ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                       3. Dipankarabuddhavamsavannana
     rammanagaravasinopi te upasaka buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam
datva puna bhagavantam bhuttavim onitapattapanim malagandhadihi pujetva
vanditva dananumodanam sotukama upanisidimsu. Atha sattha tesam paramamadhuram
hadayangamam dananumodanamakasi:-
              "danam nama sukhadinam       nidanam paramam matam
               nibbanam pana sopanam      patitthati pavuccati.
               Danam tanam manussanam      danam bandhu parayanam
               danam dukkhadhipannanam      sattanam parama gati.
               Dukkhanittharanatthena        danam navati dipitam
               bhayarakkhanato danam        nagaranti ca vannitam.
               Danam durasadatthena       vuttamasivisoti ca
               danam lobhamaladihi        padumam anupalittato.
               Natthi danasamo loke     purisassa avassayo
               patipajjatha tasma tam       kiriyajjhasayena ca.
               Saggalokanidanani        danani patima idha
               ko hi nama naro loke   na dadeyya hite rato.
               Sutva devesu sampattim    ko naro danasambhavam
               na dajja sukhappadam danam 1- danam cittappamodanam.
               Danena patipannena       accharaparivarito
               ramate suciram kalam        nandane suranandane.
                     Pitimularam vindati data
                     garavamasmim gacchati loke
                     kittimanantam 2- yati ca data
                     vissaniyo hoti ca data.
               Datva danam yati naro so  bhogasamiddhim dighancayu 3-
               sussaratampi ca vindati rupam    sagge saddhim kilati deveti 4-
               vimanesu thatva nana     mattamayurabhirutesu.
               Corarirajodakapavakanam    dhanam asadharanameva danam
               dadati tam savakananabhumim     paccekabhumim pana buddhabhumin"ti-
evamadina nayena dananumodanam katva dananisamsam pakasetva tadanantaram
silakatham kathesi. Silam nametam idhalokaparalokasampattinam mulam.
               Silam sukhanam paramam nidanam     silena sili tidivam payati
               silam hi samsaramupagatassa     tananca lenanca parayananca.
@Footnote: 1 Si.,i. sukhasandanam   2 Si.,i. khyatimanantam   3 Si.,i. dighancayum
@4 Si. kila tidivehi
                     Avassayo silasamo jananam
                     kuto pananno idha va parattha
                     silam gunanam parama patittha
                     yatha dhara thavarajangamanam.
              Silam kireva kalyanam          silam loke anuttaram
              ariyavuttisamacaro          yena vuccati silava. 1-
     Silalankarasamo alankaro natthi, silagandhasamo gandho natthi, silasamam
kilesamalavisodhanam natthi, silasamam parilahupasamam natthi, silasamam kittijananam natthi,
silasamam saggarohanasopanam natthi, nibbananagarappavesane ca silasamam dvaram
natthi. Yathaha:-
             "sobhantevam na rajano       muttamanivibhusita
              yatha sobhanti yatino         silabhusanabhusita.
              Silagandhasamo gandho          kuto nama bhavissati
              yo samam anuvate ca         pativate ca vayati. 2-
                      Na pupphagandho pativatameti
                      na candanam taggaramallika va
                      satanca gandho pativatameti
                      sabba disa sappuriso pavayati.
               Candanam tagaram vapi          uppalam atha vassiki
               etesam gandhajatanam        silagandho anuttaro. 3-
@Footnote: 1 khu.ja. 27/469/120 (sya)
@2 visuddhi. 1/12 (sya)                   3 khu.dha. 25/54-5/26
               Na ganga yamuna capi 1-    sarabhu va sarasvati 2-
               ninnaga vaciravati          mahi vapi mahanadi.
               Sakkunanti visodhetum         tam malam idha paninam
               visodhayati sattanam          yam ve silajalam malam.
               Na tam sajalada vata        na capi haricandanam
               neva hara na manayo       na candakiranankuRa.
               Samayantidha sattanam          parilaham surakkhitam
               yam sameti idam ariyam         silam accantasitalam.
               Attanuvadadibhayam          viddhamsayati sabbada 3-
               janeti kittihasanca 4-      silam silavato 5- sada.
               Saggarohanasopanam         annam silasamam kuto
               dvaram va pana nibbana-     nagarassa pavesane.
               Gunanam mulabhutassa           dosanam balaghatino
               iti silassa janatha         anisamsamanuttaran"ti. 6-
     Evam bhagava silanisamsam dassetva "idam pana silam nissaya ayam saggo
labhati"ti dassanattham tadanantaram saggakatham kathesi. Ayam saggo nama ittho kanto
manapo ekantasukho niccamettha kila niccam sampattiyo labhanti. Catumaharajika
deva navutivassasatasahassani dibbasukham dibbasampattim patilabhanti. Tavatimsa
tisso vassakotiyo satthi ca vassasatasahassaniti evamadisaggagunapatisamyuttakatham
@Footnote: 1 visuddhi. vapi              2 visuddhi. sarassati (sya)
@3 visuddhi. sabbaso (sya)      4 kittim hasanca (sya.), Si.,i. kittisatanca
@5 silavatam (sya)
@6 vinneyyam, anisamsakathamukham (sya) visuddhi. 1/11-12 (sya)
Kathesi. Evam saggakathaya palobhetva puna "ayampi saggo anicco adhuvo na tattha
chandarago katabbo"ti kamanam adinavam okaram sankilesam nekkhamme anisamsanca
pakasetva amatapariyosanam dhammakatham kathesi. Evam tassa mahajanassa dhammam desetva
ekacce saranesu ca ekacce pancasilesu ca ekacce sotapattiphale ca
ekacce sakadagamiphale ekacce anagamiphale ekacce catusupi phalesu
ekacce tisu vijjasu ekacce chasu abhinnasu ekacce atthasu samapattisu
patitthapetva utthayasana rammanagarato nikkhamitva sudassanamahaviharameva
pavisi. Tena vuttam:-
       [1] "tada te bhojayitvana      sasamgham lokanayakam
           upagacchum saranam tassa         dipankarassa satthuno.
       [2] Saranagamane kanci          niveseti tathagato
           kanci pancasu silesu         sile dasavidhe param.
       [3] Kassaci deti samannam        caturo phalamuttame
           kassaci asame dhamme        deti so patisambhida.
       [4] Kassaci varasamapattiyo       attha deti narasabho
           tisso kassaci vijjayo      chalabhinna pavecchati.
       [5] Tena yogena janakayam       ovadati mahamuni
           tena vittharikam asi        lokanathassa sasanam.
       [6] Mahahanusabhakkhandho          dipankarasanamako
           bahu jane tarayati          parimoceti duggatim.
       [7] Bodhaneyyam janam disva       satasahassepi yojane
           khanena upagantvana         bodheti tam mahamuni"ti.
     Tattha teti te rammanagaravasino upasaka. Sarananti ettha saranam
saranagamanam saranassa gantva ca veditabba. Sarati himsati vinasetiti saranam,
kim tam? ratanattayam. Tam pana saranagatanam teneva saranagamanena bhayam santasam dukkham
duggatim parikkilesam hanati himsati vinasetiti sarananti vuccatiti. Vuttanhetam:-
               "ye keci buddham saranam gatase
                na te gamissanti apayabhumim 1-
                pahaya manusam deham
                devakayam paripuressanti. 2-
                Ye keci dhammam saranam gatase
                na te gamissanti apayabhumim 1-
                pahaya manusam deham
                devakayam paripuressanti. 2-
                Ye keci samgham saranam gatase
                na te gamissanti apayabhumim 1-
                pahaya manusam deham
                devakayam paripuressanti"ti. 2-
     Saranagamanam nama ratanattayaparayanakarappavatto cittuppado. Saranassa
ganta nama tamsamangipuggalo. Evam tava saranam saranagamanam saranassa ganta
cati idam tayam veditabbam.
     Tassati tam dipankaram, upayogatthe samivacanam datthabbam. "upagacchum saranam
tattha"tipi patho. Satthunoti sattharam. Saranagamane kanciti kanci puggalam
@Footnote: 1 Si.,i. apayam     2 di.maha. 10/332/217, sam.sa. 15/37/30
Saranagamane nivesetiti attho. Kincapi paccuppannavasena vuttam, atitakalavasena
pana attho gahetabbo. Esa nayo sesesupi. "kassaci saranagamane"tipi patho,
tassapi soyevattho. Kanci pancasu silesuti kanci puggalam pancasu viratisilesu
nivesesiti attho. "kassaci pancasu silesu"tipi patho, soyevattho. Sile
dasavidhe paranti aparam puggalam dasavidhe sile nivesesiti attho. "kassaci kusale
dasa"tipi patho, tassa kanci puggalam dasa kusaladhamme samadapesiti attho.
Kassaci deti samannanti ettha paramatthato samannanti maggo vuccati. Yathaha:-
           "katamanca bhikkhave samannam? ayameva ariyo atthangiko
       maggo, seyyathidam? sammaditthi .pe. Sammasamadhi. Idam vuccati
       bhikkhave samannan"ti. 1-
     Caturo phalamuttameti cattari uttamani phalaniti attho. Makaro
padasandhikaro. Lingavipariyasena vuttam. Yathopanissayam cattaro magge cattari ca
samannaphalani kassaci adasiti attho. Kassaci asame  dhammeti kassaci asadise
cattaro patisambhidadhamme adasi.
     Kassaci varasamapattiyoti kassaci pana nivaranavigamena padhanabhuta attha
samapattiyo adasi. Tisso kassaci vijjayoti kassaci puggalassa upanissayavasena
dibbacakkhunanapubbenivasanussatinanaasavakkhayanananam vasena tisso vijjayo.
Chalabhinna pavecchatiti cha abhinnayo kassaci adasi.
     Tena yogenati tena nayena tenanukkamena ca. Janakayanti janasamuham.
Ovadatiti ovadi. Kalavipariyasena vuttanti veditabbam. Ito uparipi idisesu
@Footnote: 1 sam. maha. 19/35-6/19
Atitakalavaseneva attho gahetabbo. Tena vittharikam asiti tena dipankarassa
bhagavato ovadena anusasaniya vittharikam vitthatam visalibhutam sasanam ahosi.
     Mahahanuti mahapurisanam kira dvepi hanuni paripunnani dvadasiya
pakkhassa candasadisakarani hontiti mahantani hanuni yassa so mahahanu,
sihahanuti vuttam hoti. Usabhakkhandhoti usabhasseva khandho yassa bhavati, so usabhakkhandho.
Suvattitasuvannalingasadisarucirakkhandho samavattacarukkhandhoti attho. 1-
Dipankarasanamakoti dipankarasanamo. Bahu jane tarayatiti bahu buddhaveneyyajane
taresi. Parimocetiti parimocesi. Duggatinti duggatito. Nissakkatthe
upayogavacanam.
     Idani taranaparimocanakaranakaradassanattham 2- "bodhaneyyam janan"ti gatha
vutta. Tattha bodhaneyyam jananti bodhaneyyam pajam, ayameva va patho. Disvati
buddhacakkhuna va samantacakkhuna va disva. Satasahassepi yojaneti
anekasatasahassepi yojane thitam. Idam pana dasasahassiyamyeva sandhaya vuttanti datthabbam.
     Dipankaro kira sattha buddhattam patva bodhimule sattasattaham
vitinametva atthame sattahe mahabrahmuno dhammajjhesanam patinnaya
sunandarame dhammacakkam pavattetva kotisatam devamanussanam dhammamatam payesi.
Ayam pathamo abhisamayo ahosi.
     Atha sattha attano puttassa samavattakkhandhassa usabhakkhandhassa nama
nanaparipakam natva tam atrajam pamukham katva rahulovadasadisam dhammam desetva
devamanussanam navutikotiyo dhammamatam payesi. Ayam dutiyo abhisamayo ahosi.
@Footnote: 1 Ma. suvattacarukkhandhoti attho    2 Si. taranaparimocanakaradassanattham
     Puna bhagava amaravatinagaradvare mahasirisarukkhamule yamakapatihariyam katva
mahajanassa bandhanamokkham devaganaparivuto divasakaratirekajutivisarabhavane 1- tavatimsabhavane
paricchattakamule paramasitale pandukambalasilatale nisiditva sabbadevaganapitisanjananim
attano jananim sumedhadevim pamukham katva sabbalokaviditavisuddhidevo devadevo
dipankaro bhagava sabbasattahitakaram paramatirekagambhirasukhumam buddhivisadakaram sattappakaranam
abhidhammapitakam desetva navutidevakotisahassanam dhammamatam payesi. Ayam tatiyo
abhisayo ahosi. Tena vuttam:-
       [8] "pathamabhisamaye buddho        kotisatamabodhayi
           dutiyabhisamaye natho         navutikotimabodhayi.
       [9] Yada ca devabhavanamhi         buddho dhammamadesayi
           navutikotisahassanam           tatiyabhisamayo ahu"ti.
     Dipankarassa pana bhagavato tayo savakasannipata ahesum. Tattha
sunandarame kotisatasahassanam pathamo sannipato ahosi. Tena vuttam:-
      [10] "sannipata tayo asum       dipankarassa satthuno
           kotisatasahassanam            pathamo asi samagamo"ti.
     Athaparena samayena dasabalo catuhi bhikkhusatasahassehi parivuto
gamanigamanagarapatipatiya mahajananuggaham karonto carikam caramano anukkamena
ekasmim padese mahajanakatasakkaram sabbalokavissutam amanussapariggahitam atibhayanakam
olambambudharaparicumbitakutam vividhasurabhitaru kusumavasitakutam nanamigaganavicaritakutam
naradakatam nama paramaramaniyam pabbatam sampapuni. So kira pabbato naradena
nama yakkhena pariggahito ahosi. Tattha pana tassa yakkhassa anusamvaccharam
mahajano manussabalim upasamharati.
@Footnote: 1 Si.,i....juti viya surabhavane
     Atha dipankaro kira bhagava tassa mahajanassa upanissayasampattim disva
tato bhikkhusamgham catuddisam pesetva adutiyo asahayo mahakarunabalavasangatahadayo
tanca yakkham vinetum tam naradapabbatam abhiruhi. Atha so manussabhakkho
sakahitanirapekkho paravadhadakkho yakkho makkham asahamano kodhaparetamanaso dasabalam
bhimsapetva palapetukamo tam pabbatam calesi. So kira pabbato tena
caliyamano bhagavato anubhavena tasseva matthake patamano viya ahosi.
     Tato so bhito "handa nam aggina jhapessami"ti mahattam atibhimadassanam
aggikkhandham nibbattesi. So aggikkhandho pativate khitto viya attanova dukkham
janesi, na pana bhagavato civare amsumattampi daddhum samattho ahosi. Yakkho pana
"samano daddho, na daddho"ti olokento dasabalam saradasamayavimalakaranikaram
sabbajanaratikaram rajanikaramiva sitalajalatalagatakamalakanikaya nisinnam viya bhagavantam
disva cintesi "aho ayam samano mahanubhavo, yam  yam imassaham anattham
karomi, so so mamupariyeva patati, imam pana samanam muncitva annam me
patisaranam parayanam natthi, pathaviyam upakkhalita pathavimyeva nissaya utthahanti,
handaham imamyeva samanam saranam gamissami"ti.
     Athevam pana so cintetva bhagavato cakkalankatatalesu padesu sirasa
nipatitva "accayo mam bhante accagama"ti vatva bhagavantam saranam agamasi.
Athassa bhagava anupubbikatham kathesi. So desanapariyosane dasahi yakkhasahassehi
saddhim sotapattiphale patitthahi. Tasmim kira divase sakalajambudipatalavasino
manussa tassa balikammattham ekekagamato ekekam purisam aharimsu. Annanca
bahutilatandulakulatthamuggamasadim sappinavanitatelamadhuphanitadinca aharimsu. Atha
so yakkho tam divasam abhatatanduladikam sabbam tesamyeva datva te
balikammatthaya anitamanusse dasabalassa niyyatesi.
     Atha sattha te manusse ehibhikkhupabbajjaya pabbajetva anto
sattaheyeva sabbe arahatte patitthapetva maghapunnamaya kotisatabhikkhumajjhagato
caturangasamannagate sannipate patimokkhamuddisi. Caturangani nama
sabbeva ehibhikkhu honti, sabbe chalabhinna honti, sabbe anamantitava
agata, pannarasuposathadivaso cati imani cattari angani nama. Ayam dutiyo
sannipato ahosi. Tena vuttam:-
      [11] "puna naradakutamhi         pavivekagate jine
           khinasava vitamala         samimsu sattakotiyo"ti.
     Tattha pavivekagateti ganam pahaya gate. Samimsuti sannipatimsu.
     Yada pana dipankaro lokanayako sudassananamake pabbate
vassavasamupagacchi, tada kira jambudipavasino manussa anusamvaccharam giraggasamajjam
karonti. Tasmim kira samajje sannipatita manussa dasabalam disva dhammakatham
sutva tatra pasiditva pabbajimsu. Mahapavaranadivase sattha tesam ajjhasayanukulam
vipassanakatham kathesi. Tam sutva te sabbe sankhare sammasitva vipassananupubbena
magganupubbena ca arahattam papunimsu. Atha sattha navutikotisahassehi saddhim
pavaresi. Ayam tatiyo sannipato ahosi. Tena vuttam:-
      [12] "yamhi kale mahaviro      sudassanasiluccaye
           navutikotisahassehi          pavaresi mahamuni.
           Ahantena samayena          jatilo uggatapano
           antalikkhamhi carano         pancabhinnasu paragu"ti.
     Ayam gatha atthasaliniya dhammasangahatthakathaya nidanavannanaya dipankara-
buddhavamse 1- likhita. Imasmim pana buddhavamse natthi. Natthibhavoyeva panassa
yuttataro. Kasmati ce? hettha sumedhakathasu kathitattati.
     Dipankare kira bhagavati dhammam desente dasasahassananca
visatisahassananca 2- dhammabhisamayo ahosiyeva. Ekassa pana dvinnam tinnam
catunnanti ca adivasena abhisamayanam anto natthi. Tasma dipankarassa bhagavato
sasanam vittharikam bahujannam ahosi. Tena vuttam:-
      [13] "dasavisasahassanam          dhammabhisamayo ahu
           ekadvinnam abhisamayo       gananato asankhiyo"ti.
     Tattha dasavisasahassananti dasasahassanam visatisahassananca. Dhammabhisamayoti
catusaccadhammappativedho. Ekadvinnanti ekassa ceva dvinnanca. Tinnam catunnam
.pe. Dasannantiadina nayena asankhyeyyati attho. Evam asankhyeyyabhi-
samayatta ca vittharikam mahantappattam bahuhi panditehi devamanussehi niyyanikanti
jannam 3- janitabbam adhisilasikkhadihi iddhanca samadhiadihi phitanca ahosi. Tena
vuttam:-
      [14] "vittharikam bahujannam        iddham phitam ahu tada
           dipankarassa bhagavato         sasanam suvisodhitan"ti.
     Tattha suvisodhitanti sutthu bhagavata sodhitam visuddham katam. Dipankaram kira
sattharam sabbakalam chalabhinnanam mahiddhikanam bhikkhunam cattari satasahassani
parivarenti. Tena ca samayena ye sekkha kalakiriyam karonti, te garahita
@Footnote: 1 abhi.A. 1/76-7      2 Ma. visatisacattalisasahassananca     3 Si.,i. natanca
Bhavanti, sabbe khinasava hutvava parinibbayantiti adhippayo. Tasma hi tassa
bhagavato sasanam supupphitam susamiddham khinasavehi bhikkhuhi ativiya sobhittha. Tena
vuttam:-
      [15] "cattari satasahassani       chalabhinna mahiddhika
           dipankaram lokavidum           parivarenti sabbada.
      [16] Ye keci tena samayena      jahanti manusam bhavam
           appattamanasa sekha       garahita bhavanti te.
      [17] Supupphitam pavacanam           arahantehi tadihi
           khinasavehi vimalehi         upasobhati sabbada"ti.
     Tattha cattari satasahassaniti gananaya dassita evam dassitaganana ime
bhikkhuti dassanattham "../../bdpicture/chalabhinna mahiddhika"ti vuttanti evamattho gahetabbo.
Atha va chalabhinna mahiddhikati chalabhinnanam mahiddhikananti samiatthe
paccattavacanam datthabbam. Parivarenti sabbadati niccakalam dasabalam parivarenti,
bhagavantam muncitva katthaci na gacchantiti adhippayo. Tena samayenati tasmim
samaye. Ayam pana samayasaddo samavayadisu navasu atthesu dissati. Yathaha:-
           "samavaye khane kale      samuhe hetuditthisu
            patilabhe pahane ca       pativedhe ca dissati"ti. 1-
     Idha so kale datthabbo, tasmim kaleti attho. Manusam bhavanti
manussabhavam. Appattamanasati appattam anadhigatam manasam yehi te appamattamanasa.
Manasanti ragassa ca cittassa ca arahattassa ca adhivacanam. "antalikkhacaro
@Footnote: 1 su.vi. 1/1/31, pa.su. 1/1/8, sa.pa. 1/1/8, mano.pu. 1/1/8,
@khuddaka.A. 92, abhi.A. 1/104
Paso, yvayam carati manaso"ti 1- hi ettha pana rago "manaso"ti vutto.
"cittam mano manasam hadayam pandaran"ti 2- ettha cittam. "appattamanaso sekho,
kalam kayira janesuta"ti 3- ettha arahattam. Idhapi arahattameva adhippetam. 4-
Tasma appattaarahattaphalati attho. Sekhati kenatthena sekha?
sekhadhammapatilabhatthena sekha. Vuttanhetam "kittavata nu kho bhante sekho hotiti? idha
bhikkhave bhikkhu sekhaya sammaditthiya samannagato hoti .pe. Sekhena
sammasamadhina samannagato hoti. Ettavata kho bhikkhave sekho hoti"ti. 5-
Apica sikkhantiti sekha. Vuttanhetam "sikkhati, sikkhatiti kho bhikkhu tasma
sekhoti vuccati. Kinca sikkhati? adhisilampi sikkhati, adhicittampi sikkhati,
adhipannampi sikkhatiti kho bhikkhu tasma sekhoti vuccati"ti. 6-
     Supupphitanti sutthu vikasitam. Pavacananti pasattham vacanam, vuddhippattam va
vacanam pavacanam, pavacanameva pavacanam, sasananti attho. Upasobhatiti abhirajati
ativirocati. Sabbadati sabbakalam. "upasobhati sadevake"tipi patho.
     Tassa dipankarassa bhagavato rammavati nama nagaram ahosi, sudevo nama
khattiyo pita, sumedha nama devi mata, sumangalo ca tisso cati dve
aggasavaka, sagato nama upatthako, nanda ca sunanda cati dve
aggasavika. Bodhi tassa bhagavato pipphalirukkho ahosi, asitihatthubbedho,
satasahassavassani ayuti. Kim panimesam jatanagaradinam dassane payojananti ce?
vuccate:- yassa yadi neva jatanagaram na pita na mata pannayeyya, imassa
pana neva jatanagaram na pita na mata pannayati, devo va sakko va
@Footnote: 1 vi. 4/33/28, sam.sa. 15/151/135
@2 abhi.sam. 34/6/22, abhi.vi. 35/184/103,
@khu.maha. 29/4/3, khu.cula. 30/630/303 (sya)
@3 sam.sa. 15/159/146        4 abhi.A. 1/190
@5 sam.maha. 19/13/11        6 an.tika. 20/86/225
Yakkho va maro va brahma va esa manne, devanampi idisam patihariyam
anacchariyanti mannamana na sotabbam na saddahitabbam manneyyum, tato
abhisamayo na bhaveyya, asati abhisamaye niratthako buddhuppado bhaveyya, aniyyanikam
sasanam, tasma sabbabuddhanam jatanagaradiko paricchedo dassetabbo. Tena
vuttam:-
      [18] "nagaram rammavati nama        sudevo nama khattiyo
           sumedha nama janika        dipankarassa satthuno.
      [19] 1- Dasa vassahassani        agaram ajjhavasi jino
           hamsa konca mayura ca      tayo pasadamuttama.
      [20] Tini satasahassani           nariyo samalankata
           paduma nama sa nari       usabhakkhandho nama atrajo.
      [21] Nimitte caturo disva       hatthiyanena nikkhami
           anunadasamasani            padhanam padahi jino.
      [22] Padhanacaram caritvana        abujjhi manasa muni
           brahmuna yacito santo     dipankaro mahamuni.
      [23] Vattacakko mahaviro        nandarame vasi jino
           nisinno sirisamulamhi         akasi titthiyamaddanam. 1-
      [24] Sumangalo ca tisso ca       ahesum aggasavaka
           sagato namupatthako       dipankarassa satthuno.
      [25] Nanda ceva sunanda ca      ahesum aggasavika
           bodhi tassa bhagavato         pipphaliti pavuccati.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. atthakathayam ima gathayo na dissanti
      [26] 1- Tapussabhallika nama      ahesum aggupatthaka
           sirima sona upatthika      dipankarassa satthuno. 1-
      [27] Asitihatthamubbedho          dipankaro mahamuni
           sobhati diparukkhova          salarajava phullito
           2- pabha niddhavati tassa     samanta dasayojane. 2-
      [28] Satasahassavassani           ayu tassa mahesino
           tavata titthamano so      taresi janatam bahum.
      [29] Jotayitvana saddhammam        santaretva mahajanam
           jalitva aggikkhandhova       nibbuto so sasavako.
      [30] Sa ca iddhi so ca yaso     tani ca padesu cakkaratanani
           sabbam tamantarahitam 3-        nanu ritta sabbasankhara"ti.
           4- Dipankaro jino sattha    nandaramamhi nibbuto
           tattheva tassa jinathupo       chattimsubbedhayojano.
           Pattacivaram parikkharam         paribhoganca satthuno
           bodhimule tada thupo        tiyojanasamuggato"ti. 4-
     Tattha sudevo nama khattiyoti sudevo namassa khattiyo pita ahositi
attho. Janikati janetti. Pipphaliti pilakkhakapitanarukkho bodhi. Asitihatthamubbedhoti
asitihattham uccaggato. Diparukkhovati sampajjalitadipamalakulo diparukkho viya
arohaparinahasanthanaparipurisampanno dvattimsavaralakkhananubyanjanasamalankatasariro
vipphuritaramsijalavisarataraganasamujjalamiva gaganatalam bhagava dharamanakale.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. ayam gatha na dissati   2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
@3 Si.,ka. samantarahitam        4-4 cha.Ma. buddhavamsatthakathayam ima gathayo na dissanti
Sobhatiti sobhittha. Salarajava phullitoti pupphito sabbaphaliphullo salarajarukkho
viya ca sabbaphaliphullo yojanasatubbedho paricchatto viya ca asitihatthubbedho
bhagava ativiya sobhati.
     Satasahassavassaniti vassasatasahassani tassa ayuti attho. Tavata
titthamanoti tavatakam kalam titthamano. Janatanti janasamuham. Santaretva
mahajananti tarayitva mahajanam. "santaretva sadevakan"tipi patho, tassa
sadevakam lokanti attho. Sa ca iddhiti sa ca sampatti anubhavo. So ca
yasoti so ca parivaro. Sabbam tamantarahitanti tam sabbam vuttappakaram
sampattijatam antarahitam apagatanti 1- attho. Nanu ritta sabbasankharati sabbe
pana sankhatadhamma nanu ritta tuccha, niccasaradirahitati attho.
     Ettha pana nagaradiparicchedo paliyamagatova. Sambahulavaro nagato,
so anetva dipetabbo. Seyyathidam? puttaparicchedo bhariyaparicchedo
pasadaparicchedo agaravasaparicchedo natakitthiparicchedo abhinikkhamanaparicchedo
padhanaparicchedo viharaparicchedo upatthakaparicchedoti. Etesampi dipane karanam
hettha vuttameva. Tassa pana dipankarassa bhariyanam tisatasahassam 2- ahosi.
Tassa aggamahesi paduma nama, tassa pana putto usabhakkhandho nama. Tena
vuttam:-
         "bhariya paduma nama           vibuddhapadumanana
          atrajo usabhakkhandho          dipankarassa satthuno.
          Hamsa konca mayurakkhya      pasadapi tayo mata
          dasa vassasahassani            agaram avasi kira.
@Footnote: 1 Si.,i. sabbam samantarahitanti vuttapakarasampattiyo ta antarahita apagatati
@2 Si.,i. satasahassam
          Hatthiyanena nikkhanto         nandarame jino vasi
          mando namassupatthako        lokanandakaro kira"ti.
     Sabbabuddhanam pana panca vemattani honti ayuvemattam pamanavemattam
kulavemattam padhanavemattam rasmivemattanti. Tattha ayuvemattam nama keci dighayuka
honti keci appayuka. Tatha hi dipankarassa pana bhagavato vassasatasahassam
ayuppamanam ahosi, amhakam bhagavato vassasatam.
     Pamanavemattam nama keci digha honti keci rassa. Tatha hi
dipankaro asitihatthappamano ahosi, amhakam pana bhagava attharasahatthappamano.
     Kulavemattam nama keci khattiyakule nibbattanti keci brahmanakule.
Tatha hi dipankaradayo khattiyakule nibbattimsu, kakusandhakonagamanadayo
brahmanakule.
     Padhanavemattam nama kesanci padhanam ittarameva hoti yatha kassapassa
bhagavato, kesanci addhaniyam amhakam bhagavato viya.
     Rasmivemattam nama mangalassa bhagavato sarirarasmim dasasahassilokadhatum
pharitva atthasi. Amhakam bhagavato byamamattam. Tatra rasmivemattam ajjhasayapatibaddham
hoti. Yo yattakam icchasi, tassa tattakam sarirappabha pharati. Mangalassa pana
"dasasahassilokadhatum pharatu"ti ajjhasayo ahosi, patividdhagunesu pana kassaci
vemattam nama natthi. 1-
     Tatha sabbabuddhanam cattari avijahitatthanani nama honti. Bodhipallanko
avijahito ekasmimyeva thane hoti. Dhammacakkappavattanatthanam isipatane
@Footnote: 1 su.vi. 2/19
Migadaye avijahitameva hoti. Devorohanakale sankassanagaradvare pathamapadakkamo
avijahitova hoti. Jetavane gandhakutiya cattari mancapadatthanani
avijahitaneva honti. Viharopi avijahitova. So pana khuddako va mahanto
va hoti.
     Aparam pana amhakamyeva bhagavato sahajataparicchedanca nakkhattaparicchedanca
visesam, amhakam sabbannubodhisattena kira saddhim rahulamata anandatthero
channo kanthako assaraja nidhikumbha mahabodhirukkho kaludayiti imani
satta sahajatani. Mahapuriso kira uttarasalhanakkhatteneva matukucchim okkami,
mahabhinikkhamanam nikkhami, dhammacakkam pavattesi, yamakapatihariyam akasi.
Visakhanakkhattena jato ca abhisambuddho ca parinibbuto ca, maghanakkhattena tassa
savakasannipato ceva ayusankharavosajjananca ahosi, assayujanakkhattena
devorohananti ettakam aharitva dipetabbam. Ayam sambahulavaraparicchedo.
Sesagatha suuttana evati.
     Iti bhagava dipankaro yavatayukam thatva sabbabuddhakiccam katva anukkamena
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi.
     Yasmim kira kappe dipankaradasabalo udapadi, tasmim annepi tanhankaro
medhankaro saranankaroti tayo buddha ahesum. Tesam santike bodhisattassa
byakaranam natthi. Tasma te idha na dassita. Atthakathayam pana tamha kappa
adito patthayuppannuppanne sabbabuddhe dassetum idam vuttam:-
          "tanhankaro medhankaro        athopi saranankaro
           dipankaro ca sambuddho        kondanno dvipaduttamo.
           Mangalo ca sumano ca         revato sobhito muni
           anomadassi padumo           narado padumuttaro.
           Sumedho ca sujato ca        piyadassi mahayaso
           atthadassi dhammadassi          siddhattho lokanayako.
           Tisso phusso ca sambuddho     vipassi sikhi vessabhu
           kakusandho konagamano        kassapo capi nayako.
           Ete ahesum sambuddha       vitaraga samahita
           sataramsiva uppanna           mahatamavinodana
           jalitva aggikkhandhava        nibbuta te sasavaka"ti.
                 Ettavata natisankhepavittharavasena kataya
                    madhuratthavilasiniya buddhavamsaatthakathaya
                     dipankarabuddhavamsavannana nitthita.
                       Nitthito pathamo buddhavamso.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 174-193. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=3893&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=3893&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=182              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=6874              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=8538              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=8538              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]