ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                      7.  Candakumaracariyavannana
           [45] Punaparam yada homi       ekarajassa atrajo
                nagare pupphavatiya        kumaro candasavhayo.
           [46] Tadaham yajana mutto      nikkhanto yannavatato
                samvegam janayitvana        mahadanam pavattayim.
           [47] Naham pivami khadami      napi bhunjami bhojanam
                dakkhineyye adatvana     api chappanca rattiyo.
           [48] Yathapi vanijo nama      katvana bhandasancayam
                yattha labho maha hoti    tattha tam harati bhandakam.
           [49] Tatheva sakabhuttapi 2-     pare dinnam mahapphalam
                tasma parassa databbam     satabhago bhavissati.
@Footnote: 1 Ma. avimhayata     2 pali. sakabhuttampi
           [50] Etamatthavasam natva       demi danam bhavabhave
                na patikkamami danato     sambodhimanupattiyati.
     #[45]  Sattame ekarajassa atrajoti ekarajassa nama kasiranno orasaputto.
Nagare pupphavatiyati pupphavatinamake nagare. Candasavhayoti candasaddena avhatabbo,
candanamoti attho.
      Atite kira ayam baranasi pupphavati nama ahosi. Tattha vasavattiranno putto
ekaraja nama rajjam karesi. Bodhisatto tassa gotamiya nama aggamahesiya kucchimhi
patisandhim aggahesi, "candakumaro"tissa namamakamsu. Tassa padasa gamanakale aparopi
putto uppanno, tassa "suriyakumaro"ti namamakamsu. Tassa padasa gamanakale eka
dhita uppanna, "sela"tissa namamakamsu. Vematika ca nesam bhaddaseno suro cati dve
bhataro ahesum. Bodhisatto anupubbena vuddhippatto sippesu ca vijjatthanesu ca
param agamasi. Tassa raja anucchavikam candam nama rajadhitaram anetva uparajjam
adasi. Bodhisattassa eko putto uppanno, tassa "vasulo"ti 1- namamakamsu. Tassa
pana ranno khandahalo nama purohito, tam raja vinicchaye thapesi. So lanjavitakko 2-
hutva lanjam gahetva assamike samike karoti. Samike ca assamike karoti.
Athekadivasam attaparajito eko puriso vinicchayatthane upakkosento nikkhamitva
rajupatthanam gacchantam bodhisattam disva tassa padesu nipatitva "sami khandahalo
vinicchaye vilopam khadati, aham tena lanjam gahetva parajayam papito"ti attassaramakasi.
Bodhisatto "ma bhayi"ti tam assasetva vinicchayam netva samikameva samikam akasi.
Mahajano mahasaddena sadhukaramadasi.
      Raja "bodhisattena kira atto suvinicchito"ti sutva tam amantetva "tata
ito patthaya tvameva attakarane vinicchayam vinicchinahi"ti vinicchayam bodhisattassa
@Footnote: 1 Ma. vasulo                        2 cha.Ma. lanjavittako
Adasi. Khandahalassa ayo pacchijji. So tato patthaya bodhisatte aghatam bandhitva
otarapekkho vicari. So pana raja muddhappasanno, so ekadivasam supinantena
devalokam passitva tattha gantukamo hutva "purohitam brahmalokagamimaggam
acikkha"ti aha. So "atidanam dadanto sabbacatukkena yannam yajassu"ti vatva
ranna "kim atidanan"ti puttho "attano piyaputta piyabhariya piyadhitaro
mahavibhavasetthino mangalahatthiassadayoti ete cattaro cattaro katva dvipadacatuppade
yannatthaya pariccajitva tesam galalohitena yajanam atidanam nama"ti sannapesi.
Iti so "saggamaggam acikkhissami"ti nirayamaggam acikkhi.
      Rajapi tasmim panditasanni hutva "tena vuttavidhi saggamaggo"ti sannaya tam
patipajjitukamo mahantam yannavatam karapetva tattha bodhisattadike cattaro
rajakumare adim katva khandahalena vuttam sabbam dvipadacatuppadam yannapasutatthane
nethati anapesi. Sabbanca yannasambharam upakkhatam ahosi. Tam sutva mahajano
mahantam kolahalam akasi. Raja vippatisari hutva khandahalena upatthambhito punapi
tatha tam anapesi. Bodhisatto "khandahalena vinicchayatthanam alabhantena mayi aghatam
bandhitva mameva maranam icchantena mahajanassa anayabyasanam uppaditan"ti janitva
nanavidhehi upayehi rajanam tato duggahitaggahato vivecetum vayamitvapi nasakkhi.
Mahajano paridevi, mahantam karunnamakasi. Mahajanassa paridevantasseva yannavate
sabbakammani nitthapesi. Rajaputtam netva givaya nametva nisidapesum. Khandahalo
suvannapatim upanametva khaggam adaya "tassa givam chindissami"ti atthasi. Tam
disva canda nama rajaputtassa devi "annam me patisaranam natthi, attano
saccabalena samikassa sotthim karissami"ti anjalim paggayha parisaya antare vicaranti
"idam ekanteneva papakammam, yam khandahalo saggamaggoti karoti. Imina mayham
saccavacanena mama sadhikassa sotthi hotu.
           Ya devata idha loke        sabba ta saranam gata
           anatham tayatha mamam            yathaham patima siyan"ti 1-
saccakiriyamakasi. Sakko devaraja tassa paridevanasaddam sutva tam pavattim natva
jalitam ayokutam adaya agantva rajanam tasetva sabbe vissajjapesi. Sakkopi
tada attano dibbarupam dassetva sampajjalitam sajotibhutam vajiram paribbhamanto "are
paparaja kalakanni kada taya panatipatena sugatigamanam ditthapubbam, candakumaram
sabbanca imam janam bandhanato mocehi, no ce mocessasi, ettheva te imassa ca
dutthabrahmanassa sisam phalessami"ti akase atthasi. Tam acchariyam disva raja
brahmano ca sigham sabbe bandhana mocesum.
       Atha mahajano ekakolahalam katva sahasa yannavatam ajjhottharitva
khandahalassa ekekam ledduppaharam dento tattheva nam jivitakkhayam papetva
rajanampi maretum arabhi. Bodhisatto puretarameva pitaram palissajitva thito maretum
na adasi. Mahajano "jivitam tavassa paparanno dema, chattam panassa na dassama,
nagare vasam va na dassama, tam khandahalam katva bahinagare vasapessama"ti
rajavesam haretva kasavam nivasapetva haliddipilotikaya sisam vethetva candalam
katva candalagamam pahinimsu. Ye pana tam pasughatayannam yajimsu ceva yajapesum ca
anumodimsu ca, sabbe te nirayaparayana ahesum. Tenaha bhagava:-
            "sabbe pavittha nirayam       yatha tam papakam karitvana
             na hi papakammam katva      labbha sugatim ito gantun"ti. 2-
      Atha sabbapi rajaparisa nagara ceva janapada ca samagantva bodhisattam
rajje abhisincimsu. So dhammena rajjam anusasanto tam attano mahajanassa ca
@Footnote: 1 khu.ja. 28/1137/244                2 khu.ja. 28/1143/245
Akaraneneva uppannam anayabyasanam anussaritva samvegajato punnakiriyasu bhiyyoso
mattaya ussahajato mahadanam pavattesi, silani rakkhi, uposathakammam samadiyi.
Tena vuttam:-
       #[46] "tadaham yajana mutto      nikkhanto yannavatato
              samvegam janayitvana        mahadanam pavattayin"ti-
adi.
      Tattha yajana muttoti khandahalena vihitayannavidhito vuttanayena ghatetabbato
mutto. Nikkhanto yannavatatoti abhisekakaranatthaya ussahajatena mahajanena saddhim
tato yannabhumito niggato. Samvegam janayitvanati evam "bahuantarayo lokasannivaso"ti
ativiya samvegam uppadetva. Mahadanam pavattayinti cha danasalayo karapetva
mahata dhanapariccagena vessantaradanasadisam mahadanamadasim. Etena abhisekakaranato
patthaya tassa mahadanassa pavattitabhavam dasseti.
     #[47]  Dakkhineyye adatvanati dakkhinarahe puggale deyyadhammam apariccajitva.
Api chappanca rattiyoti appekada chapi pancapi rattiyo attano pivanakhadanabhunjanani
na karomiti dasseti.
      Tada kira bodhisatto sakalajambudipam unnangalam katva mahamegho viya abhivassanto
mahadanam pavattesi. Tattha kincapi danasalasu annapanadiularularapanitapanitameva
yacakanam yatharucitam divase divase diyati, tathapi attano sajjitam aharam
rajarahabhojanampi yacakanam adatva na bhunjati, tam sandhaya vuttam "naham pivami"tiadi.
     #[48]  Idani tatha yacakanam dane karanam dassento upamam tava aharati
"yathapi vanijo nama"tiadina. Tassattho:- yatha nama vanijo bhandatthanam
gantva appena pabhatena bahum bhandam vikkinitva vipulam bhandasannicayam katva
Desakalam jananto yatthassa labho udayo maha hoti, tattha dese kale va tam
bhandam harati upaneti vikkinati.
     #[49]  Sakabhuttapiti sakabhuttatopi attana paribhuttatopi. "sakaparibhuttapi"tipi
patho. Pareti parasmim patiggahakapuggale. Satabhagoti anekasatabhago ayatim bhavissati.
Idam vuttam hoti:-  yatha vanijena kitabhandam tattheva avikkinitva tatharupe dese
kale ca vikkiniyamanam bahum udayam vipulam phalam hoti, tatheva attano santakam attana
anupabhunjitva parasmim patiggahakapuggale dinnam mahapphalam anekasatabhago bhavissati,
tasma attana abhunjitvapi parassa databbamevati. Vuttanhetam bhagavata "tiracchanagate
danam datva sataguna dakkhina patikankhitabba. Puthujjanadussile danam datva
sahassaguna"ti vittharo. 1- Aparampi vuttam "evam ce bhikkhave satta janeyyum
danasamvibhagassa vipakam, yathaham janami, na adatva bhunjeyyum, na ca nesam maccheramalam
cittam pariyadaya tittheyya, yopi nesam assa carimo alopo carimam kabalam, tatopi na
asamvibhajitva bhunjeyyun"tiadi. 2-
     #[50]  Etamatthavasam natvati etam danassa mahapphalabhavasankhatanceva sammasambodhiya
paccayabhavasankhatanca atthavasam karanam janitva. Na patikkamami danatoti
danaparamito isakampi na nivattami abhikkamami eva. Kimattham? sambodhimanupattiyati
sambodhim sabbannutannanam anuppattiya anuppattiyattham, adhigantunti attho.
      Tada bodhisatto mahajanena pitari candalagamam pavesite databbayuttakam
paribbayam dapesi nivasanani parupanani ca, sopi nagaram pavisitum alabhanto bodhisatte
uyyanakiladiattham bahigate upasankamati, puttasannaya pana na vandati, na anjalikammam
karoti, "ciram jiva sami"ti vadati. Bodhisattopi ditthadivase atirekasammanam karoti. So
evam dhammena rajjam karetva ayupariyosane sapariso devalokam puresi. Tada khandahalo
@Footnote: 1 Ma.u. 14/379/324          2 khu.iti. 25/26/249
Devadatto ahosi. Gotami devi mahamaya, canda rajadhita rahulamata, vasulo rahulo,
sela uppalavanna, suro mahakassapo, bhaddaseno mahamoggallano, suriyakumaro
sariputto, candaraja lokanatho.
      Tassa idhapi pubbe vuttanayeneva yatharaham sesaparamiyo niddharetabba. Tada 1-
khandahalassa kakkhalapharusabhavam janantopi ajjhupekkhitva dhammena samena attassa
vinicchayo, attanam maretukamasseva khandahalassa tatha yannavidhanam janitvapi tassa
upari cittappakopabhavo. Attano parisam gahetva pitu sattu bhavitum samatthopi
"madisassa nama garuhi virodho na yutto"ti attanam purisapasum katva ghatapetukamassa
pitu anayam avatthanam, kosiya asim gahetva sisam chinditum upakkamante purohite
attano pitari putte sabbasattesu ca mettapharanena samacittata, mahajane pitaram maretum
upakkamante sayam palissajitva tassa jivitadananca, divase divase vessantaradanasadisam
mahadanam dadatopi danena atittabhavo, mahajanena candalesu vasapitassa pitu
databbayuttakam datva posanam, mahajanam punnakiriyasu patitthapananti evamadayo
gunanubhava niddharetabbati. 2-
                     Candakumaracariyavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 71-77. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=1543&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=1543&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=215              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8747              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11453              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11453              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]