ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

                          8. Sakkapanhasutta
                            nidanavannana
      [344] Evamme sutanti sakkapanhasuttam. Tatrayam anuttanapadavannana:-
ambasando 1- nama brahmanagamoti so kira gamo ambasandanam avidure
nivittho, tasma "ambasando"tveva vuccati. Vediyake pabbateti so kira
pabbato pabbatapade jatena manivedikasadisena nilavanasandena samanta parikkhitto,
tasma "vediyakapabbato"tveva sankhayam gato. Indasalaguhayanti pubbe 2- sa
dvinnam pabbatanam antare guha, indasalarukkho cassa dvare, tasma
"indasalaguha"ti sankhayam gata. Atha nam kuddehi parikkhipitva dvaravatapanani
yojetva suparinitthitasudhakammamalakammalatakammavicittam lenam katva bhagavato
adamsu. Purimavoharavaseneva 3- pana "indasalaguaha"tevava nam sanjanti.
Tam sandhaya vuttam "indasasalaguhayan"ti.
      Ussukkam udapaditi dhammiko ussaho uppajji. Nanu ca esa abhinhadassavi
bhagavato, na so devatasannipato nama atthi, yatthayam nagatapubbo, sakkena
sadiso appamadavihari devaputto nama natthi. Atha kasma buddhadassanam
anagatapubbassa viyassa ussaho udapaditi. Maranabhayena santajjitatta.
      Tasmim kirassa 4- samaye ayu parikkhino, so panca pubbanimittani
disva "parikkhinodani me ayu"ti annasi. Yesam ca devaputtanam marananimittani
avibhavanti, tesu ye parittakena punnakammena devaloke nibbatta, te "kuhim
nukhodani nibbattissama"ti bhayasantasam apajjanti. Ye katabhiruttana bahum punnam
katva nibbatta, te attana dinnadanam rakkhitasilam bhavitabhavanam ca agamma
"upari devaloke sampattim anubhavissama"ti na bhayanti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ambasanda evamuparipi        2 cha.Ma., i. pubbepi
@3 cha.Ma. evasaddo na dissati.           4 i. kira
      Sakko pana devaraja pubbanimittani disva dasayojanasahassam devanagaram,
yojanasahassubbedham vejayantam, tiyojanasatikam sudhammam devasabham, yojanasatubbedham
mahaparicchattakam, 1- satthiyojanikam pandukambalasilam, addhateyya 2- natakakotiyo
dvisu devalokesu devaparisam, nandanavanam, cittalatavanam missakavanam, parusakavananti 3-
evam 4- sabbasampattim oloketva "nassati vata bho me ayam sampatti"ti bhayabhibhuto
ahosi.
      Tato "atthi nu kho koci samano va brahmano va lokapita 5- mahabrahma
va, yo me hadayanissitam sokasallam samuddharitva imam sampattim thavaram kareyya"ti
olokento kanci adisva puna addasa "madisanam satasahashanampi uppannam sokasallam
sammasambuddho uddharitum patibalo"ti. Athevam parivitakkentassa tena kho pana samayena
sakkassa devanamindassa ussukkam udapadi bhagavantam dassanaya.
      Kaham nukho bhagava etarahi viharatiti katarasmim janapade kataram nagaram upanissaya
kassa paccaye paribhunjanto kassa amatam dhammam desayamano viharatiti. Addasa khoti
addakkhi pativijjhi. Marisati piyavacanametam, devatanam patiyekko voharo.
Niddukkhatipi vuttam hoti. Kasma panesa deve amantesi? sahayatthaya. Pubbe
Kiresa bhagavati salalaghare viharante ekakova dassanaya agamasi. Sattha "aparipakkam
tavassa nanam, katipaham pana atikkamitva mayi indasalaguhayam viharante panca
pubbanimittani disva maranabhayabhito dvisu devalokesu devatahi saddhim upasankamitva
cuddasa panhe pucchitva upekkhapanhavisajjanavasane asitiya devatasahassehi
saddhim sotapattiphale patitthahissati"ti cintetva okasam na akasi. So 6-
"mama pubbepi ekakassa gatatta satthara okaso na kato, addha me natthi
maggaphalassa upanissayo, ekakassa pana upanissaye sati cakkavalapariyantayapi
parisaya bhagava dhammam desetiyeva. Avassam
@Footnote: 1 cha.Ma. paricchattakam     2 cha.Ma., i. addhatiya.     3 cha.Ma., i. pharusakavananti
@4 cha.Ma. etam        5 cha.Ma. lokapitamaho      6 i. yo
Kho pana dvisu devalokesu kassacideva upanissayo bhavissati, tam sandhaya sattha
dhammam desessati. Tam sutva ahampi attano domanassam vupasamessami"ti cintetva
sahayatthaya amantesi.
      Evam bhaddantavati kho deva tavatimsati evam hotu maharaja,
gacchama bhagavantam dassanaya, dullabho buddhuppado, bhaddam tava, yo tvam
"pabbatakilam nadikilam gacchama"ti avatva amhe evarupesu thanesu niyojesiti.
Paccassosunti tassa vacanam sirasa sampaticchimsu.
      [345] Pancasikham gandhabbaputtam 1- amantesiti ta 2- devata ca
amantetva 2- imam kasma visum amantesi, okasakaranattham. Evam kirassa ahosi
"dvisu devalokesu devata gahetva dhurena paharantassa viya sattharam upasankamitum
na yuttam, ayam pana pancasikho dasabalassa upatthako vallabho icchiticchitakkhane
gantva panham pucchitva dhammam sunati, imam purato pesetva okasam karetva
imina katokase upasankamitva panham pucchissama"ti okasakaranattham amantesi.
      Evam bhaddantavati sopi "evam maharaja hotu, bhaddam tava, yo
tvam mam `ehi marisa uyyanakiladini va natasamajjadini va dassanaya
gacchama'ti avatva `buddham passissama dhammam sossama'ti vadasi"ti dalhataram
upatthambhento devanamindassa vacanam patissutva anucariyam sahacariyam ekato
gamanam upagami.
      Tattha veluvapanduvinanti veluvapakkam viya panduvinam. 3- Tassa kira
sovannamayam pokkharam, indanilamayo dando, rajatamaya tantiyo pavalamaya
vedaka 4- vinapattakam gavutam, tantibandhanatthanam gavutam, upari dandako gavutanti
tigavutappamana vina. Iti so tam vinam adaya samapannasamucchanaya 5- muncitva
agganakhehi paharitva madhuram gitassaram niccharetva sesadeve sakkassa gamanakalam
janapento ekamantam atthasi. Evantassa gitavaditasannaya sannipatite
devagane athakho sakko devanamindo .pe. Vediyake pabbate paccutthasi.
@Footnote: 1 cha.Ma.,Si. gandhabbadevaputtam   2-2 cha.Ma. deve tava amantetu  3 cha.Ma. panduvannam
@4 cha.Ma.,i. vethaka         5 cha.Ma. samapannasamucchana, i. samapannasamucchanahi
      [346] Atiriva obhasajatoti annesupi divasesu ekasseva devassa va marassa
va brahmuno va obhasena obhasajato hoti, tamdivasam pana dvisu devalokesu devatanam
obhasena atiriva obhasajato ekapajjoto sahassacandasuriyuggatakalasadiso ahosi.
      Parito gamesu manussati samanta gamesu manussa. Pakatisayamasakaleyeva
kira gamamajjhe darakesu kilantesu tattha sakko agamasi, tasma manussa passitva
evamahamsu. Nanu ca majjhimayame devata bhagavantam upasankamanti, ayam kasma
pathamayamassapi purimabhageyeva agatoti. Maranabhayeneva santajjitatta. Kimsu
namati kimsu nama bho etam, ko nu kho ajja mahesakkho devo va brahma va
bhagavantam panham pucchitum dhammam sotum upasankamanto, kathamsu nama bho bhagava panham
visajjessati dhammam desessati, labha amhakam, yesam no evam devatanam
kankhavinodako sattha avidure vihare vasati, ye labhama thalakabhikkhampi
katacchubhikkhampi datunti samvigga lomahatthajata uddhaggaloma hutva
dasanakhasamodhanasamujjalam  anjalim sirasi patitthapetva namassamana atthamsu.
      [347] Durupasankamati duppayirupasiya. Aham sarago sadoso samoho.
Sattha vitarago vitadoso vitamoho, tasma duppayirupasiya tathagata madisena.
Jhayiti lakkhanupanijjhanena ca arammanupanijjhanena ca jhayi. Tasmimyeva jhane
ratati jhanarata. Tadanantaram 1- patisallinati tadanantaram patisallina sampati
patisallina va. Tasma na kevalam jhayi jhanaratati durupasankama, idanimeva
patisallinatipi durupasankama. Pasadeyyasiti aradheyyasi, okasam me karetvava
dadeyyasiti vadati. Veluvapanduvinam adayati nanu pubbe ca adinnati. Ama
adinna, maggagamanavasena pana amsakute laggita, idani  nam vamahatthe thapetva
vadanasajjam katva adiyi. Tena vuttam "adaya"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tadantaram.
                        Pancasikhagitagathavannana
      [348] Assavesiti savesi. Buddhupasanhitati budadham arabbha buddham
nissayam katva pavattati attho. Sesapadesupi eseva nayo.
      Vande te pitaram bhadde timbarum suriyavacchaseti ettha suriyavacchasati
suriyasamanasariRa. Tassa kira devadhitaya padante 1- rasmi utthahitva kesantam
arohati, tasma balasuriyamandalasadisa khayati, iti nam "suriyavacchasa"ti sanjananti.
Tam sandhayaha "bhadde suriyavacchase "tava pitaram timbarum gandhabbadevarajanam
vandami"ti. Yena jatasi kalyaniti yena karanabhutena yam timbarudevarajanam
nissaya tvam jata kalyani sabbangasobhani. 2- Anandajanani mamati
mayham pitisomanassavaddhani.
      Vatova sedatam kantoti yatha sanjatasedanam sedaharanattham vato
ittho hoti kanto manapo, evanti attho. Paniyamva pipasatoti 3- patumicchantassa
pipasato pipasabhibhutassa. Angiramsiti angirasmiyo assati angiramsi, 4-
tameva arabbha alapanto vadati. Dhammo arahatam ivati 5- arahantanam
navalokuttaradhammo viya.
      Jighacchatoti bhunjitukamassa khuddabhibhutassa. Jalantamiva varinati yatha
koci jalantam jatavedam udakakumbhena nibbapeyya, evam tava karana uppannam
mama ragaparilaham nibbapehiti vadati.
      Yuttam kinjakkharenunati padumakesararenuna yuttam. Nago ghammabhitattovati
ghammabhitattahatthi viya. Ogahe te thanudaranti yatha so nago pokkharanim
ogahitva pivitva aggasondamattam pannayamanam katva nimuggo sukhasatam
vindati, evam kada nu kho te thanudaram thanavemajjham ca udaranca otaritva
aham sukhasatam patilabhissamiti vadati.
@Footnote: 1 cha.Ma. padantato  2 cha.Ma. sabbangasobhana.,i. sabbangasobhane.
@3 i. pipasinoti  4 i. angirasi, Ma. angirasmi  5 cha.Ma. dhammo arahatamiva
              Accankusova nago ca 1-      jitam me tuttatomaram
              karanam nappajanami           sammatto   lakkhanuruyati
      ettha tuttam vuccati kannamule vijjhanaayakantako. Tomaranti padadisu
vijjhanadandatomaram. Ankusoti matthake vijjhanakakutilakantako. Yo ca nago
pabhinnamatto accankuso hoti ankusam atito, ankusena vijjhiyamanopi vasam na
gacchati, so ca 2- "jitam maya tuttatomaram, yoham ankusassapi vasam na gacchami"ti
madadappena 3- kinci karanam na bujjhati. Yatha so accankuso nago "jitam me
tuttatomaran"ti kinci karanam nappajanati, evam ahampi lakkhanasampannaurutaya
lakkhanuruya sammatto matto pamatto ummatto viya kinci karanam nappajanamiti
vadati. Athava accankusova nago ahampi samamatto lakkhanuruya kinci tato
viragakaranam nappajanami. Kasma? yasma tena nagena viya jitam me tuttatomaram,
na kassaci vadato vacanam adiyami.
      Tayi gadhitacittosmiti 4- bhadde lakkhanuruya tayi patibaddhacittosmi.
Gadhitacittoti va gedham ajjhupekkhacitto. Cittam viparinamitanti pakatim jahitva
thitam. Patiggantum na sakkomiti nivattitum na sakkomi. Vankaghasotva 5- ambujoti
balisam gilitva thitamaccho viya. "ghaso"tipi patho, ayamevattho.
      Vamuruti vamakarena santhitauru, kaddalikkhandhasadisauruti va attho.
Sajati alinga. Mandalocaneti itthiyo na tikhinam nijjhayanti mandam alocenti
olokenti, tasma "mandalocana"ti vuccati. Palissajati sabbato bhagena
alinga. Etam me abhipatthitanti 6- etam maya abhinham patthitam.
      Appako vata me santoti pakatiyava mando samano. Vellitakesiyati
kesa muncitva pitthiyam visatthakale sappo viya vellanta gacchanta assati
vellitakesi, tassa vellitakesiya. Anekabhavo 7- samuppaditi anekavidho
jato. Anekabhagotipi patho. Arahanteva dakkhinati arahantamhi dinnadanam viya
nanappakarato pabhinno.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nago va   2 cha.Ma.,i. casaddo na dissati   3 Ma.,i. madadabbena
@4 cha.Ma. gedhitacittosmiti, i. gathitacittostimi  5 ka. vankaghassova
@6 ka. abhipatthitanti      7 i. anekabhago
      Yam me atthi katam punnanti yam maya katam punanam atthi. Arahantesu
tadisuti tadilakkhanappattesu arahantesu. Taya saddhim vipaccatanti sababam taya
saddhimeva vipakam detu.
      Ekoditi ekibhavam gato. Nipako satoti nepakkam vuccati panna,
taya samannagatoti nipako, satiya samannagatatta sato. Amatam muni jigimsanoti 1-
yatha so buddhamuni amatam nibbanam jigimsati pariyesati, evantam aham suriyavacchase
jigimsami pariyesami. Yatha va so amatam jigimsamano esanto gavesanto vicarati,
evahantam esanto gavesanto vicaramiti attho.
      Yathapi muni nandeyya patva sambodhimuttamanti yatha buddhamuni
bodhipallanke nisinno sabbannutananam patva nandeyya tuseyya. 2- Evam
nandeyyanti evameva ahampi taya missibhavam gato nandeyyam, pitisomanassajato
bhaveyyanti vadati.
      Taham bhadde vareyyaheti aheti amantanam, ahe bhadde suriyavacchase
sakkena devanamindena "kim dvisu devalokesu devarajjam ganhasi suriyavacchasan"ti
evam vare dinne devarajjam pahaya "suriyavacchasam ganhami"ti evam tam aham
vareyyam iccheyyam ganheyyanti attho.
      Salamva na ciram phullanti tava pitu nagaradvare na ciram pupphito
salo atthi, so ativiya manoharo, tam na ciram phullasalam viya. Pitaram te sumedhaseti
ativiya sassirikam tava pitaram vandamano namassami namo karomi. Yassasetadisi
pajati yassa asi etadisi dhita.
      [349] Samsandatiti kasma gitasaddassa ceva vinasaddassa ca vannam
kathesi, kim bhagavato tattha sarago atthiti, natthi. Chalangupekkhaya upekkhako
bhagava etadisesu thanesu, kevalam itthanittham janati, na tattha rajjati.
Vuttampi cetam "samvijjati kho avuso bhagavato cakkhu, passati bhagava cakkhuna
@Footnote: 1 cha.Ma. jigisanoti     2 cha.Ma. toseyya, i. dasseyya
Rupam, chandarago bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagava. Samvijjati kho avuso
bhagavato sotan"ti 1- adi. Sace pana vannam na katheyyam, 2- pancasikho "okaso
me kato"ti na janeyya, atha sakko "bhagavata pancasikhassa okaso na kato"ti
devata gahetva tato patinivatteyya, tato mahajaniko bhaveyya. Vanne pana
kathite "tato bhagavata pancasikhassa okaso kato"ti devatahi saddhim upasankamitva
panham pucchitva visajjanavasane asitisahassahi devatahi saddhim sotapattiphale
patitthahissatiti natva vannam kathesi.
      Tattha kada samyulhati kada ganthita pandita. Tena kho panaham bhante
samayenati tena samayena tasmim tumhakam sambodhippattito atthame sattahe.
Bhadda nama suriyavacchasati namato bhadda sarirasampattiya suriyavacchasa. Bhaginiti
voharavacanametam, devadhitati attho. Parakaminiti param kameti abhikankhati.
      Upanaccantiyati naccamanaya. Sa kira ekasmim samaye catummaharajikadevehi
saddhim sakkassa devarajassa naccadassanatthaya gata, tasmim ca khane sakko tathagatassa
attha yathabhucce vanne payirudahasi. Evam tasmim divase gantva naccanti assosi.
                          Sakkupasankamavannana
      [350] Patisammodatiti "samsandati kho te"ti adini vadanto bhagava
sammodati, pancasikho patisammodati, gatha ca bhasanto pancasikho sammodati,
bhagava patisammodati. Amantesiti janapesi. Tassa kirevam ahosi "ayam pancasikho
maya mama kammena pesito attano kammam karoti, evarupassa satthu santike
thatva kamagunupasanhitam ananucchavikam katham katheti, nataka 3- ca nama nillajja
honti, kathento vippakarampi dasseyya, handa nam mama kammam janapessami"ti 4-
cintetva amantesi.
@Footnote: 1 sam. sala. 18/298/205 kotthikasutta (saya)      2 cha.Ma. katheyya
@3 cha.Ma., i. nata.       4 cha.Ma., janapemi"ti
      [351] Evanca pana tathagatati dhammasangahakattherehi thapitam padam. 1-
Abhivadantiti abhivadanasampaticchanena vaddhitavacanena vadanti. Abhivaditoti
vaddhitavacanena vutto.
      Uruddha 2- samapaditi mahanta vivata ahosi, andhakaro guhayam
antaradhayi. Aloko udapaditi yo pakatiya guhaya andhakaro, so antarahito,
aloko jato. Sabbametam dhammasangahakanam vacanam.
      [352] Cirapatikaham bhanteti cirato aham, cirato patthayaham dassanakamoti
attho. Kehici 3- kiccakaraniyehiti devanam dhita ca putta ca anke nibbattanti,
padaparicarikayo itthiyo sayane nibbattanti, tasam mandanapasadhanakarika devata
sayanam parivaretva nibbattanti, veyyavaccakara antovimane nibbattanti,
etesam atthaya attakaranam nama natthi. Ye pana simantare nibbattanti, te
"tava santaka, mama santaka"ti vinicchitum 4- asakkonta attam karonti, sakkam
devarajanam  pucchanti. So "yassa vimanam asannataram, tassa santaka"ti vadati.
Sace dvepi samatthane honti, "yassa vimanam olokento 5- thito, tassa
santako"ti 5- vadati. Sace ekampi na oloketi, tam ubhinnam kalahupacchedanattham
attano santakam karoti. Kiladinipi kiccani karaniyaneva. Evarupani tani
karaniyani sandhaya "kehici kiccakaraniyehi"ti aha.
      Salalagaraketi salalamayaya gandhakutiyam. Annatarena samadhinati tada
kira bhagava sakkasseva aparipakagatam nanam viditva okasam akaretukamo
phalasamapattiviharena nisidi. Tam esa ajananto "annatarena samadhina"ti aha.
Bhujagi namati bhujagiti 6- tassa namam. Paricarikati padaparicarika devadhita. Sa
kira dve phalani patta, tenassa devaloke abhiratiyeva natthi, niccam bhagavato
upatthanam sa agantva anjalim sirasi thapetva bhagavantam namassamana titthati.
@Footnote: 1 cha.Ma. thapitavacanam  2 cha.Ma. urudda., Si.,i. urunda    3 cha.Ma. kehici kehici
@4 cha.Ma. nicchetum  5-5 cha.Ma. olokenti thita, tassa santaka"ti
@6 cha.Ma. bhujati ca, Si.,A. bhunjati ca
Cakkanemisaddena 1- tamha samadhimha vutthitoti "samapanno saddam suni"ti 2- no
vata re vattabbe, nanu bhagava sakkassa devanamindassa "apicaham ayasmato
cakkanemisaddena tamha samadhimha vutthito"ti. Bhanatiti. Titthatu nemisaddo,
samapanno nama antosamapattiyam kannamule dhamamanassa sankhayugalassapi
asanipatassapi saddam na sunati. Bhagava pana "ettakam kalam sakkassa okasam
na karissami"ti paricchinditva kalavasena phalasamapattim samapanno. Sakko
"nadani me sattha okasam karoti"ti gandhakutim padakkhinam katva ratham nivattetva
devalokabhimukham pesesi. Gandhakutiparivenam rathasaddena samohitam pancangikaturiyam viya
ahosi. Bhagavato yathaparicchinnakalavasena samapattito vutthitassa rathasaddeneva
pathamavajjanam uppajji, tasma evamaha.
                          Gopakavatthuvannana
      [353] Silesu paripurikariniti 3- pancasu silesu paripurikarini.
Itthicittam 4- virajetvati itthittam nama alam, na hi itthitte thatva
cakkavattisirim, na sakkamarabrahmasiriyo paccanubhavitum, na paccekabodhim, na sammasambodhim
adhigantum 5- sakkati evam itthittam virajeti nama. Mahantamidam purisattam nama
settham uttamam, ettha thatva sakka eta sampattiyo sampapunitunti evam pana
purisattam bhaveti nama. Sapi evamakasi. Tena vuttam "atthicittam 6- virajetva
purisacittam 6- bhavetva"ti hinam gandhabbakayanti hinam lamakam gandhabbanikayam. Kasma
pana te parisuddhasilapi tattha uppannati? pubbe nikantiya. Pubbepi kira nesam
etadeva vasitatthanam, tasma nikkantivasena tattha uppanna. Upatthananti
upatthanasalam. Paricariyanti paricaranabhavam. Gitavaditehi amhe paricarissamati
agacchanti.
@Footnote: cha.Ma.,Si. nemisaddena   2 cha.Ma. sunati   3 cha.Ma., i. paripurakariniti evamuparipi
@4 cha.Ma. itthittam, i. itthattam evamuparipi   5 cha.Ma. gantum
@6-6 cha.Ma.,Si. itthittam...purisattam
      Paticodesiti saresi. So kira te disva "ime devaputta itiviya
vannavanto, 1- kim nu kho kammam katva agata"ti avajjento "bhikkhu ahesun"ti
addasa. Tato "bhikkhu hontu, silesu paripurikarino"ti upadharento "paripuri-
karino"ti addasa. "paripurikarino hontu, anno guno atthi natthi"ti upadharento
"jhanalabhino"ti addasa. "jhanalabhino hontu, kuhim vasika"ti upadharento
"mayhamva kulupaka"ti addasa. Parisuddhasila nama chasu devalokesu yatthicchanti,
tattha nibbattanti. Ime ca uparidevaloke  na nibbatta. Jhanalabhino nama
brahmaloke nibbattanti, ime ca brahmaloke na nibbatta. Aham pana etesam
ovade thatva devalokassamikassa sakkassa devanamindassa pallanke putto
hutva nibbatto, ime hine gandhabbakaye nibbatta. Atthivedhapuggala namete
vattetva vattetva galham vijjitabbati 2- cintetva kutomukha namati adihi
vacanehi paticodesi.
      Tattha kutomukhati bhagavati abhimukhe dhammam desente tumhe kutomukha
kim annavihita itocitoca olokayamana udahu niddayamana. Duddittharupanti
dudditthasabhavam datthum ayuttam. Sahadhammiketi ekassa satthu sasane samacinnadhamme
katapunne. Tesam bhanteti tesam gopakena devaputtena evam vatva puna "aho
tumhe nillajja ahirika"ti adihi vacanehi paticoditanam dve deva dittheva
dhamme satim patilabhimsu.
      Kayam brahmapurohitanti te kira cintayimsu "natehi nama naccantehi
gayantehi vadentehi agantva dayo nama labhitabbo assa, ayam pana
amhakam ditthakalato patthaya pakkhittalonam uddhanam viya tatatatayatveva 3- kinnukho
idan"ti atha 4- avajjenta attano samanabhavam parisuddhasilatam jhanalabhitam
tasseva kulupakabhavanca disva "parisuddhasila nama chasu devalokesu yatharucite
thane nibbattanti, jhanalabhino brahmaloke. Mayam uparidevalokepi brahmalokepi
@Footnote: 1 cha.Ma., i. virocenti ativannavanto.       2 cha.Ma. vijjhitabba
@3 cha.Ma. tatatatayateva           4 cha.Ma., i. athasaddo na dissati
Nibbattitum nasakkhimha. 1- Amhakam ovade thatva ayam itthika upari nibbatta,
mayam bhikkhu samana bhagavati brahmacariyam caritva hine gandhabbakaye nibbatta.
Tena no ayam evam nigganhati"ti natva tassa katham sunantayeva tesu dve
jana pathamajjhanasatim patilabhitva jhanam padakam katva sankhare sammasanta
anagamiphaleyeva patitthahimsu. Atha nesam paritto kamavacarattabhavo dharetum nasakkhi.
Tasma tavadeva cavitva brahmapurohitesu nibbatta. So ca nesam kayo tattha
thitanamyeva nibbatto. Tena vuttam "tesam bhante gopakena devaputtena paticoditanam
dve deva dittheyeva dhamme satim patilabhimsu kayam brahmapurohitan"ti.
      Tattha ditthave dhammeti tasmimyeva attabhave jhanasatim patilabhimsu.
Tattheva thatva cuta pana kayam brahmapurohitam brahmapurohitasariram patilabhimsuti
evamettha attho datthabbo. Eko pana devoti eko devaputto nikkantim
bhinditum asakkonto kame ajjhavasi, tattheva avasiko nivasiko ahosi.
      [354] Samghancupatthasinti samghanca upatthasim. Sudhammatayati dhammassa
sundarabhavena. Tidivupapannoti tidive tidasapure uppanno. Gandhabbakayupagate
vasineti gandhabbakayam avasike hutva upagate. Ye ca mayam pubbe manussabhutati
ye pubbe manussabhuta mayam annena panena upatthahimhati imina saddhim
yojetva attho veditabbo.
      Padupasangayhati pade upasangayha padadhovanapadamakkhananuppadanena
pujetva ceva vanditva ca. Sake nivesaneti attano ghare. Imassapi padassa
upatthahimhati iminava sambandho.
      Paccattam veditabboti attanava veditabbo. Ariyanam 2- subhasitaniti
tumhehi vucmanani buddhanam bhagavantanam subhasitani. Tumhe pana setthamupasamanati
uttamam buddham bhagavantam upasamana anuttareti 3- buddhasasane va. Brahmacariyanti
setthacariyam. Bhavatupapattiti bhavantanam upapatti. Agare 4- vasato
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nasakkhimha  2 cha.Ma.,i. ariyana  3 cha.Ma.,i. anuttare  4 i. agara
Mayhanti gharamajjhe vasantassa mayham. Svajjati so ajja. Gotamasavakenati
idha gopako gotamasavakoti vutto. Sameccati samagantva. Handa vigayama
viyayamamati 1- handa uyyamama byayamama. Ma no mayam parapessa ahumhati
noti nipatamattam, ma mayam parassa pesanakarakava ahumhati attho. Gotamasasananiti
idha pakatiya patiladdham 2- pathamajjhanameva gotamasasananiti vuttam, tam anussaram
anussaritvati attho. Cittani virajayitvati 3- pancakamagunikacittani
virajayitva. Kamesu adinavanti vikkhambhanavasena pathamajjhanena kamesu adinavam
addasamsu, samucchedavasena tatiyamaggena. Te 4- kamasannojanabandhananiti kamasannojanani
ca kamabandhanani ca. Papimato 5- yoganiti papimato marassa yogabhutani,
bandhanabhutaniti attho. Duraccayaniti duratikkamani nagova santani 6- gunani
chetvati kamasannojanabandhanani chinditvava deve tavatimse atikkamimsu. Sainda
deva sapajapatikati indam jetthakam katva upavittha sainda pajapatidevarajanam
jetthakam katva upavittha sapajapatika. Sabhayupavitthati sabhayam upavittha, nisinnati
attho. Virati suRa. Viragati vitaraga. Virajam karontati virajam anagamimaggam
karonta uppadenta.
      Samvegajatassati jatasamvegassa sakkassa. Kamabhibhuti duvidhanampi
kamanam abhibhu. Satiya vihinati jhanasativirahita. Tinnam tesanti tesu tisu janesu.
Avasinettha 7- ekoti tattha hine kaye ekoyeva avasiko jato.
Sambodhipathanusarinoti anagamimagganusarino. Devepi hilentiti dvepi devaloke
hilenta adho karonta upacarappanasamadhihi samahitatta attano padapamsum devatanam
matthake okiranta akase uppatitva gatati. Etadisi dhammapakasanetthati
ettha sasane evarupa dhammappakasana, yaya 8- savaka etehi gunehi
samannagata honti. Na tattha kim kankhati koci savakoti kim tattha tesu savakesu
koci ekasavakopi buddhadisu va catuddisabhave va na kankhati  "sabbadisasu
@Footnote: 1 cha.Ma. viyayama byayama     2 cha.Ma. patividdham      3 ka. virajetvati
@4 cha.Ma., i. ayampatho na dissati      5 cha.Ma., i. papimayoganiti
@6 cha.Ma. sannani, Si., i. sandanagunani     7 i. avasinettha    8 Ma. yassa
Asajjamano agayhamano viharati"ti. Idani bhagavato vannam vannento "nittinnaogham
vicikicchachinnam, buddham namassami jinam janindan"ti aha.
      Tattha vicikicchachinnanti chinnavicikiccham. Janindanati sabbalokuttamam. Yam te
dhammanti yam tava dhammam. Ajjhagamamsu 1- teti te devaputta adhigata. Kayam
brahmapurohitanti amhakam passantananneva brahmapurohitasariram. Idam vuttam
hoti:-  yam tava dhammam janitva tesam tinnam jananam te dve visesagu amhakam
passantanamyeva kayam brahmapurohitam adhigantva maggaphalavisesam ajjhagamamsu, mayampi
tassa dhammassa pattiya agatamha 2- marisati. Agatamhati 3- sampattamha.
Katavakasa bhagavata panham pucchemu marisati sace no bhagava okasam karoti,
atha bhagavata katavakasa hutva panham marisa puccheyyamati attho.
                         Maghamanavavatthuvannana
      [355] Digharattam visuddho kho ayam yakkhoti cirakalato pabhuti visuddho
suvisuddho. 4- Kivacirakalato? anuppanne buddhe magadharatthe macalagamake
maghamanavakalato 5- patthaya. Tada kiresa ekadivase 6- kalassevutthaya gamamajjhe
manussanam gamakammakaranatthanam gantva attano thitatthanam  padanteneva pamsukacavaram
apanetva ramaniyam akasi, anno agantva tattha atthasi. So tavatakeneva satim
patilabhitva majjhe gamassa khalamandalamattam thanam sodhetva valukam okiritva daruni
aharitva sitakale aggim karoti, dahara ca mahallaka ca agantva tattha nisidanti.
      Athassa ekadivasam etadahosi "mayam nagaram gantva rajarajamahamattadayo
passama, imesupi candimasuriyesu `cando nama devaputto suriyo nama devaputto'ti
vadanti, kim nu kho katva ete eta sampattiyo adhigata"ti. Tato "na annam
kinci, punnakammameva katva"ti cintetva "mayapi evamvidhasampattidayakam
punnakammameva kattabban"ti cintesi. So kalassevutthaya yagum
@Footnote: 1 cha.Ma. ajjhagamsu   2 cha.Ma.,i. agatamhasi   3 cha.Ma. agatamhase, i. agatamhasi.
@4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati   5 ka. maghamanavakalato   6 cha.Ma.,i. ekadivasam
Pivitva vasipharasukuddalamusalahattho catumahapatham gantva musalena pasane
uccaletva pavatteti, yananam akkhapatighatarukkhe harati, visamam samam karoti,
catumahapathe salam karoti, pokkharanim khanati, setum bandhati, evam divasam kammam
katva atthangate suriye gharam eti.
      Tam anno pucchi "bho magha 1- tvam patova nikkhamitva sayam arannato
esi, kim kammam karosi"ti. Punnakammam karomi, saggagamimaggam sodhemiti. Kimidam
bho punnam namati. Kim 2- tvam na janasiti. Ama na janamiti. Nagaram gatakale
ditthapubba te rajarajamahamattadayoti. Ama ditthapubbati. Punnakammam
katva tehi tam thanam laddham, ahampi evamvidhasampattidayakam kammam karomi. "cando
nama devaputto suriyo nama devaputto"ti sutapubbam tayati. Ama sutapubbanti.
Etassa saggassa gamanamaggam aham sodhemiti, idam pana punnakammam kim taveva
vattati, 3- annassapi vattatiti. Na kassa cetam varitanti. Yadi evam sve
arannam gamanakale mayhampi saddam dehiti. Punadivase tam gahetva gato, evam
tasmim game tettimsa manussa tarunavaya sabbe tasseva anuvattaka ahesum. Te
ekacchanda hutva punnakammani karonta vicaranti. Yam disam gacchanti maggam
samam karonta ekadivaseyeva 4- karonti, pokkharanim khananta salam karonta setum
bandhanta ekadivaseyeva nitthapenti.
      Atha nesam gamabhojako cintesi "aham pubbe etesu suram pivantesu
panaghatadini karontesu ca katikahapanadivasena 5- ceva dandabalivasena ca dhanam
labhami, idani etesam punnakaranato patthaya ettako ayo natthi, handa
ne rajakule paribhindami"ti rajanam upasankamitva core maharaja passamiti.
Kuhim tatati. Mayham gameti. Kim cora nama tatati. Rajaparajika devati.
Kimjatikati. Gahapatijatika devati. Gahapatika kim karissantiti, 6- taya janamanena
kasma mayham na kathitanti. Bhayena maharaja na kathemi, idani ma mayham dosam
@Footnote: 1 ka. magha evamuparipi  2 cha.Ma.,i. ayamsaddo na dissati  3 cha.Ma.,i. annassa na
@  vattatiti 4 cha.Ma.,i. ekadivaseneva  5 cha.Ma.,i. kahapanadivasena
@6 cha.Ma., i. karissanti.
Kareyyathati. Atha raja "ayam mayham maharavam ravati"ti saddahitva "tenahi gaccha
tvameva ne anehi"ti balam datva pesesi. So gantva divasam aranne kammam
katva sayamasam bhunjitva gamamajjhe nisiditva "sve kim kammam karissama, kim
maggam samam karoma, pokkharanim khanama, setum bandhama"ti mantayamaneyeva te
parivaretva "ma phandittha, ranno ana"ti bandhitva payasi.
      Atha kho nesam itthiyo "samika kira vo  `rajaparajika cora'ti
bandhitva niyanti"ti sutva "aticirena kuta ete `punnakammam karoma'ti
divase divase arannameva 1- gacchanti, sabbakammanta parihina, gehe na kinci
vaddhati, sutthu bandha sutthu gahita"ti vadimsu. Gamabhojakopi te netva ranno
dassesi. Raja anupaparikkhitvayeva "hatthina maddapetha"ti aha. Tesu
niyamanesu magho itare aha "bho sakkhissatha mama vacanam katun"ti. Tava vacanam
karontayevamha imam bhayam patta evam santepi tava vacanam karoma, bhana bho kim
karomati. Etha 2- bho vatte carantanam nama nibandham etam, kim pana tumhe
corati. Na coramhati. Imassa lokassa saccakiriya nama avassayo, tasma
sabbepi "yadi amhe cora hatthi maddatu, atha na cora ma maddatu"ti saccakiriyam
karothati. Te tatha akamsu. Hatthi upagantumpi na sakkoti, viravanto palayati,
hatthim tuttatomarankusehi kottentapi upanetum na sakkonti. "hatthim upanetum na
sakkoma"ti ranno arocesum. Tenahi tesam upari katena paticchadetva
maddapethati. Upari kate dinne dvigunaravam 3- viravanto palayati.
      Raja sutva pesunnakarakam pakkosapetva aha "tata hatthi madditum na
icchati"ti. Ama deva jetthakamanavo mantam janati, mantassevesa anubhavoti.
Raja tam pakkosapetva "manto kira te atthi"ti pucchi. Natthi deva mayham
manto, saccakiriyam pana mayam karimha "yadi amhe ranno cora maddatu, atha
na cora ma maddatu"ti. Saccakiriyaya no esa anubhavoti. Kim pana tata
@Footnote: 1 cha.Ma., i. aranneva           2 cha.Ma., i. ettha         3 cha.Ma., i. digunaravam
Tumhe kammam karothati. Amhe visamam maggam samam karoma, catumahapathe salam
karoma, pokkharanim khanama, setum bandhama, evarupani punnakammani karonta
vicarama 1- devati.
      Ayam tumhe kimattham pisunesiti. Amhakam pamattakale idancidanca
labhati appamattakale tam natthi, etena karanenati. Tata ayam hatthi nama
tiracchano, sopi tumhakam gunam janati. Aham manusso hutvapi na janami,
tumhakam vasanagamam tumhakamyeva puna aharaniyam brahmadeyyam katva demi, ayampi
hatthi tumhakamyeva hoti, pesunnakarakopi tumhakamyeva daso hotu, ito
patthaya mayhampi punnam 2- karothati dhanam datva visajjesi. Te dhanam gahetva
varena varena hatthim aruyha gacchanta mantayanti "bho punnakammam nama
anagatabhavatthaya karaniyam, 3- tam amhakam pana antoudake pupphitam niluppalam viya
imasmimyeva attabhave vipakam deti. Idani atirekam punnam karissama"ti. Kim
karomati. Catumahapathe thavaram katva mahajanassa vissamanasalam karomati. 4- Itthihi
pana saddhim apattikam katva karissama, amhesu hi "cora"ti gahetva niyamanesu
itthisu 5- ekapi cintamattakampi akatva "subandha 6- sugahita"ti utthahi, 7-
tasma tasam pattim na dassamati. Te attano gehani gantva hatthino
tettimsapindabhattam 8- denti, tettimsatinamutthiyo arahanti, tam sabbam hatthissa
kucchipuram jatam. Te arannam pavisitva rukkhe chindanti, chinnam chinnam hatthi
akaddhitva sakatapathe thapesi, 9- te rukkhe tacchetva salaya kammam arabhimsu.
      Maghassa gehe sujata sudhamma sucitta sunandati catasso
bhariyayo ahesum. Sudhamma vaddhakim pucchati "tata ime sahaya kalasseva
gantva sayam enti, kim kammam karonti"ti. Salam karonti ammati. Tata
mayhampi salaya pattim katva dehiti. "itthihi apattim karoma"ti ete vadantiti.
Sa vaddhakissa attha kahapane adasi "handa tata yena kenaci upayena
@Footnote: 1 cha.Ma. vicarimha    2 cha.Ma., i. punnakammam      3 cha.Ma. kariyati i. kayirati
@4 cha.Ma. karoMa.     5 cha.Ma., i. itthinam      6 cha.Ma., subaddha, i. sutthubaddha
@7 cha.Ma., i. utthahimsu     8 cha.Ma. tettimsapindam        9 i. thapeti
Mayham pattikam karohi"ti. So "sadhu amma"ti vatva puretaram vasipharasum gahetva
gamamajjhe thatva "kim bho ajja imasmimpi kale na nikkhamatha"ti uccasaddam
katva "sabbe maggam arulha"ti natva "gacchatha tava tumhe, mayham papanco
atthi"ti te purato katva annam maggam aruyha kannikupagam rukkham chinditva
tacchetva mattham 1- katva aharitva sudhammaya gehe thapesi "maya dehiti
vuttadivase niharitva dadeyyasi"ti.
      Atha nitthite dabbasambharakamme bhumikammato patthaya yava bandhana-
thambhussapanasanghatayojanakannikamancabandhanesu katesu so  vaddhaki kannikamance
nisiditva catuhi disahi gopanasiyo ukkhipitva "bho ekam pamuttham atthi"ti
aha. Kim bho apamuttham, 2- sabbameva tvam pamussasiti. Ima gopanasiyo kattha
patitthahissantiti. Kannika nama laddhum vattatiti. Kuhim bho idani sakka laddhunti.
Kulanam gehe sakka laddhum, 3- ahindanta pucchathati. Te antogamam
pavisitva pucchitva sudhammaya gharadvare thita "imasmim ghare kannika atthi"ti
pucchimsu. 4- Sa "atthi"ti aha. Handa mulam ganhahiti. Mulam na ganhami, sace
mama pattikam karotha dassamiti. Etha bho matugamassa pattikam 5- na karoma arannam
gantva rukkham chindissamati nikkhamimsu.
      Tato vaddhakina 6- "kim tata laddha 7- kannika"ti pucchita 8- tamattham
arocesum. Vaddhaki kannikamance nisinnova akasam ullokento 9- "bho ajja
nakkhattam sundaram, idam annam samvaccharam atikkamitva sakka laddhum, tumhehi ca
dukkhena abhata dabbasambhara, te sakalasamvaccharena imasmimyeva thane putika
bhavissanti. Devaloke nibbattakale tassapi ekasmim kone sala hoti, aharatha
nan"ti aha. Sapi yava te na puna agacchanti, tava kannikaya hetthimatale
"ayam sala sudhamma nama"ti akkharani chindapetva ahatena vatthena
vethetva thapesi. Kammika agantva "ahara re kannikam, yam hotu tam hotu,
@Footnote: 1 i. vattam   2 cha.Ma. pamuttham   3 cha.Ma. laddhunti   4 cha.Ma. ahamsu.
@5 cha.Ma., i. pattim.  6 cha.Ma. vaddhaki.  7 cha.Ma. na laddha.
@8 cha.Ma. pucchi.   9 cha.Ma.,i. ulloketva.
Tuyhampi pattikam karissama"ti ahamsu. Sa niharitva "tata yava attha va
solasa va gopanasiyo na arohanti, tava imam vattham ma nibbethayittha"ti adasi.
Te "sadhu"ti sampaticchitva gahetva gopanasiyo aropetvava vattham nibbethesum.
      Eko mahagamiyamanusso uddham ullokento akkharani disva "kim
bho idan"ti akkharannum manussam pakkosapetva dassesi. So "sudhamma nama
ayam sala"ti aha. "haratha bho mayam adito patthaya salam katva namamattampi
na labhama, esa ratanamattena kannikarukkhena salam attano namena kareti"ti
viravanti. Vaddhaki tesam viravantanamyeva gopanasiyo pavesetva 1- anim datva
salakammam nitthapesi. Salam tidha vibhajimsu, ekasmim kotthase issaranam
vasanatthanam akamsu, ekasmim duggatanam, ekasmim gilananam. Tettimsa jana 2-
tettimsa phalakani pannapetva hatthissa sannam adamsu "agantuko agantva
yassa atthate phalake nisidati, tam gahetva phalakassamikasseva gehe patitthapehi,
tassa padaparikammapitthiparikammakhadaniyabhojaniyasayanani sabbani phalakassamikasseva
bharo bhavissati"ti. Hatthi agatagatam gahetva phalakassamikasseva gharam neti. So
tassa tamdivasam kattabbam karoti.
      Maghamanavo salato avidure thane kovilararukkham ropesi, mule cassa
pasanaphalakam atthari. Sunanda namassa bhariyapi avidure pokkharanim khanapesi.
Sucitta malagacche ropesi. Sabbajetthaka 3- pana adasam gahetva attabhavam
mandayamanava vicarati. Magho tam aha "ayam 4- bhadde sudhamma salaya pattika
jata, sunanda ca pokkharanim khanapesi, sucitta ca malagacche ropesi. Tava
pana punnakammam nama natthi, ekam punnakammam 5- karohi bhaddeti. Sa "tvam 6-
kassa karana karosi, nanu taya katam mayhameva"ti vatva attabhavamandanameva
anuyunjati.
      Magho yavatayukam thatva tato cuto tavatimsabhavane sakko hutva
nibbatti, tepi tettimsa gamiyamanussa kalam katva tettimsa devaputta hutva
@Footnote: 1 Ma. aropetva.  2 i. jananam  3 cha.Ma.,i. sabbajetthika. evamuparipi.
@4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati.   5 cha.Ma. punnam.        6 i. idam.
Tasseva santike nibbatta. Sakkassa vejayanto nama pasado sattayojanasatani
uggacchi, dhajo tini yojanasatani uggacchi, kovilararukkhassa nissandena samanta
tiyojanasataparimandalo pancadasayojanaparinahakkhandho paricchattako nibbatti,
pasanaphalakassa nissandena paricchattakamule satthiyojanika pandukambalasila
nibbatti. Sudhammaya kannikarukakhassa  nissandena tiyojanasatika sudhamma
devasabha nibbatti. Sunandaya pokkharaniya nissandena pannasayojana nanda
nama pokkharani nibbatti. Sucittaya malagacchavatthunissandena satthiyojanikam
cittalatavanam nama uyyanam nibbatti.
      Sakko devaraja sudhammaya devasabhaya yojanike suvannapallanke
nisinno tiyojanike setacchatte dhariyamane tehi devaputtehi tahi devakannahi
addhateyyahi natakakotihi dvisu devalokesu devatahi ca parivarito mahasampattim
olokento ta tisso itthiyo disva "ima tava pannayanti, sujata
kuhin"ti olokento  "ayam mama vacanam akatva girikandaraya eka 1- bakasakunika
hutva nibbatta"ti disva devalokato otaritva tassa santikam gato. Sa
disvava sanjanitva adhomukha jata. "bale idani kim sisam na ukakhipasi,
tvam mama vacanam akatva attabhavameva mandayamana vitinamesi, sudhammamaya ca
sunandaya ca sucittaya ca maha sampatti nibbatta, ehi amhakam sampattim
passa"ti devalokam netva nandaya pokkharaniya pakkhipitva pallanke nisidi.
      Natakitthiyo "kuhim gatattha maharaja"ti pucchimsu. So anarocetukamopi
tahi nippiliyamano "sujataya santikan"ti aha. Kuhim nibbatta maharajati.
Kandarapadeti. Idani kuhinti. Nandapokkharaniyam me visajjitati. Etha bho
amhakam ayyam passamati sabba tattha agamamsu. Sa pubbe sabbajetthaka hutva
jata 2- avamannittha, idani tapi tam disva "passatha bho amhakam ayyaya
mukham kakkatakavijjhanasulasadisan"ti adini vadantiyo kelim akamsu. Sa ativiya
attiyamana sakkam devarajanam aha "maharaja imani suvannarajatavimanani
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ayam patho na dissati.       2 cha.Ma., i. ta.
Va nandapokkharani va mayham kim karissati, jatibhumiyeva maharaja sattanam sukha,
mam tattheva kandarapade visajjehi"ti. Sakko tam tattha visajjetva "mama vacanam
karissasi"ti aha. Karissami maharajati. Pancasilani gahetva akhandani katva
rakkha, katipahena tam etasam jetthakam karissamiti. Sa tatha akasi.
      Sakko katipahassa accayena "sakka nu kho silam rakkhitun"ti
gantva maccharupena uttanako hutva tassa purato udakapitthe otarati, sa
"matamacchako bhavissati"ti gantva sise aggahesi, maccho nanguttham calesi, sa
"jivati manne"ti udake visajjesi. Sakko akase thatva "sadhu sadhu rakkhasi
sikkhapadam, evam tam rakkhamanam katipaheneva devanatkanam jetthakam karissami"ti
aha. Tassapi panca vassasatani ayu ahosi. Ekadivasampi udarapuram nalattha, 1-
sukkhitva parisukkhitva milayamanapi silam akhandam katva kalam katva baranasiyam
kumbhakaragehe nibbatti.
      Sakko "kuhim nibbatta"ti  olokento disva "tato idha anetum
na sakka, jivitavuttimassa dassami"ti suvannaelalukanam yanakam puretva majjhe
gamassa mahallakavesena nisiditva "elalukani ganhatha"ti ukkatthim akasi.
Samanta gamavasika agantva "dehi tata"ti ahamsu. Aham silarakkhakanam demi,
tumhe silam rakkhathati. Tata mayam silam nama kidisantipi na janama, mulena dehiti.
"silarakkhakanamyeva dammi"ti aha. "etha re kosi ayam elalukamahallako"ti
sabbepi nivattimsu.
      Sa darika pucchi "amma tumhe elalukatthaya gata tucchahatthava
agata"ti. Kosi amma elalukamahallako "aham silarakkhakanam dammi"ti vadati,
imassa darikapi 2- silam rakkhitva vattati, 2- mayam silameva na janamati. Sa
"mayham anitam bhavissati"ti gantva "elalukam tata dehi"ti aha. Tvam silani
rakkhasi ammati. Ama tata silam 3- rakkhamiti. Idam maya tuyhameva abhatanti
gehadvare yanakena saddhim thapetva pakkami. Sapi yavajivam silam rakkhitva cavitva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nalattham   2-2 cha.Ma.,i. darika silam khaditva vattanti,
@3 cha.Ma. ayam saddo na dissati
Vepacittiasurassa dhita hutva nibbatatti. Silanissandena pasadika ahosi. So
"dhitu vivahamangalam karissami"ti asure sannipatesi.
      Sakko "kuhim nibbatta"ti olokento "asurabhavane nibbatta,
ajjassa vivahamangalam karissati"ti disva "idani yankinci katva anetabba
maya"ti asuravannam nimminitva gantva asuranam antare atthasi. "tava samikavaram
demi"ti 1- tassa hatthe pita pupphadamam adasi "yam icchasi, tassa upari puppham 2-
khipahi"ti. Sa olokenti sakkam disva pubbesannivasena sanjatasineha "ayam
me samiko"ti tassa upari damam khipi. So tam bahaya gahetva akase uppati,
tasmim khane asura sanjanimsu. Te "ganhatha ganhatha jarasakkam veriko amhakam
na mayam etassa darikam dassama"ti anubandhimsu. Vepacitti pucchi "kenahata"ti.
Jarasakkena maharajati. "avasesesu ayameva settho, apetha"ti aha. Sakko
tam 3- netva addhateyyakotinatakanam jetthakatthane thapesi. Sa sakkam varam yaci
"maharaja mayham imasmim devaloke mata va pita va bhata va bhagini va
natthi, yattha yattha gacchasi tattha tattha mam gahetva gaccha maharaja"ti. Sakko
"sadhu"ti patinnam adasi
      evam macalagamake maghamanavakalato patthaya visuddhabhavamassa passanto
bhagava "digharattam visuddho kho ayam yakkho"ti aha. Atthasanhitanti atthanissitam
karananissitam.
                        Pathamabhanavaro nitthito
                           -----------
                        panhaveyyakaranavannana
      [357] Kimsannojanati kimbandhana kena bandhanena bandha hutva
puthukayati bahujana. Averati apatigha. Adandati avudhadandadhanudanda vimutta.
Asapattati apaccatthika. Abyapajjhati vigatadomanassa. Viharemu averinoti
aho vata kenaci saddhim averino vihareyyama, katthaci kopam na uppadetva
@Footnote: 1 cha.Ma. samikam vadehiti, i. samikam varehiti   2 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. nam
Accharaya gahitakam janghasahassena saddhim paribhunjeyyamati danam datva pujam
katva ca patthayanti. Iti ca nesam hotiti evanca nesam ayam patthana hoti.
Atha ca panati evam patthanaya satipi.
      Issamacchariyasannojanati parasampattikhiyanalakkhana issa, attasampattiya
parehi sadharanabhavaasahanalakkhanam macchariyam ca, issamacchariyam sannojanam etesanti
issamacchariyasannojana. Ayamettha sankhepo, vittharena pana issamacchariyani
abhidhamme vuttaneva.
         Avasamacchariyena panettha yakkho va peto va hutva tasseva
avasassa sankaram sisena ukkhipitva vicari. 1- Kulamacchariyena tasmim kule annesam
danadini karonte disva "bhinnam vatidam kulam mama"ti cintayato lohitampi mukhato
uggacchati, kucchivirecanampi hoti, antanipi khandakhandani hutva nikkhamanti.
Labhamacchariyena samghassa va ganassa va santake labhe  maccharayitva puggalikaparibhogam 2-
viya paribhunjitva yakkho va peto va mahaajagaro va hutva nibbabatti. 3-
Sariravannagunavannamacchariyena pana pariyattidhammamacchariyena ca attanova vannam
vanneti na paresam vannam, "kimvanno eso"ti tam tam dosam vadanto pariyattinca
kassaci kinci adento dubbanno ceva elamugo ca hotiti. 4-
      Apica avasamacchariyena lohagehe paccati. Kulamacchariyena appalabho
hoti. Labhamacchariyena guthaniraye nibbattati. Vannamacchariyena bhave nibbattassa
vanno nama na hoti. Dhammamacchariyena kukkulaniraye nibbattati. Idam pana
issamacchariyasannojanam sotapattimaggena pahiyati. Yava tam na pahiyati, tava
devamanussa averatadini patthayantapi veradihi na parimuccantiyeva.
      Tinna mettha kankhati etasmim panhe maya tumhakam vacanam sutva
kankha tinnati vadati, na maggavasena tinnakankhatam dipeti. Vigata kathamkathati
idam katham idam kathanti ayampi kathamkatha vigata.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. vicarati        2 cha.Ma., puggalikaparibhogena
@3 cha.Ma., i. nibbattati evamuparipi       4 cha.Ma., i. hoti
      [358] Nidanadini vuttatthaneva. Piyappiyanidananti piyasattasankharanidanam
macchariyam, appiyasattasankharanidana issa. Ubhayam va ubhayanidanam. Pabbajitassa
hi saddhimviharikadayo, gahatthassa puttadayo hatthiassadayo va satta piya
honti kelayita mamayita, muhuttampi te apassanto adhivasetum na sakkoti.
So annam tadisam piyasattam labhantam disva issam karoti. "imina amhakam kinci
kammam atthi, muhuttam tavakalikam 1- detha"ti tameva annehi yacito "na 2-
sakka datum, kilamissati va ukkanthissati va"ti adini vatva macchariyam karoti.
Evam tava ubhayampi piyasattanidanam hoti. Bhikkhussa pana pattacivaradiparikkharajatam, 3-
gahatthassa va alankaradiupakaranam piyam hoti manapam, so annassa tadisam
uppajjamanam disva "aho vatassa evarupam na bhaveyya"ti issam karoti,
yacito capi "mayampetam mamayanta na paribhunjama, na sakka datun"ti
macchariyam karoti. Evam ubhayampi piyasankharanidanam hoti. Appiyepi pana te
vuttappakare satte ca sankhare ca labhitva sacepissa te amanapa honti,
tathapi kilesanam viparitavuttitaya "thapetva mam bho anno evarupassa labhi"ti
issam va karoti, yacito tavakalikampi adadamano macchariyam va karoti. Evam
ubhayampi appiyasattasankharanidanam hoti.
      Chandanidananti ettha pariyesanachando, patilabhachando, paribhogachando,
sannidhichando, visajjanachandoti pancavidho chando.
      Katamo pariyesanachando? idhekacco atitto chandajato rupam pariyesati,
Saddam, gandham, rasam, photthabbam pariyesati, dhanam pariyesati. Ayam pariyesanachando.
Katamo patilabhachando? idhekacco atitto chandajato rupam patilabhati, saddam, gandham,
Rasam, photthabbam patilabhati, dhanam patilabhati. Ayam patilabhachando. Katamo paribhogachando?
Idhekacco atitto chandajato rupam paribhunjati, saddam, gandham, rasam, photthabbam
paribhunjati, dhanam paribhunjati. Ayam paribhogachando. Katamo sannidhichando?
idhekacco atitto chandajato dhanasannicayam karoti "apadasu bhavissati"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.. i. tava nam        2 i. no       3 cha.Ma. pattacivaraparikkharajatam
Ayam sannidhichando. Katamo visajjanachando?  idhekacco atitto chandajato dhanam
visajjeti:- hattharohanam assarohanam rathikanam dhanuggahanam `ime mam
rakkhissanti gopissanti mamayissanti samparivarissanti"ti. Ayam visajjanachando.
Ime pancapi chanda idha tanhamattameva, tam sandhaya idam vuttam.
      Vitakkanidanoti ettha "labham paticca vinicchayo"ti 1- evam vutto
vinicchayavitakko vitakko nama. Vinicchayoti dve vinicchaya tanhavinicchayo ca,
ditthivinicchayo ca. Atthasatatanhaviparitam tanhavinicchayo nama. Dvasatthiditthiyo
ditthivinicchayo namati evam vuttatanhavinicchayavasena hi itthanitthapiyapiya-
vavatthanam na hoti. Tadeva hi ekaccassa ittham hoti, ekaccassa anittham
paccantarajamajjhimadesarajunam ganduppadamigamamsadisu viya. Tasmim pana tanhavinicchayena
vinicchite patiladdhavatthusmim "ettakam rupassa bhavissati, ettakam saddassa, ettakam
gandhassa, ettakam rasassa, ettakam photthabbassa bhavissati, ettakam mayham bhavissati
ettakam parassa bhavissati, ettakam nidahissami, ettakam parassa dassami"ti vavatthanam
vitakkavinicchayena hoti tenaha "../../bdpicture/chando kho devanaminda vitakkanidano"ti.
      Papancasannasankhanidanoti tayo papanca tanhapapanco, manapapanco,
ditthipapancoti. Tattha atthasatatanhaviparitam tanhapapanco nama. Navavidho mano
manapapanco nama. Dvastthiditthiyo ditthipapanco nama. Tesu idha tanhapapanco
adhippeto. Kenatthena papancoti? mattapamattakarapapanatthena papanco. Tamsampayutta
sanna papancasanna. Sankha vuccati  kotthaso "sannanidana hi papancasankha"ti 2-
asisu viya. Iti papancasannasankhanidanoti papancasannakotthasanidano vitakkoti
attho.
      Papancasannasankhanirodhasaruppagamininti etissa papancasannasankhaya
yo nirodho vupasamo, tassa saruppanceva tattha gaminim cati saha vipassanaya
maggam pucchati.
@Footnote: 1 di. maha. 10/103/52 mahanidanasutta    2 khu.su. 25/881/506 kalahavivadasutta
                        Vedanakammatthanavannana
      [359] Athassa bhagava somanassam cahanti 1- tisso vedana arabhi.
Kim pana bhagavata pucchitam kathitam, apucchitam, sanusandhikam, ananusandhikanti. Pucchitameva
kathitam, no apucchitam, sanusandhikameva, no ananusandhikam. Devatanam hi rupato
arupam pakattaram, arupepi  vedana pakattaRa. Kasma? devatanam hi karajakayam
sukhumam, kammajam balavam, karajakayassa sukhumatta, kammajassa balavatta ekaharampi
atikkamitva na titthanti, unhapasane thapitasappipindo 2- viya viliyantiti sabbam
brahmajale vuttanayeneva veditabbam. Tasma bhagava sakkassa tisso vedana
arabhi.
      Duvidham hi kammatthanam rupakammatthanam, arupakammatthanam ca. Rupapariggaho,
arupapariggahotipi etadeva vuccati. Tattha bhagava yassa rupam pakatam, tassa
sankhepamanasikaravasena va vittharamanasikaravasena va catudhatuvavatthanam vittharento
rupakammatthanam katheti. Yassa arupam pakatam, tassa arupakammatthanam katheti. Kathento
ca tassa vatthubhutam rupakammatthanam dassetvava katheti. Devanam pana arupakammatthanam
pakatanti arupakammatthanavasena vedana arabhi.
      Tividho hi arupakammatthane abhiniveso phassavasena, vedanavasena,
cittavasenati. Katham? ekaccassa hi sankhittena va vittharena va pariggahite
rupakammatthane tasmim arammane cittacetasikanam pathamabhinipato tam arammanam
phusanto uppajjamano phasso pakato hoti, ekaccassa tam arammanam anubhavanti
uppajjamana vedana pakata hoti, ekaccassa tam arammanam pariggahetva tam
vijanantam uppajjamanam vinnanam pakatam hoti.
      Tattha yassa phasso pakato hoti, sopi na kevalam phassova uppajjati,
tena saddhim tadevarammanam anubhavamana vedanapi uppajjati, sanjanamana
sannapi, cetayamana cetanapi, vijanamanam vinnanampi uppajjatiti
@Footnote: 1 cha.Ma. pahanti, Si., i. pahanti           2 cha.Ma. thapitasappipindi
Phassapancamakeyeva parigganhati. Yassa vedana pakata hoti, sopi na kevalam
vedanava uppajjati, taya saddhim tadevarammanam phusamano phassopi uppajjati,
sanjanamana sannapi, cetayamana cetanapi, vijanamanam vinnanampi
uppajjatiti phassapancamakeyeva parigganhati. Yassa vinnanam pakatam hoti, sopi
na kevalam vinnanameva uppajjati, tena saddhim tadevarammanam phusamano phassopi
uppajjati, anubhavamana vedanapi, sanjanamana sannapi, cetayamana cetanapi
uppajjatiti phassapancamakeyeva parigganhati.
      So "ime phassapancamaka dhamma kimnissita"ti upadharento "vatthunissita"ti
pajanati. Vatthu nama karajakayo, yam sandhaya vuttam "idam ca pana me vinnanam
ettha nissitam 1- ettha patibaddhan"ti. So atthato bhutani ceva upadarupani ca.
Evamettha vatthu rupam, phassapancamaka namanti namarupamattameva passati. Rupam
cettha rupakkhandho, namam cattaro arupino khandhati pancakkhandhamattam hoti.
Namarupavinimutta hi pancakkhandha, pancakkhandhavinimuttam va namarupam natthi. So
"ime pancakkhandha kim hetuka"ti upaparikkhanto "avijjadihetuka"ti passati. Tato
"paccaye 2- ceva paccayuppannanca tato param 3- anno  satto va puggalo
natthi, suddhasankharapunjamattameva"ti sapaccayanamarupavasena tilakkhanam aropetva
vipassanapatipatiya "aniccam dukkham anatta"ti sammasanto vicarati, so ajja
ajjati pativedham akankhamano tatharupe divase utusappayam, puggalasappayam,
bhojanasappayam, dhammassavanasappayam va labhitva ekapallankena nisinnova vipassanam
matthakam papetva arahatte patitthati. Evam imesam tinnampi jananam yava
arahatta kammatthanam kathitam hoti.
      Idha pana bhagava arupakammatthanam kathento vedanasisena kathesi.
Phassavasena va 4- vinnanavasena va kathiyamanam etassa na pakatam hoti, andhakaram
viya khayati. Vedanavasena pana pakatam hoti. Kasma? vedananam uppattiya
pakatatta. 5- Sukhadukkhavedananam hi uppatti pakata. Yada sukham uppajjati, tada
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sitam     2 cha.Ma., i. paccayo         3 cha.Ma., i. idam
@4 cha.Ma. hi      5 cha.Ma., i. pakatattaya
Sakalasariram khobhentam maddantam pharamanam abhisandayamanam satadhotasappim khadapayantam viya,
satapakatelam makkhayamanam viya, ghatasahassena parilaham nibbapayamanam viya "aho sukham,
aho sukhan"ti vacam niccharayamanameva uppajjati. Yada dukkham uppajjati. Tada
sakalasariram khobhentam maddantam pharamanam abhisandayamanam tattakapalam 1- pavesantam
viya, vilinatambalohena  asincanatam viya, sukkhatinavanappatimhi aranne daruukka
kalapam khipamanam viya "aho dukkham, aho dukkhan"ti vippalapayamanameva uppajjati.
Iti sukhadukkhavedananam uppatti pakata hoti.
      Adukkhamasukha pana duddipana andhakarena viya abhibhuta. 2- Sa sukhadukkhanam
apagame satasatapatipakkhavasena 3- majtteakarabhuta adukkhamasukha vedanati
nayato ganhantassa pakata hoti. Yatha kim? yatha antara pitthipasanam
aruhitva palatassa migassa anupadam gacchanto migaluddhako pitthipasanassa
orabhagepi parabhagepi padam disva majjhe apassantopi "ito arulho, ito
orulho, majjhe pitthipasane imina padesena tato bhavissati"ti nayato janati,
evam. Arulhatthane padam viya hi sukhavedanaya uppatti pakata hoti, orulhatthane
padam viya dukkhavedanaya uppatti pakata hoti, ito aruyha, ito oruyha,
majjhe evam gatoti nayato gahanam viya sukhadukkhanam apagame satasatapatipakkhavasena
majjhattakarabhuta adukkhamasukha vedanati nayato ganhantassa pakata hoti.
      Evam bhagava pathamam rupakammatthanam kathetva paccha arupakammatthanam vedanavasena
vinivattetva dasseti. Na kevalanca idheva evam dasseti, mahasatipatthane,
majjhimanikayamhi satipatthane, culatanhasankhaye, mahatanhasankhaye, culavedallasutte,
mahavedallasutte, ratthapalasutte, magandiyasutte, dhatuvibhange,
anenjasappaye 4- sakale vedanasamyutteti evam anekesu suttesu pathamam
rupakammatthanam kathetva paccha arupakammatthanam vedanavasena vinivattetva dasseti.
Yatha ca tesu, evam imasmimpi sakkapanhe pathamam rupakammatthanam kathetva paccha
arupakammatthanam vedanavasena vinivattetva dasseti. Rupakammatthanam panettha
vedanaya arammanamattamyeva sankhittam, tasma paliyam na arulham bhavissati.
@Footnote: 1 cha.Ma. tattaphalam        2 Ma., i. andhakara avibhuta
@3 cha.Ma., i. satasatapatikkhepavasena evamuparipi       4 cha.Ma. anenjasappaye
      [360] Arupakammatthane yantassa pakatam vedanavasena abhinivesamukham,
tameva dassetum somanassam caham 1- devanamindati adi vuttam. Tattha duvidhenati
dvividhena, dvihi kotthasehiti attho. Evarupam somanassam na sevitabbanti
evarupam gehasitasomanassam na sevitabbam. Gehasitasomanassam nama "tattha katamani
cha gehasitani somanassani? cakkhuvinneyyanam rupanam itthanam kantanam manapanam
manoramanam lokamisapatisamyuttanam patilabham va patilabhato samanupassato, pubbe
va patiladdhapubbam atitam niruddham viparinatam samanussarato uppajjati somanassam,
yam evarupam somanassam, idam vuccati gehasitam somanassan"ti 2- evam chasu dvaresu
pavattakamagunanissitam 3- somanassam.
      Evarupam somanassam sevitabbanti evarupam nekkhammanissitam somanassam
sevitabbam. Nekkhammanissitasomanassam nama "tattha katamani cha nekkhammasitani
somanassani. Rupanamtveva aniccatam viditva viparijhamam viragam nirodham pubbe
ceva rupa etarahi ca, sabbe te rupa anicca, dukkha, viparinamadhammati
evametam yathabhutam sammappannaya passato uppajjati somanassam, yam evarupam somanassam,
idam vuccati nekkhammasitam somanassan"ti 2- evam chasu dvaresu ittharammane
apathagate aniccadivasena vipassanam patthapetva ussukkapetum sakkontassa
"ussukkita me vipassana"ti somanassajatassa uppannam somanassam. Sevitabbanti
idam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena, pathamajjhanadivasena
uppajjanakasomanassam sevitabbam nama.
      Tattha yance savitakkam savicaranti tasmimpi nekkhammanissite somanasse
yam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena, pathamajjhanavasena ca uppannam
savitakkam savicaram somanassanti janeyya. Yance avitakkam avicaranti yam pana
dutiyatatiyajjhanavasena uppannam avitakkam avicaram somanassanti janeyya. Ye
avitakke avicare te 4- panitatareti etesupi dvisu yam avitakkam avicaram, tam
panitataranti attho.
@Footnote: 1 cha.Ma. somanassampaham          2 Ma. upari. 14/306/280 salayatanavibhangasutta
@3 cha.Ma., i. vuttakamagunanissitam       4 Si., i. se
      Imina kim kathitam hoti? dvinnam arahattam kathitam. Katham? eko hi 1- bhikkhu
savitakke savicare somanasse vipassanam patthapetva "idam somanassam kimnissitan"ti
upadharento "vatthunissitan"ti pajanati, phassapancamake vuttanayeneva anukkamena
arahatte patitthati. Eko avitakkaavicare somanasse vipassanam patthapetva
vuttanayeneva arahatte patitthati. Tattha abhinivitthasomanassesupi
savitakkasavicarato avitakkaavicaram panitataram. Savitakkasavicarasomanassavipassanatopi
avitakkaavicarasomanassavipassana panitaRa. Savitakkasavicarasomanassaphalasamapattitopi
avitakkaavicarasomanassaphalasamapattiyeva panitataRa.
Tenaha bhagava "ye avitakke avicare te panitatare"ti.
      [361] Evarupam domanassam na sevitabbanti evarupam gehasitadomanassam na
sevitabbam. Gehasitadomanassam nama  "tattha katamani cha gehasitani domanassani?
cakkhuvinneyyanam rupanam itthanam kantanam manapanam manoramanam
lokamisapatisamyuttanam appatilabham va appatilabhato samanupassato pubbe va
appatiladdhapubbam atitam niruddham viparinatam samanussarato uppajjati domanassam. Yam
evarupam domanassam, idam vuccati gehasitam domanassan"ti 2- evam chasu dvaresu
ittharammanam nanubhavim nanubhavissami nanubhavamiti vitakkayato uppannam
kamagunanissitam domanassam.
      Evarupam domanassam sevitabbanti evarupam nekkhammanissitam domanassam
sevitabbam. Nekkhammanissitadomanassam nama "tattha katamani cha nekkhammasitani
domanassani? rupanamtveva aniccatam viditva viparijhamam viragam nirodham pubbe
ceva rupa etarahi ca, sabbe te rupa anicca, dukkha, viparinamadhammati
evametam yathabhutam sammappannaya disva anuttaresu vimokkhesu  piham upatthapeti
kadassu namaham tadayatanam upasampajja viharissami, yadariya etarahi ayatanam
upasampajja viharanti"ti iti anuttaresu vimokkhesu piham upatthapayato uppajjati
pihapaccaya domanassam. Yam evarupam domanassam, idam vuccati nekkhammasitam
@Footnote: 1 cha.Ma. kira         2 Ma. upari. 14/307/281 salayatanavibhangasutta
Domanassan"ti 1- evam chasu dvaresu ittharammane apathagate anuttaravimokkhasankhata-
ariyaphaladhammesu piham upatthapetva tadadhigamaya aniccadivasena vipassanam patthapetva
ussukkapetum asakkontassa idampi pakkham, idampi masam, idampi samvaccharam
vipassanam ussukkapetva ariyabhumim papunitum nasakkhinti anusocato uppannam
domanassam. Sevitabbanti idam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena,
pathamajjhanadivasena uppajjanakadomanassam sevitabbam nama.
      Tattha yance savitakkam savicaranti tasmimpi duvidhe somanasse gehasitadomanassameva
savitakkasavicaradomanassam nama. Nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena
pathamadutiyajjhanavasena uppannam domanassam pana savitakkasavicaradomanassanti veditabbam.
Nippariyayena pana avitakkaavicaradomanassam nama natthi. Domanassindriyantu 2-
ekamsena akusalanceva savitakkasavicaranca, etassa pana bhikkhuno mannanavasena
savitakkasavicaranti ca avitakkaavicaranti ca vuttam.
      Tatrayam nayo, idha bhikkhu domanassapaccayabhute savitakkasavicaradhamme
avitakkaavicaradhamme ca domanassapaccayaeva uppanne maggaphaladhamme ca annesam
patipattidassanavasena domanassanti gahetva "kada nu kho me savitakkasavicaradomanasse
vipassana patthapita bhavissati, kada avitakkaavicaradomanasse"ti ca "kada nu kho me
savitakkasavicaradomanasse phalasamapatti nibbattita bhavissati, kada
avitakkaavicaradomanasse phalasamapatti"ti ca cintetva temasikam, chamasikam,
navamasikam va patipadam ganhati. Temasikam gahetva pathamamase ekam yamam
jaggati, dve yame niddaya okasam karoti, majjhimamase dve yame jaggati,
ekam yamam niddaya okasam karoti, pacchimamase cankamanisajjaheva yapeti.
Evam ce arahattam papunati, iccetam kusalam. No ce papunati, visesetva
chamasikam ganhati. Tatrapi dve dve mase vuttanayena patipajjitva arahattam
papunitum asakkonto  visesetva navamasikam ganhati. Tatrapi tayo tayo
mase tatheva patipajjitva arahattam papunitum asakkontassa "na laddham
@Footnote: 1 Ma.upari. 14/307/281 salayatanavibhangasutta  2 cha.Ma.,i. domanassindriyanhi.
Vata me sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti avajjato domanassam
uppajjati, assudhara pavattanti gamantapabbharavasimahasivattherassa viya.
                        Mahasivattheravatthuvannana
      thero kira attharasa mahagane vacesi. Tassovade thatva timsasahassa
bhikkhu arahattam papunimsu. Atheko bhikkhu "mayham tava abbhantare guna
appamana, kidisa nu kho me acariyassa guna"ti avajjeti. Avajjento
puthujjanabhavam passitva "amhakam acariyo annesam avassayo hoti, attano
bhavitum na sakkoti, ovadamassa dassami"ti akasena gantva viharasamipe
otaritva divatthane nisinnam acariyam upasankamitva  vattam dassetva ekamantam
nisidi.
      Thero "kimkarana agatosi pindapatika"ti aha. Ekam anumodanam
ganhissamiti agatomhi bhanteti. Okaso na bhavissati avusoti. Vitakkamalake
thitakale pucchissami bhanteti. Tasmim thane anne pucchantiti. Bhikkhacaramagge
bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Dupatanivasanatthane, 1- sanghatiparupanatthane,
pattaniharanatthane, game caritva asanasalaya yagum pitakale bhanteti. Tattha
tattha atthakathathera attano kankham vinodenti avusoti. Antogamato nikkhamanakale
puchchissami bhanteti. Tatrapi anne pucchanti avusoti. Antaramagge bhante,
bhojanasalaya bhattakiccapariyosane bhante, divatthane padadhovanakale
mukhadhovanakale bhanteti. Tato patthaya yava aruna apare pucchanti avusoti.
Dantakattham gahetva mukhadhovanatthanagamanakale bhanteti. Tada anne pucchantiti.
Mukham dhovitva agamanakale bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Senasanam
pavisitva nisinnakale bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Bhante nanu mukham
dhovitva senasanam pavisitva tayo cattaro pallanke usumam gahapetva
yonisomanasikarena kammam karontanam okasakalena bhavitabbam  siya, maranakkhanampi
@Footnote: 1 cha.Ma., i. dupattanivasanatthane.
Na labhissatha bhante, phalakasadisattha bhante parassa avassayo hotha attano bhavitum
na sakkotha, na me tumhakam anumodanaya atthoti akase uppatitva agamasi.
      Thero "imassa bhikkhuno pariyattiya kammam natthi, mayham pana anusasako
bhavissatiti 1- natva "idani okaso na bhavissati, paccusakale gamissami"ti
pattacivaram samipe katva sabbam divasabhagam pathamam yamam majjhimam yamam ca dhammam
vacetva pacchimayame ekasmim there uddesam gahetva nikkhamante pattacivaram
gahetva teneva saddhim nikkhanto. Nisinnaantevasika acariyo kenaci papancena
nikkhantoti mannimsu. Nikkhantatthero kocideva samanacariyabhikkhuti sannam akasi.
      Thero kira "madisassa arahattam nama kim, 2- dvihatiheneva papunitva
paccagamissami"ti antevasikanam anarocetvava asalhamasassa junhapakkhaterasiya
nikkhanto gamantapabbharam gantva cankamamaruyha kammatthanam manasikaronto
tamdivasam arahattam gahetum nasakkhi. Uposathadivase sampatte "dvihatihena arahattam
ganhissamiti agato, gahetum nasakkhim. Tayo masa 3- pana tini divasani viya
yava mahapavarana tava janissami"ti vassam upagantvapi gahetum nasakkhi.
Pavaranadivase cintesi "aham  dvihatihena arahattam ganhissamiti agato,
temasenapi nasakkhim, sabrahmacarino pana visuddhipavaranam pavarenti"ti. Tassevam
cintayato assudhara pavattanti. Tato "na mance mayham catuhi iriyapathehi
maggaphalam uppajjissati, arahattamdani appatva neva mance pitthim pasaressami.
Na pade dhovissami"ti mancam ussapetva  thapesi. Puna antovassam pattam,
arahattam gahetum nasakkhiyeva. Ekunatimsapavaranasu assudhara  pavattanti. Gamadaraka
therassa padesu phalitatthanani kantakehi sibbanti, davam 4- karontapi "ayyassa
mahasivattherassa viya pada hontu"ti davam karonti.
     Thero timsasamvacchare mahapavaranadivase alambanaphalakam nissaya thito
"idani me timsa vassani samanadhammam karontassa, nasakkhim arahattam papunitum,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. bhavissamiti         2 ma, i. arahattam uppadetum nama kim.
@3 cha.Ma., i. mase.      4 i. evam
Addha me imasmim attabhave maggo  va phalam va natthi, na me laddham
sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti cintesi. Tassevam cintayato
ca domanassam uppajji, assudhara pavattanti. Athaviduratthane eka devadhita
rodamana atthasi. Ko ettha rodatiti. 1- Aham bhante devadhitati. Kasma
rodasiti. Rodanena 2- maggaphale nibbattante 2- ahampi ekam dve maggaphalani
nibbattessamiti rodami bhanteti.
      Tato thero "bho mahasiva 3- devadhitapi 4- taya saddhim kelim karoti,
anucchavikam nu kho te etan"ti vipassanam vaddhetva saha patisambhidahi arahattam
aggahesi. So "idani nipajjissami"ti  senasanam patijaggitva mancam pannapetva
udakatthane udakam paccupatthapetva "pade dhovissami"ti sopanaphalake nisidi.
      Antevasikapissa "amhakam acariyassa samanadhammam katum gatassa timsa
vassani, asakkhi nu kho visesam nibbattetum, nasakkhi"ti avajjamana "arahattam
patva padadhovanattham nisinno"ti disva "amhakam acariyo amhadisesu
antevasikesu titthantesu `attanava pade dhovissati'ti atthanametam, aham
dhovissami aham dhovissami"ti timsasahassapi akasenagantva vanditva "pade
dhovissama bhante"ti ahamsu. Avuso idani timsa vassani honti mama padanam
adhotanam, titthatha tumhe, ahameva dhovissamiti.
      Sakkopi avajjento "mayham ayyo mahasivatthero arahattam patto
timsasahassanam antevasikanam `pade dhovissama'ti agatanam pade dhovitum na
deti madise pana upatthake titthante `mayham ayyo sayam pade dhovissati'ti
atthanametam, aham dhovissami"ti sannitthanam katva sujataya deviya saddhim
bhimkkhusamghassa santike paturahosi. So sujam asurakannam purato katva "apetha
bhante matugamo"ti okasam karetva theram upasankamitva vanditva purato
ukkutiko nisiditva "pade dhovissami bhante"ti  aha. Kosiya idani me timsa
@Footnote: 1 cha.Ma. rodasiti         2-2 cha.Ma. rodamanena maggaphalam nibbattitam
@3 cha.Ma., i. mahasivatthera       4 cha.Ma., i. devatapi.
Vassani padanam adhotanam, devatanam ca pakatiyapi manussasariragandho nama
jeguccho, yojanasate thitanampi  kanthe asattakunapam viya hoti, ahameva dhovissamiti.
Bhante ayam gandho nama na pannayati, tumhakam pana silagandho cha devaloke
atikkamitva upari bhavaggam patva thito. Silagandhato anno uttaritaro gandho
nama natthi bhante, tumhakam silagandhenamhi agatoti vamahatthena goppakasandhiyam
gahetva dakkhinahatthena padatale 1- parimajji, daharakumarasseva pada ahesum.
Sakko pade dhovitva vanditva devalokameva gato.
      Evam "na labhami sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti
avajjentassa uppannam domanassam nissaya bhikkhuno mannanavasena vipassanaya
arammanampi vipassanapi maggopi phalampi savitakkasavicaradomanassanti ca
avitakkaavicaradomanassanti ca vuccatiti veditabbam.
      Tattha eko bhikkhu savitakkasavicaradomanasse vipassanam patthapetva idam domanassam
kimnissitanti upadharento vatthunissitanti pajanati phassapancamake vuttanayeneva
anukkamena arahatte patitthati. Eko avitakkaavicaradomanasse vipassanam patthapetva
vuttanayeneva arahatte patitthati. Tattha abhinivitthadomanassesupi savitakkasavicarato
avitakkaavicaram panitataram savitakkasavicaradomanassavipassanatopi
avitakkaavicaradomanassavipasasana panitataRa. Savitakkasavicaradomanassaphalasamapattitopi
avitakkaavicaradomanassaphalasamapattiyeva panitataRa. Tenaha bhagava "ye avitakkaavicare
panitatare"ti.
      [362] Evarupa upekkha na sevitabbati evarupa gehasitaupekkha
na sevitabba. Gehasitaupekkha nama "tattha katama cha gehasita upekkha.
Cakkhuna rupam disva uppajjati upekkha balassa mulhassa puthujjanassa
anodhijinassa avipakajinassa anadinavadassavino assutavato puthujjanassa. Ya
evarupa upekkha, rupam sa nativattati, tasma sa upekkha gehasitati
vuccati"ti 2- evam chasu dvaresu ittharammane apathagate gulapindike nilinamakkhika
@Footnote: 1 cha.Ma. padatalam      2 Ma. upari. 14/308/282 salayatanavibhangasutta
Viya rupadini anativattamana tattheva lagga laggita hutva uppanna
kamagunanissita upekkha na sevitabba.
      Evarupa upekkha sevitabbati evarupa nekkhammasitaupekkha
sevitabba. Nekkhammasitaupekkha nama "tattha katama cha nekkhammasita upekkha.
Rupanamtve aniccatam viditva viparinamam viragam nirodham `pubbe ceva rupa etarahi
ca, sabbe te rupa anicca, dukkha viparinamadhamma"ti evametam yathabhutam
sammappannaya passato uppajjati upekkha, ya evarupa upekkha, rupam sa
ativattati. Tasma sa upekkha nekkhammasitati vuccati"ti 1- evam chasu dvaresu
itthadiarammane apathagate itthe arajjantassa anitthe adussantassa
asamapekkhanena asammuyhantassa uppanna vipassanananasampayutta upekkha.
Apica vedanasabhaga tatramajjhattupekkhapi ettha upekkhava. Tasma sevitabbati
ayam nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena pathamadutiyatatiyacatutthajjhanavasena
upapajjanaupekkha sevitabba nama.
      Tattha 2- yance savitakkam savicaranti tayapi nekkhammasitaupekkhaya ca
yam nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena 3- pathamajjhanavasena ca uppannam
savitakkam savicaram upekkhanti janeyya. Yance avitakkam avicaranti yam pana
dutiyatatiyajjhanadivasena uppannam avitakkam avicaram upekkhanti janeyya. Ye
avitakke avicare te panitatareti etasu dvisu ya avitakkaavicara, sa
panitatarati attho. Imina kim kathitam hoti.?  dvinnam arahattam kathitam. Eko hi
bhikkhu savitakkasavicaraupekkhaya vipassanam patthapetva ayam upekkha kimnissitati
upadharento vatthunissitati pajanati 4- phassapancamake vuttanayeneva anukkamena
arahatte patitthati. Eko avitakkavicaraya upekkhaya vipassanam patthapetva
vuttanayeneva arahatte patitthati.
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/308 salayatanavibhangasutta       2 cha.Ma. ettha.
@3 cha.Ma. anussatitthanavasena     4 cha.Ma., i. pajanatiti
      Tattha abhinivitthaupekkhasupi savitakkasavicarato avitakkavicara panitataRa.
Savitakkasavicaraupekkhavipassanatopi avitakkavicaraupekkhavipassana panitataRa.
Savitakkasavicarupekkhaphalasamapattitopi avitakkavicarupekkhaphalasamapattiyeva
panitataRa. Tenaha bhagava "ye avitakke avicare te panitatare"ti.
      [363] Evam patipanno kho devanaminda bhikkhu papancasannasankha-
nirodhasaruppagaminim patipadam patipanno hotiti bhagava arahattanikutena desanam
nitthapesi. Sakko pana sotapattiphalam patto. Buddhanam hi ajjhasayo hino na
hoti, ukkatthova hoti. Ekassapi bahunnampi dhammam desenta arahatteneva kutam
ganhanti. Satta pana attano anurupe upanissaye thita. Keci sotapanna
honti, keci sakadagamino, keci anagamino, keci arahanto. Raja viya hi
bhagava. Rajakumara viya veneyya. Yatha hi raja bhojanakale attano pamanena
pindam  uddharitva rajakumaranam upaneti, te tato attano mukhappamaneneva
kabalam karonti, evam bhagava attano ajjhasayanurupaya desanaya arahatteneva
kutam ganhati. Veneyya attano upanissayappamanena tato sotapattiphalam 1- va
sakadagamianagamiarahatatphalameva va ganhanti.
      Sakko pana sotapannova 2- hutva bhagavato puratoyeva cavitva tarunasakko
hutva nibbatti, devatanam hi cavamananam attabhavassa gatagatatthanam nama na
pannayati, dipasikhapagamanam viya hoti. Tasma sesadevata na janimsu. Sakko pana
sayam cutatta bhagava ca apatihatananattati 3- dveva jana janimsu. Atha sakko
cintesi "mayham hi bhagavata tisu thanesu nibbattakaphalameva kathitam, ayanca
pana maggo va phalam va sakunikaya viya uppatitva gahetum na sakka,
agamiyapubbabhagapatipadayassa bhavitabbam. Handaham upari khinasavasseva
pubbabhagapatipadam pucchissami"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. sotapattiphalamattam  2 cha.Ma. sotapanno jato sotapanno ca,
@i. sotapanno jato sotapan no va.  3 cha.Ma., i. itisaddo na dissati.
                         Patimokkhasamvaravannana
      [364] Tato tam pucchanto  katham patipanno pana marisati adimaha.
Tattha patimokkhasamvarayati uttamajetthakasilasamvaraya. Kayasamacarampiti adi
sevitabbakayasamacaradivasena patimokkhasamvaradassanattham vuttam. Silakatha ca
namesa kammapathavasena va pannattivasena va kathetabba hoti.
      Tattha kammapathavasena kathentena asevitabbakayasamacaro tava
panatipataadinnadanakamesumicchacarehi kathetabbo. Pannattivasena kathentena
kayadvare pannattisikkhapadavitikkamanavasena kathetabbo. Sevitabbakayasamacaro
panatipatadiveramanihi ceva kayadvare pannattasikakhapadaavitikkamena ca kathetabbo.
Asevitabbavacisamacaro musavadadivaciduccaritena ceva vacidvare pannatta-
sikkhapadavitikkamena ca kathetabbo. Sevitabbavacisamacaro musavadadiveramanihi ceva
vacidvare pannattasikkhapadaavitikkamena ca kathetabbo.
      Pariyesana pana kayavacahi pariyesanayeva. Sa kayavacisamacaraggahanena gahitapi
samana yasma ajivatthamakasilam nama etasmimyeva dvaradvaye uppajjati, na akase.
Tasma ajivatthamakasiladassanattham visum vutta. Tattha na sevitabbapariyesana
anariyapariyesanaya kathetabba. Sevitabbapariyesana ariyapariyesanaya. Vuttam
hetam:- dvema bhikkhave pariyesana anariya ca pariyesana, ariya ca pariyesana.
Katama ca bhikkhave anariyapariyesana? idha bhikkhave ekacco attana jatidhammo
Samano jatidhammamyeva pariyesati, attana jaradhammo, byadhidhammo, maranadhammo,
sokadhammo, sankilesadhammo 1- samano sankilesadhammamyeva pariyesati.
      Kinca bhikkhave jatidhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave jatidhammam, dasidasam
jatidhammam, ajelakam jatidhammam, kukkutasukaram jatidhammam, hatthigavassavalavam
jatidhammam, jataruparajatam jatidhammam, jatidhamma hete bhikkhave upadhayo, etthayam
gadhito 2- mucchito ajjhapanno attana jatidhammo samano jatidhammamyeva pariyesati.
@Footnote: 1 Ma. sankilesikadhammo           2 cha.Ma., i. gathito
      Kinca bhikkhave jaradhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave jaradhammam .pe.
Jaradhammamyeva pariyesati.
      Kinca bhikkhave byadhidhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave byadhidhammam .pe.
Byadhidhammamyeva pariyesati.
      Kinca bhikkhave maranadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave maranadhammam .pe.
Maranadhammamyeva pariyesati.
      Kinca bhikkhave sokadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave sokadhammam .pe.
Sokadhammamyeva pariyesati.
      Kinca bhikkhave sankilesadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave sankilesadhammam
.pe. Sankilesadhammamyeva pariyesati. Ayam bhikkhave anariyapariyesanati 1-
      apica kuhanadivasena pancavidha agocaravasena chabbidha vejjakammadivasena
ekavisatividha, evam pavatta sabbapi anesana anariya pariyesanayevati veditabba.
      Katama ca bhikkhave ariyapariyesana? idha bhikkhave ekacco attana
Jatidhammo samano jatidhamme adinavam viditva ajatam anuttaram yogakkhemam
nibbanam pariyesati, attana jaradhammo, byadhimaranasokasankilesadhammo samano
sankilesadhamme adinavam viditva asankilittham anuttaram yogakkhemam nibbanam
pariyesati, ayam bhikkhave ariyapariyesana. 2-
      Apica panca kuhanadini cha agocare ekavisatividhanca anesanam vajjetva
bhikkhacariyaya dhammena samena pariyesanapi ariyapariyesanayevati veditabba.
      Ettha ca yo yo "na sevitabbo"ti vutto, so so pubbabhage
panatipatadinam sambharapariyesanapayogakaranagamanakalato patthaya na sevitabbova.
Itaro adito patthaya sevitabbo, asakkontena cittampi uppadetabbam. Apica
samghabhedadinam atthaya parakkamantanam devadattadinam viya kayasamacaro na
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/274/235 pasarasisutta          2 Ma.mu. 12/275/237 pasarasisutta
Sevitabbo, divasassa dvittikkhattum tinnam ratananam upatthanagamanadivasena pavatto
dhammasenapatimahamoggallanattheradinam viya kayasamacaro sevitabbo.
Dhanuggahapesanadivasena vacam bhindantanam devadattadinam viya vacisamacaro na sevitabbo,
tinnam ratananam gunakittanadivasena pavatto dhammasenapatimahamoggallanattheradinam
viya vacisamacaro sevitabbo. Anariyapariyesanam pariyesantanam devadattadinam viya
pariyesana na sevitabba, ariyapariyesanamyeva pariyesantanam dhammasenapatimaha-
moggallanattheradinam viya pariyesana sevitabba.
      Evam patipanno khoti evam asevitabbam kayavacisamacarapariyesananca
pahaya sevitabbanam paripuriya patipanno devanaminda bhikkhu patimokkhasamvaraya
uttamajetthakasilasamvaratthaya patipanno nama hotiti bhagava khinasavassa
agamaniyapubbabhagapatipadam kathesi.
                          Indriyasamvaravannana
      [365] Dutiyapucchaya 1- indriyasamvarayati indriyanam pidhanaya,
guttadvarataya samvutadvaratayati attho. Visajjane panassa cakkhuvinneyyam rupanti
adi sevitabbarupadivasena indriyasamvaradassanattham vuttam. Tattha evam vutteti
hettha somanassadipanhavisajjananam sutatta iminapi evarupeneva bhavitabbanti
sanjatapatibhano bhagavata evam vutte sakko devanamindo bhagavantam etadavoca,
etam imassa kho aham bhanteti adikam vacanam avoca. Bhagavapissa okasam datva
tunhi ahosi. Kathetukamopi hi yo attham sampadetum na sakkoti, attham sampadetum
sakkonto va na kathetukamo hoti, na tassa bhagava okasam karoti. Ayam pana
yasma kathetukamo ceva, sakkoti ca attham sampadetum, tasma tassa bhagava
okasamakasi.
      Tattha evarupam na sevitabbanti adisu ayam sankhepo:- yam rupam
passato ragadayo uppajjanti, tam na sevitabbam na datthabbam na oloketabbanti
attho. Yam pana passato asubhasanna va santhati, pasado va uppajjati,
aniccasannapatilabho va hoti, tam sevitabbam.
@Footnote: 1 cha.Ma. dutiyapucchayam
      Yam cittakkharampi cittabyanjanampi saddam sunato ragadayo uppajjanti,
evarupo saddo na sevitabbo. Yam pana atthanissitam dhammanissitam kumbhadasigitakampi
sunantassa pasado va uppajjati, nibbida va santhati, evarupo saddo
sevitabbo.
      Yam gandham ghayato ragadayo uppajjanti, evarupo gandho na
sevitabbo. Yam pana gandham ghayato asubhasannadipatilabho hoti, evarupo gandho
sevitabbo.
      Yam rasam sayato ragadayo uppajjanti, evarupo raso na sevitabbo.
Yam pana rasam sayato ahare patikulasanna ceva uppajjati, sayitapaccaya ca
kayabalam nissaya ariyabhumim okkamitum sakkoti, mahasivattherabhagineyyasivasamanerassa
viya bhunjantasseva va kilesakkhayo hoti, evarupo raso sevitabbo.
      Yam photthabbam phusato ragadayo uppajjanti, evarupam photthabbam na
sevitabbam. Yam pana phusato sariputtattheradinam viya asavakkhayo ceva, viriyam ca
supaggahitam, pacchima ca janata ditthanugatim apadanena anuggahita hoti,
evarupam photthabbam sevitabbam.
      Sariputtatthero kira timsavassani mance pitthim na pasaresi. Tatha
mahamoggallanatthero. Mahakassapatthero visavassasatam mance pitthim na pasaresi.
Anuruddhatthero pancapannasavassani. 1- Bhaddiyatthero timsavassani. Sonatthero
attharasavassani. Ratthapalatthero dvadasa. Anandatthero pannarasa. Rahulatthero
dvadasa. Bakulatthero asitivassani. Nalakatthero yava parinibbanam mance
pitthim na pasaresiti.
      Ye manovinneyye dhamme samannaharantassa ragadayo uppajjanti,
"aho vata yam paresam paravittupakaranam tam mama assa"ti adina nayena va
abhijjhadini apathamagacchanti, evarupa dhamma na sevitabba. "sabbe satta
avera hontu"ti evam mettadivasena, ye va pana tinnam theranam dhamma,
@Footnote: 1 cha.Ma. pannasavassani
Evarupa sevitabba. Tayo kira thera vassupanayikadivase kamavitakkadayo
akusalavitakka na vitakketabbati katikam akamsu. Atha pavaranadivase samghatthero
samghanavakam pucchi  "avuso imasmim temase kittake thane cittassa dhavitum
dinnan"ti. Na bhante parivenassa paricchedato bahi dhavitum adasinti. Dutiyam pucchi
"tava avuso kittake"ti. Nivasanato bhante bahi dhavitum na adasinti. Atha dvepi
theram pucchimsu "tumhakam pana bhante"ti. Niyakajjhattakkhandhapancakato avuso bahi dhavitum
na adasinti. Tumhehi bhante dukkaram katanti. Evarupo mano vinneyyo dhammo
sevitabbo.
      [366] Ekantavadati ekoyeva anto vadassa etesam na 1- dve
vadati 1- ekantavada, ekamyeva vadantiti pucchati. Ekantasilati ekacaRa.
Ekantacchandati ekaladdhika. Ekantaajjhosanati ekantapariyosana.
      Anekadhatu nanadhatu kho devanaminda lokoti devanaminda ayam
loko anekajjhasayo nanajjhasayo. Ekasmim gantukame eko thatukamo hoti.
Ekasmim thatukame eko sayitukamo hoti. Dve satta ekajjhasaya nama
dullabha. Tasmim anekadhatunanadhatusmim loke yam yadeva dhatum yam yadeva ajjhasayam
satta abhinivisanti ganhanti, tam tadeva. Thamasa paramasati thamena ca
paramasena ca. Abhinivissa voharantiti sutthu ganhitva voharanti, kathenti
dipenti kittenti. Idameva saccam, moghamannanti idam amhakameva vacanam saccam,
annesam vacanam mogham tuccham niratthakanti.
      Accantanitthati anto vuccati vinaso, antam atita nittha etesanti
accantanittha. Ya etesam nittha, yo paramassaso nibbanam, tam sabbesam
vinasatikkantamaccantanti vuccati. Yogakkhemoti nibbanasseva namam, accanto
yogakkhemo etesanti accantayogakkhemi. Setthatthena brahmam ariyamaggam carantiti
brahmacari. Accantataya 2- brahmacari accantabrahmacari. Pariyosananti
nibbanasseva namam, accantam pariyosanam etesanti accantapariyosana.
@Footnote: 1-1 cha.Ma., i. na dvedha    gatavadati        2 cha.Ma., i. accantatthaya
      Tanhasankhayavimuttati tanhasankhayoti maggopi nibbanampi. Maggo
tanham sankhinati vinasetiti tanhasankhayo. Nibbanam yasma tam agamma tanha
sankhiyati vinassati tasma tanhasankhayo. Tanhasankhayena maggena vimutta,
tanhasankhaye va nibbane vimutta adhimuttati tanhasankhayavimutta.
      Ettavata ca bhagavata cuddasapi panha byakata honti. Cuddasa
panha nama issamacchariyam eko panho, piyapiyam eko, chando eko, vitakko
eko, papanco eko, somanassam eko, domanassam eko, upekkha eko,
kayasamacaro eko, vacisamacaro eko, pariyesana eko, indriyasamvaro eko,
anekadhatu eko, accantanittha ekoti.
      [367] Ejati calanatthena tanha vuccati. Sa pilanatthena rogo,
anto padussanatthena gando, anuvijjhanatthena sallam. Tasma ayam purisoti
yasma eja attana katakammanurupena purisam tattha tattha abhinibbattanatthaya
kaddhati, tasma ayam puriso tesam tesam bhavanam vasena uccavacam apajjati.
Brahmaloke ucco hoti, devaloke avaco. Devaloke ucco, manussaloke avaco.
Manussaloke ucco, apaye avaco. 1- Yesaham bhanteti yesam aham bhante.
Sandhivasena panettha "yesahan"ti hoti. Yathasutam yathapariyattanti yatha maya
suto ceva uggahito ca, evam. Dhammam desemiti sattavattapadadhammam desemi. Na
caham tesanti aham pana tesam savako na sampajjami. Aham kho pana bhanteti
adina attano sotapannabhavam janapeti.
                       Somanassapatilabhakathavannana
      [368] Vedapatilabhanti tutthipatilabham. Devasurasangamoti devanam ca asuranam
ca sangamo. Samupabyulhoti samosanno nalatena nalatam paharanakarappatto
viya. Etesam kira kadaci mahasamuddapitthe sangamo hoti, tattha
@Footnote: 1 i. brahmaloko ucco hoti .pe. apayo nico
Pana chedanavijjhanadihi annamannaghato nama natthi, darumendakayuddham viya
jayaparajayamattameva hoti. Kadaci deva jinanti, kadaci asuRa. Tattha yasmim
sangame deva puna apaccagamanaya asure jinimsu. Tam sandhaya tasmim kho pana
bhanteti adimaha. Ubhayametthati 1- ubhayam etam, duvidhampi  ojam ettha devaloke
devayeva paribhunjissantiti evamassa avajjentassa balavapitisomanassam uppajji.
Sadandavacaroti sadando avacarako, dandaggahanena satthaggahanena saddhim
ahosi, na nikkhittadandasatthoti dasseti. Ekantanibbidayati ekanteneva
vatte nibbindanatthaya. 2- Sabbam mahagovinde 3- vuttameva.
      [369] Pavedesiti kathesi dipesi. Idhevati imasmimyeva okase.
Devabhutassa me satoti devassa me sato. Punevayu 4- ca me laddhoti puna annena
kammavipakena me jivitam laddhanti, imina attano cutibhavanceva upapannabhavam
ca avikaroti.
      Diviya kayati dibba attabhava. Ayum hitva amanusanti dibbam ayum
jahitva. Amulho gabbhamessamiti niyatagatikatta amulho hutva. Yattha me ramati
manoti yattha me mano ramissati tattheva khattiyakuladisu gabbham upagacchissamiti
sattakkhattum deve ca manuse cati imamattham dipeti.
      Nayena viharissamiti manussesu upapannopi mataram jivita voropanadinam
abhabbatta nayena karanena samena viharissamiti attho.
     Sambodhi ce bhavissatiti idam sakadagamimaggam sandhaya vadati, sace
sakadagami bhavissamiti dipeti. Annata viharissamiti annata ajanitukamo
hutva viharissami. Sveva anto bhavissatiti soeva me manussaloke anto
bhavissatiti.
      Puna devo bhavissami, devalokasmimuttamoti puna devalokasmim uttamo
sakko devanamindo bhavissamiti vadati.
@Footnote: 1 cha.Ma., si,i. ubhayametam          2 cha.Ma., i. nibbindanatthayati
@3 cha.Ma. mahagovindasutte          4 cha.Ma., i. punarayu
     Antime vattamanamhiti antime bhave vattamane. So nivaso bhavissatiti
ye te ayuna  ca pannaya ca akanittha jetthaka sabbadevehi panitatara
deva, avasane me so nivaso bhavissati. Ayam kira tato sakkattabhavato cuto
tasmim attabhave anagamimaggassa patiladdhatta uddhamsoto akanitthagami hutva
avihadisu nibbattanto avasane pana 1- akanitthagami bhavissati. 1- Tam sandhaya
evamaha.
      Esa kira avihesu kappasahassam vasissati, atappesupi dve
kappasahassani, sudassesu cattari kappasahassani, sudassisu attha, akanitthesu
solasati ekattimsa kappasahassani brahmaayum anubhavissati. Sakko devaraja
anathapindiko gahapati visakha mahaupasikati tayopi hi ime ekappamanayukaeva,
vattabhiratasatta nama. Etehi sadisa sukhabhagino nama natthi.
      [370] Apariyositasankappoti anitthitamanoratho. Yassu  mannami
samaneti ye samane pavivittaviharinoti mannami. Aradhanati sampadana.
Viradhanati asampadana. Na sambhontiti 2- sampadetva kathetum na sakkonti.
Adiccabandhunanti adiccopi gotamagotto, bhagavapi gotamagottoeva, tasma
evamaha. Yam karomaseti 3- yam pubbe brahmuno namakaram karoma. Samam devehiti
saddhim devehi, ito patthaya idani amhakam brahmuno namakarakaranam natthiti
dasseti. Samam karomati namakaram karoma.
     [371] Paramasitvati tutthacitto sahayam hatthena hatthamhi paramasanto 4-
viya pathavim paharitva, sakkhibhavatthaya va paharitva "yatha tvam niccala, 5- evamaham
bhavami"ti. 6- Ajjhitthapanhati ajjhesitapanha putthapanhati 7- attho. Sesam sabbattha
uttanamevati.
                      Sakkapanhasuttavannana nitthita.
                          ------------
@Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. akanitthe nibbattissati  2 cha.Ma. na sampayanti   3 cha.Ma.,i. yam
@karomasi.  4 cha.Ma. paharanto  5 cha.Ma.,i. niccalo,  6 cha.Ma.,i. evamaham bhagavatiti.
@7 cha.Ma.,i. patthitapanha.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 312-356. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=7978&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=7978&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=247              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=5727              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=6288              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=6288              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]