ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

page169.

6. Rurumigarajacariyavannana [48] Punaparam yada homi sutattakanakasannibho migaraja ruru nama paramasilasamahitoti. #[48] Chatthe sutattakanakasannibhoti yatha sutthu apagatasabbakalako hoti, evam aggimhi pakkhipitva sutattakanakasannibho. Migaraja ruru namati jatisiddhena namena ruru nama migaraja, jatito ruru, migananca rajati attho. Paramasilasamahitoti uttamasilasamahito, visuddhasilo ceva samahitacitto ca, visuddhasile va samma ahitacittoti evamettha attho veditabbo. Tada bodhisatto rurumigayoniyam nibbatti, tassa sariracchavi sutthu tapetva majjitakancanapattavanno ahosi hatthapada sakharasaparikammakata viya nanguttham camarinanguttham viya singani rajatadamavannani akkhini sumajjitamanigulika viya mukham odahitva 1- thapitarattakambalagenduka viya. So janasamsaggam pahaya vivekavasam vasitukamo parivaram chaddetva ekakova ganganivattane ramaniye salamissake supupphitapavane vasati. Tena vuttam:- [49] "ramme padese ramaniye vivitte amanussake tattha vasam upaganchim gangakule manorame"ti. #[49] Tattha ramme padeseti muttatalasadisavalukacunnapandarehi bhumibhagehi siniddhaharitatinasancaritehi vanatthalehi manikkhandhanimmalasalilehi jalasayehi ca samannagatatta yebhuyyena ca indagopakavannaya rattaya sukhasamphassaya tinajatiya sanchannatta ramme arannappadese. Ramaniyeti pupphaphalapallavalankatavipulasakhavinaddhehi @Footnote: 1 Si. olambetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Vanagahanehi upasobhitatta tattha pavitthassa janassa ratijananatthena ramaniye. Vuttampi cetam rurumigarajajatake:- "etasmim vanasandasmim amba sala ca pupphita indagopakasanchanna ettheso titthate migo"ti. 1- Vivitteti janavasavirahena sunne. Amanussaketi sancaranamanussanampi tattha abhavena manussarahite. Manorameti yathavuttagunasampattiya visesato pavivekakamanam mano rametiti manorame. [50] Atha uparigangayati ettha athati adhikare nipato, tena mayi tattha tatha vasante idam adhikarantaram uppannanti dipeti. Uparigangayati gangaya nadiya uparisote. Dhanikehi paripilitoti inam gahetva tam datum asakkonto inayikehi bodhiyamano. Eko kira baranasisetthi 2- attano puttam "ayam sippam ugganhanto kilamissati"ti kinci sippam na ugganhapesi. Gitavaditanaccakhadanabhojanato uddham na kinci annasi. Tam vayappattam patirupena darena samyojetva manam niyyatetva matapitaro kalamakamsu. So tesam accayena itthidhuttasuradhuttadiparivuto nanabyasanamukhehi sabbam dhanam viddhamsetva tattha tattha inam adaya tampi datum asakkonto dhanikehi codiyamano "kim mayham jivitena, tenevamhi attabhavena anno viya jato, maranam me seyyo"ti cintetva inayike aha "tumhakam inapannani gahetva agacchatha, gangatire me nihitam kulasantakam dhanam atthi, tam vo dassami"ti. Te tena saddhim agamamsu. So "idha dhanam, ettha dhanan"ti nidhitthanam acikkhanto viya "evam me inamokkho bhavissati"ti palayitva gangayam pati. So candasotena vuyhanto karunnaravam ravi. Tena vuttam:- @Footnote: 1 khu.ja. 27/119/285 2 Ma. baranasisetthibrahmano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

#[50] "atha upari gangaya dhanikehi paripilito puriso gangaya patati jivami va marami va. [51] Rattindivam so gangaya vuyhamano mahodake ravanto karunam ravam majjhe gangaya gacchati"ti. Tattha jivami va marami vati imasmim gangasote patito jivami va marami va, jivitam va me ettha hotu maranam va, ubhayathapi inayikapila na hotiti adhippayo. #[51] Majjhe gangaya gacchatiti so puriso rattindivam gangaya vuyhamano jivitapemassa 1- vijjamanatta maranam appamatto maranabhayatajjito hutva karunam ravam ravanto gangaya majjhe mahodakena gacchati. [52] Atha mahapuriso addharattasamaye tassa tam karunam paridevantassa paridevitasaddam sutva "manussasaddo suyati, ma mayi idha dharante maratu, jivitamassa dassami"ti cintetva sayanagumba vutthaya naditiram gantva "ambho purisa ma bhayi, jivitam te dassami"ti vatva assasetva sotam chindanto gantva tam pitthiyam aropetva tiram papetva attano vasanatthanam netva parissamam vinodetva phalaphalani datva dvihatihaccayena tam aha "ambho purisa aham tam baranasigamimaggam papessami, tvam `asukatthane nama kancanamigo vasati'ti ma kassaci arocehi"ti. So "sadhu sami"ti sampaticchi. Mahasatto tam attano pitthim aropetva baranasimagge otaretva nivatti. Tena vuttam:- #[52] tassaham saddam sutvana karunam paridevato gangaya tire thatvana apucchim kosi tvam naro. @Footnote: 1 Si.,Ma. jivitagavesassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

[53] So me puttho byakasi attano karanam tada dhanikehi bhito tasito pakkhantoham mahanadim. [54] Tassa katvana karunnam cajitva mama jivitam pavisitva niharim tassa andhakaramhi rattiya. [55] Assatthakalamannaya tassaham idamabravim ekam tam varam yacami ma mam kassaci pavada"ti. Tattha kosi tvam naroti tvam ko manusso asi, kuto idha vuyhamano agatositi attho. #[53] Attano karananti attano kiriyam. Dhanikehi bhitoti inayikehi ubbiggo. Tasitoti utrasto. #[54] Tassa katvana karunnam, cajitva mama jivitanti karunnam katva mahakarunaya samussahito mama jivitam tassa purisassa pariccajitva. Pavisitva niharim tassati nadim pavisitva sotam chindanto ujukameva gantva mama pitthim aropetva tato tam niharim. Tassati upayogatthe samivacanam. "tattha"tipi pali, tattha nadiyanti attho. Andhakaramhi rattiyati rattiya andhakarasamaye, kalapakkharattiyanti attho. #[55] Assatthakalamannayati parissamam apanetva phalaphalani datva dvihatihaccayena kilamathassa vigatakalam janitva. Ekam tam varam yacamiti aham tam ekam varam yacami, mayham ekam varam dehiti attho. Kim tam varanti ce? aha:- ma mam kassaci pavadati "asukatthane suvannamigo vasati"ti kassaci ranno va rajamahamattassa va mam ma pavada. Atha tasmim purise baranasim pavitthadivaseyeva so raja "aham deva suvannavannam migam mayham dhammam desentam supinena addasam. Aham hi saccasupina, addha so vijjati, tasma kancanamigassa dhammam sotukama labhissami ce jivissami, no ce me jivitam natthi"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Aggamahesiya vutto tam assasetva "sace manussaloke atthi, labhissasi"ti vatva brahmane pakkosapetva "suvannamiga nama honti"ti pucchitva "ama deva honti"ti sutva sahassatthavikam suvannacankotake thapetva tam hatthikkhandham aropetva nagare bherim carapesi "yo suvannamigam acikkhissati, tassa hatthina saddhim imam dassami"ti. Tato uttarimpi datukamo hutva:- "tassa gamavaram dammi nariyo ca alankata yo 1- metam migamakkhati miganam migamuttaman"ti 2- gamam suvannapatte likhapetva sakalanagare vacapesi. Atha so setthiputto tam gatham sutva rajapurisanam santikam gantva "ranno evarupam migam acikkhissami, mam rajanam dassetha"ti aha. Rajapurisa tam ranno santikam netva tamattham arocesum. Raja "saccam bho addasa"ti pucchi. So "saccam deva maya saddhim agacchatu, aham tam dassessami"ti aha. Raja tameva purisam maggadesakam katva mahantena parivarena tam thanam gantva tena mittadubbhina purisena dassitam padesam avudhahatthe purise samantatova parivaretva "ukkutthim karotha"ti vatva sayam katipayehi janehi saddhim ekamante atthasi. Sopi puriso avidure atthasi. Mahasatto saddam sutva "mahato balakayassa saddo, addha tamha me purisa bhayena uppannena bhavitabban"ti natva utthaya sakalaparisam oloketva "ranno thitatthaneyeva me sotthi bhavissati"ti rajabhimukho payasi. Raja tam agacchantam disva "nagabalo avattharanto agaccheyya"ti saram sannayhitva "imam migam santasetva sace palayati, vijjhitva dubbalam katva ganhissami"ti bodhisattabhimukho ahosi. Mahasatto:- "agamehi maharaja ma mam vijjhi rathesabha ko nu me idamakkhasi ettheso titthate migo"ti 3- @Footnote: 1 Si.,Ma.,ka. ko 2 khu.ja. 27/117/284 3 khu.ja. 27/121/285

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Gatham abhasi. Raja tassa madhurakathaya bajjhitva saram patisamharitva garavena atthasi. Mahasattopi rajanam upasankamitva madhurapatisantharam akasi. Mahajanopi sabbavudhani apanetva agantva rajanam parivaresi. Tena vuttam:- [56] "nagaram gantvana acikkhi pucchito dhanahetuko rajanam so gahetvana upaganchi mamantikan"ti. Tassattho:- yo mittadubbhi papapuriso jivitam pariccajitva tatha maya panasamsayato mocito baranasinagaram gantva attana laddhabbadhananimittam ranno mam acikkhi, acikkhitva so ranno gahapetum maggadesako hutva rajanam gahetva mama santikamupagamiti. Mahasatto suvannakinkinikam calento viya madhurassarena rajanam puna pucchi "ko nu te idamakkhasi, ettheso titthate migo"ti. Tasmim khane so papapuriso thokam patikkamitva sotapathe atthasi. Raja "imina me tvam dassito"ti tam purisam niddisi. Tato bodhisatto:- "saccam kireva mahamsu nara ekacciya idha kattham niplavitam seyyo na tvevekacciyo naro"ti 1- gathamaha. Tam sutva raja samvegajato:- "kim nu ruru garahasi miganam kim pakkhinam kim pana manusanam bhayam hi mam vindatinapparupam sutvana tam manusim bhasamanan"ti 1- gathamaha. Tato mahapuriso "maharaja na migam na pakkhim garahami, manussam pana garahami"ti dassento:- @Footnote: 1 khu.ja. 27/123-4/285

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

"yamuddharim vahane vuyhamanam mahodake salile sighasote tatonidanam bhayamagatam mama dukkho have raja asabbhisangamo"ti 1- aha. Tattha niplavitanti uddharitam. Ekacciyoti ekacco mittadubbhi papapuriso udake patantopi 2- uttarito natveva seyyo. Kattham hi nanappakarena upakaraya samvattati, mittadubbhi pana vinasaya, tasma tato katthameva varataranti. Migananti rurumigaraja miganam kim annataram garahasi, udahu pakkhinam manussananti pucchati. Bhayam hi mam vindatinapparupanti mahantam bhayam mam patilabhati, attano santakam viya karotiti attho. Vahaneti patitapatite vahitum samatthe gangavahe. Mahodake salileti mahodakibhute salile. Ubhayenapi gangavahassa bahudakatam dasseti. Tatonidananti maharaja yo mayham taya dassito puriso, eso maya gangaya 3- vuyhamano addharattasamaye karunam paridevanto tato uttarito, tatonidanam idam mayham bhayamagatam, asappurisehi samagamo nama dukkhoti. Tam sutva raja tassa kujjhitva "evam bahupakarassa nama gunam na janati, dukkham uppadeti, vijjhitva nam jivitakkhayam papessami"ti saram sannayhi. Tena vuttam:- [57] "yavata karanam sabbam ranno arocitam maya raja sutvana vacanam usum tassa pakappayi idheva ghatayissami mittadubbhim anariyan"ti. #[57] Tattha yavata karananti yam tassa maya katam upakarakaranam, tam sabbam. Pakappayiti sannayhi. Mittadubbhinti attano mittesu upakarisu dubbhanasilam. @Footnote: 1 khu.ja. 27/125/285 2 Si.,Ma. marantopi 3 Si. gangavahe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Tato mahasatto "esa balo mam nissaya ma nassi"ti cintetva "maharaja vadho namesa balassa va panditassa va na sadhuhi pasamsito, annadatthu garahito eva, tasma ma imam ghatehi, ayam yatharuci gacchatu, yanceva tassa `dassami'ti taya patinnatam, tampi ahapetvava dehi"ti aha. "ahanca te yam icchitam, tam karissami, attanam tuyham dammi"ti aha. Tena vuttam:- [58] "tamaham anurakkhanto nimminim mama attana titthateso maharaja kamakaro bhavami te"ti. #[58] Tattha nimmininti tam mittadubbhim papapuggalam anurakkhanto mama attano attabhavena tam parivattesim, attanam ranno niyyatetva rajahatthato pattam tassa maranam nivaresinti attho. Titthatesotiadi vinimayakaradassanam. [59] Idani yadattham so attavinimayo kato, tam dassetum osanagathamaha. Tassattho:- tada mam nissaya tam mittadubbhim purisam tasmim ranne jivita voropetukame aham attanam ranno pariccajanto mama silameva anurakkhim, jivitam pana narakkhim. Yam panahameva attano jivitanirapekkham silava asim, tam sammasambodhiya eva karanati. Atha raja bodhisattena attano jivitam pariccajitva tassa purisassa marane nivarente tutthamanaso "gaccha bho migarajassa anuggahena mama hatthato marana mutto"ti vatva yathapatinnaya tancassa dhanam dapesi. Mahasattassa yatharuciyava 1- anujanitva tam nagaram netva nagaranca bodhisattanca alankarapetva deviya dhammam desapesi. Mahasatto devim adim katva ranno ca rajaparisaya ca madhuraya manussabhasaya dhammam desetva rajanam dasahi rajadhammehi ovaditva mahajanam anusasitva arannam pavisitva @Footnote: 1 Si. yatharuciya varam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Migaganaparivuto vasam kappesi. Rajapi mahasattassa ovade thatva sabbasattanam abhayam datva danadini punnani katva sugatiparayano ahosi. Tada setthiputto devadatto ahosi, raja anando, rurumigaraja lokanatho. Tassa idhapi hettha vuttanayeneva yatharaham sesaparamiyo niddharetabba. Tatha idhapi pavivekaramataya janasamsaggam anicchato yutham pahaya ekakaviharo, addharattasamaye nadiya vuyhamanassa karunam paridevantassa purisassa attassaram sutva sayitatthanato vutthaya naditiram gantva mahagangaya mahati udakoghe vattamane attano jivitam pariccajitva otaritva sotam pacchinditva tam purisam attano pitthiyam aropetva tiram papetva samassasetva phalaphaladini datva parissamavinodanam, puna tam attano pitthim aropetva arannato niharitva mahamagge otaranam, saram sannayhitva vijjhissamiti abhimukhe thitassa ranno nibbhayena hutva patimukhameva gantva pathamataram manussabhasaya alapitva madhurapatisantharakaranam, mittadubbhi papapurisam hantukamam rajanam dhammakatham katva punapi attano jivitam pariccajitva maranato pamocanam, tassa ca ranno yathapatinnam dhanadapanam, ranna attano vare diyamane tena sabbasattanam abhayadapanam, rajananca devinca pamukham katva mahajanassa dhammam desetva danadisu punnesu tesam patitthapanam, laddhabhayanam miganam ovadam datva manussanam sassakhadanato nivaranam, pannasannaya ca tassa yavajjakala thavarakarananti evamadayo mahasattassa gunanubhava vibhavetabbati. Rurumigarajacariyavannana nitthita. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 169-177. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=3719&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=3719&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=224              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9051              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11805              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11805              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]