ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                        5. Mangalabuddhavamsavannana
     kondanne kira satthari parinibbute tassa sasanam vassasatasahassam
pavattittha. Buddhanubuddhanam savakanam antaradhanena sasanamassa antaradhayi.
Kondannassa pana aparabhage ekamasankhyeyyamatikkamitva ekasmimyeva kappe
cattaro buddha nibbattimsu mangalo, sumano, revato, sobhatoti. Tattha mangalo
pana lokanayako kappasatasahassadhikani solasa asankhyeyyani paramiyo puretva
tusitapure nibbattitva tattha yavatayukam thatva pancasu pubbanimittesu
uppannesu buddhakolahalam nama udapadi, tada dasasahassacakkavale devatayo ekasmim
cakkavale sannipatitva ayacanti:-
         "kalo kho te mahavira        uppajja matukucchiyam
          sadevakam tarayanto           bujjhassu amatam padan"ti. 5-
@Footnote: 1 pali. siridharo buddho       2 cha.Ma. candarame manorame
@3 cha.Ma. nibbayi            4 cha.Ma. sattayojaniko kato
@5 khu.buddha. 33/1/413 (sya)
     Evam devehi ayacito katapancavilokano tusita kaya cavitva
sabbanagaruttame uttaranagare anuttarassa uttarassa nama ranno kule uttaraya
nama deviya kucchismim patisandhim ganhi. Tada anekani patihariyani paturahesum.
Tani dipankarabuddhavamse vuttanayeneva veditabbani. Tassa uttaraya kira
mahadeviya kucchismim sabbalokamangalassa mangalassa mahasattassa patisandhiggahanato
patthaya sarirappabha rattindivam asitihatthappamanam padesam pharitva candaloka-
suriyalokehi anabhibhavaniya hutva atthasi. Sa ca annenalokena vina attano
sarirappabhasamudayeneva andhakaram vidhamitva atthasatthiya dhatihi paricariyamana
vicarati.
     Sa kira devatahi katarakkha dasannam masanam accayena paramasurabhikusuma-
phaladharasakhavitape kamalakuvalayasamalankate rurusihabyagghagajagavayamahimsapasadavividhamigagana-
vicarite paramaramaniye uttaramadhuruyyane nama mangaluyyane mangalamahapurisam
vijayi. So jatamattova mahasatto sabba disa viloketva uttarabhimukho
sattapadavitiharena gantva asabhim vacam niccharesi. Tasminca khane sakaladasa-
sahassilokadhatusu devata dissamanasarira dibbamaladihi samalankatagatta tattha tattha
thatva jayamangalathutivacanani sampavattesum. Patihariyani vuttanayaneva. Namaggahanadivase
panassa lakkhanapathaka sabbamangalasampattiya jatoti "mangalakumaro "tveva
namam karimsu.
     Tassa kira yasava rucima sirimati tayo pasada ahesum. Yasavatidevippamukhani
timsanatakitthisahassani ahesum. Tattha mahasatto navavassasahassani dibbasukhasadisam
sukham anubhavitva yasavatiya aggamahesiya kucchismim silavam nama puttam labhitva
cattari nimittani disva alankatam pandaram nama sundaraturangavaramaruyha
Mahabhinikkhamanam nikkhamitva pabbaji. Tam pana pabbajantam tisso manussakotiyo
anupabbajimsu. Tehi parivuto mahapuriso attha mase padhanacariyamacari.
     Tato visakhapunnamaya uttaragame uttarasetthino dhitaya uttaraya nama
dinnam pakkhittadibbojam madhupayasam paribhunjitva surabhikusumalankate nilobhase
manorame salavane divaviharam vitinametva uttarena nama ajivakena dinna
attha tinamutthiyo gahetva asitanjanagirisankasam akkantavarakanakajalakutamva
sitacchayam vividhamigaganasampatavirahitam mandamaluteritaya ghanasakhaya samalankatam
naccantamiva pitiya virocamanam nagabodhim upasankamitva mattavaranagagami nagabodhim
padakkhinam katva pubbuttarapasse thatva atthapannasahatthavitthatam tinasantharam
santharitva tattha pallankam abhujitva caturangasamannagatam viriyam adhitthahitva
sabalam marabalam viddhamsetva pubbenivasadibbacakkhunanani patilabhitva
paccayakarasammasanam katva khandhesu aniccadivasena abhinivisitva anukkamena
anuttaram sammasambodhim patva:-
           "anekajatisamsaram          sandhavissam anibbisam
            gahakaram gavesanto        dukkha jati punappunam.
            Gahakaraka ditthosi         puna geham na kahasi
            sabba te phasuka        bhagga gahakutam visankhatam
            visankharagatam cittam         tanhanam khayamajjhaga"ti 1-
udanam udanesi.
     Mangalassa pana sammasambuddhassa annehi buddhehi adhikatara sarirappabha
ahosi. Yatha pana annesam sammasambuddhanam samanta asitihatthappamana va
@Footnote: 1 khu.dha. 25/153-4/44
Byamappamana va sarirappabha ahosi, na evam tassa. Tassa pana bhagavato
sarirappabha niccakalam dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. Tarugirigharapakara-
ghatakavatadayo suvannapattapariyonaddha viya ahesum. Navutivassasatasahassani ayu
tassa ahosi. Ettakam kalam candasuriyatarakadinam pabha natthi. Rattindivaparicchedo
na pannayittha. Diva suriyalokena viya 1- satta niccam buddhalokeneva
sabbakammani karonta vicarimsu. Sayam pupphanakakusumanam pato ca ravanakasakunadinanca
vasena loko rattindivaparicchedam sallakkhesi.
     Kim pana annesam buddhanam ayamanubhavo natthiti? no natthi. Tepi hi
Akankhamana dasasahassilokadhatum tato va bhiyyo abhaya phareyyum. Mangalassa
pana bhagavato pubbapatthanavasena annesam byamappabha viya sarirappabha niccameva
dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. So kira bodhisattakale vessantarattabhavasadise
attabhave saputtadaro vankapabbatasadise pabbate vasi. Atheko sabbajanavihethako
kharadathiko nama manussabhakkho mahesakkho yakkho mahapurisassa danajjhasayatam
sutva brahmanavannena upasankamitva mahasattam dve darake yaci. Mahasatto
"dadami brahmanassa puttake"ti hatthapahattho udakapariyantam pathavim kampento
dve darake adasi. Atha kho yakkho tassa passantasseva mahapurisassa tam
brahmanavannam pahaya analajalapingalavirupanayano visamavirupakutilabhimadatho
cipitakavirupanaso kapilapharusadighakeso navadaddhatalakkhandhasadisakayo hutva te darake
mulalakalapam viya gahetva khadi. Mahapurisassa yakkham oloketva mukhe vivatamatte
aggijalam viya lohitadharam uggirantam tassa mukham disvapi kesaggamattampi 1-
domanassam na uppajji. "sudinnam vata me danan"ti cintayato panassa sarire
@Footnote: 1 Ma.vina       2 Ma. appamattampi
Mahantam pitisomanassam udapadi. So "imassa me nissandena anagate imina
niharena rasmiyo nikkhamantu"ti patthanamakasi. Tassa tam patthanam nissaya
buddhabhutassa sarirato rasmiyo nikkhamitva ettakam thanam pharimsu.
     Aparampi pubbacariyam tassa atthi. Ayam kira bodhisattakale ekassa
buddhassa cetiyam disva "imassa buddhassa mama jivitam pariccajitum vattati"ti
dandadipikavethananiyamena sakalasariram vethapetva ratanamattamakulam satasahassagghanikam
suvannapatim sugandhasappissa purapetva tattha sahassavattiyo jaletva tam
sisenadaya sakalasariram jalapetva jinacetiyam padakkhinam karonto sakalarattim
vitinamesi. Evam yava arunuggamana vayamantassa lomakupamattampi usumam na
ganhi. Padumagabbham pavitthakalo viya ahosi. Dhammo hi namesa attanam
rakkhantam rakkhati. Tenaha bhagava:-
                   "dhammo have rakkhati dhammacarim
                    dhammo sucinno sukhamavahati
                    esanisamso dhamme sucinne
                    na duggatim gacchati dhammacari"ti. 1-
     Imassapi kammassa nissandena tassa sarirobhaso dasasahassilokadhatum
pharitva atthasi. 2- Tena vuttam:-
       [1] "kondannassa aparena      mangalo nama nayako
           tamam loke nihantvana      dhammokkamabhidharayi.
       [2] Atulasi pabha tassa        jinehannehi uttarim
           candasuriyappabham hantva      dasasahassi virocati"ti.
@Footnote: 1 khu.thera. 26/303/318, khu.ja. 27/1420, 2283/290. 473 (sya)
@2 abhi.A. 1/64
     Tattha tamanti lokandhakaranca hadayatamanca. Nihantvanati abhibhavitva. 1-
Dhammokkanti ettha ayam pana ukkasaddo suvannakaramusadisu anekesu
atthesu dissati. Tatha hi "sandasena jatarupam gahetva ukkamukhe
pakkhipeyya"ti 2- agatatthane suvannakaranam musa "ukka"ti veditabba.
"ukkam bandheyya, ukkam bandhitva ukkamukham alimpeyya"ti 2- agatatthane
kammaranam angarakapallam. "kammaranam yatha ukka, anto jhayati no bahi"ti 3-
agatatthane kammaruddhanam. "evamvipako ukkapato bhavissati"ti 4- agatatthane
vayuvego "ukka"ti vuccati. "ukkasu dhariyamanasu"ti 5- agatatthane dipika
"ukka"ti vuccati. Idhapi dipika ukkati adhippeta. 6- Tasma idha dhammamayam
ukkam abhidharayi, avijjandhakarapaticchannassa avijjandhakarabhibhutassa lokassa
dhammamayam ukkam dharesiti attho.
     Atulasiti atulya asi. Ayameva va patho, annehi buddhehi asadisa
ahositi attho. Jinedannehiti jinehi annehi. Candasuriyappabham hantvati
candasuriyanam pabham abhihantva dasasahassi virocatiti candasuriyalokam vina
buddhalokeneva dasasahassi virocatiti attho.
     Mangalasammasambuddho pana adhigatabodhinano bodhimuleyeva sattasattahani
vitinametva brahmuno dhammayacanam sampaticchitva "kassa nu kho aham dhammam
deseyyan"ti 7- upadharento attana saha pabbajitanam bhikkhunam tisso kotiyo
upanissayasampannam addasa. Athassa etadahosi "ime kulaputta mam pabbajantam
anupabbajita upanissayasampanna ca, te maya visakhapunnamaya vivekatthikena
@Footnote: 1 Ma. abhivihacca   2 Ma.u. 14/360/311     3 khu.ja. 28/631 (sya)
@4 di.Si. 9/24, 208/11, 69       5 di.Si. 9/159/49-50
@6 pa.su. 1/75/187
@7 vi.maha. 4/10/10, Ma.mu. 12/284/245, Ma.Ma. 13/340/322
Vissajjita sirivaddhananagaram upanissaya sirivanagahanam gantva viharanti, handaham
tattha gantva dhammam tesam desessami"ti attano pattacivaram gahetva hamsaraja
viya gaganatalamabbhuggantva sirivanagahane paccutthasi. Te ca bhikkhu bhagavantam
vanditva antevasikavattam dassetva bhagavantam parivaretva nisidimsu. Tesam
bhagava sabbabuddhanisevitam dhammacakkappavattanasuttantam kathesi. Tato tisso
bhikkhukotiyo arahattam papunimsu. Devamanussanam kotisatasahassanam dhammabhisamayo
ahosi. Tena vuttam:-
       [3] "sopi buddho pakasesi     caturo saccavaruttame
           te te saccarasam pitva     vinodenti mahatamam.
       [4] Patvana bodhimatulam         pathame dhammadesane
           kotisatasahassanam          dhammabhisamayo ahu"ti.
     Tattha caturoti cattari. Saccavaruttameti saccani ca varani ca saccavarani,
saccani uttamaniti attho. "cattaro saccavaruttame"tipi patho, tassa cattari
saccavarani uttamaniti attho. Te teti te te devamanussa buddhena bhagavata
vinita. Saccarasanti catusaccapativedhamatarasam pivitva. Vinodenti mahatamanti tena
tena maggena pahatabbam mohatamam vinodenti, viddhamsentiti attho. Patvanati
pativijjhitva. Bodhinti ettha panayam bodhisaddo:-
           magge phale ca nibbane     rukkhe pannattiyam tatha
           sabbannute ca nanasmim       bodhisaddo panagato.
     Tatha hi panesa "bodhi vuccati catusu maggesu nanan"tiadisu 1- magge
agato. "upasamaya abhinnaya sambodhaya samvattati"ti 2- ettha phale. "patvana
@Footnote: 1 khu.cula. 30/595, 667/292, 321 (sya)
@2 vi.maha. 4/13/13, mu. 12/33/20, Ma.Ma. 13/316/296, Ma.u. 14/323/296
@sam.maha. 19/1081/376, khu.pati. 31/598/505, (sya)
Bodhim amatam asankhatan"ti ettha nibbane. "antara ca gayam antara ca
bodhin"ti 1- ettha assattharukkhe. "bodhi kho rajakumaro bhoto gotamassa
pade sirasa vandati"ti 2- ettha pannattiyam. "pappoti bodhim varabhurimedhaso"ti 3-
ettha sabbannutannane. Idhapi sabbannutannane datthabbo. Arahattamaggananepi
vattati. 4- Atulanti tularahitam pamanatitam, appamananti attho. Sambodhim
patva dhammam desentassa tassa bhagavato pathame dhammadesaneti attho gahetabbo.
     Yada pana cittam nama nagaram upanissaya viharanto campakarukkhamule
kandambarukkhamule amhakam bhagava viya titthiyanam manamaddanam yamakapatihariyam
katva surasurayuvatisambhavane ruciranavakanakarajatamayavarabhavane tavatimsabhavane paricchattaka-
rukkhamule pandukambalasilatale nisiditva abhidhammam kathesi, tada kotisatasahassanam
devatanam dhammabhisamayo ahosi, ayam dutiyo abhisamayo. Yada pana sunando
nama cakkavattiraja surabhinagare puritacakkavattito hutva cakkaratanam patilabhi. Tam
kira mangaladasabale loke uppanne cakkaratanam thana osakkitam disva sunando
raja vigatanando brahmane paripucchi "imam cakkaratanam mama kusalena nibbattam,
kasma thana osakkitan"ti. Tato te tassa ranno osakkanakaranam byakarimsu.
"cakkavattiranno ayukkhayena va pabbajjupagamanena va buddhapatubhavena va
cakkaratanam thana osakkatiti vatva tuyham pana maharaja ayukkhayo natthi,
atidighayuko tvam, mangalo pana sammasambuddho loke uppanno, tena te
cakkaratanam osakkitan"ti. Tam sutva sunando cakkavattiraja saparijano tam
cakkaratanam sirasa vanditva ayaci "yavaham tavanubhavena mangaladasabalam
@Footnote: 1 vi.maha. 4/11/11, Ma.mu. 12/285/264, Ma.Ma. 13/341/323
@2 vi.cula. 7/268/31, Ma.Ma. 13/324/305         3 di.pa. 11/217/137
@4 pa.su. 1/13/60, udana.A. 29
Sakkarissami, tava tvam ma antaradhayassu"ti. Atha nam cakkaratanam yathathaneyeva
atthasi.
     Tato samupagatanando sunando cakkavattiraja chattimsayojanaparimandalaya
parisaya parivuto sabbalokamangalam mangaladasabalam upasankamitva sasavakasamgham
sattharam mahadanena santappetva arahantanam kotisatasahassanam kasikavatthani
datva tathagatassa sabbaparikkhare datva sakalalokavimhayakaram bhagavato pujam katva
mangalam sabbalokanatham upasankamitva dasanakhasamodhanasamujjalam vimalakamalamakulasamamanjalim
sirasi katva vanditva dhammassavanatthaya ekamantam nisidi. Puttopi tassa
anurajakumaro nama tatheva nisidi.
     Tada sunandacakkavattirajappamukhanam tesam bhagava anupubbikatham kathesi.
Sunando cakkavatti saddhim parisaya saha patisambhidahi arahattam papuni. Atha
sattha tesam pubbacariyam olokento iddhimayapattacivarassa upanissayam disva
cakkajalasamalankatam dakkhinahattham pasaretva "etha bhikkhavo"ti aha. Sabbe
tankhanamyeva duvangulakesa iddhimayapattacivaradhara vassatthikatthera 1- viya
akappasampanna hutva bhagavantam parivarayimsu. Ayam tatiyo abhisamayo ahosi. Tena
vuttam:-
       [5] "surindadevabhavane           buddho dhammamadesayi
           kotisatasahassanam 2-         dutiyabhisamayo ahu.
       [6] Yada sunando cakkavatti       sambuddham upasankami
           tada ahani 3- sambuddho     dhammabherim varuttamam.
@Footnote: 1 Si.,i. vassasatikatthera             2 Si.,i. nava kotisatasahassanam.
@3 Ma. ahani, evamannatthapi
       [7] Sunandassanucara janata      tadasum navutikotiyo
           sabbepi te niravasesa      ahesum ehibhikkhuka"ti.
     Tattha surindadevabhavaneti puna devindabhavaneti attho. Dhammanti abhidhammam.
Ahaniti abhihani. Varuttamanti varo bhagava uttamam dhammabherinti attho.
Anucarati nibaddhacara sevaka. Asunti ahesum. "tadasi navutikotiyo"tipi
patho. Tassa janata asi, sa janata kittakati ce, navutikotiyoti
attho.
     Atha mangale kira lokanathe mekhale pure viharante tasmimyeva pure
sudevo ca dhammaseno ca manavaka manavakasahassaparivara 1- tassa bhagavato
santike ehibhikkhupabbajjaya pabbajimsu. Maghapunnamaya dvisu aggasavakesu
saparivaresu arahattam pattesu sattha kotisatasahassabhikkhuganamajjhe patimokkham
uddisi, ayam pathamo sannipatoti ahosi. Puna uttararame nama anuttare
natisamagame pabbajitanam kotisatasahassanam samagame patimokkham uddisi, ayam
dutiyo sannipato ahosi. Sunandacakkavattibhikkhuganasamagame navutikotisahassanam
bhikkhunam majjhe patimokkham uddisi, ayam tatiyo sannipato ahosi. Tena
vuttam:-
       [8] "sannipata tayo asum       mangalassa mahesino
           kotisatasahassanam            pathamo asi samagamo.
       [9] Dutiyo kotisatasahassanam       tatiyo navutikotinam
           khinasavanam vimalanam          tada asi samagamo"ti. 2-
@Footnote: 1 Si.,i. dasamanavakasahassehi parivuta
@2 pali.   kotisatasahassanam        dutiyo asi samagamo
@         tatiye navutikotinam       tatiyo asi samagamo
@         khinasavanam vimalanam      tada asi samagamo.
     Tada amhakam bodhisatto surucibrahmanagame suruci nama brahmano
hutva tinnam vedanam paragu sanighanduketubhanam sakkharappabhedanam
itihasapancamanam padako veyyakarano lokayatamahapurisalakkhanesu anavayo ahosi.
So sattharam upasankamitva dasabalassa madhuradhammakatham sutva bhagavati pasiditva
saranam gantva "sve mayham bhikkham ganhatha"ti sasavakasamgham bhagavantam nimantesi. So
bhagavata "brahmana kittakehi bhikkhuhi te attho"ti vutto "kittaka pana
vo bhante parivara bhikkhu"ti aha. Tada pathamasannipatova hoti, tasma
"kotisatasahassan"ti vutte "yadi evam bhante sabbehipi saddhim mayham bhikkham
ganhatha"ti nimantesi. Sattha adhivasesi.
     Brahmano bhagavantam svatanaya nimantetva attano gharam gacchanto
cintesi "aham ettakanam bhikkhunam yagubhattavatthadini datum sakkomi, nisidanatthanam
pana katham bhavissati"ti. Tassa kira sa cintana caturasitiyojanasahassappamane
merumatthake thitassa devarajassa dasasatanayanassa pandukambalasilasanassa
unhakaram janesi. Atha sakko devaraja asanassa unhabhavam disva "ko
nu kho mam imamha thana cavetukamo"ti samuppannaparivitakko dibbena
cakkhuna manussalokam olokento mahapurisam disva "ayam mahasatto
buddhappamukham bhikkhusamgham nimantetva tassa nisidanatthaya cintesi. Mayapi
tattha gantva punnakotthasam gahetum vattati"ti vaddhakivannam nimminitva
vasipharasuhattho mahapurisassa purato paturahosi. So "atthi nu kho kassaci bhatiya
kattabbakamman"ti aha.
     Mahasatto disva "kim kammam katum sakkhissasi"ti aha. Mama ajananasippam
nama natthi, yo yo yam yam icchati mandapam va pasadam va annam va kinci
nivesanadikam, tassa tassa tam tam katum samatthomhiti. Tena hi mayham kammam
Atthiti. Kim ayyati. Svatanaya maya kotisatasahassabhikkhu nimantita, tesam
nisidanamandapam karissasiti. Aham nama kareyyam, sace me bhatim datum sakkhissathati.
Sakkhissami tatati. "yadi evam sadhu karissami"ti vatva ekam padesam
olokesi. So dvadasayojanappamano padeso kasinamandalam viya samatalo
paramaramaniyo ahosi. Puna so "ettake thane sattaratanamayo datthabbasaramando
mandapo utthahatu"ti cintetva olokesi. Tato tavadeva mandapasadiso
pathavitalam bhinditva mandapo utthahi. Tassa sovannamayesu thambhesu rajatamaya
ghataka ahesum, rajatamayesu thambhesu sovannamaya ghataka, manitthambhesu
pavalamaya pavalamayesu thambhesu manimaya ghataka, sattaratanamayesu thambhesu
sattaratanamaya ghataka ahesum.
     Tato "mandapassa antarantarapi kinkinikajala olambatu"ti olokesi,
saha olokanena kinkinikajalam olambi, yassa mandavateritassa pancangikasseva
turiyassa paramamanoramo madhuro saddo niccharati, dibbasangitivattanakalo
viya ahosi. "antarantara dibbagandhadamapupphadamapattadamasattaratanadamani
olambantu"ti cintesi, saha cintaya damani olambimsu. "kotisatasahassasankhyanam
bhikkhunam asanani ca kappiyamahagghapaccattharanani adharakani ca pathavim bhinditva
utthahantu"ti cintesi, tavadeva utthahimsu. "kone kone ekeka udakacati
utthahatu"ti cintesi, tankhanamyeva udakacatiyo paramasitalena madhurena suvisuddha-
sugandhakappiyavarina punna kadalipannapihitamukha utthahimsu. So dasasatanayano
ettakam mapetva brahmanassa santikam gantva "ehi ayya tava
mandapam disva mayham bhatim dehi"ti aha. Mahapuriso gantva tam mandapam
olokesi. Tassa olokentasseva sakalasariram pancavannaya pitiya nirantaram
phutam ahosi.
     Athassa mandapam olokayato etadahosi "nayam mandapo manussabhutena
kato, mayham ajjhasayam mayham gunam agamma addha sakkassa devaranno bhavanam
unham ahosi, tato sakkena devanamindena ayam mandapo nimmito"ti.
"na kho pana me yuttam evarupe mandape ekadivasamyeva danam datum, sattaham
dassami"ti cintesi. Bahirakadanam nama tattakampi samanam 1- bodhisattanam
hadayam tutthim katum na sakkoti, alankatasisam va chinditva anjitani va
akkhini uppatetva hadayamamsam va ubbattetva dinnakale bodhisattanam
cagam nissaya tutthi nama hoti. Amhakam bodhisattassa hi sivijatake 2-
devasikam pancakahapanasatasahassani vissajjetva catusu nagaradvaresu nagaramajjheti
pancasu thanesu danam dentassa tam danam cagatutthim uppadetum nasakkhi.
Yada panassa brahmanavannena agantva sakko devaraja akkhini yaci,
tada so tani cakkhuni uppatetva adasi, dadamanasseva haso uppajji,
kesaggamattampi cittassa annathattam nahosi. Evam sabbannubodhisattanam
bahiradanam nissaya titti nama natthi. Tasma sopi mahapuriso "maya
kotisatasahassasankhanam bhikkhunam danam datum vattati"ti cintetva tasmim mandape
nisidapetva sattaham gavapanam nama danam adasi.
     Ettha gavapananti mahante mahante kolambe khirassa puretva uddhanesu
aropetva ghanapakapakke khire thokathoke tandule pakkhipitva pakkamadhusakkhara-
cunnasappihi abhisankhatabhojanam vuccati. Idameva catumadhurabhojanantipi vuccati.
Manussayeva pana parivisitum nasakkhimsu. Devapi ekantarika hutva parivisimsu.
Dvadasayojanappamanampi tam thanam te bhikkhu ganhitum nappahosiyeva, te pana
@Footnote: 1 Si.,i. kittakampi samanam         2 khu.ja. 27/2066 adi/419 (sya)
Bhikkhu attano attano anubhavena nisidimsu. Pariyosanadivase sabbasam bhikkhunam
patte dhovapetva bhesajjatthaya sappinavanitamadhuphanitadinam puretva ticivarehi
saddhim adasi. Tattha samghanavakabhikkhuna laddhacivarasataka satasahassagghanika
ahesum.
     Atha sattha anumodanam karonto "ayam mahapuriso evarupam mahadanam
adasi, ko nu kho bhavissati"ti upadharento "anagate kappasatasahassadhikanam
dvinnam asankhyeyyanam matthake gotamo nama buddho bhavissati"ti disva tato
mahasattam amantetva "tvam ettakam nama kalam atikkamitva gotamo nama
buddho bhavissasi"ti byakasi. Atha mahapuriso bhagavato byakaranam sutva
pamuditahadayo "aham kira buddho bhavissami, na me gharavasena attho,
pabbajissami"ti cintetva tatharupam sampattim khelapindam viya pahaya satthu
santike pabbajitva buddhavacanam ugganhitva abhinna ca attha samapattiyo
ca nibbattetva aparihinajjhano yavatayukam thatva ayupariyosane brahmaloke
nibbatti. Tena vuttam:-
       [10] "ahantena samayena          suruci nama brahmano
            ajjhayako mantadharo         tinnam vedana paragu.
       [11] Tamaham upasankamma            saranam gantvana satthuno
            sambuddhappamukham samgham           gandhamalena pujayim
            pujetva gandhamalena        gavapanena tappayim.
       [12] Sopi mam buddho byakasi      mangalo dipaduttamo 1-
            aparimeyyito kappe         ayam buddho bhavissati
            2- ahu kapilavhaya ramma     nikkhamitva tathagato. 2-
@Footnote: 1 cha.Ma. dvipaduttamo      2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
        [13] `padhanam Padahitvana          katva dukkarakarikam
              ajapalarukkhamulasmim          nisiditva tathagato
              tattha payasam paggayha       neranjaramupehiti.
              Neranjaraya tiramhi         payasam adi so jino
              patiyattavaramaggena          bodhimulamhi ehiti.
              Tato padakkhinam katva        bodhimandam anuttaram
              assattharukkhamulamhi          bujjhissati mahayaso.
              Imassa janika mata        maya nama bhavissati
              pita suddhodano nama       ayam hessati gotamo.
              Anasava vitaraga         santacitta samahita
              kolito upatisso ca        agga hessanti savaka
              anando namupatthako      upatthissati mam jinam.
              Khema uppalavanna ca       agga hessanti savika
              anasava vitaraga         santacitta samahita.
              Bodhi tassa bhagavato         assatthoti pavuccati
              citto ca hatthalavako       agga hessantupatthaka.
              Nandamata ca uttara       agga hessantupatthika
              ayu vassasatam tassa         gotamassa yasassino.
              Idam sutvana vacanam          asamassa mahesino
              amodita naramaru          buddhavijam kira ayam.
              Ukkutthisadda vattanti       apphotenti hasanti ca
              katanjali namassanti          dasasahassi sadevaka.
              Yadimassa lokanathassa        virajjhissama sasanam
              anagatamhi addhane        hessama sammukha imam.
              Yatha manussa nadim taranta    patitittham virajjhiya
              hetthatittham gahetvana      uttaranti mahanadim.
              Evameva mayam sabbe        yadi muncamimam jinam
              anagatamhi addhane        hessama sammukha iman"ti
sattarasa gatha 1- vittharetabba.
        [14] "tassapi vacanam sutva        bhiyyo cittam pasadayim
             uttarim vattamadhitthasim         dasaparamipuriya.
        [15] Tada pitimanubruhanto         sambodhivarapattiya
             buddhe datvana mam geham       pabbajim tassa santike.
        [16] Suttantam vinayancapi          navangam satthusasanam
             sabbam pariyapunitva          sobhayim jinasasanam.
        [17] Tatthappamatto viharanto       brahmam bhavetva bhavanam
             abhinnaparamim gantva        brahmalokamaganchahan"ti.
     Tattha gandhamalenati gandhehi ceva malehi ca. Gavapanenati idam vuttameva.
"ghatapanena"tipi keci pathanti. Tappayinti tappesim. Uttarim vatamadhitthasinti
bhiyyopi vatamadhitthasim. Dasaparamipuriyati dasannam paraminam puranatthaya. Pitinti
hadayatutthim. Anubruhantoti vaddhento. Sambodhivarapattiyati buddhattappattiya.
@Footnote: 1 cha.Ma. attha gatha
Buddhe datvanati buddhassa pariccajitva. Mam gehanti mama geham sabbam
sapateyyam catupaccayatthaya buddhassa bhagavato pariccajitvati attho. Tatthati
tasmim buddhasasane. Brahmanti brahmaviharabhavanam bhavetva.
     Mangalassa pana bhagavato nagaram uttaram nama ahosi, pitapissa uttaro
nama raja khattiyo, matapi uttara nama, sudevo ca dhammaseno ca dve
aggasavaka, palito nama upatthako, sivala ca asoka ca dve aggasavika,
nagarukkho bodhi, atthasitihatthubbedham sariram ahosi, navutivassasahassam
ayuparimanam, bhariya panassa yasavati nama, sivalo nama putto, assayanena
nikkhami. Uttararame vasi. Uttaro nama upatthako, tasmim pana navutivassa-
sahassani thatva parinibbute bhagavati ekappahareneva dasacakkavalasahassani
ekandhakarani ahesum. Sabbacakkavalesu manussanam mahantam arodanaparidevanam
ahosi. Tena vuttam:-
       [18] "uttaram nama nagaram        uttaro nama khattiyo
            uttara nama janika       mangalassa mahesino.
       [23] Sudevo dhammaseno ca      ahesum aggasavaka
            palito namupatthako      mangalassa mahesino.
       [24] Sivala ca asoka ca       ahesum aggasavika
            bodhi tassa bhagavato        nagarukkhoti vuccati.
       [26] Atthasiti ratanani         accuggato mahamuni
            tato niddhavati ramsi        anekasatasahassiyo.
       [27] Navutivassasahassani         ayu vijjati tavade
            tavata titthamano so     taresi janatam bahum.
       [28] Yathapi sagare umi        na sakka ta ganetuye
            tatheva savaka tassa       na sakka te ganetuye.
       [29] Yava atthasi sambuddho     mangalo lokanayako
            na tassa sasane atthi      sakilesamaranam tada.
       [30] Dhammokkam dharayitvana      santaretva mahajanam
            jalitva dhumaketuva 1-      nibbuto so mahayaso.
       [31] Sankharanam sabhavattam       dassayitva sadevake
            jalitva aggikkhandhova      suriyo atthangato yatha"ti.
     Tattha tatoti tassa mangalassa sarirato. Niddhavatiti niddhavanti,
vacanavipariyayo datthabbo. Ramsiti rasmiyo. Anekasatasahassiyoti anekasatasahassa.
Umiti viciyo taranga. Ganetuyeti ganetum sankhatum. Ettaka sagare umiyoti
yatha na sakka ganetum, evam tassa bhagavato savakapi na sakka ganetum, atha
kho gananapatham vitivattati attho. Yavati yavatakam kalam. Sakilesamaranam tadati
saha kilesehi sakileso, sakilesassa maranam sakilesamaranam, tam natthi. Tada kira
tassa bhagavato sasane savaka sabbe arahattam patvayeva parinibbayimsu.
Puthujjana va sotapannadayo va hutva na kalamakamsuti attho. Keci
"sammohamaranam tada"ti pathanti.
     Dhammokkanti dhammadipakam. Dhumaketuti aggi vuccati, idha pana padipo
datthabbo. Tasma padipo viya jalitva nibbutoti attho. Mahayasoti
mahaparivaro. Keci "nibbuto so sasavako"ti pathanti. Sankharananti sankhatadhammanam
sappaccayadhammanam. Sabhavattanti aniccadisamannalakkhanam. Suriyo atthangato
@Footnote: 1 dhumaketuva (sya)
Yathati yatha sahassakirano divasakaro sabbam tamaganam 1- vidhamitva sabbanca lokam
obhasetva atthamupagacchati, evam mangaladivasakaropi veneyyakamalavanavikasanakaro
sabbam ajjhattikabahiralokatamam vidhamitva attano sarirappabhaya jalitva
atthangatoti attho. Sesagatha sabbattha uttana evati.
                      Mangalabuddhavamsavannana nitthita.
                       Nitthito tatiyo buddhavamso.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 207-225. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=4620&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=4620&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=184              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7320              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=9109              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=9109              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]