ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 49 : PALI ROMAN Apa.A.1 (visuddha.1)

                  2. Mahamoggallanattherapadanavannana
     anomadassi bhagavatyadikam ayasmato moggallanattherassa apadanam.
Ayanca thero purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayani
punnani upacinanto anomadassissa bhagavato kaletiadi sariputtattherassa
dhammasenapatino vatthumhi vuttameva. Thero hi pabbajitadivasato patthaya sattame
divase magadharatthe kallavalagamakam upanissaya samanadhammam karonto thinamiddhe
okkamante satthara "moggallana ma tuccho tava vayamo"tiadina 1- samvejito
thinamiddham vinodetva bhagavata vuccamanam dhatukammatthanam sunanto eva
vipassanapatipatiya uparimaggattayam adhigantva aggaphalakkhane savakananassa matthakam
papuni.
     [375] Evam dutiyasavakabhavam patva ayasma mahamoggallanatthero
attano pubbakammam saritva somanassavasena pubbacariyam apadanam pakasento
anomadassi bhagavatiadimaha. Tattha na omam alamakam dassanam passanam assati
anomadasSi. Tassa hi dvattimsamahapurisalakkhanapatimanditasariratta sakalam divasam
sakalam masam sakalam samvaccharam samvaccharasatasahassampi passantanam devamanussanam
atittikaram dassananti, anomam alamakam nibbanam dassanasiloti va "anomadassi"ti
laddhanamo bhagyavantatadihi karanehi bhagava. Lokajetthoti sakalasattalokassa
jettho padhano. Asabhasadisatta asabho, naranam asabho narasabho. So
lokajettho narasabho anomadassi bhagava devasanghapurakkhato devasamuhehi parivarito.
Himavantamhi vihasiti sambandho.
     [376] Yada dutiyasavakabhavaya dutiyavare patthanam akasi, tada namena
varuno nama aham nagaraja hutva nibbatto ahosinti attho. Tena vuttam
"varuno nama namena, nagaraja aham tada"ti. Kamarupiti yadicchitakamanimmanasilo.
Vikubbamiti vividham iddhivikubbanam karomi. Mahodadhinivasahanti manjerika naga,
@Footnote: 1 an. sattaka. 23/8/70.
Bhumigata naga, pabbatattha naga, gangavaheyya naga, samuddika nagati
imesam naganam antare samuddikanago aham mahodadhimhi samudde nivasim, vasam
kappesinti attho.
     [377] Sanganiyam ganam hitvati niccaparivarabhutam sakaparivaram nagasamuham
hitva vina hutva. Turiyam patthapesahanti aham turiyam patthapesim, vajjapesinti
attho. Sambuddham parivaretvati anomadassisambuddham samantato sevamana acchara
nagamanavika vadesum dibbavadehi gita vakyadihi vadesum  laddhanurupato
vajjesum tadati attho.
     [378] Vajjamanesu turesuti 1- manussanagaturiyesu pancangikesu vajjamanesu.
Deva turani 2- vajjayunti catumaharajika deva dibbaturiyani vajjimsu vadesunti
attho. Ubhinnam saddam sutvanati ubhinnam devamanussanam bherisaddam sutva.
Tilokagarusamanopi buddho sampabujjhatha janati sunatiti attho.
     [379] Nimantetvana sambuddhanti sasavakasamgham sambuddham svatanaya
nimantetva parivaretva. Sakabhavananti attano nagabhavanam upagamim. Gantva ca
asanam pannapetvanati rattitthanadivatthanakutimandapasayananisidanatthanani
pannapetva sajjetvati attho. Kalamarocayim ahanti evam katapubbavidhano
aham "kalo bhante nitthitam bhattan"ti kalam arocayim vinnapesim.
     [380] Khinasavasahassehiti tada so bhagava arahantasahassehi parivuto
lokanayako sabba disa obhasento me bhavanam upagami sampattoti attho.
     [381] Attano bhavanam pavittham bhagavantam bhojanakaram 3- dassento
upavittham mahavirantiadimaha. Tam suvinneyyameva.
     [386] Okkakakulasambhavoti okkakaranno paramparagatarajakule
uppanno sakalajambudipe pakatarajakule uppanno va gottena gottavasena
gotamo nama sattha manussaloke bhavissati.
@Footnote: 1 pali. vijjamanesu turiyesu.  2 pali. devaturiyani.  3 Si., i. bhojapanakaram.
     [388] So paccha pabbajitvanati so nagaraja paccha pacchimabhave
kusalamulena punnasambharena codito uyyojito sasane pabbajitva gotamassa
bhagavato dutiyo aggasavako hessatiti byakaranamakasi.
     [389] Araddhaviriyoti thananisajjadisu iriyapathesu viriyava. Pahitattoti
nibbane pesitacitto. Iddhiya paramim gatoti "etadaggam bhikkhave mama savakanam
bhikkhunam iddhimantanam yadidam mahamoggallano"ti 1- adhitthaniddhivikubbaniddhi-
kammavipakajiddhiadisu paramim pariyosanam gato patto. Sabbasaveti a samantato
savanato pavattanato "asava"ti laddhaname kamabhavaditthiavijjadhamme sabbe
parinnaya samantato annaya janitva pajahitva anasavo nikkileso.
Nibbayissatiti kilesakhandhaparinibbanena nibbayissatiti sambandho.
     [390] Evam thero attano punnavasena laddhabyakaranam vatva puna
papacariyam pakasento papamittopanissayatiadimaha. Tattha papamitte papake
lamake mitte upanissaya nissaye katva tehi samsaggo hutvati attho.
     Tatrayamanupubbikatha:- ekasmim samaye titthiya sannipatitva mantesum
"janathavuso kena karanena samanassa gotamassa labhasakkaro maha hutva
nibbatto"ti. "na janama, tumhe pana na janatha"ti. Ama janama:-
moggallanam nama ekam bhikkhum nissaya uppanno. So hi devalokam gantva
devatahi katakammam pucchitva agantva manussanam kathesi "idam nama katva
evarupam sampattim labhanti"ti. Niraye nibbattanampi kammam pucchitva agantva
manussanam kathesi "idam nama katva evarupam dukkham anubhavanti"ti. Manussa
tassa katham sutva mahantam labhasakkaram abhiharanti. Sace tam maretum sakkhissama,
so labhasakkaro amhakam nibbattissati, attheso upayoti sabbe ekacchanda
hutva "yam kinci katva tam maressama"ti attano upatthake samadapetva
kahapanasahassam labhitva purisaghatake core pakkosapetva "mahamoggallanatthero
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/190/23.
Nama samanassa gotamassa savako kalasilayam vasati, tumhe tattha gantva tam
maretha"ti tesam tam sahassam adamsu. Cora dhanalabhena 1- sampaticchitva "theram
maressama"ti gantva tassa vasanatthanam parivaresum. Thero tehi parikkhittabhavam
natva kuncikacchiddena nikkhamitva pakkami. Cora tam divasam theram adisva
punekadivasam tassa vasanatthanam parikkhipimsu. Thero natva kannikamandalam bhinditva
akasam pakkhandi. Evam te pathamamasepi majjhimamasepi theram gahetum nasakkhimsu.
Pacchimamase pana sampatte thero attano katakammassa akaddhanabhavam natva na
apagacchi. Cora tam paharanta tandulakamattani atthini karonta bhindimsu. Atha nam
"mato"ti sannaya ekasmim gumbapitthe khipitva pakkamimsu.
     Thero "sattharam passitva vanditvava parinibbayissami"ti attabhavam
jhanavethanena vethetva akasena satthu santikam gantva sattharam vanditva
"bhante parinibbayissami"ti aha. "parinibbayissasi moggallana"ti. Ama
bhanteti. "kattha gantva parinibbayissasiti. Kalasilapadesam bhanteti. Tena hi
moggallana mayham dhammam kathetva yahi. Tadisassa hi me savakassa na dani
dassanam atthiti. So "evam karissami bhante"ti sattharam vanditva akasam
uppatitva sariputtatthero viya parinibbanadivase nanappakara iddhiyo katva
dhammam kathetva sattharam vanditva kalasilapadesam gantva parinibbayi. "theram
kira cora maresun"ti ayam katha sakalajambudipe patthari.
     Raja ajatasattu core pariyesanatthaya carapurise payojesi. Tesu coresu
surapane suram pivantesu 2- maddesu eko ekassa pitthim paharitva
patesi. So tam santajjento "ambho dubbinita tvam kasma me pitthim
paharitva patesi, kim pana are dutthacora 3- taya mahamoggallanatthero pathamam
pahato"ti aha. Kim pana tvam maya pathamam pahatabhavam na janasiti. Evam etesam
"maya pahato, maya pahato"ti vadantanam sutva te carapurisa sabbe te
core gahetva ranno arocesum. Raja te core pakkosapetva pucchi
@Footnote: 1 Si., i. dhanalobhena.  2 Ma. surapane suram pivitva.  3 Si. dutthatara.
"tumhehi thero marito"ti. Ama devati. Kehi tumhe uyyojitati. Naggasamanehi
devati. Raja pancasate naggasamane gahapetva pancasatehi corehi saddhim
rajangane nabhipamanesu avatesu nikhanapetva palalehi paticchadetva
aggim dapesi. Atha nesam jhamabhavam janitva ayanangalehi kasapetva
sabbe khandakhandam karapesi. Tada bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum
"mahamoggallanatthero attano ananurupamaranam patto"ti. Sattha agantva
"kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna"ti pucchitva "imaya nama
bhante"ti vutte "moggallanassa bhikkhave imasseva attabhavassa ananurupam
maranam, pubbe pana tena katakammassa anurupameva"ti vatva "kim panassa bhante
pubbakamman"ti puttho tam vittharetva kathesi.
     Atite bhikkhave baranasiyam eko kulaputto sayameva kottanapacanadini
karonto matapitaro patijaggi. Athassa matapitaro "tata tvam ekakova gehe ca
aranne ca kammam karonto kilamasi, ekam te kumarikam anessama"ti vatva
"amma tata yava tumhe jivatha, tava vo sahattha upatthahissami"ti tena
patikkhittapi punappunam yacitva kumarikam anesum. Sa katipahameva te
upatthahitva paccha tesam dassanampi anicchanti "na sakka tava matapituhi
saddhim ekatthane vasitun"ti ujjhayitva tasmim attano katham agganhante
tassa bahigatakale makacivakakhandani ca yaguphenake ca gahetva tattha tattha
akiritva tenagantva "kim idan"ti puttha "imesam mahallakaandhanam etam
kammam, sabbam geham kilittha karonta vicaranti, na sakka etehi saddhim
ekatthane vasitun"ti evam taya punappunam kathiyamanaya evarupopi puritaparami
satto matapituhi saddhim bhijji, so "hotu, janissami nesam kattabbakamman"ti
te bhojetva "amma tata, asukatthane nama tumhakam nataka agamanam
paccasimsanti, tattha gamissama"ti te yanakam aropetva adaya gacchanto
atavimajjham pattakale "tata rasmiyo ganhatha, gona dandasannaya gamissanti,
imasmim thane cora vasanti, aham otaritva carami"ti pitu hatthe rasmiyo
Datva otaritva gacchanto saddam parivattetva coranam utthitasaddamakasi.
Matapitaro saddam sutva "cora utthita"ti sannaya "tata cora utthita,
mahallaka mayam, tvam attanameva rakkhahi"ti ahamsu. So matapitaro viravantepi
corasaddam karonto kottetva maretva ataviyam khipitva paccagami.
     Sattha idam tassa pubbakammam kathetva "bhikkhave moggallano ettakam
kammam katva anekavassasatasahassani niraye paccitva tava pakkavasesena
attabhavasate evameva kottetva sancunno maranam patto, evam moggallanena
attano kammanurupameva maranam laddham. Pancahi corasatehi saddhim pancatitthiyasatanipi
mama puttam appaduttham dussetva anurupameva maranam labhimsu, appadutthesu hi
padussanto dasahi karanehi anayabyasanam papunatiyeva"ti anusandhim ghatetva
dhammam desento ima gatha abhasi:-
           "yo dandena adandesu        appadutthesu dussati
           dasannamannataram thanam           khippameva nigacchati.
           Vedanam pharusam janim            sarirassava bhedanam 1-
           garukam vapi abadham           cittakkhepam va papune.
           Rajato va upasaggam          abbhakkhanam va darunam
           parikkhayam va natinam            bhoganam va pabhangunam. 2-
           Athavassa agarani           aggi dahati pavako
           kayassa bheda duppanno       nirayam sopapajjati"ti. 3-
     [393] Pavivekamanuyuttoti pakarena vivekam ekibhavam anuyutto yojito
yuttappayutto. Samadhibhavanaratoti pathamajjhanadibhavanaya rato allino ca.
Sabbasave sakalakilese parinnaya janitva pajahitva anasavo nikkileso
viharamiti sambandho.
@Footnote: 1 pali. sarirassa pabhedanam.  2 Si. pabhanguram.  3 khu. dha. 25/137/41.
     [394] Idani attano punnasambharavasena pubbacaritassa phalam dassento
dharanimpi sugambhirantiadimaha.
     Tatrayamanupubbi katha:- pubbena coditoti sammasambuddhena codito
uyyojito. Bhikkhusamghassa pekkhatoti mahato bhikkhusamghassa passantassa.
Migaramatupasadam, padangutthena kampayiti pubbarame visakhaya mahaupasikaya
karitam sahassatthambhapatimanditam mahapasadam attano padangutthena kampesim. Ekasmim
hi samaye pubbarame yathavuttapasade bhagavati viharante sambahula navakatara
bhikkhu uparipasade nisinna sattharampi acintetva tiracchanakatham kathetumaraddha,
tam sutva bhagava te samvejetva attano dhammadesanaya bhajanabhute katukamo
ayasmantam mahamoggallanattheram amantesi "passasi tvam moggallana nave
bhikkhu tiracchanakathamanuyutte"ti tam sutva thero satthu ajjhasayam natva
abhinnapadakam apokasinarammanam catutthajjhanam samapajjitva vutthaya "pasadassa
patitthitokasam udakam hotu"ti adhitthaya pasadamatthake thupikam padangutthena
pahari, pasado onamitva ekena passena atthasi. Punapi pahari, aparenapi
passena atthasi. Te bhikkhu bhita samvigga pasadassa patanabhayena tato nikkhamitva
bhagavato samipe atthamsu. Sattha tesam ajjhasayam oloketva dhammam desesi.
Tam sutva tesu keci sotapattiphale patitthahimsu, keci sakadagamiphale, keci
anagamiphale, keci arahattaphale patitthahimsu. Svayamattho pasadakampanasuttena 1-
dipetabbo.
     Vejayantapasadanti so vejayantapasado tavatimsabhavane yojanasahassubbedho
anekasahassaniyyuhakutagarapatimandito devasurasangame asure jinitva sakke
devanaminde nagaramajjhe thite utthito vijayantena nibbattatta "vejayanto"ti
laddhanamo pasado, tam sandhayaha "vejayantapasadan"ti, tampi ayam thero
padangutthena kampeti. Ekasmim hi samaye bhagavantam pubbarame viharantam sakko
devaraja upasankamitva tanhasankhayavimuttim pucchi. Tassa bhagava vissajjesi. So tam
@Footnote: 1 Ma. mu. 12/513/456.
Sutva attamano pamudito abhivadetva padakkhinam katva attano devalokameva
gato. Athayasma mahamoggallano evam cintesi "ayam sakko bhagavantam
upasankamitva evarupam gambhiranibbanapatisamyuttam panham pucchi, bhagavata ca panho
vissajjito, kim nu kho janitva gato, udahu ajanitva. Yannunaham devalokam
gantva tamattham janeyyan"ti. So tavadeva tavatimsabhavanam gantva sakkam
devanamindam tamattham pucchi. Sakko dibbasampattiya pamatto hutva vikkhepam
akasi. Thero tassa samvegajananattham vejayantapasadam padangutthena kampesi.
Tena vuttam:-
           "yo vejayantapasadam         padangutthena kampayi
           iddhibalenupatthaddho           samvejesi ca devata"ti. 1-
     Ayam panattho:- culatanhasankhayavimuttisuttena 2- dipetabbo. Kampitakaro
hettha vuttoyeva. "sakkam so paripucchati"ti 1- yathavuttameva therassa tanhasankhaya-
vimuttipuccham sandhaya vuttam. Tenaha "apavuso janasi 3- tanhakkhayavimuttiyo"ti.
Tassa sakko viyakasi. Idam therena pasadakampane kate samviggahadayena pamadam
pahaya yoniso manasi karitva panhassa byakatabhavam sandhaya vuttam. Satthara
desitaniyameneva hi so tada kathesi. Tenaha "panham puttho yathatathan"ti. 1- Tattha
sakkam so paripucchatiti sakkam devarajam  mahamoggallanatthero satthara desitaya
tanhasankhayavimuttiya sammadeva gahitabhavam pucchi. Atitatthe hi idam vattamanavacanam.
Apavuso janasiti 4- avuso api janasi, kim janasi. Tanhakkhayavimuttiyoti 1-
tanhasankhayavimuttiyo satthara tuyham desita, tatha kim janasiti pucchati.
Tanhakkhayavimuttiyoti va tanhasankhayavimuttisuttassa desanam pucchati.
     Brahmananti mahabrahmanam. Sudhammayabhito sabhanti 1- sudhammaya sabhaya.
Ayam pana brahmaloke sudhamma sabha, na tavatimsabhavane. Sudhammasabhavirahito
devaloko nama natthi. "ajjapi te avuso sa ditthi, ya te ditthi pure
@Footnote: 1 Ma. mu. 12/513/457.  2 Ma. mu. 12/390/348.
@3 pali. api vasava janasi, Ma. mu. 12/513/457.  4 Ma. mu. 12/513/457.
Ahu"ti imam brahmalokam upagantum samattho natthi koci samano va brahmano
va, satthu idhagamanato pubbe ya tuyham ditthi ahosi, kim ajjapi idanipi
sa ditthi na vigatati. Passasi vitivattantam brahmaloke pabhassaranti 1- brahmaloke
vitipatantam mahakappinamahakassapadihi savakehi parivaritassa tejodhatum
samapajjitva nisinnassa sasavakassa bhagavato okasam passasiti attho. Ekasmim
hi samaye bhagava brahmaloke sudhammaya sabhaya sannipatitva sannisinnassa
"atthi nu kho koci samano va brahmano va evammahiddhiko, so idha agantum
sakkuneyya"ti cintentassa brahmuno cittamannaya tattha gantva brahmuno
matthake akase nisinno tejodhatum samapajjitva obhasam muncanto
mahamoggallanadinam agamanam cintesi. Saha cintanena tepi tattha gantva
sattharam vanditva satthu ajjhasayam natva tejodhatum samapajjitva paccekadisasu
nisiditva obhasam vissajjesum. Sakalabrahmaloko ekobhaso ahosi. Sattha
brahmuno kallacittatam natva catusaccapakasanam  dhammam desesi.
     Desanapariyosane anekani brahmasahassani maggaphalesu patitthahimsu.
Tam sandhaya codento ajjapi te avuso sa ditthiti gathamaha. Ayam panattho
bakabrahmasuttena 2- dipetabbo. Vuttam hetam 3-:-
           "ekam samayam bhagava savatthiyam viharati jetavane anathapindikassa
        arame. Tena kho pana samayena annatarassa brahmuno evarupam papakam
        ditthigatam uppannam hoti "natthi samano va brahmano va,
        yo idha agaccheyya"ti. Atha kho bhagava tassa brahmuno cetasa
        cetoparivitakkamannaya seyyathapi nama balava puriso saminjitam va
        baham pasareyya, pasaritam va baham saminjeyya. Evameva jetavane
        antarahito tasmim brahmaloke paturahosi atha kho bhagava tassa
        brahmuno upurivehasam pallankena nisidi tejodhatum samapajjitva.
@Footnote: 1 Ma. mu. 12/513/457.  2 sam. sa. 15/175/171.  3 sam. sa. 15/176/174.
           Atha kho ayasmato mahamoggallanassa etadahosi "kaham nu kho
        bhagava etarahi viharati"ti. Addasa 1- kho ayasma mahamoggallano
        bhagavantam dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena tassa
        brahmuno uparivehasam pallankena nisinnam tejodhatum samapannam,
        disvana seyyathapi nama balava puriso saminjitam va baham pasareyya,
        pasaritam va baham saminjeyya. Evameva jetavane antarahito tasmim
        brahmaloke paturahosi. Atha kho ayasma mahamoggallano puratthimam
        disam nissaya tassa brahmuno uparivehasam pallanke nisidi tejodhatum
        samapajjitva nicataram bhagavato.
           Atha kho ayasmato mahakassapassa etadahosi "kaham nu kho bhagava
        etarahi viharati"ti. Addasa kho ayasma mahakassapo bhagavantam
        dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena tassa brahmuno
        uparivehasam pallankena nisinnam tejodhatum samapannam, disvana
        seyyathapi nama balava puriso .pe. Evameva jetavane antarahito
        tasmim brahmaloke paturahosi. Atha kho ayasma mahakassapo dakkhinam
        disam nissaya tassa brahmuno uparivehasam pallankena nisidi
        tejodhatum samapajjitva nicataram bhagavato.
           Atha kho ayasmato mahakappinassa etadahosi "kaham nu kho
        bhagava etarahi viharati"ti. Addasa kho ayasma mahakappino bhagavantam
        dibbana cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena tassa brahmuno
        uparivehasam pallankena nisinnam tejodhatum samapannam, disvana
        seyyathapi nama balava puriso .pe. Evameva jetavane antarahito
        tasmim brahmaloke paturahosi. Atha kho ayasma mahakappino
        pacchimam disam nissaya tassa brahmuno uparivehasam pallankena nisidi
        tejodhatum samapajjitva nicataram bhagavato.
@Footnote: 1 cha.Ma. addasa.
           Atha kho ayasmato anuruddhassa etadahosi "kaham nu kho bhagava
        etarahi viharati"ti. Addasa kho ayasma anuruddho bhagavantam
        dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena tassa brahmuno
        uparivehasam pallankena nisinnam tejodhatum samapannam, disvana
        seyyathapi nama balava puriso .pe. Evameva jetavane antarahito
        tasmim brahmaloke paturahosi. Atha kho ayasma anuruddho uttaram
        disam  nissaya tassa brahmuno uparivehasam pallankena nisidi
        tejodhatum samapajjitva nicataram bhagavato.
     Atha kho ayasma mahamoggallano tam brahmanam gathaya ajjhabhasi:-
           "ajjapi te avuso sa ditthi  ya te ditthi pure ahu
           passasi vitivattantam            brahmaloke pabhassaran"ti.
           Na me marisa sa ditthi        ya me ditthi pure ahu
           passami vitivattantam           brahmaloke pabhassaram
           svaham ajja katham vajjam         aham niccomhi sassato"ti.
           Atha kho bhagava tam brahmanam samvejetva seyyathapi nama balava
        puriso .pe. Evameva tasmim brahmaloke antarahito jetavane
        paturahosi. Atha kho so brahma annataram brahmaparisajjam
        amantesi "ehi tvam marisa yenayasma mahamoggallano tenupasankama,
        upasankamitva ayasmantam mahamoggallanam evam vadehi "atthi nu
        kho marisa moggallana annepi tassa bhagavato savaka evammahiddhika
        evammahanubhava seyyathapi bhavam moggallano kassapo kappino
        anuruddho"ti. "evam marisa"ti kho so brahmaparisajjo tassa
        brahmuno patissutva 1- yenayasma mahamoggallano tenupasankami,
        upasankamitva ayasmantam mahamoggallanam etadavoca "atthi nu kho
@Footnote: 1 pali. patissunitva.
        Marisa moggallana annepi tassa bhagavato savaka evammahiddhika
        evammahanubhava seyyathapi bhavam moggallano kassapo kappino
        anuruddho"ti. Atha kho ayasma mahamoggallano tam brahmaparisajjam
        gathaya ajjhabhasi:-
           "tevijja iddhipatta ca       cetopariyayakovida
           khinasava arahanto           bahu buddhassa savaka"ti.
           Atha kho so brahmaparisajjo ayasmato mahamoggallanassa
        bhasitam abhinanditva anumoditva yena so brahma tenupasankami,
        upasankamitva tam brahmanam etadavoca "ayasma marisa
        mahamoggallano evamaha:-
           `tevijja iddhipatta ca       cetopariyayakovida
           khinasava arahanto           bahu buddhassa savaka'ti"
     idamavoca so brahmaparisajjo. Attamano ca so brahma tassa
brahmaparisajjassa bhasitam abhinanditi. 1-
     Idam sandhaya vuttam "ayam panattho bakabrahmasuttena dipetabbo"ti.
     Mahaneruno 2- kutanti 3- kutasisena sakalameva sinerupabbatarajam vadasi.
Vimokkhena apassayiti 3- jhanavimokkhena nissayena abhinnayena passayiti
adhippayo. Vananti 3- jambudipam. So hi vanabahullataya "vanan"ti vutto
tenaha "jambumandassa issaro"ti. Pubbavidehananti 3- pubbavidehatthananca
pubbavidehanti attho. Ye ca bhumisaya narati 3- bhumisaya nara nama
aparagoyanauttarakuruka ca manussa. Te hi gehabhavato "bhumisaya"ti vutta.
Tepi sabbe apassayiti sambandho. Ayam panattho nandopanandadamanena 4-
@Footnote: 1 sam.sa. 15/176/174-6.  2 pali. mahameruno.  3 Ma.mu. 12/513/457.
@ 4 visuddhi. 2/235 (sya).
Dipetabbo.:- ekasmim kira samaye anathapindiko gahapati bhagavato dhammadesanam
sutva "sve bhante pancahi bhikkhusatehi saddhim mayham gehe bhikkham ganhatha"ti
nimantetva pakkami. Tamdivasanca bhagavato paccusasamaye dasasahassilokadhatum
olokentassa nandopanando nama nagaraja nanamukhe apatham agacchi.
Bhagava "ayam nagaraja mayham nanamukhe apatham agacchati, kim nu kho bhavissati"ti
avajjento saranagamanassa upanissayam disva "ayam micchaditthiko tisu ratanesu
appasanno, ko nu kho imam micchaditthito vimoceyya"ti. Avajjento
mahamoggallanattheram addasa. Tato pabhataya rattiya sarirapatijagganam katva
ayasmantam anandam amantesi "ananda pancannam bhikkhusatanam arocehi
`tathagato devacarikam gacchati'ti"tamdivasanca nandopanandassa apanabhumim sajjayimsu.
So dibbaratanapallanke dibbena setacchattena dhariyamano tividhanatakehi ceva
nagaparisaya ca parivuto dibbabhajanesu upatthapitaannapanam olokayamano
nisinno hoti. Atha kho bhagava yatha nagaraja passati, tatha katva tassa
vimanamatthakeneva pancahi bhikkhusatehi saddhim tavatimsadevalokabhimukho payasi.
     Tena kho pana samayena nandopanandassa nagarajassa evarupam papakam
ditthigatam uppannam hoti "ime hi nama mundasamanaka amhakam uparibhavanena
devanam tavatimsanam bhavanam pavisantipi nikkhamantipi, na dani ito patthaya
imesam amhakam matthake padapamsum okirantanam gantum dassami"ti utthaya
sinerupadam gantva tam attabhavam vijahitva sinerum sattakkhattum bhogehi
parikkhipitva upari phanam katva tavatimsabhavanam avakujjena phanena pariggahetva adassanam
gamesi.
     Atha kho ayasma ratthapalo bhagavantam etadavoca "pubbe bhante imasmim
padese thito sinerum passami, sineruparibhandam passami, tavatimsam passami.
Vejayantam passami, vejayantassa pasadassa uparidhajam passami. Ko nu kho bhante
Hetu, ko paccayo, yam etarahi neva sinerum passami .pe. Na vejayantassa
pasadassa uparidhajam passami"ti. Ayam ratthapala nandopanando nama nagaraja
tumhakam kupito sinerum sattakkhattum bhogehi parikkhipitva upari phanena
paticchadetva andhakaram katva thitoti. Damemi nam bhanteti. Na bhagava nam
anujani. Atha kho ayasma bhaddiyo, ayasma rahuloti anukkamena sabbepi
bhikkhu utthahimsu. Na bhagava anujani.
     Avasane mahamoggallanatthero "aham bhante damemi nan"ti aha.
"damehi moggallana"ti bhagava anujani. Thero attabhavam vijahitva mahantam
nagarajavannam abhinimminitva nandopanandam cuddasakkhattum bhogehi parikkhipitva
tassa phanamatthake attano phanam thapetva sineruna saddhim abhinippilesi. Nagaraja
dhumayi. Theropi "na tuyhamyeva sarire dhumo atthi, mayhampi atthiti dhumayi.
Nagarajassa dhumo theram na badhati, therassa pana dhumo nagarajam badhati. Tato
nagaraja pajjali, theropi "na tuyhamyeva sarire aggi atthi, mayhampi atthi"ti
pajjali. Nagarajassa tejo theram na badhati, therassa pana tejo nagarajanam
badhati. Nagaraja "ayam mam sineruna abhinippiletva dhumayati ceva pajjalati
ca"ti cintetva "bho tuvam kosi"ti patipucchi. Aham kho nanda moggallanoti.
Bhante attano bhikkhubhavena titthahiti.
     Thero tam attabhavam vijahitva tassa dakkhinakannasotena pavisitva
vamakannasotena nikkhami, vamakannasotena pavisitva dakkhinakannasotena nikkhami.
Tatha dakkhinanasasotena pavisitva vamanasasotena nikkhami, vamanasasotena
pavisitva dakkhinanasasotena nikkhami. Tato nagaraja mukham vivari, thero mukhena
pavisitva antokucchiyam pacinena ca pacchimena ca cankamati. Bhagava "moggallana
manasi karohi, mahiddhiko nago"ti aha. Thero "mayham kho bhante cattaro
iddhipada bhavita bahulikata yanikata vatthukata anutthita paricita susamaraddha,
Titthatu bhante nandopanando, aham nandopanandasadisanam nagarajanam satampi
sahassampi dameyyan"tiadimaha.
     Nagaraja cintesi "pavisanto tava me na dittho, nikkhamanakale
dani nam dathantare pakkhipitva khadissami"ti cintetva "nikkhamatha bhante,
ma mam antokucchiyam aparaparam cankamanto badhayittha"ti aha. Thero nikkhamitva
bahi atthasi. Nagaraja "ayam so"ti disva "nasavatam vissajji, thero
catutthajjhanam samapajji, lomakupampissa vato caletum nasakkhi. Avasesa bhikkhu
kira adito patthaya sabbapatihariyani katum sakkuneyyum, imam pana thanam
patva evam khippanisantino hutva samapajjitum na sakkhissanti"ti nesam bhagava
nagarajadamanam nanujani.
     Nagaraja "aham imassa samanassa nasavatena lomakupampi caletum
nasakkhi, mahiddhiko so samano"ti cintesi. Thero attabhavam vijahitva supannarupam
abhinimminitva supannavatam dassento nagarajanam anubandhi. Nagaraja tam
attabhavam vijahitva manavakavannam abhinimminitva "bhante tumhakam saranam
gacchami"ti vadanto therassa pade vandi. Thero "sattha nanda agato, ehi
gamissama"ti nagarajanam dametva nibbisam katva gahetva bhagavato santikam
agamasi. Nagaraja bhagavantam vanditva "bhante tumhakam saranam gacchami"ti
aha. Bhagava "sukhi hohi nagaraja"ti vatva bhikkhusamghaparivuto anathapindikassa
nivesanam agamasi.
     Anathapindiko "kim bhante atidiva agatattha"ti aha. Moggallanassa
ca nandopanandassa ca sangamo ahositi. Kassa pana bhante jayo, kassa
parajayoti. Moggallanassa jayo, nandassa parajayoti. Anathapindiko
"adhivasetu me bhante bhagava sattaham ekapatipatiya bhattam sattaham therassa
sakkaram karissami"ti vatva sattaham buddhappamukhanam pancannam bhikkhusatanam
mahasakkaram akasi. Tena vuttam "nandopanandadamanena dipetabbo"ti.
     Ekasmim hi samaye pubbarame visakhaya mahaupasikaya
karitasahassagabbhapatimandite pasade bhagavati viharante .pe. Samvejesi ca devatati.
Tena vuttam:-
               "dharanimpi sugambhiram      bahalam duppadhamsiyam
               vamangutthena khobheyyam  iddhiya paramim gato"ti.
     Tattha iddhiya paramim gatoti vikubbaniddhiadiiddhiya pariyosanam gato
patto.
     [395] Asmimananti ahamasmi pannasilasamadhisampannotiadi
asmimanam na passami na dakkhamiti attho. Tadeva dipento mano mayham
na vijjatiti aha. Samanere upadayati samanere adim katva sakale
bhikkhusamghe garucittam garavacittam adarabahumanam aham karomiti attho.
     [396] Aparimeyye ito kappeti ito amhakam uppannakappato
antarakappadihi aparimeyye ekaasankhyeyyassa upari satasahassakappamatthaketi
attho. Yam kammam abhiniharanti 1- aggasavakabhavassa padam punnasampattim puresim.
Tamaham bhumim anuppattoti 2- aham tam savakabhumim anuppatto asavakkhayasankhatam
nibbanam patto asmi amhiti attho.
     [397] Atthapatisambhidadayo catasso patisambhida sotapattimaggadayo
attha vimokkha iddhividhadayo cha abhinnayo me maya sacchikata paccakkham
kata. Buddhassa bhagavato ovadanusasanisankhatam sasanam maya katam
silapatipattinipphadanavasena pariyosapitanti attho.
     Itthanti imina pakarena hettha vuttakkamena. Evam so ekasseva
anomadassibuddhassa santike dvikkhattum byakaranam labhi. Katham? hetthavuttanayena
setthi hutva tassa bhagavato santike laddhabyakarano tato cuto samuddike
nagabhavane nibbatto tasseva bhagavato santike dighayukabhavena upaharam
katva nimantetva bhojetva mahapujam akasi. Tadapi bhagava byakaranam
@Footnote: 1 cha.Ma. kammamatiniharinti.   2 cha.Ma. taham bhumimanuppattoti.
Kathesi. Sudanti padapurane nipato. Ayasmati piyacanam garugaravadhivacanam.
Mahamoggallanatthero ima apadanagathayo abhasittha kathesi. Ititi
parisamapanatthe nipato.
                Mahamoggallanattherapadanavannana nitthita.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 49 page 287-303. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=49&A=7155&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=49&A=7155&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=4              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=676              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=938              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=938              Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]