- attano nivesanadvare atthakarisamattam
thanam samatalam karetva lajapancamani pupphani vikiritva niluppalacchadanam
mandapam karetva buddhasanam pannapetva bhikkhunampi asanani pannapetva
mahantam sakkarasammanam sajjetva saradatapasena sattharam nimantapetva sattaham
mahadanam pavattetva buddhappamukham bhikkhusamgham maharahehi vatthehi acchadetva
dutiyasavakabhavaya panidhanam akasi. Sattha tassa anantarayena samijjhanabhavam
disva vuttanayena byakaritva bhattanumodanam katva pakkami. Sirivaddho
hatthapahattho yavajivam kusalakammam katva dutiyacittavare kamavacaradevaloke
nibbatti. Saradatapaso cattaro brahmavihare bhavetva brahmaloke nibbatti.
     Tato patthaya tesam ubhinnampi antara kammam na kathitam. Amhakam
pana bhagavato uppattito puretarameva saradatapaso rajagahassa avidure
upatissagame rupasariya brahmaniya kucchimhi patisandhim ganhi. Tamdivasamevassa
sahayopi rajagahasseva avidure kolitagame moggaliya brahmaniya kucchimhi
@Footnote: 1 Ma. upadese thatva.
Patisandhim ganhi. Tasma moggallano moggaliya brahmaniya puttoti
moggallano. Moggaligottena jatoti va moggallano. Atha va
matukumarikakale tassa matapituhi vuttam "ma uggali ma uggali"ti
vacanamupadaya 1- "muggali"ti namam, tassa muggaliya puttoti moggallano. Atha
va sotapattimaggadimaggassa labhe adane pativijjhane alam samatthoti
moggallanoti. Tani kira dve kulani yava sattama kulaparivatta
abaddhasahayaneva. Tesam davinnam ekadivasameva gabbhapariharamadamsu. Dasamasaccayena
jatanampi tesam chasatthi dhatiyo patthapesum. Namaggahanadivase
rupasaribrahmaniya puttassa upatissagame jetthakulassa puttatta upatissoti
namam karimsu. Itarassa kolitagame jetthakulassa puttatta kolitoti namam
karimsu. Te ubhopi mahata parivarena vaddhanta vuddhimanvaya sabbasippanam
param agamamsu.
     Athekadivasam te rajagahe giraggasamajjam passanta mahajanam sannipatitam
disva nanassa paripakam gatatta yoniso ummujjanta "sabbepime oram
vassasatava maccumukham pavisanti"ti samvegam patilabhitva "amhehi mokkhadhammo
pariyesitabbo, tanca pariyesantehi eka pabbajja laddhum vattati"ti nicchayam
katva pancamanavakasatehi saddhim sanjayassa paribbajakassa santike pabbajimsu.
Tesam pabbajitakalato patthaya sanjayo labhaggayasaggappatto ahosi. Te
katipaheneva sabbam sanjayassa samayam parimajjitva tattha saram adisva tato
nibbijjitva tattha tattha panditasammate samanabrahmane panham pucchanti, te
tehi puttha na sampadenti. Annadatthu teyeva tesam panham vissajjenti.
Evam te mokkham pariyesanta katikam akamsu "amhesu yo pathamam amatam adhigacchati,
so itarassa arocetu"ti. Tena ca samayena amhakam satthari pathamabhisambodhim 2-
patva pavattitavaradhammacakke anupubbena uruvelakassapadike sahassajatile
dametva rajagahe viharante ekadivasam upatisso paribbajako paribbajakaramam
@Footnote: 1 Si., i. ma uggili ma uggiliti.  2 Si. paramabhisambodhim.
Gacchanto ayasmantam assajittheram rajagahe pindaya carantam disva "na
maya evarupo akappasampanno pabbajito ditthapubbo, santadhammena nama
ettha bhavitabban"ti sanjatapasado panham pucchitum ayasmantam udikkhanto
pitthito anubandhi. Theropi laddhapindapato paribhunjitum patirupam okasam
gato. Paribbajako attano paribbajakapitham pannapetva adasi.
Bhattakiccapariyosane cassa attano kundikaya udakam adasi. Evam so
acariyavattam katva katabhattakiccena therena saddhim patisantharam katva "ko va
te sattha, kassa va tvam  dhammam rocesi"ti pucchi. Thero sammasambuddham
apadisi. Puna tena "kim vadi panayasmato sattha"ti puttho "imassa
sasanassa gambhiratam dassessami"ti attano navakabhavam pavedetva sankhepavasena
cassa sasanadhammam kathento "ye dhamma hetuppabhava"ti 1- gathamaha. Paribbajako
pathamapadadvayameva sutva sahassanayasampanne sotapattimaggaphale 2- patitthahi.
Itaram padadvayam sotapannakale nitthasi. Gathapariyosane pana sotapanno
hutva uparivisese apavattante "bhavissati ettha karanan"ti sallakkhetva
theram aha "ma bhante upari dhammadesanam vaddhayittha, ettakameva alam, kaham
amhakam sattha vasati"ti. Veluvaneti. "bhante tumhe purato gacchatha, aham
mayham sahayassa katapatinnam mocetva tam gahetva agamissami"ti
pancapatitthitena vanditva padakkhinam katva theram uyyojetva paribbajakaramam
agamasi.
     Kolitaparibbajako tam durato va agacchantam disva "mukhavanno na
annadivasesu viya addhanena amatam adhigatam bhavissati"ti tenevassa visesadhigamam
sambhavetva amatadhigamam pucchi. Sopissa "avuso amatamadhigatan"ti patijanitva
tameva gatham abhasi. Gathapariyosane kolito sotapattiphale patitthahitva
aha "kaham no sattha"ti. Veluvaneti. Tena hi avuso ayama, sattharam
passissamati. Upatisso sabbakalampi acariyapujako va, tasma sanjayassa
@Footnote: 1 vi. maha. 4/61/53, khu. apa. 32/286/36.  2 sotapattimagge (mano. pu. 1/143).
Satthu gune pakasetva tampi satthu santikam netukamo ahosi. So
labhasapakato antevasikabhavam anicchanto "na sakkomi cati hutva
udakasincanam hotun"ti patikkhipi. Te anekehi karanehi tam sannapetum
asakkonta attano ovade vattamanehi addhateyyasatehi antevasikehi
saddhim veluvanam agamamsu. Sattha te duratova agacchante disva "etam me
savakayugam bhavissati, aggam bhaddayugan"ti vatva tesam parisaya cariyavasena dhammam
desetva arahatte patitthapetva ehibhikkhubhavena upasampadam adasi. Yatha
tesam evam aggasavakanampi iddhimayapattacivaram agatameva. Uparimaggattayakiccam
pana na nitthasi. Kasma? savakaparaminanassa mahantataya.
     Tesu ayasma mahamoggallano pabbajitato sattame divase
magadharatthe kallavalagame samanadhammam karonto thinamiddhe okkamante
satthara samvejito thinamiddham vinodetva dhatukammatthanam 1- sunanto eva
uparimaggattayam adhigantva savakaparaminanassa matthakam papuni. Ayasma
sariputto pabbajjaya addhamasam atikkamitva satthara saddhim rajagahe
sukarakhatalene viharanto attano bhagineyyassa dighanakhaparibbajakassa
vedanapariggahasuttante 2- desiyamane desananusarena nanam pesetva parassa
vaddhitam bhattam bhunjanto viya savakaparaminanassa matthakam papuni. Iti
dvinnam aggasavakanam satthu samipe eva savakaparaminanam matthakam pattam.
     Evam pattasavakaparaminano ayasma sariputto "kena kammena ayam
sampatti laddha"ti avajjento tam natva pitisomanassavasena udanam
udanento "himavantassa avidure"tiadimaha. Tena vuttam:-
   [141] "himavantassa avidure         lambako nama pabbato
         assamo sukato mayham         pannasala sumapita"ti.
     Tattha himavantassati himo assa atthiti himava, tassa himavantassa
avidure samipe, himalayapatibaddhavaneti attho. Lambako nama pabbatoti
@Footnote: 1 an. sattaka. 23/61/71-2.  2 Ma.Ma. 13/4/179.
Evamnamako pamsumissakapabbato. Assamo sukato mayhanti tasmim lambake
pabbate mayham mamatthaya kato assamo arannavaso asamantato samoti
assamo. Natthi pavitthanam samo parissamo etthati va assamo, so
itthambhuto arannavaso sutthu kato, rattitthanadivatthanakutimandapadivasena
sundarenakarena katoti. Attho. Pannasalati usirapabbajadihi pannehi
chadita nivasanapannasalati attho.
   [142] Uttanakula nadika          supatittha manorama
         susuddhapulinakinna           avidure mamassamam.
     Tattha uttanakulati agambhira nadi. Supatitthati sundarapatittha.
Manoramati manallina manapa. Susuddhapulinakinnati sutthu dhavalamuttadala 1-
sadisavalukakinna gahanibhutati attho. Sa itthambhuta nadika kunnadi mamassamam
mayham assamassa avidure samipe ahositi attho. "assaman"ti ca sattamyatthe
upayogavacananti veditabbam.
   [143] Asakkhara apabbhara         sadu appatigandhika
         sandati nadika tattha          sobhayanta mamassamam.
     Tattha asakkharati "pulinakinna"ti vuttatta asakkhara sakkharavirahita.
Apabbharati pabbharavirahita, agambhirakulati attho. Sadu appatigandhikati
sadurasodaka duggandharahita mayham assamapadam sobhayanti nadika khuddakanadi
sandati pavattatiti attho.
   [144] Kumbhila makara cettha        susumara ca kacchapa
         sandati nadika tattha          sobhayanta mamassamam.
     Tattha kumbhilamaccha makaramaccha ca susumara candamaccha ca
kacchapamaccha ca ettha etissam nadiyam kilanta ahesunti sambandho. Mamassamam
sobhayanta nadika khuddakanadi sandati pavattatiti sambandho.
@Footnote: 1 Si.... jala...
   [145] Pathina pavusa maccha       balaja munjarohita
         vaggala 1- papatayanta      sobhayanti mamassamam.
     Pathinamaccha ca pavusa maccha ca balajamaccha munjamaccha rohitamaccha
ca vaggalamaccha ca ete sabbe macchajatika ito cito ca papatayanta
nadiya saddhim pavattanta mama assamapadam sobhayantiti attho.
   [146] Ubho kulesu nadiya          pupphino phalino duma
         ubhato abhilambanta          sobhayanti mamassamam.
     Tattha ubho kulesuti tassa nadiya ubhosu passesu dhuvapupphino
dhuvaphalino rukkha ubhato abhilambanta nadiya ubho tire hettha onamanta
mama assamam sobhayantiti attho.
   [147] Amba sala ca tilaka       patali sinduvaraka
         dibbagandha sampavanti         pupphita mama assame.
     Tattha ambati madhupindiamba ca salarukkha ca tilakarukkha ca
patalirukkha ca sinduvarakarukkha ca ete rukkha niccakalam pupphita pupphanta.
Dibba gandha iva mama assame sugandha sampavanti samantato pavayantiti attho.
   [148] Campaka salala nipa         nagapunnagaketaka
         dibbagandha sampavanti         pupphita mama assame.
     Tattha campakarukkha ca salalarukkha ca suvannavattalasadisapuppha niparukkha
ca nagarukkha ca punnagarukkha ca sugandhayanta ketakarukkha ca ete sabbe
rukkha dibba gandhariva mama assame pupphita phullita sampavanti sugandham
sutthu pavayantiti attho.
   [149] Adhimutta asoka ca         bhaginimala ca pupphita
         ankola bimbijala ca       pupphita mama assame.
@Footnote: 1 Si. vaggula.
     Tattha pupphita adhimuttakarukkha ca pupphita asokarukkha ca pupphita
bhaginimala ca pupphita ankola ca pupphita bimbijala ca ete rukkha mama
assame phullita sobhayantiti sambandho.
   [150] Ketaka kandali 1- ceva      godhuka tinasulika
         dibbagandham sampavanta         sobhayanti mamassamam.
     Tattha ketakati sugandhaketakagaccha ca. Kandalirukkha ca godhukarukkha ca
tinasulikagaccha ca ete sabbe rukkhajatika dibbagandham pavayamana mama
assamam sakalam sobhayantiti attho.
   [151] Kanikara kannika ca         asana ajjuna bahu
         dibbagandham sampavanta         sobhayanti mamassamam.
     Ete kanikaradayo rukkha mama assamam sakalam sobhayanta dibbagandham
sampavayantiti sambandho.
   [152] Punnaga giripunnaga        kovilara ca pupphita
         dibbagandham sampavanta         sobhayanti mamassamam.
     Punnagadayo rukkha dibbagandham pavayamana mama assamam sobhayantiti
attho.
   [153] Uddalaka ca kutaja         kadamba vakula 2- bahu
         dibbagandham sampavanta         sobhayanti mamassamam.
     Uddalakadayo rukkha dibbagandham vayamana mama assamam sobhayantiti
sambandho.
   [154] Alaka isimugga ca         kadalimatulungiyo
         gandhodakena samvaddha         phalani dharayanti te.
     Tattha ete alakadayo gaccha candanadisugandhagandhodakena vaddhitva
suvannaphalani dharenta mama assamam sobhayantiti attho.
@Footnote: 1 Si., i. kadali.  2 Si., Ma. bakula.
   [155] Anne pupphanti paduma        anne jayanti kesari
         anne opuppha paduma       pupphita talake tada.
     Tattha anne pupphanti padumati mama assamassa avidure talake
anne ekacce paduma pupphanti, ekacce kesari paduma jayanti nibbattanti,
ekacce paduma opuppha vigalitapattakesarati attho.
   [156] Gabbham ganhanti paduma         niddhavanti mulaliyo
         singhatipattamakinna         sobhanti talake tada.
     Tattha gabbham ganhanti padumati tada tapasena hutva mama vasanasamaye
ekacce paduma talakabbhantare makulapupphadayo ganhanti. Mulaliyo padumamula
niddhavanti ito kaddamabbhantarato hatthidatha viya gacchantiti attho.
Pattapupphamakinna gahanibhuta singhatiyo sobhayantiti attho.
   [157] Nayita ambagandhi ca          uttali bandhujivaka
         dibbagandha sampavanti         pupphita talake tada.
     Tada mama vasanasamaye talakassa samipe nayita ca gaccha ambagandhi
ca gaccha uttali nama gaccha ca bandhujivaka ca ete sabbe gaccha
pupphita pupphadharita sugandhavahaka talakam sobhayantiti attho.
   [158] Pathina pavusa maccha       balaja munjarohita
         sankula 1- maggura 2- ceva  vasanti talake tada.
     Tada mama vasanasamaye nibbhita pathinadayo maccha talake vasantiti
sambandho.
   [159] Kumbhila sumsumara 3- ca     tantigaha ca rakkhasa
         oguha ajagara ca          vasanti talake tada.
     Tada mama vasanasamaye mama assamasamipe talake ete kumbhiladayo
maccha nibbhita nirupaddava vasantiti sambandho.
@Footnote: 1 cha.Ma. samgula.  2 Si., i. makaRa.  3 cha.Ma. susumaRa.
   [160] Parevata ravihamsa          cakkavaka nadicara
         kokila sukasalika          upajivanti tam saram.
     Tattha mama assamasamipe saram nissaya parevata pakkhi ca ravihamsa
pakkhi ca nadicara cakkavakapakkhi ca kokila pakkhi ca sukapakkhi ca salikapakkhi
ca tam saram upanissaya jivantiti sambandho.
   [161] Kukutthaka kuliraka           vane pokkharasataka
         dindibha suvapota ca         upajivanti tam saram.
     Tattha kukutthakati evam namika pakkhi ca. Kulirakati evam namika
pakkhi ca. Vane pokkharasataka pakkhi ca dindibha pakkhi ca suvapota pakkhi
ca ete sabbe pakkhino tam mama assamasamipe saram nissaya jivantiti
sambandho.
   [162] Hamsa konca mayura ca       kokila tambaculaka
         pammaka 1- jivamjiva ca       upajivanti tam saram.
     Sabbe ete hamsadayo pakkhino tam saram upanissaya jivanti jivitam
palentiti attho.
   [163] Kosika potthasisa ca        kurara senaka bahu
         mahakala ca sakuna         upajivanti tam saram.
     Tattha kosika ca pakkhi potthasisa ca pakkhi kurara ca pakkhi senaka
ca pakkhi mahakala ca pakkhi thale bahu pakkhino tam saram tassa sarassa
samipe jivanti jivikam kappentiti attho.
   [164] Pasada ca varaha ca         camara gandaka bahu
         rohicca sukapota ca        upajivanti tam saram.
     Tattha pasadadayo ete miga tam saram tasmim sarasamipe, bhummatthe
upayogavacanam, jivitam paripalenta viharantiti attho.
@Footnote: 1 Si. pampaka, Ma. campaka.
     [165] Sihabyaggha ca dipi ca      acchakokataracchaka
           tidha pabhinnamatanga      upajivanti tam saram
     ete sihadayo catuppada sarasamipe upaddavarahita jivantiti sambandho.
     [166] Kinnara vanara ceva     athopi vanakammika
           ceta ca luddaka ceva    upajivanti tam saram.
     Ettha ete evamnamika kinnaradayo satta tasmim sarasamipe
vasantiti attho.
     [167] Tindukani piyalani       madhuke kasumariyo 1-
           dhuvam phalani dharenti      avidure mamassamam.
     Tattha ete tindukadayo rukkha dhuvam hemantagimhavassanasankhate
kalattaye mama assamato avidure thane madhuraphalani dharentiti sambandho.
     [168] Kosamba salala nimba    saduphalasamayuta
           dhuvam phalani dharenti      avidure mamassamam.
     Tattha ete kosambadayo rukkha saraphala madhuraphala uttamaphala samayuta sam
sutthu ayuta samangibhuta niccam phaladharino mama assamasamipe sobhantiti attho.
     [169] Haritaka amalaka        ambajambuvibhitaka
           kola bhallataka billa   phalani dharayanti te.
     Te haritakadayo rukkha mama assamasamipe jata niccam phalani dharayantiti
sambandho.
     [170] Aluva ca kalamba ca     bilalitakkalani ca
           jivaka sutaka ceva       bahuka mama assame.
     Ete aluvadayo mulaphala khudda madhurasa mama assamasamipe bahu santiti
sambandho.
@Footnote:     1 Si., i. madhukeka sumarayo, Ma. madhuka kasumarayo.
     [171] Assamassaviduramhi        talakasum 1- sunimmita
           acchodaka sitajala       supatittha manorama.
     Tattha assamassaviduramhi assamassa samipe sunimmita sutthu
arohanaorohanakkhamam katva nimmita acchodaka vippasannodaka sitajala
sitodaka supatittha sundaratittha manorama somanassakara talaka asum
ahesunti attho.
     [172] Padumuppalasanchanna        pundarikasamayuta
           mandalakehi sanchanna     dibbagandho pavayati.
     Tattha padumehi ca uppalehi ca sanchanna paripunna pundarikehi
samayuta samangibhuta mandalakehi ca sanchanna gahanibhuta talaka dibbagandhani
upavayanti samantato vayantiti attho.
     [173] Evam sabbangasampanne     pupphite phalite vane
           sukate assame ramme     viharami aham tada.
     Tattha evam sabbangasampanneti sabbehi nadikadiavayavehi 2- sampanne
paripunne pupphaphalarukkhehi gahanibhute vane sukate ramaniye assame arannavase
tada tapasabhutakale aham viharamiti attho.
     Ettavata assamasampattim dassetva idani attano siladigunasampattim
dassento:-
     [174] "silava vattasampanno     jhayi jhanarato sada
           pancabhinnabalappatto     suruci nama tapaso"ti
aha.
     Tattha silavati jhanasampayuttacatuparisuddhisilasadisehi pancahi silehi
sampunnoti attho. Vattasampannoti "ito patthaya gharavasam panca kamagune
@Footnote: 1 Si. talakapi.                          2 Si., i. natikadiavayavehi.
Va na sevissami"ti vattasamadanena sampanno. Jhayiti lakkhanupanijjhana-
arammanupanijjhanehi jhayi jhayanasilo. Jhanaratoti etesu jhanesu rato sallino
sada sampunno. Pancabhinnabalappattoti iddhividhadibbasotaparacittavijanana-
pubbenivasanussatidibbacakkhusankhatahi pancahi abhinnahi visesapannahi
balasampanno, paripunnoti attho. Namena suruci nama tapaso hutva
viharamiti sambandho.
     Ettakena attano gunasampattim dassetva parisasampattim dassento:-
     [175] "catuvisasahassani           sissa mayham upatthahum
           sabbe mam brahmana ete   jatimanto yasassino"ti-
adimaha.
     Tattha ete sabbe catuvisatisahassabrahmana mayham sissa jatimanto
jatisampanna yasassino parivarasampanna mam upatthahunti sambandho.
     [176] Lakkhane itihase ca        sanighandusaketubhe
           padaka veyyakarana        sadhamme paramim gata.
     Tattha lakkhaneti lakkhanasatthe. Sabbalokiyanam itthipurisanam "imehi
lakkhanehi samannagata dukkhita bhavanti, imehi sukhita bhavanti"ti. Lakkhanam janati. 1-
Tappakasako gantho lakkhanam, tasmim lakkhane ca. Itihaseti "itiha asa itiha
asa"ti vuttavacanapatidipake ganthe. Lakkhane ca itihase ca paramim pariyosanam
gatati sambandho. Rukkhapabbatadinam namappakasakagantham "nighandu"ti vuccati
ketubheti kiriyakappavikappanam kavinam upakarako gantho. Nighanduya saha vattatiti
sanighandu, ketubhena saha vattatiti saketubham, tasmim sanighandusaketubhe vedattaye
paramim gatati sambandho. Padakati namapadasamasataddhitakhyatakitakadipadesu cheka.
Veyyakaranani candapaniniyakalapadibyakarane cheka. Sadhamme paramim gatati
attano dhamme brahmanadhamme vedattaye paramim pariyosanam gata pattati attho.
@Footnote: 1 Si. janana.
     [177] Uppatesu nimittesu      lakkhanesu ca kovida
           pathabya bhumantalikkhe      mama sissa susikkhita.
     Tattha ukkapatabhumikampadikesu uppatesu ca subhanimittasubhanimittesu ca
itthilakkhanapurisalakkhanamahapurisalakkhanesu ca kovida cheka. Pathaviya ca bhumiya ca
sakalaloke ca antalikkhe akase cati sabbattha mama sissa susikkhita.
     [178] Appiccha nipaka ete    appahara alolupa
           akincannam patthayanta     parivarenti mam sada.
     Tattha appicchati appakenapi yapenta. Nipakati nepakkasankhataya
pannaya samannagata. Appaharati ekahara ekabhattikati attho. Alolupati
lolupatanhaya appavattanaka. Labhalabhenati labhena ca santuttha somanassa
ete mama sissa sada niccakalam mam parivarenti upatthahantiti attho.
     [179] Jhayi jhanarata dhira      santacitta samahita
           akincannam patthayanta     parivarenti mam sada.
     Tattha jhayiti lakkhanupanijjhanaarammanupanijjhanehi samannagata.
Jhayanasila va. Jhanaratati tesu ca jhanesu rata allina. Dhirati
dhitisampanna. Santacittati vupasantamana. Samahitati ekaggacitta. Akincannanti
nippalibodhabhavam. Patthayantati icchanta. Itthambhuta me sissa sada mam
parivarentiti sambandho.
     [180] Abhinnaparamippatta      pettike gocare rata
           antalikkhacara dhira       parivarenti mam sada.
     Tattha abhinnaparamippattati pancasu abhinnasu paramim pariyosanam
patta puritati attho. Pettike gocare ratati buddhanunnataya
avinnattiya laddhe ahare ratati attho. Antalikkhacarati antalikkhena
Akasena gacchanta agacchanta cati attho. Dhirati thirabhuta 1- sihabyagghadiparissaye
acchambhitasabhavati attho. Evambhuta mama tapasa sada mam parivarentiti attho.
     [181] Samvuta chasu dvaresu      aneja rakkhitindriya
           asamsattha ca te dhira     mama sissa durasada.
     Tattha cakkhadisu chasu dvaresu rupadisu chasu arammanesu samvuta pihita
paticchanna, rakkhitagopitadvarati attho. Aneja nittanha rakkhitindriya
gopitacakkhadiindriya asamsattha natihi gahatthehi amissibhutati attho. Durasadati
dutthu asada, asadetum ghattetum asakkuneyya ayoggati attho.
     [182] Pallankena nisajjaya      thanacankamanena ca
           vitinamenti te rattim     mama sissa durasada.
     Tattha mama sissa pallankena urubaddhasanena seyyam vihaya nisajjaya
ca thanena ca cankamena ca sakalam rattim visesena atinamenti atikkamentiti
sambandho.
     [183] Rajaniye na rajjanti       dussaniye na dussare
           mohaniye na muyhanti      mama sissa durasada.
     Te itthambhuta mama sissa tapasa rajaniye rajjitabbe vatthusmim
na rajjanti rajjam na uppadenti. Dussaniye dussitabbe dosam
uppadetum yutte vatthumhi na dussare dosam na karonti. Mohaniye mohitum
yutte vatthumhi na muyhanti moham na karonti. Pannasampayutta bhavantiti
attho.
     [184] Iddhim vimamsamana te      vattanti niccakalikam
           pathavim te pakampenti      sarambhena durasada.
     Te mama sissa "ekopi hutva bahudha hoti, bahudhapi hutva eko
hoti"tiadikam 2- iddhivikubbanam niccakalikam vimamsamana vattantiti sambandho. Te
@Footnote: 1 Si. virabhuta.                         2 khu. pati. 31/102/115.
Mama sissa akasepi udakepi pathavim nimminitva iriyapatham pakampentiti attho.
Sarambhena yugaggahena kalahakaranena na asadetabbati attho.
     [185] Kilamana ca te sissa    kilanti jhanakilitam
           jambuto phalamanenti      mama sissa durasada.
     Te mama sissa kilamana pathamajjhanadikilam kilanti lalanti ramantiti
attho. Jambuto phalamanentiti himavantamhi satayojanubbedhajamburukkhato
ghatappamanam jambuphalam iddhiya gantva anentiti attho.
     [186] Anne gacchanti goyanam    anne pubbavidehakam
           anne ca uttarakurum       esanaya durasada.
     Tesam mama sissanam antare anne ekacce goyanam aparagoyanam
dipam gacchanti, ekacce pubbavidehakam dipam gacchanti, ekacce uttarakurum dipam
gacchanti, te durasada etesu thanesu esanaya gavesanaya paccayapariyesanaya
gacchantiti sambandho.
     [187] Purato pesenti kharim     pacchato ca vajanti te
           catuvisasahassehi          chaditam hoti ambaram.
     Te mama sissa akasena gacchamana kharim tapasaparikkharabharitam kajam
purato pesenti pathamam abhimukhanca tam pesetva sayam tassa pacchato gacchantiti
attho. Evam gacchamanehi catuvisasahassehi tapasehi ambaram akasatalam chaditam
paticchannam hotiti sambandho.
     [188] Aggipaki anaggi ca       dantodukkhalikapi ca
           asmena kottita keci    pavattaphalabhojana.
     Tattha keci ekacce mama sissa aggipaki phalaphalapannadayo pacitva
khadanti, ekacce anaggi aggihi apacitva amakameva khadanti, ekacce
dantika dantehiyeva tacam uppatetva khadanti. Ekacce udukkhalika
udukkhalehi kottetva khadanti. Ekacce asmena kottita pasanena
kottetva khadanti. Ekacce sayampatitaphalaharati sambandho.
     [189] Udakorohana keci       sayam pato sucirata
           toyabhisecanakara        mama sissa durasada.
     Durasada mama sissa keci sucirata suddhikama sayam pato ca
udakorohana udakapavesakati attho. Keci toyabhisecanakara udakena attani
abhisincanakarati attho.
     [190] Parulhakacchanakhaloma       pankadanta rajassira
           gandhita silagandhena       mama sissa durasada.
     Tattha te durasada mama sissa kacchesu ubhayakacchesu ca hatthapadesu
ca parulha sanjata, dighanakhalomati attho. Khurakammarahitatta amandita
apasadhitati adhippayo. Pankadantati itthakacunnakhirapasanacunnadihi
dhavalamakatatta malaggahitadantati attho. Rajassirati telamakkhanadirahitatta
dhulihi makkhitasisati attho. Gandhita silagandhenati jhanasamadhisamapattihi
sampayuttasilena samangibhutatta lokiyasilagandhena sabbattha sugandhibhutati attho.
Mama sissa durasadati imehi vuttappakaragunehi samannagatatta asadetum
ghattetum asakkuneyya mama sissati sambandho.
     [191] Patova sannipatitva      jatila uggatapana
           labhalabham pakittetva    gacchanti ambare tada.
     Tattha patova sannipatitvati sattamyatthe topaccayo, 1- patarasakaleyeva
mama santike rasibhutati attho. Uggatapana pakatatapa patthatatapa jatila
jatadharino tapasa. Labhalabham pakittetva khuddake ca mahante ca labhe
pakate katva tada tasmim kale ambare akasatale gacchantiti sambandho.
     [192] Puna tesamyeva gune pakasento etesam pakkamantanantiadimaha.
Tattha akase va thale va pakkamantanam gacchantanam etesam
tapasanam vakacirajanito mahasaddo pavattatiti attho. Mudita honti
@Footnote: 1 Ma. sattamyatthe paccattavacanam.
Devatati evam mahasaddam pavattetva gacchantanam ajinacammasaddena santuttha
"sadhu sadhu ayya"ti somanassajata devata mudita santuttha hontiti
sambandho.
     [193] Disodisanti te isayo antalikkhacara akasacarino
dakkhinadisanudisam pakkamanti gacchantiti sambandho. Sake balenupatthaddhati
attano sarirabalena va jhanabalena va samannagata yadicchakam yattha yattha
gantukama, tattha tattheva gacchantiti sambandho.
     [194] Puna tesamevanubhavam pakasento pathavikampaka etetiadimaha.
Tada ete sabbattha icchacara pathavikampaka medanisancalanajatika
nabhacarino akasacarino. Uggatejati uggatateja patthatateja duppasaha
pasayha abhibhavitva pavattitum asakkuneyyati duppasaha. Sagarova akhobhiyati
annehi akhobhiyo analulito sagaro iva samuddo viya annehi akhobhiya
kampetum asakkuneyya hontiti sambandho.
     [195] Thanacankamino keciti tesam mama sissanam antare ekacce
isayo thaniriyapathacankamaniriyapathasampanna ekacce isayo nesajjika
nisajjiriyapathasampanna ekacce isayo pavattabhojana sayampatitapannahara
evarupehi gunehi yuttatta durasadati sambandho.
     [196] Te sabbe thomento mettaviharinotiadimaha. Tattha
"aparimanesu cakkavalesu aparimana satta sukhi hontu"tiadina
sinehalakkhanaya mettaya pharitva viharanti, attabhavam pavattentiti
mettaviharino ete mama sissati attho. Sabbe te isayo sabbapaninam
sabbesam sattanam hitesi hitagavesaka. Anattukkamsaka attanam na ukkamsaka
amanino kassaci kanci puggalam na vambhenti nicam katva na mannantiti
attho.
     [197] Te mama sissa silasamadhisamapattigunayuttatta siharaja iva
achambhita nibbhaya gajaraja iva hatthiraja viya thamava sarirabalajhanabalasampanna
Byaggharaja iva durasada ghattetumasakkuneyya mama santike agacchantiti
sambandho.
     [198] Tato attano anubhavassa dassanalesena pakasento
vijjadharatiadimaha. Tattha mantasajjhayadivijjadhara ca rukkhapabbatadisu vasanta
bhummadevata ca bhumatthathalattha naga ca gandhabbadeva ca canda rakkhasa
ca kumbhanda deva ca danava deva ca icchiticchitanimmanasamattha garula
ca tam saram upajivantiti sambandho, tasmim sare sarassa samipe vasantiti attho.
     [199] Punapi tesamyeva attano sissatapasanam gune vannento
te jata kharibharitatiadimaha. Tam sabbam uttanatthameva. Kharibharanti
udancanakamandaluadikam tapasaparikkharam.
     [207] Punapi attano gune pakasento uppate supine capitiadimaha.
Tattha brahmanasippesu nipphattim gatatta nakkhattapathe ca chekatta
"imassa rajakumarassa uppannanakkhattam subham asubhan"ti uppatalakkhane
ca supine ca pavattim pucchitena "idam supinam subham, idam asubhan"ti
supinanipphattikathane ca sabbesam itthipurisanam hatthapadalakkhanakathane ca sutthu
sikkhito sakalajambudipe pavattamanam mantapadam lakkhanamantakotthasam sabbam
aham tada mama tapasakale dharemiti sambandho.
     [208] Attano byakaranam buddhagunapubbangamam pakasento anomadassitiadimaha.
Tattha na omakanti anomam. Mamsacakkhudibbacakkhusamantacakkhudhammacakkhubuddhacakkhuhi
sabbasattanam passanam dassanam nama, anomam dassanam yassa
bhagavato so bhagava anomadasSi. Bhagyavantatadihi karanehi bhagava lokassa
jetthasetthatta lokajettho usabho nisabho asabhoti tayo gavajetthaka. Tattha
gavasatajetthako usabho, gavasahassajetthako nisabho, gavasatasahassajetthako asabho,
naranam asabho narasabho, patividdhasabbadhammo sambuddho vivekakamo ekibhavam
icchanto himavantam himalayapabbatam upagamiti sambandho.
     [209] Ajjhogahetva himavantanti himavantasamipam ogahetva
pavisitvati attho. Sesam uttanatthameva.
     [210-1] Jalitam jalamanam indivarapuppham iva hutasanam homassa
asanam adittam abhayutam aggikkhandham iva gagane akase jotamanam vijju
iva sutthu phullam salarajam iva nisinnam lokanayakam addasanti sambandho.
     [213] Devanam devo devadevo, tam devadevam disvana tassa lakkhanam
dvattimsamahapurisalakkhanasanjananakaranam. "buddho nu kho na va buddho"ti
upadharayim vicaresim. Cakkhumam pancahi cakkhuhi cakkhumantam jinam kena karanena
passamiti sambandho.
     [214] Caranuttame uttamapadatale sahassarani cakkalakkhanani
dissanti, aham tassa bhagavato tani lakkhanani disva tathagate nittham gacchim
sannitthanam agamasim, nissandeho asinti attho. Sesam uttanatthameva.
     [218] Sayambhu sayameva bhuta. Amitodaya amitanam aparimananam
gunanam udaya utthanatthana, idam padadvayam alapanameva. Imam lokam imam
sattalokam sam sutthu uddharasi samsarato uddharitva nibbanathalam papesiti
attho. Te sabbe satta tava dassanam agamma agantva kankhasotam
vicikicchamahogham taranti atikkamantiti sambandho.
     [219] Bhagavantam thomento tapaso tuvam satthatiadimaha. Tattha
bhante sabbannu tuvam sadevakassa lokassa sattha acariyo uttamatthena
tvameva ketu ucco, sakalaloke pakasanatthena tvameva dhajo, lokattaye
uggatatta tvameva yupo ussapitathambhasadiso, paninam sabbasattanam tvameva
parayano uttamagamaniyatthanam 1- tvameva patittha patitthatthanam lokassa
mohandhakaravidhamanato tvameva dipo telapadipo viya dvipaduttamo dvipadanam
devabrahmamanussanam uttamo setthoti sambandho.
@Footnote: 1 Si. uttamapatitthanam.
     [220] Puna bhagavantamyeva thomento sakka samudde udakantiadimaha.
Tattha caturasitiyojanasahassagambhire samudde udakam alhakena pametum minitum
sakka bhaveyya, bhante sabbannu tava nanam "ettakam pamanan"ti pametave
minitum na tveva sakkati attho.
     [221] Tulamandale tulapanjare thapetva pathavim medanim dharetum sakka,
bhante sabbannu tava nanam dharetum na tu eva sakkati sambandho.
     [222] Bhante sabbannu akaso 1- sakalantalikkham rajjuya va
angulena va minitum sakka bhaveyya, tava pana nanam nanakasam na tu eva
pametave minitum sakkati attho.
     [223] Mahasamudde udakanti caturasitiyojanasahassagambhire sagare
akhilam udakanca, catunahutadhikadviyojanasatasahassabahalam akhilam pathavinca jahe
jaheyya atikkameyya samam kareyya buddhassa nanam upadaya gahetva tuleyya
samam kareyya. Upamato upamavasena na yujjare na yojeyyum. 2- Nanameva
adhikanti attho.
     [224] Cakkhuma pancahi cakkhuhi cakkhumanta, alapanametam. Saha devehi
pavattassa lokassa, bhummatthe samivacanam. Sadevake lokasmim antare yesam
yattakanam sattanam cittam pavattati. Ete tattaka sacittaka satta tava
nanamhi antojalagata nanajalasmim anto pavitthati sambandho, nanajalena
sabbasatte passasiti attho.
     [225] Bhante sabbannu sabbadhammajananaka tvam yena nanena
catumaggasampayuttena sakalam uttamam bodhim nibbanam patto adhigato asi bhavasi,
tena nanena paratitthiye annatitthiye maddasi abhibhavasiti sambandho.
     [226] Tena tapasena thomitakaram pakasenta dhammasangahaka thera
ima gatha thavitvanati ahamsu. Tattha ima gathati ettakahi gathahi
@Footnote: 1 Si., i. akasam.                      2 Si., i. na yojeyYu.
Thavitvana thomanam katvana namena suruci nama tapaso sesatthakathasu 1- pana
"saradamanavo"ti agato. So atthakathanayato pathoyeva pamanam, atha va
sundara ruci ajjhasayo nibbanalayo assati suruci. Sarati gacchati
indriyadamanaya pavattatiti sarado, iti dvayampi tasseva namam. So surucitapaso
ajinacammam pattharitvana pathaviyam nisidi, accasannadayo cha nisajjadose
vajjetva sarado nisiditi attho.
     [227] Tattha nisinno tapaso tassa bhagavato nanameva thomento
cullasitisahassanitiadimaha. Tattha cullasitisahassaniti caturasitisahassani
giriraja merupabbataraja mahannave sagare ajjhogalho adhiogalho
pavittho tavadeva tattakani caturasitisahassani accuggato atiuggato idani
pavuccatiti sambandho.
     [228] Tava accuggato tatha atiuggato neru, so mahaneru
ayato uccato ca vittharato ca evam mahanto neruraja kotisatasahassiyo
sankhanubhedena cunnito cunnavicunnam kato asi.
     [229] Bhante sabbannu tava nanam lakkhe thapiyamanamhi nane satam
va sahassam va satasahassam va ekekam bindum katva thapite tadeva mahanerussa
cunnam khayam gaccheyya, tava nanam pametave pamanam katum eva na sakkati
sambandho.
     [230] Sukhumacchikena sukhumacchiddena jalena yo sakalamahasamudde udakam
parikkhipe samantato parikkham kareyya, evam parikkhite ye keci pana udake
jata sabbe te antojalagata siyum bhaveyyunti attho.
     [231] Tamupameyyam dassento tatheva hitiadimaha. Tattha yatha udaja
pana antojalagata honti, tatheva mahavira mahabodhiadhigamaya viriyakara. Ye
keci puthu aneka titthiya miccha titthakara ditthigahanapakkhanda ditthisankhatagahanam
@Footnote: 1 mano. pu. 1/135.
Pavittha paramasena sabhavato parato amasanalakkhanaya ditthiya mohita
pihita santi.
     [232] Tava suddhena nikkilesena nanena anavaranadassina sabbadhammanam
avaranarahitadassanasilena ete sabbe titthiya antojalagata nanajalassanto
pavesita va tathevati sambandho. Nanam te nativattareti tava nanam te
titthiya natikkamantiti attho.
     [233] Evam vuttathomanavasane bhagavato attano byakaranarabbham dassetum
bhagava tamhi samayetiadimaha. Tattha yasmim samaye tapaso bhagavantam thomesi,
tasmim thomanaya pariyosanakale sankhyatikkantaparivarataya mahayaso anomadassi
bhagava kilesamaradinam jitatta jino. Samadhimha appitasamadhito vutthahitva
sakalajambudipam dibbacakkhuna olokesiti sambandho.
     [234-5] Tassa anomadassissa bhagavato munino monasankhatena nanena
samannagatassa nisabho nama savako santacittehi vupasantakilesamanasehi
tadihi itthanitthesu akampiyasabhavatta tadibhi khinasavehi suddhehi
parisuddhakayakammadiyuttehi chalabhinnehi tadihi atthahi lokadhammehi akampanasabhavehi
satasahassehi parivuto buddhassa cittam annaya janitva lokanayakam upesi,
tavadeva samipam agamasiti sambandho.
     [236] Te tatha agata samana tattha bhagavato samipe. Antalikkhe
akase thita bhagavantam padakkhinam akamsu. Te sabbe panjalika namassamana
akasato buddhassa santike otarum orohimsuti sambandho.
     [237] Puna byakaranadanassa pubbabhagakaranam pakasento sitam
patukaritiadimaha. Tam sabbam uttanatthameva.
     [241] Yo mam pupphenati yo tapaso mayi cittam pasadetva
anekapupphena mam pujesi, nananca me anu punappunam thavi thomesi, tamahanti
tam tapasam aham kittayissami pakatam karissami, mama bhasato bhasantassa vacanam
sunotha savanavisayam karotha manasi karotha.
     [250] Pacchime bhavasampatteti byakaranam dadamano bhagava aha. Tattha
pacchime pariyosanabhute bhave sampatte sati. Manussattam manussajatim gamissati,
manussaloke uppajjissatiti attho. Rupasaradhanasaravayasarakulasarabhogasara 1-
punnasaradihi sarehi saravantataya sari nama brahmani kucchina dharayissati.
     [253] Byakaranamulamarabhi aparimeyye ito kappeti. Ettha dvinnam
aggasavakanam ekam asankhyeyyam kappasatasahassanca parami purita, tathapi
gathabandhasukhattham antarakappani upadaya evam vuttanti datthabbam.
     [254] "sariputtoti namena, hessati aggasavako"ti byakaranamadasi,
byakaranam datva tam thomento so bhagava ayam bhagirathitiadimaha. Ganga
yamuna sarabhu mahi aciravatiti imasam pancannam ganganam antare ayam bhagirathi
nama pathamamahaganga himavanta pabhavita himavantato agata anotattadahato
pabhava 2- mahodadhim mahaudakakkhandham appayanti papunanti mahasamuddam mahasagaram
appeti upagacchati yatha, tatha eva ayam sariputto sake tisu visarado attano
kule pavattamanesu tisu vedesu visarado apakkhalitanano patthatanano.
Pannaya paramim gantva attano savakananassa pariyosanam gantva, panine
sabbasatte tappayissati santappessati suhitabhavam karissatiti attho.
     [257] Himavantamupadayati himalayapabbatam adim katva mahodadhim
mahasamuddam udakabharam 3- sagaram pariyosanam katva etthantare etesam dvinnam
pabbatasagaranam majjhe yam pulinam yattaka valukarasi atthi, gananato gananavasena
asankhiyam sankhyatikkantam.
     [258] Tampi sakka asesenati tam pulinampi nisesena sankhatum sakka
sakkuneyya bhaveyya, sa ganana yatha hotiti sambandho. Tatha sariputtassa
pannaya anto pariyosanam na tveva bhavissatiti attho.
@Footnote: 1 Si...kesasara...       2 Si. pabhuta.       3 Ma. udakadharam.
     [259] Lakkhe .pe. Bhavissatiti lakkhe nanalakkhe nanassa ekasmim
kale 1- thapiyamanamhi thapite sati gangaya valuka khiye parikkhayam gaccheyyati
attho.
     [260] Mahasamuddeti caturasitiyojanasahassagambhire catumahasagare umiyo
gavutadibheda tarangarasayo gananato asankhiya sankhyavirahita yatha honti,
tatheva sariputtassa pannaya anto pariyosanam na hessati na bhavissatiti
sambandho.
     [261] So evam panna sariputto gotamagottatta gotamam sakyakule
jetthakam sakyapungavam sambuddham aradhayitva vattapatipattisilacaradihi cittaradhanam
katva pannaya savakananassa paramim pariyosanam gantva tassa bhagavato
aggasavako hessatiti sambandho.
     [262] So evam aggasavakatthanam patto sakyaputtena bhagavata
itthanitthesu akampiyasabhavena pavattitam pakatam katam dhammacakkam saddhammam
anuvattessati avinassamanam dharessati. Dhammavutthiyo dhammadesanasankhata
vutthiyo vassento desento pakasento vivaranto vibhajanto uttanikaronto
pavattissatiti attho.
     [263] Gotamo sakyapungavo bhagava etam sabbam abhinnaya visesena
nanena janitva bhikkhusamghe ariyapuggalamajjhe nisiditva aggatthane
sakalapannadigunaganabhirame uccatthane thapessatiti sambandho.
     [264] Evam so laddhabyakarano somanassappatto pitisomanassavasena
udanam udanento aho me sukatam kammantiadimaha. Tattha ahoti vimhayatthe
nipato. Anomadassissa bhagavato satthuno garuno sukatam sutthu katam saddahitva
katam kammam punnakotthasam aho vimhayam acinteyyanubhavanti attho. Yassa bhagavato
@Footnote:               1 Si., i. bhage.
Aham karam punnasambharam katva sabbattha sakalagunagane paramim pariyosanam
gato paramam kotim sampatto, so bhagava aho vimhayoti sambandho.
     [265] Aparimeyyeti sankhyatikkantakalasmim katam kusalakammam me mayham
idha imasmim pacchimattabhave phalam vipakam dassesi. Sumutto sutthu vimutto
chekena dhanuggahena khitto saravego iva aham tena punnaphalena kilese jhapayim
jhapesinti attho.
     [266] Attano eva viriyam 1- pakasento asankhatantiadimaha. Tattha
asankhatanti na sankhatam, paccayehi samagamma na katanti attho. Tam asankhatam
nibbanam kilesakalussiyabhavena acalam katasambharanam patitthatthena padam gavesanto
pariyesanto sabbe titthiye sakale titthakare ditthuppadake puggale vicinam
upaparikkhanto esaham eso aham bhave kamabhavadike bhave samsarim paribbhaminti
sambandho.
     [267-8] Attano adhippayam pakasento yathapi byadhito posotiadimaha.
Tattha byadhito byadhina pilito poso puriso osadham pariyeseyya
yatha, tatha aham asankhatam amatam padam nibbanam gavesanto abbokinnam 2-
avicchinnam nirantaram pancasatam jatipancasatesu attabhavesu isipabbajjam pabbajinti
sambandho.
     [271] Kutitthe sancarim ahanti lamake titthe gamanamagge aham sancarim.
     [272] Saratthiko poso saragavesi puriso. Kadalim chetvana phalayeti
kadalikkhandham chetva dvedha phaleyya. Na tattha saram vindeyyati phaletva
ca pana tattha kadalikkhandhe saram na vindeyya na labheyya, so puriso sarena
rittako tucchoti sambandho.
     [273] Yatha kadalikkhandho sarena ritto tuccho, tatheva tatha eva
loke titthiya nanaditthigatika bahujjana asankhatena nibbanena ritta
tucchati sambandho. Seti nipatamattam.
@Footnote: 1 Si. kiriyam.   2 Si. abbocchinnam.
     [274] Pacchimabhave pariyosanajatiyam brahmabandhu brahmanakule jato
aham ahosinti attho. Mahabhogam chaddetvanati 1- mahantam bhogakkhandham khelapindam
iva chaddetva anagariyam kasivanijjadikammavirahitam tapasapabbajjam pabbajim
patipajjinti attho.
                      Pathamabhanavaravannana samatta.
     [275-7] Ajjhayako .pe. Munim mone samahitanti monam vuccati
nanam, tena monena samannagato muni, tasmim mone samma ahitam thapitam
samahitam cittanti attho. Agusankhatam papam na karotiti nago, assajitthero,
tam mahanagam sutthu phullam vikasitapadumam yatha virocamananti attho.
     [278-81] Disva me .pe. Pucchitum amatam padanti uttanatthameva.
     [282] Vithintareti vithiantare anuppattam sampattam upagatam tam theram
upagantvana samipam gantva aham pucchinti sambandho.
     [284] Kidisante mahavirati sakaladhitipurisasasane arahantanamantare
pathamam dhammacakkappavattane arahattappattamahavira, anujataparivarabahulataya mahayasa te
tava buddhassa kidisam sasanam dhammam dhammadesanasankhatam sasananti sambandho.
Bho bhadramukha me mayham sadhu bhaddakam sasanam kathayassu kathehiti attho.
     [285] Tato kathitakaram dassento so me putthotiadimaha. Tattha
soti assajitthero, me maya puttho "sasanam kidisan"ti kathito sabbam katham
kathesi. Sabbam sasanam atthagambhirataya gambhiram desanadhammapativedhagambhirataya gambhiram
paramatthasaccavibhavitadivasena nipunam padam nibbanam tanhasallassa hantaram
vinasakaram sabbassa samsaradukkhassa apanudanam khepanakaram dhammanti sambandho.
     [286] Tena kathitakaram dassento ye dhammatiadimaha. Hetuppabhava
hetuto karanato uppanna jata bhuta sanjata nibbatta abhinibbatta
@Footnote: 1 pali. chaddayitvanati.
Ye dhamma ye sappaccaya sabhavadhamma 1- santi samvijjanti upalabhantiti sambandho.
Tesam dhammanam hetum karanam tathagato aha kathesi. Tesanca yo nirodhoti
tesam hetudhammanam yo nirodho nirujjhanasabhavo, evamvadi mahasamanoti
silasamadhipannadigunaparivaramahantataya samitapapatta viddhamsitapapatta ca mahasamano
bhagava evamvadi hetuvupasamanadivadanasilo kathetati attho.
     [287] Tato vuttadhammam sutva attana paccakkhakatappakaram dassento
sohantiadimaha. Tam uttanameva.
     [289] Eseva dhammo yadi tavadevati sacepi ito uttarim natthi,
ettakameva idam sotapattiphalameva pattabbam. Tatha eso eva dhammoti attho.
Paccabyatha patividdhatha tumhe asokam padam nibbanam. Amhehi nama idam padam
bahukehi kappanahutehi aditthameva abbhatitam.
     [290] Yvaham dhammam gavesantoti yo aham dhammam santipadam gavesanto
pariyesanto kutitthe kucchitatitthe ninditabbatitthe sancarim paribbhaminti attho.
So me attho anuppattoti so pariyesitabbo attho maya anuppatto
sampatto, idani pana me mayham nappamajjitum appamadena bhavitum kaloti attho.
     [291] Aham assajina therena tosito katasomanasso acalam niccalam
nibbanapadam patvana papunitva sahayakam kolitamanavam gavesanto pariyesanto
assamapadam agamasinti attho.
     [292] Duratova mamam disvati assamapadato duratova agacchantam mamam
disva susikkhito me mama sahayo thananisajjadiiriyapathehi sampanno samangibhuto
idam upari vuccamanavacanam abravi kathesiti attho.
     [293] Bho sahaya pasannamukhanettosi pasannehi sobhanehi daddallamanehi
mukhanettehi samannagato asi. Munibhavo iva te dissati pannayati. Itthambhuto
@Footnote: 1 Si., i. sappaccaya sankharadhamma.
Tvam amatadhigato amatam nibbanam adhigato asi, kacci accutam nibbanapadam adhigato
adhigacchiti pucchamiti attho.
     [294] Subhanurupo ayasiti subhassa pasannavannassa anurupo hutva
ayasi agacchasi. Anenjakarito viyati tomaradihi karito anenjo
hatthi viya dantova tihi masehi susikkhito iva bahitapapatta brahmana
dantadamatho sikkhitasikkho nibbanapade upasanto asiti pucchi.
     [295] Tena puttho amatam mayatiadimaha. Tam uttanatthameva.
     [299] Apariyositasankappoti "anagate ekassa buddhassa aggasavako
bhaveyyana"ti patthitapatthanaya kotim appattasankappoti attho. Kutitthe agantabbamagge
aham sancarim paribbhamim. Bhante gotama lokajettha tava dassanam agamma patva
mama sankappo mayham patthana purito arahattamaggadhigamena savakaparaminanassa
papunanena paripunnoti adhippayo.
     [300] Pathaviyam patitthayati pathaviyam nibbatta samaye hemantakale
pupphanti vikasanti, dibbagandha sugandha sutthu pavanti pavayanti, sabbapaninam
sabbe devamanusse tosenti somanassayutte karonti yatha.
     [301] Tathevaham mahavirati mahaviriyavanta sakyakulapasutamahaparivara
te tava sasane patitthaya aham patitthahitva pupphitum arahattamaggananena
vikasitum samayam kalam esami gavesami tathevati sambandho.
     [302] Vimuttipupphanti sabbakilesehi vimuccanato vimocanato va vimutti
arahattaphalavimuttisankhatam puppham esanto gavesento, tanca kho bhavasamsaramocanam
kamabhavadibhavesu samsaranam gamanam bhavasamsaram, tato mocanam bhavasamsaramocanam.
Vimuttipupphalabhenati vimuccanam vimuccanti va katasambhara etayati vimutti,
aggaphalam. Pupphanti vikasanti veneyya etenati puppham. Vimutti eva puppham
vimuttipuppham. Labhanam labho, vimuttipupphassa labho vimuttipupphalabho. Tena
Vimuttipupphalabhena adhigamanena sabbapaninam sabbasatte tosemi somanassam
papemiti attho.
     [303] "yavata buddhakhettamhi"tiadisu cakkhuma pancahi cakkhuhi
cakkhumanta yattake thane ratanasuttadinam parittanam ana anubhavo pavattati,
tattake satasahassakoticakkavalasankhate buddhakhette thapetvana mahamunim
sammasambuddham vajjetva avasesesu sattesu anno koci tava puttassa tuyham
puttena maya pannaya sadiso samo natthiti sambandho. Sesam uttanameva.
     [308] Patipannati catumaggasamangino ca phalattha arahattaphale thita ca
sekha phalasamangino hetthimehi tihi phalehi samannagata ca ete attha ariyabhikkhu
uttamattham nibbanam asimsaka 1- gavesaka tam pannavantam parivarenti sada
sabbakalam sevanti bhajanti payirupasantiti attho.
     [310] Kayavedanacittadhammanupassanasankhatanam catunnam satipatthananam
kusala cheka satisambojjhangadinam sattannam sambojjhanganam bhavanaya vaddhanaya
rata allina.
     [314] Ulurajava tarakaraja iva ca sobhasi.
     [315] Rukkhapabbataratanasattadayo dharetiti dharani, dharaniyam ruha sanjata
vaddhita cati dharaniruha rukkha. Pathaviyam patitthaya ruhanti vaddhanti vuddhim
virulhim apajjanti. Vepullatam vipullabhavam paripurabhavam papunanti, te rukkha
kamena phalam dassayanti phaladharino honti.
     [317-9] Punapi bhagavantameva thomento sindhu sarassatitiadimaha. Tattha
sindhuvadi 2- nama ganga ca, sarassati nama ganga ca, nandiyaganga ca candabhagaganga
ca, ganga nama ganga ca, yamuna nama ganga ca, sarabhu nama ganga ca, mahi
nama ganga ca. Sandamananam gacchantinam etasam ganganam sagarova samuddo eva
sampaticchati patigganhati dhareti. Tada eta sabbaganga purimam namam
@Footnote: 1 cha.Ma. asisaka.   2 Si. sindhuvara.
Sindhuvadigangatyadikam purimam namapannattivoharam jahanti chaddenti sagaroteva
sagaro iti eva nayati pakata bhavati yatha. Tatheva tatha eva ime catubbanna
khattiyabrahmanavessasuddasankhata cattaro kula tavantike tava antike samipe
pabbajitva pattakasayacivaradharino paricaranta purimam namam khattiyadinamadheyyam
pannattivoharam jahanti cajanti, buddhaputtati buddhassa orasati jhayare
pakata bhaveyyum.
     [320-4] Cando candamandalo abbha mahika rajo dhumo rahuti
pancahi upakkilesehi virahitatta vimalo vigatamalo nimmalo akasadhatuya
akasagabbhe gaccham gacchanto sabbe tarakasamuhe abhaya maddamano loke
atirocati daddallati yatha. Tatheva tatha eva tvam .pe..
     [325-7] Udake jata udake samvaddha kumuda mandalaka ca bahu
sankhatikkanta toyena udakena kaddamakalalena ca upalimpanti alliyanti yatha,
tatheva bahuka satta aparimana satta loke jata samvaddha ragena ca
dosena ca attita bandhita viruhare viruhanti. Kaddame kumudam yatha viruhati
sanjayati. Kesariti padumam.
     [329-30] Rammake maseti kattikamase "komudiya catumasiniya"ti
vuttatta. Varija padumapupphadayo bahu puppha pupphanti vikasanti, tam masam
tam kattikamasam nativattanti varijati sambandho. Samayo pupphanaya soti
so kattikamaso pupphanaya vikasanaya samayo kaloti attho. Yatha pupphanti
tatheva tvam sakyaputta pupphito vikasito asi. Pupphito te vimuttiyati te
tuyham sissa katasambhara bhikkhu vimuttiya arahattaphalananena pupphito vikasito.
Yatha varijam padumam pupphanasamayam natikkamati, tatha te sasanam ovadanusasanim
nativattanti natikkamantiti attho.
     [333-4] Yathapi selo himavati himava nama selamayapabbato.
Sabbapaninam sabbesam byadhitanam sattanam osadho osadhavanto sabbanaganam
Sabbaasuranam sabbadevananca alayo agarabhuto yatha, tatheva tvam mahavira
sabbapaninam jarabyadhimaranadihi pamocanato osadho viya. Yatha so himava
nagadinam alayo, tatha, tatheva tvam mahavira sabbapaninam jarabyadhimaranadihi
pamocanato osadho viya. Yatha so himava nagadinam alayo, tatha tevijjaya
ca chalabhinnaya ca iddhiya ca paramim pariyosanam gata patta tuvam nissaya
vasantiti sambandho. Hettha va upari va upamaupameyyavasena gathanam
sambandhanaya suvinneyyava.
     [342] Asayanusayam natvati ettha asayoti ajjhasayo cariya,
anusayoti thamagatakileso. "ayam ragacarito ayam dosacarito ayam mohacarito"tiadina
asayanca anusayam kilesapavattinca janitvati attho. Indriyanam balabalanti
saddhindriyadinam pancannam indriyanam tikkhindriyo mudindriyo svakaro
dvakaro suvinnapayo duvinnapayoti evam balabalam janitva. Bhabbabhabbe
viditvanati "maya desitam dhammam pativijjhitum ayam puggalo bhabbo samattho ayam
puggalo abhabbo"ti viditva paccakkham katva bhante sabbannu tvam
catuddipikamahamegho viya dhammadesanasihanadena abhitanadena gajjasi sakalam cakkavalam
ekaninnadam karosi.
     [343-4] Cakkavalapariyantati samanta cakkavalagabbham puretva parisa
nisinna bhaveyya. Te evam nisinna nanaditthi anekadassanagahino vivadamano
dvelhakajato vivadanti, tam tesam vimaticchedanaya dubuddhichindanatthaya sabbesam
sattanam cittamannaya cittacaram natva opammakusalo upamaupameyyesu dakkho
tvam muni ekam panham kathentova ekeneva panhakathanena sakalacakkavalagabbhe
nisinnanam paninam vimatim samsayam chindasi nikkankham karotiti attho.
     [345] Upadisasadisehevati ettha udakassa upari dissanti pakata
hontiti upadisa, sevala. Upadisehi sadisa upadisasadisa, manussa. Yatha
hi upadisa sevala udakam adissamanam katva tassupari pattharitva thitahonti,
tatha vasudha pathavi tehi upadisasadisehi eva manussehi nirantaram pattharitva
Thitehi purita bhaveyya. Te sabbeva pathavim puretva thita manussa panjalika sirasi
anjalim paggahita kittayum lokanayakam lokanayakassa buddhassa gunam katheyyum.
     [346] Te sabbe devamanussa kappam va sakalam kappam kittayanta
gunam kathentapi nanavannehi nanappakarehi gunehi kittayum. Tathapi te sabbe
parimetum gunapamanam kathetum na pappeyyum na sampapuneyyum na sakkuneyyum.
Appameyyo tathagato sammasambuddho aparimeyyo gunatireko. Etena
gunamahantatam dipeti.
     [347] Sakena thamena attano balena hettha upamaupameyyavasena
jino jitakileso buddho maya kittito thomito yatha ahosi, evameva sabbe
devamanussa kappakotipi 1- kappakotisatepi kittenta pakittayum katheyyunti attho.
     [348] Punapi gunanam appamanatam dipetum sace hi koci devo vatiadimaha.
Puritam parikaddheyyati mahasamudde puritaudakam samantato akaddheyya. So puggalo
vighatam dukkhameva labheyya papuneyyati attho.
     [350] Vattemi jinasasananti jinena bhasitam sakalam pitakattayam. Vattemi
pavattemi rakkhamiti attho. Dhammasenapatiti dhammena pannaya bhagavato
catuparisasankhataya parisaya pati padhanoti dhammasenapati. Sakyaputtassa bhagavato
sasane ajja imasmim vattamanakale cakkavattiranno jetthaputto viya sakalam
buddhasasanam palemiti attho.
     [352-3] Attano samsaraparibbhamam dassento yo koci manujo bharantiadimaha.
Yo koci manujo manuso bharam sisabharam matthake sise thapetva
dhareyya vaheyya, sada sabbakalam so manujo tena bharena dukkhito pilito
abhibhuto assa bhaveyya. Bharo bharitabharo bharito ativa bharito. Tatha tena
pakarena aham ragaggidosaggimohaggisankhatehi tihi aggihi dayhamano girim
uddharito yatha mahamerupabbatam uddharitva ukkhipitva sise thapito bhavabharena
bhavasamsaruppattibharena bharito dukkhito bhavesu samsarim paribbhaminti sambandho.
@Footnote: 1 Si. kappakotim.
     [354] Oropito ca me bharoti idani pabbajitakalato patthaya
so bhavabharo maya oropito nikkhitto. Bhava ugghatita mayati sabbe nava
bhava maya viddhamsita. Sakyaputtassa bhagavato sasane yam karaniyam kattabbam
maggapatipatiya kilesaviddhamsanakammam atthi, tam sabbam maya katanti attho.
     [355] Puna attano visesam dassento yavata buddhakhettamhitiadimaha.
Tattha yavata yattake dasasahassacakkavalasankhate buddhakhette sakyapungavam
sakyakulajetthakam bhagavantam thapetva avasesasattesu kocipi pannaya me maya samo
natthiti dipeti. Tenaha "aham aggomhi pannaya, sadiso me na vijjati"ti.
     [356] Puna attano anubhavam pakasento samadhimhityadimaha. Tam
suvinneyyameva.
     [360] Jhanavimokkhanakhippapatilabhiti pathamajjhanadinam jhananam lokato
vimuccanato "vimokkhan"ti sankham gatanam atthannam lokuttaravimokkhananca khippalabhi
sigham papunatiti attho.
     [362] Evam mahanubhavassapi attano sabrahmacarisu garavabahumanatam
pakasento uddhatavisovatiadimaha. 1- Tattha uddhataviso uppatitaghoraviso sappo
iva chinnavisanova chinditasingo usabho iva aham idani nikkhittamanadappova
chadditagottamadadimanadappova ganam samghassa santikam garugaravena adarabahumanena
upemi upagacchami.
     [363] Idani attano pannaya mahattatam pakasento yadi rupinitiadimaha.
Evarupa me mahati panna arupini samana yadi rupini bhaveyya, tada me mama
panna vasupatinam pathavissaranam rajunam sameyya sama bhaveyyati adhippayo.
Evam attano pannaya mahattabhavam dassetva tato pubbenivasanussatinanena
pubbe kammam saritva anomadassissatiadimaha. Tattha anomadassissa bhagavato
maya kataya nanathomanaya phalam etam mama pannamahattanti attho.
@Footnote: 1 pali. uddhatadadhova.
     [364] Pavattitam dhammacakkanti ettha cakkasaddo panayam "catucakkayanan"tiadisu
vahane vattati. "pavattite ca pana bhagavata dhammacakke"tiadisu 1-
desanayam. "cakkam vattaya sabbapaninan"tiadisu 2- danamayapunnakiriyayam. "cakkam
vatteti ahorattan"tiadisu iriyapathe. "icchahatassa posassa, cakkam bhamati
matthake"tiadisu 3- khuracakke. "raja cakkavatti cakkanubhavena vattanako"tiadisu 4-
ratanacakke. Idha panayam desanayam. Tadina tadigunasamannagatena sakyaputtena
gotamasambuddhena pavattitam desitam pitakattayasankhatam dhammacakkam aham samma
aviparitena anuvattemi anugantva vattemi, desemi desanam karomi. Idam anuvattanam
desitassa anugantva paccha desanam purimabuddhanam kataya nanathomanaya
phalanti sambandho.
     [365] Tato sappurisupanissayayonisomanasikaradipunnaphalam dassento
ma me kadaci papicchotiadimaha. Tattha papiccho lamakaya icchaya
samannagato papacari puggalo ca thananisajjadisu vattapativattakarane kusito ca
jhanasamadhimaggabhavanadisu hinaviriyo ca ganthadhuravipassanadhuravirahitatta appassuto
ca acariyupajjhayadisu acaravirahitatta anacaro ca puggalo kadaci kale
katthaci thane me maya saha sameto samagato ma ahu ma bhavatuti sambandho.
     [366] Bahussutoti pariyattipativedhavasena duvidho bahussuto ca puggalo.
Medhaviti medhaya pannaya samannagato ca. Silesu susamahitoti
catuparisuddhisilamaggasampayuttasilaatthanguposathasiladisu sutthu ahito thapitacitto
ca. Cetosamathanuyuttoti cittassa ekibhavamanuyutto ca puggalo. Api muddhani titthatu
evarupo puggalo mayham muddhani sirasi api titthatuti attho.
     [367] Attano laddhaphalanisamsam vatva tatthanne niyojento tam vo
vadami bhaddantetiadimaha. Tam suvinneyyameva.
@Footnote: 1 vi. maha. 4/17/15, sam. maha. 19/1081/369.  2 khu. ja. 27/149/181.
@3 khu. ja. 27/103/137.  4 di.Si. 9/258/88, khu. iti. 25/22/246.
     [368-9] Yamahanti yam assajittheram aham pathamam adimhi disva
sotapattimaggapatilabhena sakkayaditthadinam kilesanam pahinatta vimalo malarahito
ahum ahosi, so assajitthero me mayham acariyo lokuttaradhammasikkhapako
ahum. Aham tassa savanaya anusasanena ajja dhammasenapati ahum. Sabbattha
sabbesu gunesu paramim patto pariyosanam patto anasavo nikkileso viharami.
     [370] Attano acariye sagaravam dassento yo me acariyotiadimaha.
Yo assaji nama thero satthu savako me mayham acariyo asi ahosi, so
thero yassam disayam yasmim disabhage vasati, aham tam disabhagam ussisamhi
sisuparibhage karomiti sambandho.
     [371] Tato attano thanantarappattabhavam dassento mama kammantiadimaha.
Gotamo bhagava sakyapungavo sakyakulaketu sabbannutannanena mama
pubbe katakammam saritvana natva bhikkhusamghamajjhe nisinno aggatthane
aggasavakatthane mam thapesiti sambandho.
     Atthapatisambhida dhammapatisambhida niruttipatisambhida patibhanapatisambhidati
ima catasso patisambhida ca, tasam bhedo patisambhidamagge 1- vuttoyeva.
Catumaggacatuphalavasena va ruparupajhanavasena va attha vimokkha samsaravimuccanadhamma ca
iddhividhadayo cha abhinnayo ca sacchikata paccakkham kata. Katam buddhassa sasananti
buddhassa anusitthi ovadasankhatam sasanam katam arahattamaggananena nipphaditanti
attho.
     Ittham sudanti ettha itthanti nidassanatthe nipato. Imina pakarenati
attho. Tena sakalasariputtapadanam nidasseti sudanti padapurane nipato.
Ayasmati garugaravadhivacanam. Sariputtoti matunamavasena katanamadheyyo thero.
Ima gathayoti ima sakala sariputtattherapadanagathayo abhasi kathesi.
Iti-saddo parisamapanatthe nipato, sakalam sariputtapadanam nitthitanti attho.
               Sariputtattherapadanavannana nitthita. 2-
@Footnote: 1 khu. pati. 31/28/92, abhi. vi. 35/718/359.  2 cha.Ma. samatta, evamuparipi.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 49 page 249-286. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=49&A=6204&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=49&A=6204&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=3              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=290              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=438              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=438              Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]