ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 50 : PALI ROMAN Apa.A.2 (visuddha.2)

                552/140. 10. Cūḷasugandhattherāpadānavaṇṇanā
    dasamāpadāne imamhi bhaddake kappetiādikaṃ āyasmato sugandhattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ vibhavasampanne kule
@Footnote: 1 Sī. natthi.
Nibbatto viññutaṃ patto 1- satthu santike dhammaṃ sutvā sabbadā namassamāno
mahādānaṃ dadamāno māsassa sattakkhattuṃ bhagavato gandhakuṭiyā catujjātigandhena
vilimpesi. "mama nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrato sugandhagandho nibbattatū"ti
patthanaṃ akāsi. Bhagavā taṃ byākāsi. So yāvatāyukaṃ ṭhatvā puññāni karonto
tato cuto devaloke nibbatto kāmāvacaralokaṃ sarīragandhena sugandhaṃ kurumāno
sugandhadevaputtoti pākaṭo ahosi. So devalokasampattiyo anubhavitvā tato
cuto imasmiṃ buddhuppāde mahābhogakule nibbatti, tassa mātukucchigatasseva
mātuyā sarīragandhena sakalagehaṃ sakalanagarañca sugandhena ekagandhaṃ ahosi,
jātakkhaṇe sakalaṃ sāvatthinagaraṃ sugandhakaraṇḍako viya ahosi, tenassa sugandhoti
nāmaṃ kariṃsu. So vuddhiṃ agamāsi. Tadā satthā sāvatthiyaṃ patvā jetavanamahāvihāraṃ
paṭiggahesi, taṃ disvā pasannamānaso bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva
saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tassa uppannadivasato paṭṭhāya yāva
parinibbānā etthantare nipannaṭṭhānādīsu sugandhameva vāyi. Devāpi
dibbacuṇṇadibbagandhapupphāni okiranti.
    [272] Sopi thero arahattaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā
somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento imamhi bhaddake kappetiādimāha.
Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthattā ca suviññeyyameva, kevalaṃ
puññanānattaṃ nāmanānattañca viseso.
                   Cūḷasugandhattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                    Pañcapaññāsamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
@Footnote: 1 cha.Ma. patvā
                            56. Yasavagga
                  553/141. 1. Yasattherāpadānavaṇṇanā
     chappaññāsame vagge paṭhamāpadāne mahāsamuddaṃ oggayhātiādikaṃ
āyasmato yasattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha
bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo
nāgarājā sutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ
pavattesi, bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekekañca bhikkhuṃ mahaggheneva
paccekadussayugena sabbena ca samaṇaparikkhārena. So tena puññakammena
devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā
mahābodhimaṇḍalaṃ sattahi ratanehi pūjesi. Kassapassa bhagavato kāle sāsane
pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Evaṃ so sugatīsuyeva saṃsaranto amhākaṃ bhagavato
kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā sujātāya bhagavato
khīrapāyāsaṃ dinnāya seṭṭhidhītāya kucchimhi nibbatti, yaso nāma nāmena
paramasukhumālo. Tassa tayo pāsādā honti:- eko hemantiko, eko gimhiko,
eko vassikoti. So vassike pāsāde vassike cattāro māse nippurisehi
tūriyehi paricārayamāno vasati, heṭṭhā pāsādaṃ na otarati. Hemantike pāsāde
cattāro māse suphusitavātapānakavāṭe tattheva paṭivasati. Gimhike pāsāde
bahukavāṭavātapānajālāhi sampanne tattheva vasati. Hatthapādānaṃ sukhumālatāya
bhūmiyaṃ nisajjādikiccaṃ natthi. Simbalitulādipuṇṇasabhāve 1- attharitvā tattha
upadhānāni kiccāni karoti. Evaṃ devaloke devakumāro viya pañcahi kāmaguṇehi
samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa paṭikacceva niddā okkami,
@Footnote: 1 Ma.... pabhāve.
Parijanassāpi niddā okkami, sabbarattiyo ca telapadīpo jhāyati. Atha kho
yaso kulaputto paṭikacceva pabujjhitvā addasa sakaṃ parijanaṃ supantaṃ aññissā
kacche vīṇaṃ, aññissā kaṇṭhe mudiṅgaṃ, aññissā kacche āḷambaraṃ, aññaṃ
vikesikaṃ, vikkheḷikaṃ, aññā vippalapantiyo hatthapattaṃ susānaṃ maññe, disvānassa
ādīnavo pāturahosi, nibbidāya cittaṃ saṇṭhāsi. Atha kho yaso kulaputto
udānaṃ udānesi "upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho"ti.
     Atha kho yaso kulaputto suvaṇṇapādukāyo ārohitvā yena nivesanadvāraṃ
tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu "mā yasassa kulaputtassa koci
antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā"ti. Atha kho yaso kulaputto
yena nagaradvāraṃ tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu "mā yasassa kulaputtassa
koci antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā"ti. Atha kho yaso
kulaputto yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
     Tena kho pana samayena bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya
ajjhokāse caṅkamati, addasā kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ,
disvāna caṅkamā orohitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho yaso kulaputto
bhagavato avidūre udānesi "upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho"ti. Atha kho
bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca "idaṃ kho yasa anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhaṃ,
ehi yasa nisīda, dhammaṃ te desessāmī"ti. Atha kho yaso kulaputto "idaṃ kira
anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhan"ti haṭṭho udaggo suvaṇṇapādukāhi orohitvā
yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho yasassa kulaputtassa bhagavā anupubbiṃ
kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ
Saṅkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Dayā bhagavā aññāsi yasaṃ kulaputtaṃ
kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ
sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi
nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva yasassa
kulaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi "yaṃ kiñci
samudayadhammaṃ, sabbantaṃ nirodhadhamman"ti.
     Atha kho yasassa kulaputtassa mātā pāsādaṃ abhiruhitvā yasaṃ kulaputtaṃ
apassantī yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ
etadavoca "putto te gahapati yaso na dissatī"ti atha kho seṭṭhi gahapati
catuddisā assadūte uyyojetvā sāmaṃyeva yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
Addasā kho seṭṭhi gahapati suvaṇṇapādukānaṃ nikkhepaṃ, disvāna taṃyeva
anugamāsi. Addasā kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna
bhagavato etadahosi "yannūnāhaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhareyyaṃ, yathā
seṭṭhi gahapati idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ na passeyyā"ti. Atha
kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharesi. Atha kho seṭṭhi gahapati yena
bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca "api bhante bhagavā yasaṃ
kulaputtaṃ passeyyā"ti. Tena hi gahapati nisīda, appeva nāma idha nisinno
idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passeyyāsīti. Atha kho seṭṭhi gahapati "idheva
kirāhaṃ nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passissāmī"ti haṭṭho udaggo
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho seṭṭhissa
gahapatissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi .pe. Aparappaccayo satthu sāsane
bhagavantaṃ etadavoca "abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi bhante
Nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ
ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya `cakkhumanto rūpāni
dakkhantī'ti, evameva 1- bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhante
bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṃghañca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu
ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatan"ti. Sova loke paṭhamaṃ upāsako ahosi
tevāciko.
     Atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ
yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci.
Atha kho bhagavato etadahosi "yasassa kho kulaputtassa pituno dhamme
desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi
cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme
paribhuñjituṃ, seyyathāpi pubbe agārikabhūto, yannūnāhaṃ taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ
paṭippassambheyyan"ti. Atha kho bhagavā taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambhesi.
Addasā kho seṭṭhī gahapati yasaṃ kulaputtaṃ nisinnaṃ, disvāna yasaṃ kulaputtaṃ
etadavoca "mātā te tāta yasa paridevasokasamāpannā, dehi mātuyā jīvitan"ti.
Atha kho yaso kulaputto bhagavantaṃ ullokesi. Atha kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ
etadavoca "taṃ kiṃ maññasi gahapati, yassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena
dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ
paccavekkhantassa, anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, bhabbo nu kho so
gahapati hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto"ti.
No hetaṃ bhanteti. 2- Yasassa kho gahapati kulaputtassa sekkhena ñāṇena
sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ
@Footnote: 1 cha.Ma. evamevaṃ.                  2 cha.Ma. bhante.
Yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo
kho gahapati yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe
agārikabhūto"ti. Lābhā bhante yasassa kulaputtassa, suladdhaṃ bhante yasassa
kulaputtassa, yathā yasassa kulaputtassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ,
adhivāsetu me bhante bhagavā ajjatanāya bhattaṃ yasena kulaputtena pacchāsamaṇenāti.
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho seṭṭhi gahapati bhagavato adhivāsanaṃ
viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho
yaso kulaputto acirapakkante seṭṭhimhi gahapatimhi bhagavantaṃ etadavoca
"labheyyāhaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampadan"ti. "ehi
bhikkhū"ti bhagavā avoca "svākkhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa
antakiriyāyā"ti, sāva tassa āyasmato upasampadā ahosi.
    [1] Arahā pana hutvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento mahāsamuddaṃ oggayhātiādimāha. Tattha samuddanti aṅgulimuddāya saṃ
suṭṭhu dassetabbato samuddo, atha vā saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati
ghosanaṃ karonto āluḷiyatīti samuddo, mahanto ca so samuddo cāti
mahāsamuddo, taṃ mahāsamuddaṃ. Oggayhāti ajjhogāhetvā abbhantaraṃ pavisitvā
tassa mahāsamuddassa anto pavisitvā, sāmyatthe cetaṃ upayogavacananti daṭṭhabbaṃ.
Bhavanaṃ me sumāpitanti ettha bhavanti nibbattanti nivasanti catūhi iriyāpathehi
vāsaṃ kappenti etthāti bhavanaṃ, mayhaṃ taṃ bhavanaṃ, taṃ vimānaṃ, taṃ pāsādaṃ
pañcapākārakūṭāgārehi saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ, attano balena suṭṭhu nimmitanti
attho. Sunimmitā pokkharaṇīti sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā
khaṇitā katāti pokkharaṇī, macchakacchapapupphapulinatitthamadhurodakādīhi suṭṭhu nibbattā
nimmitāti attho. Cakkavākūpakūjitāti cakkavākakukkuṭahaṃsādīhi kūjitā ghositā
Nāditā sā pokkharaṇīti sambandho. Ito paraṃ nadīvanadvipadacatuppadapādapapakkhīnaṃ
vaṇṇañca sumedhassa bhagavato dassanañca nimantetvā sumedhassa bhagavato
dānakkamañca suviññeyyameva.
     Lokāhutipaṭiggahanti ettha loke āhuti lokāhuti, kāmarūpārūpasaṅkhātassa
lokassa āhutiṃ pūjāsakkāraṃ paṭiggaṇhātīti lokāhutipaṭiggahaṃ, sumedhaṃ bhagavantanti
attho. Sesaṃ byākaraṇadānañca arahattappattaphalañca suviññeyyamevāti.
                     Yasattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                         --------------
                554/142. 2. Nadīkassapattherāpadānavaṇṇanā
     dutiyāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato nadīkassapattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā
viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso
attanā ropitassa ambarukkhassa paṭhamuppannaṃ manosilāvaṇṇaṃ ekaṃ ambaphalaṃ
adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde
magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uruvelakassapassa bhātā hutvā nibbatto vayappatto
nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ anicchanto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tīhi
tāpasasatehi saddhiṃ nerañjarāya nadiyā tīre assamaṃ māpetvā viharati. Nadītīre
vasanato kassapagottatāya ca nadīkassapoti samaññā ahosi. Tassa bhagavā
saparisassa ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi. So bhagavato gayāsīse
ādittapariyāya desanāya 1- arahatte patiṭṭhāsi.
@Footnote: 1 vi.mahā. 4/54/44-5, saṃ.saḷā. 18/28/17-8.
     Tatrāyaṃ anupubbikathā:- satthā yasaṃ kulaputtaṃ pabbājetvā uruvelāyaṃ
tayo bhātikajaṭile dametuṃ yena uruvelā tadavasari. Tena kho pana samayena
uruvelāyaṃ tayo jaṭilā paṭivasanti uruvelakassapo nadīkassapo gayākassapoti,
tesu uruvelakassapo jaṭilo pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti vināyako
aggo pamukho pāmokkho, nadīkassapo jaṭilo tiṇṇaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako hoti
vināyako aggo pamukho pāmokkho, gayākassapo jaṭilo dvinnaṃ jaṭilasatānaṃ
nāyako hoti vināyako aggo pamukho pāmokkho. Atha kho bhagavā yena
uruvelakassapassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā uruvelakassapaṃ
jaṭilaṃ etadavoca "sace te kassapa agaru, vaseyyāma ekarattaṃ agyāgāreti.
Na kho me mahāsamaṇa garu, caṇḍettha nāgarājā iddhimā āsiviso ghoraviso,
so taṃ mā viheṭhesīti. Dutiyampi kho bhagavā uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca
.pe. Tatiyampi .pe. So taṃ mā viheṭhesīti. Appeva maṃ na viheṭheyya,
iṅgha tvaṃ kassapa anujānāhi agyāgāranti. Vihara mahāsamaṇa yathāsukhanti. Atha
kho bhagavā agyāgāraṃ pavisitvā tiṇasanthārakaṃ paññapetvā nisīdi pallaṅkaṃ
ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
     Addasā kho so nāgo bhagavantaṃ paviṭṭhaṃ, disvā dummano padhūpāyi.
Atha kho bhagavato etadahosi "yannūnāhaṃ imassa nāgassa anupahacca chaviñca
cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyeyyan"ti.
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharitvā padhūpāyi. Atha
kho so nāgo makkhaṃ asahamāno pajjali. Bhagavāpi tejodhātuṃ samāpajjitvā
pajjali. Ubhinnaṃ sajotibhūtānaṃ agyāgāraṃ ādittaṃ viya hoti sampajjalitaṃ
sajotibhūtaṃ. Atha kho te jaṭilā agyāgāraṃ parivāretvā evamāhaṃsu "abhirūpo
vata bho mahāsamaṇo nāgena viheṭhiyatī"ti. Atha kho bhagavā tassā rattiyā
Accayena tassa nāgassa anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca
aṭṭhimiñjañca tejasā tejaṃ pariyādiyitvā patte pakkhipitvā uruvelakassapassa
jaṭilassa dassesi "ayaṃ te kassapa nāgo pariyādinno assa tejasā tejo"ti.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo
mahānubhāvo, yatra hi nāma caṇḍassa nāgarājassa iddhimato āsivisassa
ghoravisassa tejasā tejaṃ pariyādiyissati, na tveva kho arahā yathā ahan"ti.
                  Nerañjarāyaṃ bhagavā
                  uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ avoca
                  sace te kassapa agaru
                  viharemu ajjaṇho aggisālamhīti.
                  Na kho me mahāsamaṇa garu
                  phāsukāmova taṃ nivāremi
                  caṇḍettha nāgarājā
                  iddhimā āsiviso ghoraviso
                  so taṃ mā viheṭhesīti.
                  Appeva maṃ na viheṭheyya
                  iṅgha tvaṃ kassapa anujānāhi agyāgāranti
                  dinnanti naṃ viditvā
                  abhīto pāvisi bhayamatīto.
                  Disvā isiṃ paviṭṭhaṃ
                  ahināgo dummano padhūpāyi
                  sumanamanaso adhimano
                  manussanāgopi tattha padhūpāyi.
                Makkhañca asahamāno
                ahināgo pāvakova pajjali
                tejodhātusukusalo
                manussanāgopi tattha pajjali.
                Ubhinnaṃ sajotibhūtānaṃ
                agyāgāraṃ ādittaṃ hoti sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ
                udicchare jaṭilā
                abhirūpo vata bho mahāsamaṇo
                nāgena viheṭhiyatīti bhaṇanti.
                Atha tassā rattiyā accayena
                hatā nāgassa acciyo honti
                iddhimato pana ṭhitā
                anekavaṇṇā acciyo honti.
                Nīlā atha lohitikā
                mañjiṭṭhā pitakā phalikavaṇṇāyo
                aṅgīrasassa kāye
                anekavaṇṇā acciyo honti.
                Pattamhi odahitvā
                ahināgaṃ brāhmaṇassa dassesi
                ayaṃ te kassapa nāgo
                pariyādinno assa tejasā tejoti.
     Atha kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavato iminā iddhipāṭihāriyena
abhippasanno bhagavantaṃ etadavoca "idheva mahāsamaṇa vihara, ahaṃ te
dhuvabhattenā"ti. 1-
                      Paṭhamaṃ pāṭihāriyaṃ niṭṭhitaṃ. 2-
     Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa assamassa avidūre aññatarasmiṃ
vanasaṇḍe vihāsi. Atha kho cattāro mahārājāno abhikkantāya rattiyā
abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu,
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā
aggikkhandhā. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena
bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ
bhattaṃ, ke nu kho te mahāsamaṇa abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā
kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā taṃ
abhivādetvā catuddisā aṭṭhaṃsu seyyathāpi mahantā aggikkhandhā"ti. Ete kho
kassapa cattāro mahārājāno yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu dhammassavanāyāti. Atha kho
uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo,
yatra hi nāma cattāropi mahārājāno upasaṅkamissanti dhammassavanāya, na tveva
ca kho arahā yathā ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ
bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
                        Dutiyaṃ pāṭihāriyaṃ niṭṭhitaṃ.
     Atha kho sakko devānamindo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo
kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā
@Footnote: 1 Sī. upaṭṭhāmi dhuvabhattenāti.  2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati, evamuparipi.
Bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi
vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo
tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
etadavoca "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so mahāsamaṇa abhikkantāya
rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena tvaṃ
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi
mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā"ti.
Eso kho kassapa sakko devānamindo yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti.
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo
mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo upasaṅkamissati dhammassavanāya,
na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa
jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
                        Tatiyaṃ pāṭihāriyaṃ niṭṭhitaṃ.
     Atha kho brahmā sahampati  abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo
kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi mahāaggikkhandho purimāhi
vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro ca. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo
tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
etadavoca "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ bhattaṃ, ko nu kho so mahāsamaṇa
abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ vanasaṇḍaṃ obhāsetvā yena
tvaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi seyyathāpi
mahāaggikkhandho purimāhi vaṇṇanibhāhi abhikkantataro ca paṇītataro cā"ti.
Eso kho kassapa brahmā sahampati yenāhaṃ tenupasaṅkami dhammassavanāyāti. Atha kho
uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo,
yatra hi nāma brahmāpi sahampati upasaṅkamissati dhammassavanāya, na tveva ca
kho arahā yathā ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ
bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
                       Catutthaṃ pāṭihāriyaṃ niṭṭhitaṃ.
     Tena kho pana samayena uruvelakassapassa jaṭilassa mahāyañño paccupaṭṭhito
hoti, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamitukāmā
honti. Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "etarahi kho me
mahāyañño paccupaṭṭhito, kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ
ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati,
mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati, mama lābhasakkāro parihāyissati, aho
nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa
jaṭilassa cetasā cetoparivitakkamaññāya uttarakuruṃ gantvā tato piṇḍapātaṃ
āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ akāsi. Atha kho
uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami,
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho
mahāsamaṇa hiyyo nāgamāsi, api ca mayaṃ taṃ sarāma, `kiṃ nu kho mahāsamaṇo
nāgacchatī'ti, khādanīyassa ca bhojanīyassa ca te paṭivīso ṭhapito"ti. Nanu te
kassapa etadahosi "etarahi kho me mahāyañño paccupaṭṭhito, kevalakappā ca
aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya abhikkamissanti, sace mahāsamaṇo
mahājanakāye iddhipāṭihāriyaṃ karissati, mahāsamaṇassa lābhasakkāro abhivaḍḍhissati,
Mama lābhasakkāro parihāyissati, aho nūna mahāsamaṇo svātanāya nāgaccheyyā"ti,
so kho ahaṃ kassapa tava cetasā cetoparivitakkamaññāya uttakuruṃ gantvā
tato piṇḍapātaṃ āharitvā anotattadahe paribhuñjitvā tattheva divāvihāraṃ
akāsinti. Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho
mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma cetasāpi cittaṃ pajānissati, na tveva
ca kho arahā yathā ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ
bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
                       Pañcamaṃ pāṭihāriyaṃ niṭṭhitaṃ.
     Tena kho pana samayena bhagavato paṃsukūlaṃ uppannaṃ hoti. Atha kho bhagavato
etadahosi "kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyyan"ti. Atha kho sakko
devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā pokkharaṇiṃ khaṇitvā
bhagavantaṃ etadavoca "idha bhante bhagavā paṃsukūlaṃ dhovatū"ti. Atha kho bhagavato
etadahosi "kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyyan"ti. Atha kho sakko
devānamindo bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi "idha
bhante bhagavā paṃsukūlaṃ parimaddatū"ti. Atha kho bhagavato etadahosi "kimhi nu kho
ahaṃ ālambitvā uttareyyan"ti. Atha kho kakudhe adhivatthā devatā bhagavato
cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ onāmesi "idha bhante bhagavā ālambitvā
uttaratū"ti. Atha kho bhagavato etadahosi "kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ
vissajjeyyan"ti. Atha kho sakko devānamindo bhagavato cetasā ceto-
parivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi "idha bhante bhagavā paṃsukūlaṃ vissajjetū"ti.
Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami,
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ bhattaṃ, kiṃ nu kho
Mahāsamaṇa nāyaṃ pubbe idha pokkharaṇī sāyaṃ idha pokkharaṇī, nayimā silā
pubbe upanikkhittā, kenimā silā upanikkhittā, nayimassa kakudhassa pubbe
sākhā onatā, sāyaṃ sākhā onatā"ti. Idha me kassapa paṃsukūlaṃ uppannaṃ
ahosi, tassa mayhaṃ kassapa etadahosi "kattha nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ dhoveyyan"ti,
atha kho kassapa sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya pāṇinā
pokkharaṇiṃ khaṇitvā maṃ etadavoca "idha bhante bhagavā paṃsukūlaṃ dhovatū"ti. Sāyaṃ
kassapa amanussena pāṇinā khaṇitā pokkharaṇī. Tassa mayhaṃ kassapa etadahosi
"kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ parimaddeyyan"ti, atha kho kassapa sakko devānamindo
mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ silaṃ upanikkhipi "idha bhante bhagavā
paṃsukūlaṃ parimaddatū"ti, sāyaṃ kassapa amanussena upanikkhittā silā. Tassa
mayhaṃ kassapa etadahosi "kimhi nu kho ahaṃ ālambitvā uttareyyan"ti, atha
kho kassapa kakudhe adhivatthā devatā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya sākhaṃ
onāmesi "idha bhante bhagavā ālambitvā uttaratū"ti, svāyaṃ āharahattho
kakudho tassa mayhaṃ kassapa etadahosi "kimhi nu kho ahaṃ paṃsukūlaṃ vissajjeyyan"ti,
atha kho kassapa sakko devānamindo mama cetasā cetoparivitakkamaññāya mahatiṃ
silaṃ upanikkhipi "idha bhante bhagavā paṃsukūlaṃ vissajjetū"ti, sāyaṃ kassapa
amanussena upanikkhittā silāti. Atha kho uruvelakassapassa etadahosi "mahiddhiko
mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma sakkopi devānamindo veyyāvaccaṃ
karissati, na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa
jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva vanasaṇḍe vihāsi.
     Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi. "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ
bhattan"ti. "gaccha tvaṃ kassapa āyāmahan"ti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā
Yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā
agyāgāre nisīdi. Addasā kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre
nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca "katamena tvaṃ mahāsamaṇa maggena āgato,
ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno"ti.
Idhāhaṃ kassapa taṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ
gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno, idaṃ kho kassapa jambuphalaṃ
vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ rasasampannaṃ, sace ākaṅkhasi paribhuñjāti. Alaṃ
mahāsamaṇa tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ paribhuñjāti. Atha kho uruvelakassapassa
jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ
paṭhamataraṃ uyyojetvā yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tato phalaṃ gahetvā
paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva ca kho arahā yathā
ahan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapassa jaṭilassa bhattaṃ bhuñjitvā tasmiṃyeva
vanasaṇḍe vihāsi.
     Atha kho uruvelakassapo jaṭilo tassā rattiyā accayena yena bhagavā
tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi "kālo mahāsamaṇa niṭṭhitaṃ
bhattan"ti. "gaccha tvaṃ kassapa āyāmahan"ti uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ uyyojetvā
yāya jambuyā jambudīpo paññāyati, tassā avidūre ambo .pe. Tassā
avidūre āmalakī .pe. Tassā avidūre harītakī .pe. Tāvatiṃsaṃ gantvā
pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdi. Addasā kho
uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ agyāgāre nisinnaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca
"katamena tvaṃ mahāsamaṇa maggena āgato, ahaṃ tayā paṭhamataraṃ pakkanto, so
tvaṃ paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisinno"ti. Idhāhaṃ kassapa taṃ uyyojetvā
Tāvatiṃsaṃ gantvā pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre
nisinno, idaṃ kho kassapa pāricchattakapupphaṃ vaṇṇasampannaṃ gandhasampannaṃ,
1- sace ākaṅkhasi gaṇhāti. Alaṃ mahāsamaṇa tvaṃyeva taṃ arahasi, tvaṃyeva taṃ gaṇhāti. 1-
Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo
mahānubhāvo, yatra hi nāma maṃ paṭhamataraṃ uyyojetvā tāvatiṃsaṃ gantvā
pāricchattakapupphaṃ gahetvā paṭhamataraṃ āgantvā agyāgāre nisīdissati, na tveva
ca kho arahā yathā ahan"ti.
     Tena kho pana samayena te jaṭilā aggiṃ paricaritukāmā na sakkonti
kaṭṭhāni phāletuṃ. Atha kho tesaṃ jaṭilānaṃ etadahosi "nissaṃsayaṃ kho mahāsamaṇassa
iddhānubhāvo yathā mayaṃ na sakkoma kaṭṭhāni phāletun"ti. Atha kho bhagavā
uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca "phaliyantu kassapa kaṭṭhānī"ti. Phāliyantu
mahāsamaṇāti. Sakideva pañca kaṭṭhasatāni phāliyiṃsu. Atha kho uruvelakassapassa
jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma
kaṭṭhānipi phāliyissanti. Na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti.
     Tena kho pana samayena te jaṭilā aggiṃ paricaritukāmā na sakkonti
aggiṃ ujjaletuṃ. Atha kho tesaṃ jaṭilānaṃ etadahosi "nissaṃsayaṃ kho mahāsamaṇassa
iddhānubhāvo yathā mayaṃ na sakkoma aggiṃ ujjāletun"ti. Atha kho bhagavā
uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca "ujjaliyantu kassapa aggī"ti. Ujjaliyantu
mahāsamaṇāti. Sakideva pañca aggisatāni ujjaliyiṃsu. Atha kho uruvelakassapassa
jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma
aggīpi ujjaliyissanti, na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti.
@Footnote: 1-1 Sī. ime pāṭhā na dissanti.
     Tena kho pana samayena te jaṭilā aggiṃ paricaritvā na sakkonti aggiṃ
vijjhāpetuṃ. Atha kho tesaṃ jaṭilānaṃ etadahosi "nissaṃsayaṃ kho mahāsamaṇassa
iddhānubhāvo yathā mayaṃ na sakkoma aggiṃ vijjhāpetun"ti. Atha kho bhagavā
uruvelakassapaṃ jaṭilaṃ etadavoca "vijjhāyantu kassapa aggī"ti. Vijjhāyantu
mahāsamaṇāti. Sakideva pañca aggisatāni vijjhāyiṃsu. Atha kho uruvelakassapassa
jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma
aggīpi vijjhāyissanti, na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti.
     Tena kho pana samayena te jaṭilā sītāsu hemantikāsu rattīsu
antaraṭṭhakāsu himapātasamaye najjā nerañjarāya ummujjantipi nimujjantipi
ummujjananimujjanampi karonti. Atha kho bhagavā pañcamattāni mandāmukhisatāni
abhinimmini yattha te jaṭilā uttaritvā visibbesuṃ. Atha kho tesaṃ jaṭilānaṃ
etadahosi "nissaṃsayaṃ kho mahāsamaṇassa iddhānubhāvo yathayimā mandāmukhiyo
nimmitā"ti. Atha kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho
mahāsamaṇo mahānubhāvo, yatra hi nāma tāva bahū mandāmukhiyopi abhinimminissati,
na tveva ca kho arahā yathā ahan"ti.
     Tena kho pana samayena mahā akālamegho pāvassi, mahā udakavāhako
sañjāyi, yasmiṃ padese bhagavā viharati so padeso udakena na otthaṭo 1-
hoti. Atha kho bhagavato etadahosi "yannūnāhaṃ samantā udakaṃ ussāretvā
majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkameyyan"ti. Atha kho bhagavā samantā udakaṃ
ussāretvā majjhe reṇuhatāya bhūmiyā caṅkami. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo
"māheva kho mahāsamaṇo udakena vūḷho ahosī"ti nāvāya sambahulehi jaṭilehi
@Footnote: 1 Ma. udakena otthaṭo.
Saddhiṃ yasmiṃ padese bhagavā viharati, taṃ padesaṃ agamāsi. Addasā kho
uruvelakassapo jaṭilo bhagavantaṃ samantā udakaṃ ussāretvā majjhe reṇuhatāya
bhūmiyā caṅkamantaṃ, disvāna bhagavantaṃ etadavoca "idaṃ nu tvaṃ mahāsamaṇā"ti.
"ayamahamasmi kassapā"ti bhagavā vehāsaṃ abbhuggantvā nāvāya paccuṭṭhāsi. Atha
kho uruvelakassapassa jaṭilassa etadahosi "mahiddhiko kho mahāsamaṇo
mahānubhāvo, yatra hi nāma udakampi na pavāhissati, na tveva ca kho arahā
yathā ahan"ti.
     Atha kho bhagavato etadahosi "cirampi kho imassa moghapurisassa evaṃ
bhavissati `mahiddhiko kho mahāsamaṇo mahānubhāvo, na tveva ca kho arahā yathā
ahan'ti, yannūnāhaṃ imaṃ jaṭilaṃ saṃvejeyyan"ti. Atha kho bhagavā uruvelakassapaṃ
jaṭilaṃ etadavoca "neva ca kho tvaṃ kassapa arahā, nāpi arahattamaggasamāpanno,
sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assasi arahattamaggaṃ vā
samāpanno"ti. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo bhagavato pādesu sirasā nipatitvā
bhagavantaṃ etadavoca "labheyyāhaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ
upasampadan"ti. Tvaṃ khosi kassapa pañcannaṃ jaṭilasatānaṃ nāyako vināyako
aggo pamukho pāmokkho, tepi tāva apalokehi, yathā te maññissanti, tathā
te karissantīti. Atha kho uruvelakassapo jaṭilo yena te jaṭilā tenupasaṅkami,
upasaṅkamatvā te jaṭile etadavoca "icchāmahaṃ bho mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carituṃ,
yathā bhavanto maññanti tathā karontū"ti. Cirapaṭikā mayaṃ bho mahāsamaṇe
abhippasannā, sace bhavaṃ mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carissati, sabbeva mayaṃ mahāsamaṇe
brahmacariyaṃ carissāmāti. Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ
aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā
Bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ "labheyyāma mayaṃ bhante
bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampadan"ti. "etha bhikkhavo"ti bhagavā
avoca "svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā"ti.
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
     Addasā kho nadīkassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ
aggihutamissaṃ udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi "māheva me bhātuno
upasaggo ahosī"ti. Jaṭile pāhesi "gacchatha me bhātaraṃ jānāthā"ti, sāmañca tīhi
jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ uruvelakassapaṃ etadavoca "idaṃ nu kho kassapa seyyo"ti, āmāvuso
idaṃ seyyoti. Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ
aggihutamissaṃ udake pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ "labheyyāma mayaṃ bhante
bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampadan"ti. "etha bhikkhavo"ti bhagavā
avoca "svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā"ti.
Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosi.
     Addasā kho gayākassapo jaṭilo kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ
udake vuyhamāne, disvānassa etadahosi "māheva me bhātūnaṃ upasaggo
ahosī"ti, jaṭile pāhesi "gacchatha me bhātaro jānāthā"ti, sāmañca dvīhi
jaṭilasatehi saddhiṃ yenāyasmā uruvelakassapo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ
uruvelakassapaṃ etadavoca "idaṃ nu kho kassapa seyyo"ti. Āmāvuso idaṃ seyyoti.
Atha kho te jaṭilā kesamissaṃ jaṭāmissaṃ khārikājamissaṃ aggihutamissaṃ udake
pavāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavato pādesu sirasā
Nipatitvā bhagavantaṃ etadavocuṃ "labheyyāma mayaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ,
labheyyāma upasampadan"ti. "etha bhikkhavo"ti bhagavā avoca "svākkhāto dhammo,
caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā"ti. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ
upasampadā ahosi.
              Bhagavato adhiṭṭhānena pañca kaṭṭhasatāni na phāliyiṃsu,
     phāliyiṃsu, aggī na ujjaliyiṃsu, ujjaliyiṃsu, na vijjhāyiṃsu, vijjhāyiṃsu,
     pañca mandāmukhisatāni abhinimmini, etena nayena
     aḍḍhuḍḍhapāṭihāriyasahassāni honti.
              Atha kho bhagavā uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena
     gayāsīsaṃ tena cārikaṃ pakkāmi mahatā bhikkhusaṃghena saddhiṃ sahassena
     sabbeheva purāṇajaṭilehi. Tatra sudaṃ bhagavā gayāyaṃ viharati gayāsīse
     saddhiṃ bhikkhusahassena. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi:- "sabbaṃ
     bhikkhave ādittaṃ, kiñca bhikkhave sabbaṃ ādittaṃ, cakkhu bhikkhave ādittaṃ,
        rūpā ādittā, cakkhuviññāṇaṃ ādittaṃ, cakkhusamphasaso āditto,
     yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
     adukkhamasukhaṃ vā tampi ādittaṃ. Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā
     mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi
     dukkhehi domanassehi upāyāsehi ādittanti vadāmi. Sotaṃ ādittaṃ,
     saddā ādittā .pe. Ghānaṃ ādittaṃ, gandhā ādittā .pe.
     Jivhā ādittā, rasā ādittā .pe. Kāyo āditto,
     phoṭṭhabbā ādittā .pe. Mano āditto, dhammā ādittā,
     manoviññāṇaṃ ādittaṃ, manosamphasso āditto, yamidaṃ  manosamphassapaccayā
     Uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi
     ādittaṃ. Kena ādittaṃ, rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ,
     jātiyā jarāmaraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi
     upāyāsehi ādittan"ti vadāmi.
              Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi
     nibbindati, rūpesupi nibbindati, cakkhuviññāṇepi nibbindati,
     cakkhusamphassepi nibbindati, yamidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati
     vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
     Sotasmimpi nibbindati, saddesupi nibbindati .pe. Ghānasmimpi
     nibbindati, gandhesupi nibbindati .pe. Jivhāyapi nibbindati,
     rasesupi nibbindati .pe. Kāyasmimpi nibbindati, phoṭṭhabbesupi
     nibbindati .pe. Manasmimpi nibbindati, dhammesupi nibbindati,
     manosamphassepi nibbindati, yamidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati
     vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tasmimpi nibbindati.
     Nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ
     hoti, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ
     itthattāyāti pajānātīti. 1-
   Imasmiṃ ca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne tassa bhikkhusahassassa
anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
@Footnote: 1 saṃ.saḷā. 18/28/17-8.
    [29] Evaṃ ādittapariyāyadesanaṃ sutvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ
sampatto nadīkassapo thero somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha. Tattha aggaphalanti uttamaphalaṃ,
attanā ropitaambarukkhassa ādimhi gahitaphalaṃ vā. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
                   Nadīkassapattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                          -------------
                555/143. 3. Gayākassapattherāpadānavaṇṇanā
     tatiyāpadāne ajinacammavatthohantiādikaṃ āyasmato gayākassapattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni 1- upacinanto ito ekatiṃsakappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe
viññutaṃ nibbatto patto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ
pabbajitvā araññāyatane assamaṃ māpetvā vanamūlaphalāhāro vasati. Tena ca
samayena bhagavā eko adutiyo tassa assamasamīpenāgacchi, so bhagavantaṃ disvā
pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito velaṃ olokento
manoharāni kolaphalāni satthu upanesi. So tena puññakammena devamanussesu
saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto
nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā dvīhi
tāpasasatehi saddhiṃ gayāya viharati. Gayāya vasanato hissa kassapagottatāya ca
gayākassapoti samaññā ahosi. So bhagavā saddhiṃ parisāya ehibhikkhūpasampadaṃ
datvā nadīkassapassa vuttanayena ādittapariyāya desanāya ovadiyamāno
arahatte patiṭṭhāsi.
@Footnote: 1 cha.Ma. vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ.
    [35] So arahattaṃ patvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento ajinacammavatthohantiādimāha. Tattha ajinacammavatthoti tāpasa-
pabbajitattā ajinacammanivāsanapāvuraṇoti attho. Khāribhāradharoti tāpasakāle
tāpasaparikkhāraparipuṇṇakājadharoti attho. Khārikatāpasaparikkhāre pūretvā. Kolaṃ
ahāsi assamanti kolaphalaṃ assame pūretvā assame nisinnoti attho.
Agopayinti pāṭhe 1- kolaphalaṃ pariyesitvā assamaṃ gopesiṃ rakkhinti attho. Sesaṃ
sabbaṃ uttānatthamevāti.
                  Gayākassapattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                        ----------------
                  556/144. 4. Kimilattherāpadānavaṇṇanā
     catutthāpadāne nibbute kakusandhamhītiādikaṃ āyasmato kimilattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto kakusandhassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto 2- viññutaṃ
patto parinibbute satthari tassa dhātuyo uddissa salalamālāhi maṇḍapaṃ
kāretvā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena tāvatiṃsesu uppajjitvā
aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare
sakyarājakule nibbattitvā kimiloti tassa nāmaṃ akāsi. So vayappatto
bhogasampattiyā pamatto viharati. Tassa ñāṇaparipākaṃ ñatvā saṃvegajananatthaṃ
anupiyāyaṃ viharanto satthā paṭhamayobbane ṭhitaṃ ramaṇīyaṃ itthirūpaṃ abhinimminitvā
purato dassetvā puna anukkamena yathā jarārogavipattīhi abhibhūtā dissati,
tathā akāsi. Taṃ disvā kimilakumāro ativiya saṃvegajāto attano saṃvegaṃ
pakāsento bhagavato pākaṭaṃ katvā laddhānusāsano arahattaṃ pāpuṇi.
@Footnote: 1 i. athopayintipi pāṭho.  2 cha.Ma. nibbattitvā.
    [42] So arahattaṃ patvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento nibbute kakusandhamhītiādimāha. Brāhmaṇamhi vusīmatīti pañcahi
vasitāhi vasippattamhi bhagavati. Brāhmaṇassa sabbaguṇagaṇehi maṇḍitattā
abhivūḷhītattā brāhmaṇamhi kakusandhe bhagavati parinibbuteti attho. Sesaṃ
sabbaṃ uttānamevāti.
                    Kimilattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                          ------------
                557/145. 5. Vajjiputtattherāpadānavaṇṇanā
     pañcamāpadāne 1- sahassaraṃsī bhagavātiādikaṃ āyasmato vajjiputtattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni 2- upacinanto ito catunavutikappe ekaṃ paccekabuddhaṃ bhikkhāya carantaṃ 3-
disvā pasannamānaso kadaliphalāni adāsi. So tena puññakammena devamanussesu
saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ licchavirājakumāro hutvā nibbatti,
vajjirājaputtattā vajjiputtotvevassa samaññā. So daharo hutvā hatthisippādi-
sikkhanakālepi hetusampannatāya nissaraṇajjhāsayova hutvā vicaranto satthu
dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanāya
kammaṃ katvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Chaḷabhiñño pana hutvā aparabhāge
aciraparinibbute satthari dhammaṃ saṅgāyituṃ saṅketaṃ katvā mahātheresu tattha tattha
viharantesu ekadivasaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ sekhaṃyeva samānaṃ mahatiyā parisāya
parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā tassa uparimaggādhigamāya ussāhaṃ janento:-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati.  2 cha.Ma. vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ.  3 cha.Ma. gacchantaṃ.
                "rukkhamūlagahanaṃ pasakkiya
                nibbānaṃ hadayasmiṃ opiya
                jhāya gotama mā ca pamādo
                kiṃ te biḷibiḷikā karissatī"ti. 1-
Gāthaṃ abhāsi.
     Tattha rukkhamūlagahananti rukkhamūlabhūtaṃ gahanaṃ, gahanañhi atthi, na rukkhamūlaṃ,
rukkhamūlañca atthi, na gahanaṃ, 2- tesu rukkhamūlaggahaṇena ṭhānassa chāyāya
sampannatāya vātātapaparissayābhāvaṃ dīpeti, gahanaggahaṇena nivātabhāvena
vātaparissayābhāvaṃ janasambādhābhāvañca dasseti, tadubhayena ca bhāvanāyogyataṃ.
Pasakkiyāti upagantvā. Nibbānaṃ hadayasmiṃ opiyāti "evaṃ mayā paṭipajjitvā
nibbānaṃ adhigantabban"ti nibbutiṃ hadaye ṭhapetvā citte katvā. Jhāyāti
tilakkhaṇūpanijjhānena jhāya, vipassanābhāvanāsahitaṃ maggabhāvanaṃ bhāvehi. Gotamāti
dhammabhaṇḍāgārikaṃ gottenālapati. Mā ca pamādoti adhikusalesu dhammesu mā
pamādaṃ āpajji. Idāni yādiso therassa pamādo, taṃ paṭikkhepavasena
dassento "kiṃ te biḷibiḷikā karissatī"ti āha. Biḷibiḷikāti biḷibiḷikiriyā,
biḷibiḷitisaddapavatti yathā niratthakā, evaṃ biḷibiḷikāsadisā janapaññatti. Kiṃ
te karissatīti kīdisaṃ atthaṃ tuyhaṃ sādhessati, tasmā janapaññattiṃ pahāya
sadatthapasuto hohīti ovādaṃ adāsi.
     Taṃ sutvā aññehi vuttena vissagandhavāyanavacanena saṃvegajāto, bahudeva
rattiṃ caṅkamena vītināmento vipassanaṃ ussukkāpetvā senāsanaṃ pavisitvā
mañcake nisinnamattova "kiñci sayāmī"ti sīsaṃ bimbohanamasampattaṃ pādaṃ bhūmito
uggataṃ sarīrassa ākāsagatakkhaṇeyeva arahattaṃ pāpuṇi.
@Footnote: 1 khu.thera. 26/119/287.  2 Ma. gahanañhi atthi rukkhamūlaṃ na rukkhamūlañca atthi gahanaṃ.
    [49] Vajjiputtatthero aparabhāge somanassajāto attano pubba-
caritāpadānaṃ pakāsento sahassaraṃsī bhagavātiādimāha. Tattha sahassaraṃsīti ettha
"anekasatasahassaraṃsī"ti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ "sahassaraṃsī"ti vuttanti
veditabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
                   Vajjiputtattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                         --------------
                 558/146. 6. Uttarattherāpadānavaṇṇanā
     chaṭṭhāpadāne sumedho nāma sambuddhotiādikaṃ āyasmato uttara-
sāmaṇerassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave
vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo
hutvā ākāsena vicarati. Tena ca samayena satthā tasseva anuggaṇhanatthaṃ
vanantare aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjento. So
antalikkhena gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ākāsato oruyha
suvisuddhehi vipulehi kaṇikārapupphehi bhagavantaṃ pūjesi, pupphāni buddhānubhāvena
satthu upari chattākārena aṭṭhaṃsu, so tena bhiyyoso mattāya pasannacitto
hutvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavanto
yāvatāyukaṃ tattha ṭhatvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde
rājagahe brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, uttarotissa nāmaṃ
ahosi. So viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gantvā jātiyā rūpena
vijjāya vayena sīlācārena ca lokassa sambhāvanīyo jāto.
     Tassa taṃ sampattiṃ disvā vassakāro magadhamahāmatto attano dhītaraṃ
dātukāmo hutvā attano adhippāyaṃ pavedesi. So nissaraṇajjhāsayatāya taṃ
Paṭikkhipitvā kālena kālaṃ dhammasenāpatiṃ payirupāsanto tassa santike dhammaṃ
sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vattasampanno hutvā theraṃ upaṭṭhahati.
     Tena ca samayena therassa aññataro ābādho uppanno, tassa
bhesajjatthāya uttaro sāmaṇero pātova pattacīvaramādāya vihārato nikkhanto
antarāmagge taḷākassa samīpe 1- pattaṃ ṭhapetvā udakasamīpaṃ gantvā
mukhaṃ dhovati. Atha aññataro umaṅgacoro katakammo ārakkhapurisehi anubaddho
aggamaggena 2- nagarato nikkhamitvā palāyanto attanā gahitaṃ ratanabhaṇḍikaṃ
sāmaṇerassa patte pakkhipitvā palāyi. Sāmaṇeropi pattasamīpaṃ upagato. Coraṃ
anubandhantā rājapurisā sāmaṇerassa patte bhaṇḍikaṃ disvā "ayaṃ coro,
iminā coriyaṃ katan"ti sāmaṇeraṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vassakārassa brāhmaṇassa
dassesuṃ. Vassakāro ca tadā rañño vinicchaye niyutto hutvā chejjabhejjaṃ
anusāsati, so "pubbe mama vacanaṃ nādiyi, suddhapāsaṇḍiyesu pabbajī"ti 3- kammaṃ
asodhetvā ghātukāmattāva jīvantameva taṃ sūle uttāsesi.
     Athassa bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā taṃ ṭhānaṃ gantvā
vipphurantahatthanakhamaṇimayūkhasambhinnasitābhatāya paggharantajātihiṅgulakasuvaṇṇarasadhāraṃ
viya jālāguṇṭhitamudutalunadīghaṅgulihatthaṃ uttarassa sīse ṭhapetvā "uttara idaṃ te
purimakammassa phalaṃ uppannaṃ, tattha tayā paccavekkhaṇabalena adhivāsanā
kātabbā"ti vatvā ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi. Uttaro amatābhisekasadisena
satthu hatthasamphassena sañjātappasādasomanassatāya uḷārapītipāmojjaṃ paṭilabhitvā
yathāparicitaṃ vipassanāmaggaṃ samārūḷho ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu ca
desanāvilāsena tāvadeva maggapaṭipāṭiyā sabbe kilese khepetvā chaḷabhiñño
@Footnote: 1 Ma. tīre.  2 Ma. aggadvārena.  3 thera.A. 1/372.
Ahosi. Chaḷabhiñño pana hutvā sūlato uṭṭhahitvā parānuddayāya ākāse
ṭhatvā pāṭihāriyaṃ dassesi. Mahājano acchariyabbhutacittajāto ahosi. Tāvadevassa
vaṇo saṃrūḷhi, so bhikkhūhi "āvuso tādisadukkhaṃ anubhavanto kathaṃ tvaṃ vipassanaṃ
anuyuñjituṃ asakkhī"ti puṭṭho "pageva me āvuso saṃsāre ādīnavo, saṅkhārānañca
sabhāvo sudiṭṭho, evāhaṃ tādisaṃ dukkhaṃ anubhavantopi asakkhiṃ vipassanaṃ
vaḍḍhetvā visesaṃ adhigantun"ti āha. "pubbajātiyā daharakāle makkhikaṃ gahetvā
nimbasūlakaṃ gahetvā sūlāropanakīḷaṃ paṭicca evaṃ anekajātisatesu
sūlāropanadukkhamanubhavitvā imāya pariyosānajātiyā evarūpaṃ dukkhamanubhūtan"ti
āha.
    [55] Atha aparabhāge pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento sumedho nāma sambuddhotiādimāha. Tattha anuttānapadavaṇṇanameva
karissāma.
    [57] Vijjādharo tadā āsinti bāhirakamantādivijjāsiddhiyā ākāsa-
gāmisamattho hutvā caraṇavasena taṃ vijjaṃ rakkhitvā avināsetvā pariharaṇavasena
vijjādharayoni āsiṃ ahosinti attho. Antalikkhacaro ahanti antaṃ pariyosānaṃ
koṭiṃ likhate saṅkarissatīti antalikkhaṃ. Atha vā antaṃ  pariyosānaṃ likhyate
olokiyate etenāti antalikkhaṃ, tasmiṃ antalikkhe, ākāse caraṇasīlo ahanti
attho. Tisūlaṃ sukataṃ gayhāti tikhiṇaṃ sūlaṃ, aggaṃ āvudhaṃ. Tisūlaṃ sundaraṃ kataṃ,
koṭṭanaghaṃsanamaddanapaharaṇavasena suṭṭhu kataṃ sūlāvudhaṃ gayha gahetvā ambarato
gacchāmīti attho. Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattāva nayānuyogena
suviññeyyamevāti.
                    Uttarattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                         ---------------
                559/147. 7. Aparauttarattherāpadānavaṇṇanā
     sattamāpadāne nibbute lokanāthamhītiādikaṃ āyasmato aparassa
uttarattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave
vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto ito catunnavutikappe siddhatthassa
bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto viññutaṃ patvā sāsane
laddhappasādo hutvā upāsakattaṃ nivedesi. So satthari parinibbute attano
ñātake sannipātetvā bahupūjāsakkāraṃ saṃharitvā dhātupūjaṃ akāsi. So tena
puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete brāhmaṇakule
nibbattitvā uttaroti laddhanāmo vayappatto kenacideva karaṇīyena sāvatthiṃ
gato gaṇḍambamūle kataṃ yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā puna kāḷakārāmasutta-
desanāya 1- abhivaḍḍhamānasaddho pabbajitvā satthārā saddhiṃ rājagahaṃ gantvā
upasampadaṃ labhitvā tatheva caranto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño
ahosi. Chaḷabhiñño pana hutvā satthari sāvatthiyaṃ viharante buddhupaṭṭhānatthaṃ
rājagahato sāvatthiṃ upagato bhikkhūhi "kiṃ āvuso pabbajjākiccaṃ tayā matthakaṃ
pāpitan"ti puṭṭho aññaṃ byākāsi.
    [93] Arahattaṃ pana patvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento nibbute lokanāthamhītiādimāha. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā
uttānatthamevāti.
                  Aparauttarattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                         --------------
@Footnote: 1 i. kālakārāMa... (aṅ. catukka. 21/24-29-30).
                 560/148. 8. Bhaddajittherāpadānavaṇṇanā
     aṭṭhamāpadāne ogayhāhaṃ pokkharaṇintiādikaṃ āyasmato bhaddajittherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā
viññutaṃ patto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu pāraṃ gantvā kāme pahāya
tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane assamaṃ kāretvā vasanto ekadivasaṃ
satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
Satthā tassa ajjhāsayaṃ disvā ākāsato otari. Otiṇṇassa pana bhagavato
madhuñca bhisamuḷālañca sappikhīrañca upanāmesi, tassa taṃ bhagavā anukampaṃ
upādāya paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena
tusitesu nibbatto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto aparāparaṃ sugatīsuyeva
saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahaddhano seṭṭhi hutvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusata-
sahassaṃ bhojetvā ticīvarena acchādesi.
     Evaṃ bahuṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbatti. Tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā
tato cavitvā manussalokesu uppanno buddhasuññe loke pañca paccekabuddhasatāti
catūhi paccayehi upaṭṭhahitvā tato cuto rājakule nibbattitvā rajjaṃ anusāsanto
attano puttaṃ paccekabodhiṃ adhigantvā ṭhitaṃ upaṭṭhahitvā tassa parinibbutassa
dhātuyo gahetvā cetiyaṃ katvā pūjesi. Evaṃ tattha tattha tāni tāni puññāni
katvā imasmiṃ buddhuppāde bhaddiyanagare asītikoṭivibhavassa bhaddiyaseṭṭhissa
ekaputtako hutvā nibbatti, bhaddajītissa nāmaṃ ahosi. Tassa kira
issariyabhogaparivārasampatti carimabhave bodhisattassa viya ahosi.
     Tadā satthā sāvatthiyaṃ vasitvā bhaddajikumāraṃ saṅgaṇhanatthāya mahatā
bhikkhusaṃghena saddhiṃ bhaddiyanagaraṃ gantvā jātiyāvane vasi tassa ñāṇaparipākaṃ
āgamayamāno. Sopi uparipāsāde nisinno sīhapañjaraṃ vivaritvā olokento
bhagavato santike dhammaṃ sotuṃ gacchantaṃ mahājanaṃ disvā "katthāyaṃ mahājano
gacchatī"ti pucchitvā taṃ kāraṇaṃ sutvā sayampi mahatā parivārena satthu santikaṃ
gantvā dhammaṃ suṇanto sabbābharaṇapaṭimaṇḍitova sabbakilese khepetvā
arahattaṃ pāpuṇi. Arahatte pana tena adhigate satthā bhaddiyaseṭṭhiṃ āmantesi
"tava putto alaṅkatapaṭiyatto dhammaṃ suṇanto arahatte patiṭṭhāsi, tenassa
idāneva pabbajituṃ yuttaṃ, no ce pabbajissati, parinibbāyissatī"ti. Seṭṭhi "na
mayhaṃ puttassa daharasseva sato parinibbānena kiccaṃ atthi, pabbājetha nan"ti
āha. Taṃ satthā pabbājetvā upasampādetvā tattha sattāhaṃ vasitvā koṭigāmaṃ
pāpuṇi, so ca gāmo gaṅgātīre ahosi. Koṭigāmavāsino ca buddhappamukhassa
bhikkhusaṃghassa mahādānaṃ pavattesuṃ. Bhaddajitthero satthārā anumodanāya
āraddhamattāya bahigāmaṃ gantvā "gaṅgātīre maggasamīpe satthu āgatakāle
vuṭṭhahissāmī"ti kālaparicchedaṃ katvā aññatarasmiṃ rukkhamūle samāpattiṃ
samāpajjitvā nisīdi. Mahātheresu āgacchantesupi avuṭṭhahitvā satthu
āgatakāleyeva vuṭṭhāsi. Puthujjanā bhikkhū "ayaṃ adhunā pabbajito, mahātheresu
āgacchantesu mānathaddho hutvā na vuṭṭhāsī"ti ujjhāyiṃsu.
     Koṭigāmavāsino satthu bhikkhusaṃghassa ca bahū nāvāsaṃghāṭe bandhiṃsu.
Satthā "bhaddajissānubhāvaṃ pakāsemī"ti nāvāya ṭhatvā "kahaṃ bhaddajī"ti pucchi.
Bhaddajitthero "sohaṃ bhante"ti 1- satthāraṃ upasaṅkamitvā añjaliṃ katvā aṭṭhāsi.
@Footnote: 1 cha.Ma. "esāhaṃ bhante"ti.
Satthā "ehi bhaddaji, amhehi saddhiṃ ekanāvaṃ abhiruhā"ti. So uppatitvā
satthu ṭhitanāvāyaṃ aṭṭhāsi. Satthā gaṅgāya majjhe gatakāle "bhaddaji tayā
mahāpanādakāle ajjhāvuṭṭharatanapāsādo kahan"ti āha. Imasmiṃ ṭhāne nimuggo
bhanteti. Tena hi bhaddaji sabrahmacārīnaṃ kaṅkhaṃ chindāti. Tasmiṃ khaṇe thero
satthāraṃ vanditvā iddhibalena gantvā pāsādathūpikaṃ pādaṅgulantarena
sannirujjitvā 1- pañcavīsatiyojanaṃ pāsādaṃ gahetvā ākāse uppati, uppatanto
ca paññāsayojanāni ukkhipi. Athassa purimabhave ñātakā pāsādagatena lobhena
macchakacchapamaṇḍūkā hutvā nibbattā tasmiṃ pāsāde uṭṭhahante parivattitvā
patiṃsu. Satthā te sampatante disvā "ñātakā te bhaddaji kilamantī"ti āha.
Thero satthu vacanena pāsādaṃ vissajjesi. Pāsādo yathāṭhāneyeva patiṭṭhahi.
Satthā paraṃ gato bhikkhūhi "kadā bhante bhaddajittherena ayaṃ pāsādo
ajjhāvuṭṭho"ti puṭṭho mahāpanādajātakaṃ 2- kathetvā bahujanaṃ dhammāmataṃ pāyesi.
    [98] Thero pana arahattaṃ patto pubbasambhāraṃ saritvā somanassajāto
pubbacaritāpadānaṃ pakāsento 3- ogayhāhaṃ pokkharaṇintiādimāha. Tattha
ogayhāhaṃ pokkharaṇinti puthunānāanekamahoghehi khaṇitattā "pokkharaṇī"ti
laddhanāmaṃ jalāsayaṃ ogayha ogāhetvā pavisitvā ajjhogāhetvā
ghāsahetukhādanatthāya tattha pokkharaṇiyaṃ pavisitvā bhisaṃ padumapuṇḍarīkamūlaṃ
uddharāmīti attho. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānapadatthattā ca nayānusārena
suviññeyyamevāti.
                    Bhaddajittherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                        ----------------
@Footnote: 1 Ma. sannirumbhitvā.
@2 khu.jā. 27/40/79-80.   3 cha.Ma. pakāsetuṃ.
                  561/149. 9. Sivakattherāpadānavaṇṇanā
     navamāpadāne esanāya carantassātiādikaṃ āyasmato sivakattherassa
apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ
patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pattaṃ
ādāya kummāsassa pūretvā adāsi. So tena puññakammena devamanussesu
saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakulagehe nibbattitvā
sivakotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato
nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto
satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ
karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
    [117] Arahattaṃ patvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ
pakāsento esanāya carantassātiādimāha. Taṃ sabbaṃ suviññeyyamevāti.
                    Sivakattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                           -----------
                562/150. 10. Upavānattherāpadānavaṇṇanā
      dasamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato upavānattherassa
apadānaṃ. Ayaṃ kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto kenaci kammacchiddena padumuttarassa bhagavato kāle
daliddakule nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute tassa dhātuṃ
gahetvā manussadevanāgagaruḷayakkhakumbhaṇḍagandhabbehi sattaratanamaye sattayojanike
thūpe kate tattha sudhotaṃ attano uttarāsaṅgaṃ veḷagge ābandhitvā dhajaṃ
Katvā pūjaṃ akāsi. Taṃ gahetvā abhisammatako nāma yakkhasenāpati devehi
cetiyapūjārakkhaṇatthaṃ ṭhapito adissamānakāyo ākāse dhārento cetiyaṃ tikkhattuṃ
padakkhiṇaṃ akāsi. Taṃ disvā bhiyyoso mattāya pasannamānaso ahosi. So
tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ
brāhmaṇakule nibbattitvā upavānoti laddhanāmo vayappatto jetavana-
paṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ
karonto chaḷabhiñño ahosi. Athāyasmā upavāno bhagavato upaṭṭhāko ahosi.
Tena ca samayena bhagavato vātābādho uppajji. Therassa gihisahāyo devahito 1-
nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati. So theraṃ catūhi paccayehi pavāresi.
Athāyasmā upavāno nivāsetvā pattacīvaraṃ gahetvā tassa brāhmaṇassa
nivesanaṃ upagañchi. Brāhmaṇo "kenaci maññe 2- payojanena thero āgato
bhavissatī"ti ñatvā "vadeyyātha bhante kenattho"ti āha. Thero tassa
brāhmaṇassa payojanaṃ ācikkhanto:-
              "arahaṃ sugato loke    vātehābādhiko muni
              sace uṇhodakaṃ atthi    munino dehi brāhmaṇa.
              Pūjito pūjaneyyānaṃ     sakkareyyāna sakkato
              apacito paceyyānaṃ     tassa icchāmi hātave"ti 3-
gāthādvayaṃ abhāsi.
     Tassattho:- yo imasmiṃ loke pūjaneyyānaṃ pūjetabbehi sakkādīhi
devehi mahābrahmādīhi ca brahmehi pūjito, sakkareyyānaṃ sakkātabbehi
bimbisārakosalarājādīhi sakkato, apaceyyānaṃ apacāyitabbehi mahesīhi khīṇāsavehi
@Footnote: 1 i.,Ma. devasito.      2 Ma. aññena.     3 khu.thera. 26/185-6/299-30.
Apacito, kilesehi ārakattādinā arahaṃ, sobhanagamanādinā sugato sabbaññū
muni mayhaṃ satthā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, so
dāni vātehi vātahetu vātakkhobhanimittaṃ ābādhiko jāto. Sace brāhmaṇa
uṇhodakaṃ atthi, tassa vātābādhavūpasamanatthaṃ taṃ hātave upanetuṃ icchāmīti.
     Taṃ sutvā brāhmaṇo uṇhodakaṃ tadanurūpaṃ vātaharañca bhesajjaṃ bhagavato
upanāmesi. Tena ca satthu rogo vūpasami. Tassa bhagavā anumodanaṃ akāsi.
    [122] Athāyasmā upavāno aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā
somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha.
Tattha padumuttarotiādīni pubbe vuttatthāneva.
    [123] Mahājanā samāgammāti sakalajambudīpavāsino rāsibhūtāti attho.
Citakaṃ katvāti yojanubbedhaṃ candanarāsicitakaṃ katvā bhagavato sarīraṃ tattha
abhiropayiṃsūti sambandho.
    [124] Sarīrakiccaṃ katvānāti ādahanāti agginā dahanakiccaṃ katvāti
attho.
    [127-28] Jaṅghā maṇimayā āsīti manussehi katathūpe jaṅghā
pupphavāhatthaṃ caritaṭṭhānaṃ maṇimayā indanīlamaṇinā katāti attho. Mayampīti
sabbe devā thūpaṃ karissāmāti attho.
    [129] Dhātu āveṇikā natthīti devamanussehi visuṃ visuṃ cetiyaṃ kātuṃ
āveṇikā visuṃ dhātu natthi, taṃ dassento sarīraṃ ekapiṇḍitanti āha.
Adhiṭṭhānabalena sakalasarīradhātu ekaghanasilāmayapaṭimā viya ekameva ahosīti
attho. Imamhi buddhathūpamhīti sakalajambudīpavāsīhi katamhi imamhi suvaṇṇathūpamhi
mayaṃ sabbe samāgantvā kañcukathūpaṃ karissāmāti attho.
    [133] Indanīlaṃ mahānīlanti indīvarapupphavaṇṇābhaṃ maṇi indanīlamaṇi.
Tato adhikavaṇṇatā mahāmaṇi indanīlamaṇayo ca mahānīlamaṇayo ca jotirasamaṇi-
jātiraṅgamaṇayo ca ekato sannipātetvā rāsī katvā suvaṇṇathūpe kañcukathūpaṃ
katvā achādayunti sambandho.
    [144] Paccekaṃ buddhaseṭṭhassāti buddhuttamassa pati ekaṃ visuṃ
uparichādanena thūpaṃ akaṃsūti attho.
    [147] Kumbhaṇḍā guyhakā tathāti kumbhamattāni aṇḍāni yesaṃ devānaṃ
te kumbhaṇḍā, paṭicchādetvā niguhitvā paṭicchādanato garuḷā guyhakā nāma
jātā, te kumbhaṇḍā guyhakāpi thūpaṃ akaṃsūti attho.
    [151] Atibhonti na tassābhāti tassa cetiyassa pabhaṃ candasūriyatārakānaṃ
pabhā na atibhonti, na ajjhottharantīti attho.
    [158] Ahampi kāraṃ kassāmīti tādino lokanāthassa thūpasmiṃ ahampi
kāraṃ puññakiriyaṃ kusalakammaṃ dhajapaṭākapūjaṃ karissāmīti attho.
                   Upavānattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                         ---------------
                563/151. 11. Raṭṭhapālattherāpadānavaṇṇanā
     ekādasamāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato raṭṭhapālat-
therassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave
vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle tassa
uppattito puretarameva haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā vayappatto
pitu accayena gharāvāse patiṭṭhito ratanakoṭṭhāgārakammikena dassitaṃ aparimāṇaṃ
Kulavaṃsānugataṃ dhanaṃ disvā "imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ mayhaṃ ayyakapayyakādayo
attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, mayā pana gahetvā gantuṃ vaṭṭatī"ti
cintetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ deti. So abhiññālābhiṃ ekaṃ tāpasaṃ
upaṭṭhahanto tena devalokādhipacce uyyojito yāvajīvaṃ puññāni katvā tato
cuto devo hutvā nibbatti. So tattha devaloke devarajjaṃ karonto
yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto manussaloke bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa
kulassa ekaputto hutvā nibbatti. Tena ca samayena padumuttaro nāma bhagavā
loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko veneyyasattaṃ nibbānamahānagarasaṅkhāta-
khemantabhūmiṃ sampāpesi. Atha so kulaputto anukkamena viññutaṃ patto ekadivasaṃ
upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannacitto
parisapariyante nisīdi.
     Tena ca samayena satthā ekaṃ bhikkhuṃ saddhāpabbajitānaṃ aggaṭṭhāne
ṭhapesi, taṃ disvā pasannamānaso tadatthāya cittaṃ ṭhapetvā satasahassabhikkhu-
parivārassa bhagavato mahatā sakkārena sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ
akāsi. Satthā tassa anantarāyena ijjhanabhāvaṃ disvā "anāgate gotamassa
nāma sammāsambuddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissatī"ti byākāsi.
So satthāraṃ bhikkhusaṃghañca vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. So tattha yāvatāyukaṃ
puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto ito dvānavutikappe
phussassa bhagavato kāle satthu vemātikabhātikesu tīsu rājaputtesu satthāraṃ
upaṭṭhahantesu tesaṃ puññakiriyāya sahāyakiccaṃ akāsi. Evaṃ tattha tattha bhave taṃ
taṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe
thullakoṭṭhikanigame raṭṭhapālaseṭṭhigehe nibbatti, tassa bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ
Samatthe kule nibbattattā raṭṭhapāloti vaṃsānugatameva nāmaṃ ahosi. So mahatā
parivārena vaḍḍhanto anukkamena yobbanaṃ patto mātāpitūhi patirūpena dārena
saṃyojetvā mahante ca yase patiṭṭhāpito dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ
paccanubhoti. Atha bhagavā kururaṭṭhe janapadacārikaṃ caranto thullakoṭṭhikaṃ 1- anupāpuṇi.
Taṃ sutvā raṭṭhapālo kulaputto satthāraṃ upasaṅkamitvā satthu santike dhammaṃ
sutvā paṭiladdhasaddho sattavāre bhattacchede katvā kicchena kasirena mātāpitaro
anujānāpetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇattiyā
aññatarassa therassa santike pabbajitvā yonisomanasikārena kammaṃ karonto
vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
    [179-80] Athāyasmā aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā
somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha.
Tattha 2- sunāgo so mayā dinnoti tadā mahādhanaseṭṭhi hutvā sabbaṃ
sāpateyyaṃ dānamukhe vissajjanasamaye sattappatiṭṭho sundaro nāgo hatthirājā
mayā dinno ahosi. Taṃ dassento īsādantotiādimāha. Īsādanto
rathaīsappamāṇadanto, so mayā dinno hatthināgo. Urūḷhavāti
rājāvahanayoggasamattho, rājāraho vā. Setacchattoti alaṅkāratthāya
upaṭṭhahanasetacchattasahitoti attho. Pasobhitoti ārohapariṇāhavā rūpasobhāhi
sampannoti attho. Sakappano sahatthipoti hatthialaṅkārasahito hatthigopakasahitoti
attho. Itthambhūto hatthināgo padumuttarassa bhagavato mayā dinnoti attho.
    [181] Mayā bhattaṃ kāretvānāti mayā kārāpitavihāre vasantānaṃ
koṭisaṅkhānaṃ bhikkhūnaṃ niccabhattaṃ paṭṭhapetvā mahesino niyyādesinti sambandho.
@Footnote: 1 Sī.,Ma. thullakoṭaṭhitaṃ.            2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati.
    [183] Jalajuttamanāmakoti jalato jāto jalajo. Kiṃ taṃ? padumaṃ,
padumena samānanāmattā uttamattā ca padumuttaro nāma bhagavāti attho.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
                   Raṭṭhapālattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
                   Chappaññāsamamahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
                  Iti visuddhajanavilāsiniyā apadānaṭṭhakathāya
          ettāvatā buddhapaccekabuddhasāvakattherāpadānaṭṭhakathā samattā.
                         ---------------
                             Nigamanakathā
     sīhaḷadīpake appicchatādiguṇavantānaṃ theravaṃsappadīpānaṃ ānandattherādīnaṃ
sabbasattānaṃ taṇhāmānadiṭṭhādayo chedananiggahavivecanādyatthaṃ sattahi māsehi
ativiya ārādhanena laddhakosallena bodhisambhāraṃ gavesantena satidhitigativīriya-
parakkamantena mahāsamantaguṇasobhanena tipiṭakadharena paṇḍitena ābhataṃ imaṃ
apadānaṭṭhakathaṃ sabbo sadevaloko jānātūti.
                    Anena lobhādimalā pajānaṃ
                    cakkhādirogā vividhā ca dukkhā
                    kalahādibhayā dukkhitā jātā 1-
                    corādayonatthakarā ca loke.
                    Nassantu me pañca verā ca pāpā
                    nassantu gimhe yathā vuṭṭhivātā
                    aṭṭhaṅgikamaggavarena patvā
                    nibbānapuraṃ paṭipādayāmi.
              Sabbadiṭṭhiñca maddanto   rāgadosādipāpake
              saṃsāravaṭṭaṃ chinditvā    upemi saggamokkhake.
              Āṇākhettamhi sabbattha  avīcimhi bhavaggato
              sabbe dhammānuyāyantu   tayo lokā utupi cāti.
                        Apadānaṭṭhakathā samattā.
                           ----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 50 page 331-372. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=7129              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=7129              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=140              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=4042              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=4921              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=4921              Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]