ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 50 : PALI ROMAN Apa.A.2 (visuddha.2)

                  545/133. 3. Sivalittherapadanavannana
     tatiyapadane padumuttaro nama jinotiadikam ayasmato sivalittherassa
apadanam. Ayampi purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayani
punnani upacinanto padumuttarassa bhagavato kale kulagehe nibbatto hettha
vuttanayena viharam gantva parisaya pariyante thito dhammam sunanto sattharam
ekam bhikkhum labhinam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate evarupena
bhavitum vattati"ti dasabalam nimantetva sattaham buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
mahadanam datva "bhante imina adhikarakammena na annam sampattim patthemi,
anagate pana ekassa buddhassa sasane ahampi tumhehi so etadagge
thapitabhikkhu viya labhinam aggo bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sattha tassa
anantarayatam disva "ayam te patthana anagate gotamassa buddhassa santike
samijjhissati"ti byakaritva pakkami. So kulaputto yavajivam kusalam katva
devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitva vipassissa bhagavato kale bandhumatinagarato
avidure ekasmim gamake nibbatti, tasmim samaye bandhumatinagaravasino ranna saddhim
sakacchitva 1- dasabalassa danam adamsu.
@Footnote: 1 Si. mantetva.
     Ekadivasam sabbe ekato hutva danam denta "kim nu kho amhakam
danagge natthi"ti 1- olokenta madhunca guladadhinca naddasamsu. Te "yato
kutoci aharissama"ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise thapesum. Tada esa
kulaputto attano gamato guladadhivarakam gahetva "kincideva aharissami"ti
nagaram gacchanto "mukham dhovitva dhotahatthapado pavisissami"ti phasukatthanam
olokento nangalasisappamanam nimmakkhikadandakamadhum disva "punnena me idam
uppannan"ti gahetva nagaram pavisi. Nagarehi thapitapuriso tam disva "marisa
kassa imam harasi"ti pucchi. "na kassaci sami, vikkayikam me idan"ti. Tena
hi imam kahapanam gahetva etam madhunca guladadhinca dehiti.
     So cintesi "idam me na bahum agghati, ayanca ekappahareneva bahum
deti, vimamsissami"ti. Tato nam aha "naham ekakahapanena demi"ti. Yadi evam
dve kahapane gahetva dehiti. Dvihipi na demiti. Etenupayena vaddhetva
yava sahassam papuni, so cintesi "atianchitum na vattati, hotu tava imina
kattabbakammam pucchissami"ti. Atha nam aha "na idam bahuagghanakam, tvam pana
bahum desi, kena kammena idam ganhasi"ti. Idha bho nagaravasino ranna saddhim
pativirujjhitva vipassisammasambuddhassa danam denta idam dvayam danagge
apassanta mam pariyesapenti. Sace idam dvayam na labhissanti, nagaranam
parajayo bhavissati. Tasma sahassam datva ganhamiti. Kim panetam nagaranam eva
vattati, udahu annesampi datum vattatiti. Yassa kassaci datum avaritametanti.
Atthi pana koci nagaranam dane ekadivasam sahassam datati. Natthi sammati.
Imesam me dvinnam 2- sahassagghanakabhavam janasiti. Ama janamiti. Tena hi
gaccha, nagaranam arocehi "eko puriso imani dve mulena na deti,
@Footnote: 1 mano.pu. 1/218, thera.A. 1/210.  2 ka. dinnam.
Tumhehi saddhim sahattheneva datukamo, tumhe imesam dvinnam karana
nibbitakka 1- hotha"ti. "tvam imasmim dane jetthakabhagassa 2- kayasakkhi hohi"ti
vatva gato. So pana kulaputto gamato paribbayattham gahitakahapanena pancakatukam
gahetva cunnam katva dadhito kanciyam vahetva tattha madhupatalam piletva
pancakatukacunnena yojetva paduminipatte pakkhipitva tam samvidahitva adaya
dasabalassa avidure nisidi. Mahajanehi ahariyamanassa sakkarassa antare
attano pattavaram olokento okasam natva satthu santikam gantva "bhante
ayam me duggatasakkaro, imam me anukampam paticca patigganhatha"ti. Sattha
tassanukampam paticca catumaharajehi dattiyena selamayapattena tam patiggahetva
yatha atthasatthiya bhikkhusatasahassassa diyyamanam na khiyati, evam adhitthasi.
     So kulaputto nitthitabhattakiccam bhagavantam vanditva ekamantam nisinno
aha "dittho me bhante bhagava ajja bandhumatinagaravasihi tumhakam
sakkaro ahariyamano, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave
labhaggayasaggappatto bhaveyyan"ti. Sattha "evam hotu kulaputta"ti vatva tassa
ca nagaravasinanca bhattanumodanam katva pakkami. So kulaputto yavajivam kusalam
katva devamanussesu samsaranto imasmim buddhuppade suppavasaya rajadhituya
kucchimhi patisandhim ganhi. Tassa patisandhiggahanakalato patthaya sayam patanca 3-
pancapannakarasatani suppavasaya upaniyanti. Athassa sa punnavimamsanattham 4-
hatthena bijapacchim phusapenti atthasi. Ekekabijato salakasatam salakasahassampi
niggacchati, ekekakarisakhettato pannasampi satthipi sakatapamanani uppajjanti. 5-
Kotthapuranakalepissa kotthadvaram hatthena phusantiya rajadhitaya punnena
@Footnote: 1 Si. nirussukaka.  2 Si. jetthakabhavassa.  3 Si.,Ma. satatam.
@4 Si. athassa tam punnavimamsanattham.  5 Si. nipphajjanti.
Ganhantanam gahitagahitam puna purati. Paripunnabhattakumbhitopi "rajadhitaya punnan"ti
vatva yassa kassaci denta nam yava na ukkaddhanti, 1- na tava bhattam khiyati.
Darake kucchigateyeva satta vassani atikkamimsu.
     Gabbhe pana paripakke sattaham mahadukkham anubhosi. Sa samikam amantetva
"pure marana jivamana  danam dassami"ti satthu santikam pesesi "gaccha
sami imam pavattim satthu arocetva sattharam nimantehi, yanca sattha vadati, tam
sadhukam upalakkhetva agantva mayham kathehi"ti. So gantva tassa sasanam
satthu arocesi "satthu bhante koliyadhita pade vandati"ti. Sattha tassa anukampam
paticca "sukhini hotu suppavasa koliyadhita aroga, arogam puttam vijayatu"ti
aha. So tam sutva bhagavantam vanditva attano gamabhimukho payasi. Tassa
pure agamanayeva suppavasaya kucchito dhammakarakato 2- udakam viya gabbho nikkhami,
parivaretva nisinnajano 3- assumukho roditum araddho hatthatutthova 3- tassa
samikassa tutthisasanam arocetum agamasi. So tesam ingitam disva "dasabalena
kathitakatha nipphanna bhavissati manne"ti cintesi. So agantva satthu katham
rajadhitaya kathesi. Rajadhita taya nimantitam jivabhattameva mangalabhattam bhavissati,
gaccha sattaham dasabalam nimantehiti. So tatha akasi. Sattaham buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam pavattayimsu. So darako natinam santattacittam nibbapento
sitalabhavam kurumano jatoti sivalitveva namam karimsu. So satta vassani gabbhe
vasitatta jatakalato patthaya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenapati sariputtatthero
sattame divase tena saddhim kathasallapam akasi. Satthapi imam gatham abhasi:-
@Footnote: 1 Si. dentanam yava na sakkonti, Ma. denta yava na utthahanti.  2 cha.Ma.
@dhammakaranato.  3-3 assumukhova hasitum araddho, hatthatuttho (mano.pu. 1/220).
            "yomam palipatham duggam       samsaram mohamaccaga
            tinno parangato jhayi    anejo akathamkathi
            anupadaya nibbuto       tamaham brumi brahmanan"ti. 1-
     Atha nam thero evamaha "kim pana taya evarupam dukkham anubhavitva
pabbajitum na vattati"ti. Labhanto pabbajeyyam bhanteti. Suppavasa tam therena
saddhim kathentam disva "kim nu kho me putto dhammasenapatina katheti"ti theram
upasankamitva pucchi "mayham putto tumhehi saddhim kim katheti bhante"ti. Attana
anubhuttagabbhavasadukkham kathetva "tumhehi anunnato pabbajissami"ti vadatiti.
Sadhu bhante pabbajetha nanti. Thero tam viharam netva tacapancakakammatthanam
datva pabbajento "sivali tuyham annena ovadena kammam natthi, taya
satta vassani anubhuttadukkhameva paccavekkhahi"ti. Bhante pabbajjayeva tumhakam
bharo, yam pana maya sakka katum, tamaham janissamiti. So pana pathamakesavattiya
oropitakkhaneyeva sotapattiphale patitthasi, dutiyaya oropitakkhane sakadagami-
phale, tatiyaya anagamiphale patitthasi. Sabbesamyeva kesanam oropananca
arahattaphalasacchikiriya ca apure apaccha ahosi.
     Atha bhikkhusamghe katha udapadi "aho evam punnavapi thero satta
masadhikani satta samvaccharani matugabbhe vasitva satta divasani mulhagabbhe
vasi"ti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna"ti
pucchitva "imaya nama"ti vutte "na bhikkhave imina kulaputtena imaya
jatiya katakamman"ti vatva atitam aharitva atite bhikkhave buddhuppadato
puretarameva esa kulaputto baranasiyam rajakule nibbatto, pitu accayena
@Footnote: 1 khu.dha. 25/414/89.
Rajje patitthaya vibhavasampanno pakato ahosi. Tada eko paccantaraja
"rajjam ganhissami"ti agantava nagaram uparundhitva khandhavaram karetva
vihasi. Atha raja matuya saddhim samanacchando hutva sattaham khandhavaranagare
catusu disasu dvaram pidhapesi, nikkhamantanam pavisantananca dvaramulham ahosi.
Atha migadayavihare paccekabuddha ugghosesum. Raja sutva dvaram vivarapesiti.
Paccantarajapi palayi. So tena kammavipakena narakadisu dukkhamanubhavitva
imasmim buddhuppade rajakule nibbattopi matuya saddhim imam evarupam
dukkhamanubhavi. Tassa pana pabbajitakalato patthaya bhikkhusamghassa cattaro paccaya
yadicchakam uppajjanti. Evam ettha vatthu samutthitam.
     Aparabhage sattha savatthim agamasi. Thero bhagavantam abhivadetva "bhante
mayham punnabalam vimamsissami, pancabhikkhusatani detha"ti. Ganha sivaliti. So
pancasate bhikkhu gahetva himavantabhimukham gacchanto atavimaggam gacchati. Tassa
pathamam ditthanigrodhe adhivattha devata satta divasani danam adasi, iti
so:-
            nigrodham pathamam passi       dutiyam pandavapabbatam
            tatiyam aciravatiyam          catuttham varasagaram.
            Pancamam himavantam so       chattham chaddantupagami
            sattamam gandhamadanam        atthamam atha revatanti 1-
sabbatthanesu satta satta divasaneva danam adamsu. Gandhamadanapabbate pana
nagadattadevaraja sattasu divasesu ekadivasam khirapindapatam adasi, ekadivasam
sappipindapatam adasi. Atha nam bhikkhusamgho aha "avuso imassa devaranno
@Footnote: 1 mano.pu. 1/222, thera.A. 1/214.
Neva dhenuyo duyhamana pannayanti, na dadhinimmathanam, kuto te devaraja
idam uppajjati"ti. "bhante kassapadasabalassa kale khirasalakabhattadanassetam
phalan"ti devaraja aha.
     Aparabhage sattha khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanam akasi. Katham?
Athayasma sariputto sattharam aha "bhante mayham kira kanitthabhata revato
pabbajito, so abhirameyya va, na va, gantva nam passissami"ti. Bhagava
revatassa araddhavipassakabhavam natva dve vare patikkhipitva tatiyavare yacito
arahattappattabhavam natva sariputta ahampi gamissami bhikkhunam arocehiti.
Thero bhikkhu sannipatapetva "avuso sattha carikam caritukamo, gantukama
agacchantu"ti sabbesamyeva arocesi. Dasabalassa carikatthaya gamanakale
ohiyyamanakabhikkhu nama appaka honti, "satthu suvannavannam sariram passissama,
madhuradhammakatham va sunissama"ti yebhuyyena gantukama bahutarava honti. Iti
sattha mahabhikkhusamghaparivaro "revatam passissama"ti nikkhanto.
     Athekasmim padese anandatthero dvedhapatham patva bhagavantam pucchi
"bhante imasmim thane dvedhapatho, kataramaggena bhikkhusamgho gacchatu"ti. Kataramaggo
ananda ujukoti. Bhante ujumaggo timsayojaniko amanussapatho. Pariharamaggo
pana satthiyojaniko khemo subhikkhoti. Ananda sivali amhehi saddhim agatoti.
Ama bhante agatoti. Tena hi samgho ujumaggameva gacchatu. Sivalissa punnam
vimamsissamati. Sattha bhikkhusamghaparivaro sivalittherassa punnavimamsanattham timsayojana-
maggam 1- abhiruhi.
     Maggam abhiruhanatthanato patthaya devasamgho yojane yojane thane nagaram
mapetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa vasanatthaya vihare patiyadesi. Devaputta
@Footnote: 1 i.,Ma. atavimaggam.
Ranna pesitakammakara viya hutva yagukhajjakadini gahetva "kaham ayyo
sivali"ti pucchanta gacchanti. Thero sakkarasammanam gahapetva satthu santikam
gacchati. Sattha bhikkhusamghena saddhim paribhunji. Iminava niyamena sattha sakkaram
anubhavanto devasikam yojanaparamam gantava timsayojanikam kantaram atikkamma
khadiravaniyarevatattherassa vasanatthanam patto, thero satthu agamanam natva attano
vasanatthane buddhappamukhassa bhikkhusamghassa pahonakavihare dasabalassa gandhakutim
rattitthanadivatthanani ca iddhiya mapetva tathagatassa paccuggamanam gato.
Sattha alankatapatiyattena maggena viharam pavisi. Atha tathagate gandhakutim
pavitthe bhikkhu vassaggena pattasenasanani pavisimsu. Devata "akalo
aharassa"ti atthavidham panakam aharimsu. Sattha samghena saddhim panakam pivi.
Imina niyameneva tathagatassa sakkarasammanam anubhavantasseva addhamaso
atikkanto.
     Athekacce ukkanthitabhikkhu 1- ekasmim thane nisiditva katham uppadayimsu
"dasabalo `mayham aggasavakassa kanitthabhata'ti vatva evarupam navakammikam bhikkhum
passitum agato, imassa viharassa santike jetavanaviharo va veluvanaviharadayo
va kim karissanti. Ayampi bhikkhu evarupassa navakammassa karako, kim nama
samanadhammam karissati"ti. Atha sattha cintesi "mayi idha ciram vasante idam thanam
akinnam bhavissati, arannaka nama bhikkhu pavivekatthika honti, revatassa
phasuviharo na bhavissati"ti. Tato therassa divatthanam gato. Theropi ekakova
cankamanakotiyam alambanaphalakam nissaya pasanaphalake nisinno sattharam duratova
agacchantam disva paccuggantva vandi.
@Footnote: 1 Si. uddhatabhikkhu.
     Atha nam sattha pucchi "revata idam valamigatthanam, candanam hatthiassadinam
saddam sutva kim karosi"ti. Tesam me bhante saddam sunato arannapiti 1-
nama uppannati. Sattha imasmim thane revatattherassa pancahi gathasatehi
arannanisamsam nama kathetva punadivase aviduratthane pindaya caritva
revatattheram amantetva 2- yehi bhikkhuhi therassa avanno kathito, tesam
kattarayatthiupahanatelanalichattanam pamussanabhavam akasi. Te attano
parikkharatthaya nivatta agatamaggeneva gacchantapi tam thanam sallakkhetum na
sakkonti. Pathamam hi te alankatapatiyattena maggena gantva, tamdivasam pana
visamamaggena gacchanta tasmim thane ukkutikam nisidanta jannukehi gacchanti.
Te gumbe ca gacche ca kantake ca maddanta attana vasitasabhagatthanam
gantva tasmim tasmim khadirakhanuke laggitam attano chattam sanjananti, upahanam
kattarayatthim telanalinca sanjananti. Te tasmim samaye "iddhima ayam bhikkhu"ti
natva attano parikkharamadaya "dasabalassa patiyattasakkaro nama evarupo
hoti"ti vadanta agamamsu.
     Purato agate bhikkhu visakha upasika attano gehe nisinnakale
pucchi "manapam nu kho bhante revatassa vasanatthanan"ti. Manapam upasike
nandavanacittalatavanapatibhagam tam senasananti. Atha tesam pacchato agate bhikkhu
pucchi "manapam ayya revatassa vasanatthanan"ti. Ma puccha upasike, kathetum
ayuttatthanam, etam ujjangalasakkharapasanavisamakhadiravanam eva, tattha so bhikkhu
vasatiti.
     Visakha purimanam pacchimananca bhikkhunam katham sutva "kesam nu kho katha sacca"ti
pacchabhattam gandhamalam adaya dasabalassa upatthanam gantva vanditva ekamantam
@Footnote: 1 Ma. arannarati.  2 Ma. nivattetva.
Nisinna sattharam pucchi "bhante revatattherassa vasanatthanam ekacce ayya
vannenti, ekacce nindanti, kimetam bhante"ti. "visakhe ramaniyam va hotu
ma va, yasmim thane ariyanam cittam ramati, tadeva thanam ramaniyam nama"ti vatva
imam gathamaha:-
            "game va yadi varanne  ninne va yadi va thale
            yattha arahanto viharanti    tam bhumiramaneyyakan"ti. 1-
     Aparabhage bhagava ariyaganamajjhe nisinno theram "etadaggam bhikkhave mama
savakanam bhikkhunam labhinam yadidam sivali"ti 2- etadagge thapesi.
    [54] Athayasma sivalitthero arahattam patva pattaetadaggatthano
attano pubbakammam saritva somanassajato pubbacaritapadanam pakasento
padumuttaro nama jinotiadimaha. Anuttanatthapadavannanameva karissama.
    [55] Silam tassa asankhyeyyanti tassa padumuttarassa bhagavato silam
asankhyeyyam.
            Nava kotisahassani        asitisatakotiyo
            pannasasatasahassani       chattimsa ca punapare.
            Ete samvaravinaya        sambuddhena pakasita
            peyyalamukhena niddittha   sikkhavinayasamvareti 3-
evam vuttasikkhapadani bhikkhunam savakapannattivasena vuttani. Bhagavato pana silam
asankhyeyyameva sankhatum ganetum asakkuneyyanti attho. Samadhivajirupamo yatha
@Footnote: 1 khu.dha. 25/98/34, khu.thera. 26/991/396, sam.sa. 15/261/280.
@2 an.ekaka. 20/207/24.  3 visuddhi. 1/57 (sya), patisam.A. 1/218.
Vajiram indanilamaniveluriyamaniphalikamasaragalladini ratanani vijjati chiddavachiddam
karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamadhi patipakkhapaccanikadhamme
vijjhati bhindati samucchindatiti attho. Asankhyeyyam nanavaram tassa buddhassa
cattari saccani sattatimsabodhipakkhiyadhamme sankhatasankhatadhamme ca  janitum
pativijjhitum samattham sayambhunanasabbannutannanadinanasamuham asankhyeyyam,
atitanagatapaccuppannadibhedena sankhavirahitanti attho. Vimutti ca anopamati
sankilesehi vimuttatta sotapattiphaladika catasso vimuttiyo anupama upamarahita
"ima viya bhuta"ti upametum na sakkati attho. Sesam uttanatthamevati.
                    Sivalittherapadanavannana nitthita.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 50 page 302-312. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=6476&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=6476&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=133              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=3912              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=4774              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=4774              Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]