ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                       21. Vipassibuddhavamsavannana
     pussassa 2- buddhassa aparabhage antarakappe 3- tasminca kappe vitivatte
ito ekanavutikappe vijitasabbakappo 4- parahitaniratasankappo sabbattha vipassi
vipassi nama sattha loke udapadi. So paramiyo puretva
@Footnote: 1 Si.,i. setarame. Ma. senanigame       2 cha.Ma. phussassa...evamuparipi
@3 cha.Ma. santarakappe                    4 Si.,i. viditasabbavikappo
Anekaratanamanivisarasamujjotitabhavane tusitabhavane nibbattitva tato cavitva bandhumatinagare
anekabandhumato bandhumato ranno bandhumatiya nama aggamahesiya kucchismim
patisandhim aggahesi. So dasannam masanam accayena kheme migadaye matudarato
asitaniradarajito punnacando viya nikkhami. Namaggahanadivase panassa
lakkhanapathaka nataka ca diva ca rattinca antarantara nimmisasanjanitandhakaravirahena
visuddham passanti, vivatehi va akkhihi passatiti "vipassi"ti
namamakamsu. "viceyya viceyya passatiti va vipassi"ti vadanti. So atthavassasahassani
agaram ajjhavasi. Nandasunandasirimanamaka tayo cassa pasada ahesum.
     Sudassanadevippamukhanam itthinam satasahassam visati ca sahassani ahesum.
"sutanu"tipi sudassana vuccati. So atthavassasahassanam accayena cattari
nimittani disva sutanudeviya samavattakkhandhe nama tanaye jate ajannarathena
mahabhinikkhamanam nikkhamitva pabbaji. Tam purisanam caturasitisatasahassani
anupabbajimsu. So tehi parivuto mahapuriso atthamasam padhanacariyam caritva
visakhapunnamaya sudassanasetthidhitaya dinnam madhupayasam paribhunjitva kusumasamalankate
salavane divaviharam katva sujatena nama yavapalakena dinna attha
tinamutthiyo gahetva patalibodhim samalankatam disva dakkhinadisabhagena tam
upagami.
     Tassa pana pataliya samavattakkhandho tam divasam pannasaratano hutva
abbhuggato sakha pannasaratana ubbedhena ratanasatam ahosi. Tamdivasameva sa
patali kannikabaddhehi viya pupphehi paramasurabhigandhehi mulato patthaya
sabbasanchanna ahosi. Dibbagandho vayati, na kevalam tada ayameva pupphito,
Dasasahassi 1- cakkavalesu sabbe pataliyo pupphitava. Na kevalam pataliyova,
dasasahassicakkavalesu sabbarukkhagumbalatayopi pupphimsu. Mahasamuddopi pancavannehi
padumehi kuvalayuppalakumudehi sanchanno sitalamadhurasalilo ahosi. Sabbampi ca
dasasahassi 1- cakkavalagabbhantaram dhajamalakulam ahosi. Tattha patimalagulavippakinnam
nanasurabhikusumasajjitadharanitalam dhupacunnandhakaram ahosi. Tam upagantva
tepannasahatthavitthatam tinasantharam santharitva caturangasamannagatam viriyam adhitthaya
"yava buddho na homi, tava ito na utthahami"ti patinnam katva
nisidi. Evam nisiditva samaram marabalam vidhamitva magganukkamena cattari
maggananani magganantaram cattari phalananani catasso patisambhida
catuyoniparicchedakananam pancagatiparicchedakananam catuvesarajjananani cha
asadharanananani ca sakale ca buddhagune hatthagate katva paripunnasankappo
bodhipallanke nisinnova:-
           "anekajatisamsaram .pe.       tanhanam khayamajjhaga. 2-
            Ayoghanahatasseva            jalato jatavedaso
            anupubbupasantassa            yatha na nayate gati.
            Evam samma vimuttanam        kamabandhoghatarinam
            pannapetum gati natthi         pattanam acalam sukhan"ti 3-
evam udanam udanetva bodhisamipeyeva sattasattaham vitinametva brahmayacanam
sampaticchitva attano vematikassa bhatikassa khandakumarassa ca purohitaputtassa
tissakumarassa ca upanissayasampattim oloketva akasena gantva kheme
@Footnote: 1-1 Si.,i. ime patha na dissanti
@2 khu.dha. 25/153/44      3 khu.u. 25/80/231
Migadaye otaritva ubhopi te uyyanapalena pakkosapetva tesam parivaranam
majjhe dhammacakkam pavattesi. Tada aparimitanam devatanam dhammabhisamayo ahosi.
Tena vuttam:-
      [1] "pussassa ca aparena         sambuddho dvipaduttamo
          vipassi nama namena         loke uppajji cakkhuma.
      [2] Avijjam sabbam padaletva      patto sambodhimuttamam
          dhammacakkam pavattetum          pakkami bandhumatipuram.
      [3] Dhammacakkam pavattetva        ubho bodhesi nayako
          gananaya na vattabbo         pathamabhisamayo ahu"ti.
     Tattha padaletvati bhinditva, avijjandhakaram bhinditvati attho.
"vattetva cakkamarame"tipi patho, tassa arameti kheme migadayeti attho.
Ubho bodhesiti attano kanitthabhatikam khandam rajaputtam tissanca purohitaputtanti
ubho bodhesi. Gananaya na vattabboti devatanam abhisamayavasena gananaparicchedo
natthiti attho.
     Athaparena samayena khandam rajaputtam tissanca purohitaputtam anupabbajitani
caturasitibhikkhusahassani dhammamatam payesi. So dutiyo abhisamayo ahosi. Tena
vuttam:-
      [4] "punaparam amitayaso          tattha saccam pakasayi
          caturasitisahassanam           dutiyabhisamayo ahu"ti.
     Tattha tatthati kheme migadayeti attho. "caturasitisahassani, sambuddha-
manupabbajun"ti ettha ete pana caturasitisahassasankhata purisa vipassissa
Kumarassa upatthakapurisayeva. Te patova vipassikumarassa upatthanam agantva
kumaramadisva patarasatthaya gantva bhuttapatarasa "kuhim kumaro"ti pucchitva
tato "uyyanabhumim gato"ti sutva "tattheva nam dakkhissama"ti nikkhanta
nivattamanam tassa sarathim disva "kumaro pabbajito"ti sutva sutatthaneyeva
sabbabharanani muncitva antarapanato kasayani vatthani aharapetva
kesamassum oharetva pabbajimsu. Pabbajitva ca te gantva mahapurisam
parivarayimsu.
     Tato vipassi bodhisatto "padhanacariyam caranto akinno viharami, na
kho panametam patirupam yatheva mam ime gihibhuta pubbe parivaretva caranti,
idanipi tatheva kim imina ganena"ti ganasanganikaya ukkanthitva
"ajjeva gacchami"ti cintetva puna "ajja avela, sace panaham ajja
gamissami, sabbepime janissanti, sveva gamissami"ti cintesi. Tamdivasanca
uruvelagamasadise ekasmim game gamavasino manussa svatanaya saddhim parisaya
mahapurisam nimantayimsu. Te tesam caturasitisahassanam mahapurisassa ca payasameva
patiyadayimsu. Atha vipassi mahapuriso punadivase visakhapunnamaya tasmim game
tehi pabbajitajanehi saddhim bhattakiccam katva vasanatthanameva agamasi. Tatra te
pabbajita mahapurisassa vattam dassetva attano attano rattitthanadivatthanani
pavisimsu.
     Bodhisattopi pannasalam pavisitva nisinno cintesi "ayam kalo
nikkhamitun"ti nikkhamitva pannasaladvaram pidahitva bodhimandabhimukho payasi.
Te kira pabbajita sayam bodhisattassa upatthanam gantva pannasalam
parivaretva nisinna "ativikalo jato upadharetha"ti vatva pannasaladvaram
Vivaritva tam apassannapi "kuhim nu gato mahapuriso"ti nanubandhimsu. "ganavase
nibbinno eko viharitukamo manne mahapuriso buddhabhutamyeva tam passissama"ti
antojambudipabhimukha carikam pakkamimsu. Atha te "vipassina kira buddhattam patva
dhammacakkam pavattitan"ti sutva anukkamena sabbe te pabbajita bandhumatiya
rajadhaniya kheme migadaye sannipatimsu. Tato tesam bhagava dhammam desesi, tada
caturasitiya bhikkhusahassanam dhammabhisamayo ahosi. So tatiyo abhisamayo ahosi.
Tena vuttam:-
      [5] "caturasitisahassani         sambuddham anupabbajum
          tesamaramapattanam         dhammam desesi cakkhuma.
      [6] Sabbakarena bhasato       sutva upanisadino 1-
          tepi dhammavaram gantva       tatiyabhisamayo ahu"ti.
     Tattha caturasitisahassani, sambuddham anupabbajunti ettha anuna yogato
sambuddhanti upayogavacanam katanti veditabbam, sambuddhassa paccha pabbajimsuti
attho. Lakkhanam saddasatthato gahetabbam. "tattha aramapattanan"tipi patho.
Bhasatoti vadato. Upanisadinoti gantva upanissaya dhammadanam dadatoti attho.
Tepiti te caturasitisahassasankhata pabbajita vipassissa upatthakabhuta. Gantvati
tassa dhammam natva. Evam tesam tatiyo abhisamayo ahosi. Kheme migadaye
vipassisammasambuddham dve ca aggasavake anupabbajitanam bhikkhunam
atthasatthisatasahassanam majjhe nisinno vipassi bhagava:-
                  "khantiparamam tapo titikkha
                   nibbanam paramam vadanti buddha
                   na hi pabbajito parupaghati
                   na samano hoti param vihethayanto.
@Footnote: 1 pali. thatva upanissa jino
           Sabbapapassa akaranam           kusalassa upasampada
           sacittapariyodapanam             etam buddhana sasanam.
           Anupavado anupaghato         patimokkhe ca samvaro
           mattannuta ca bhattasmim         pantanca sayanasanam
           adhicitte ca ayogo         etam buddhana sasanan"ti 2-
imam patimokkham uddisi. Ima pana sabbabuddhanam patimokkhuddesagathayo
hontiti veditabbam. So pathamo sannipato ahosi. Puna yamakapatihariyam disva
pabbajitanam bhikkhunam satasahassanam dutiyo sannipato ahosi. Yada pana
vipassissa vematika tayo bhataro paccantam vupasametva bhagavato upatthanakiriyaya
laddhavara hutva attano nagaram netva upatthahanta tassa dhammam sutva
pabbajimsu. Tesam asitisatasahassanam majjhe nisiditva bhagava kheme migadaye
patimokkham uddisi, so tatiyo sannipato ahosi. Tena vuttam:-
      [7] "sannipata tayo asum         vipassissa mahesino
          khinasavanam vimalanam            santacittana tadinam.
      [8] Atthasatthisatasahassanam           pathamo asi samagamo
          bhikkhusatasahassanam              dutiyo asi samagamo.
      [9] Asitibhikkhusahassanam             tatiyo asi samagamo
          tattha bhikkhuganamajjhe            sambuddho atirocati"ti.
     Tattha atthasatthisatasahassananti atthasatthisahassadhikanam satasahassa-
bhikkhunanti attho. Tatthati tattha kheme migadaye. Bhikkhuganamajjheti bhikkhuganassa
majjhe. "tassa bhikkhuganamajjhe"tipi patho, tassa bhikkhuganassa majjheti attho.
@Footnote: 2 di.maha. 10/90/43. khu.dha. 25/184/50
     Tada amhakam bodhisatto mahiddhiko mahanubhavo atulo nama nagaraja
hutva anekanagakotisatasahassaparivaro hutva saparivarassa dasabalassa
asamabalasilassa karunasitalahadayassa sakkarakaranattham sattaratanamayam candamandala-
sankasam datthabbasaramandam mandapam karetva tattha nisidapetva sattaham
dibbavibhavanurupam mahadanam datva sattaratanakhacitam maharaham suvannamayam nanamani-
jutivisarasamujjalam pithim bhagavato adasi. Tada nam pithanumodanavasane "ito ayam
ekanavutikappe buddho bhavissati"ti byakasi. Tena vuttam:-
      [10] "ahantena samayena           nagaraja mahiddhiko
           atulo nama namena          punnavanto jutindharo.
      [11] Nekanam nagakotinam           parivaretvanaham tada
           vajjanto dibbaturiyehi         lokajettham upagamim.
      [12] Upasankamitva sambuddham         vipassim lokanayakam
           manimuttaratanakhacitam             sabbabharanabhusitam
           nimantetva dhammarajassa       suvannapithamadasaham.
      [13] Sopi mam buddho byakasi       samghamajjhe nisidiya
           ekanavutito 1- kappe        ayam buddho bhavissati.
      [14] Ahu kapilavhaya ramma         nikkhamitva tathagato
           padhanam padahitvana            katva dukkarakarikam.
      [15] Ajapalarukkhamulasmim            nisiditva tathagato
           tattha payasam paggayha         neranjaramupehiti.
@Footnote: 1 paliyam ekanavuti itoti dissati
      [16] Neranjaraya tiramhi         payasam ada so jino
           patiyattavaramaggena          bodhimulamupehiti.
      [17] Tato padakkhinam katva        bodhimandam anuttaro
           assatthamule sambodhim        bujjhissati mahayaso.
      [18] Imassa janika mata        maya nama bhavissati
           pita suddhodano nama       ayam hessati gotamo.
      [19] Anasava vitaraga         santacitta samahita
           kolito upatisso ca        agga hessanti savaka
           anando namupatthako      upatthissatimam jinam.
      [20] Khema uppalavanna ca       agga hessanti savika
           anasava vitaraga         santacitta samahita.
      [21] 1- Bodhi tassa bhagavato      assatthoti pavuccati
           citto ca hatthalavako       agga hessantupatthaka.
      [22] Nandamata ca uttara       agga hessantupatthika
           ayu vassasatam tassa         gotamassa yasassino.
           Idam sutvana vacanam          asamassa mahesino
           amodita naramaru          buddhavijankuro ayam.
           Ukkutthisadda vattanti       apphotenti hasanti ca
           katanjali namassanti          dasasahassi sadevaka.
           Yadimassa lokanathassa        virajjhissama sasanam
           anagatamhi addhane        hessama sammukha imam. 1-
@Footnote: 1-1 cha.Ma. ime patha na dissanti
           1- Yatha manussa nadim taranta patitittham virajjhiya
           hetthatittham gahetva       uttaranti mahanadim.
           Evameva mayam sabbe        yadi muncamimam jinam
           anagatamhi addhane        hessama sammukha imam. 1-
      [23] Tassaham 2- vacanam sutva     bhiyyo cittam pasadayim
           uttarim vatamadhitthasim         dasaparamipuriya"ti.
     Tattha punnavantoti punnava, samupacitapunnasancayoti attho. Jutindharoti
pabhayutto. Nekanam nagakotinanti anekahi nagakotihi, karanatthe samivacanam
datthabbam. Parivaretvanati bhagavantam parivaretva. Ahanti attanam
niddisati. Vajjantoti vadento talento. Manimuttaratanakhacitanti manimuttadihi
vividhehi ratanehi khacitanti attho. Sabbabharanabhusitanti sabbabharanehi valarupadihi
ratanamayehi manditanti attho. Suvannapithanti suvannamayam pitham. Adasahanti
adasim aham.
     Tassa pana vipassissa bhagavato bandhumati nama nagaram ahosi. Bandhuma
nama raja pita, bandhumati nama mata, khando ca tisso ca dve
aggasavaka, asoko namupatthako, canda ca candamitta ca dve aggasavika,
patalirukkho bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, sarirappabha sabbakalam satta
yojanani pharitva atthasi, asitivassasahassani ayu, sutanu namassa aggamahesi,
samavattakkhandho namassa putto, ajannarathena nikkhami. Tena vuttam:-
      [24] "nagaram bandhumati nama         bandhumo 3- nama khattiyo
            mata bandhumati nama        vipassissa mahesino.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. ime patha na dissanti   2 paliyam tassapiti dissati    3 cha.Ma. bandhuma
      [25] 1- Atthavassasahassani       agaram ajjhavasi so
           nando sunando sirima       tayo pasadamuttama.
      [26] Ticattari sahassani         nariyo samalankata
           sudassana nama nari        samavattakkhandho nama atrajo.
      [27] Nimitte caturo disva       rathayanena nikkhami
           anunaatthamasani           padhanam padahi jino.
      [28] Brahmuna yacito santo     vipassi lokanayako
           vattacakko mahaviro        migadaye naruttamo. 1-
      [29] Khando ca tissanamo ca      ahesum aggasavaka
           asoko namupatthako       vipassissa mahesino.
      [30] Canda ca candamitta ca      ahesum aggasavika
           bodhi tassa bhagavato         pataliti pavuccati.
      [31] 2- Punabbasumitto nago ca   ahesum aggupatthaka
           sirima uttara ceva        ahesum aggupatthika. 2-
      [32] Asitihatthamubbedho          vipassi lokanayako
           pabha niddhavati tassa        samanta sattayojane.
      [33] Asitivassasahassani          ayu buddhassa tavade
           tavata titthamano so      taresi janatam bahum.
      [34] Bahudevamanussanam           bandhana parimocayi
           maggamagganca acikkhi       avasesaputhujjane.
@Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti           2-2 cha.Ma. ayam gatha na dissanti
      [35] Alokam dassayitvana        desetva amatam padam
           jalitva aggikkhandhova       nibbuto so sasavako.
      [36] Iddhivaram punnavaram           lakkhananca kusumitam
           sabbam tamantarahitam           nanu ritta sabbasankhara"ti.
     Tattha bandhanati devamanusse kamaragasamyojanadibandhana mocesi, vikasesiti
attho. Maggamagganca acikkhiti "amatadhigamaya ayam maggo ucchedasassataditthivirahita
majjhima patipada maggo kayakilamathadiko nayam maggo"ti sesaputhujjane acikkhiti
attho. Alokam dassayitvanati maggananalokam vipassanananalokanca dassayitva.
Lakkhananca kusumitanti cittalakkhanadihi phullitam 1- manditam bhagavato sariranti
attho. Sesam sabbattha gathasu uttanamevati.
                      Vipassibuddhavamsavannana nitthita.
                     Nitthito ekunavisatimo buddhavamso.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 338-349. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=7510&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=7510&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=200              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8190              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10618              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10618              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]