ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                       7.  Matangacariyavannana
        [60] Punaparam yada homi       jatilo uggatapano
             matango nama namena    silava susamahitoti.
     #[60]  Sattame jatiloti jatavanto, jatabandhakesoti attho. Uggatapanoti
mamacchatthanam indriyanam tapanato nigganhanato tapasankhatam uggatapanam etassati
uggatapano, ghoratapo paramadhitindriyoti 1- attho. Atha va nanappakare
ditthadhammikadibhede anatthe uggiranato bahi chaddapanato ghorabhimabhayanakatthena va
"ugga"ti laddhaname kilese viriyatapena santapanato ugge tapetiti uggatapano.
Matango nama namenati namena matango nama. Matangakule nibbattiya jatiya
agatam hissa etam namam. Silavati silasampanno suparisuddhasilo. Susamahitoti
upacarappanasamadhihi sutthu samahito, jhanasamapattilabhiti attho.
      Tada hi bodhisatto candalayoniyam nibbattitva rupena duddasiko bahinagare
candalagame vasati. "matangapandito"ti pakasanamo. Athekadivasam tasmim nagare nakkhatte
ghosite yebhuyyena nagara nakkhattam kilanti. Annatarapi brahmanamahasalakanna
solasapannarasavassuddesika devakanna viya rupena dassaniya pasadika "attano
vibhavanurupam nakkhattam kilissami"ti pahutakhajjabhojjadini sakatesu aropetva
sabbasetam valavarathamaruyha mahata parivarena uyyanabhumim gacchati. Ditthamangalika namesa,
sa kira dussanthitam rupam "avamangalan"ti tam datthum na icchati, tenassa
"ditthamangalika"tveva samanna udapadi.
      Tada bodhisatto kalasseva utthaya patapilotikam nivasetva jajjaritamukhabhagam
venudandam gahetva bhajanahattho nagaram pavisati manusse disva duratova tesam durikaranattham
tena venudandena sannam karonto. Atha ditthamangalika "ussaratha ussaratha"ti ussaranam
karontehi attano purisehi niyamana nagaradvaramajjhe matangam disva "ko eso"ti
aha. "ayye matangacandalo"ti ca vutte "idisam disva gatanam kuto vuddhi"ti yanam
nivattapesi. Manussa "yam mayam uyyanam gantva bahum khajjabhojjadim labheyyama, tassa
no
@Footnote: 1 Si. samitindariyoti
Matangena antarayo kato"ti kupita "ganhatha candalan"ti ledduhi paharitva
visannibhutam patetva agamamsu.
      So na cireneva satim patilabhitva vutthaya manusse pucchi "kim ayya dvaram nama
sabbasadharanam, udahu brahmananam eva katan"ti. Sabbesam sadharananti. "evam
sabbasadharanadvare ekamantam apakkamantam mam ditthamangalikaya manussa imam anayabyasanam
papesun"ti rathikaya manussanam arocetva "handaham imissa manam bhindissami"ti
tassa nivesanadvaram gantva "aham ditthamangalikam aladdha na vutthahissami"ti
nipajji. Ditthamangilakaya pita "gharadvare matango nipanno"ti sutva "tassa kakanikam
detha, telena sariram makkhetva gacchatu"ti aha. So "ditthamangalikam aladdha na
utthahissami"cceva aha. Tato brahmanena "dve kakanike detha masakam padam kahapanam
dve tini yava kahapanasatam kahapanasahassam detha"ti vuttepi na sampaticchati eva. Evam
tesam mantentanam eva suriyo atthangato.
      Atha ditthamangalikaya mata pasada oruyha sanipakaram parikkhipapetva
tassa santikam gantva "tata matanga ditthamangalikaya aparadham khama, dve sahassani
ganhahi yava satasahassam ganhahi"ti vuttepi na sampaticchi, nipajji eva. Tassevam cha
divase nipajjitva sattame divase sampatte samanta samantaghara pativisakaghara ca
manussa utthahitva "tumhe matangam va utthapetha, darikam va detha, ma amhe
nasayittha"ti ahamsu. Tada kira ayam tasmim dese desadhammo "yassa gharadvare evam
nipajjitva candalo marati, tena gharena saddhim sattasattagharavasino candala honti"ti.
      Tato ditthamangalikaya matapitaro ditthamangalikam patapilotikam nivasapetva
candalanucchavikam parikkharam datva paridevamanam eva tassa santikam netva "handa dani
darikam utthaya ganhahi"ti adamsu. Sa passe thatva "utthahi"ti aha. So "aham
ativiya kilanto, hatthe gahetva mam utthapehi"ti aha. Sa tatha akasi. Matango "mayam
Antonagare vasitum na labhama, ehi, bahinagare candalagamam gamissama"ti tam apassaya
attano geham agamasi. "tassa pitthim abhiruhitva"ti jatakabhanaka vadanti.
      Evam pana geham gantva jatisambhedavitikkamam akatvava katipaham gehe vasitva
balam gahetva cintesi "aham imam brahmanamahasalakannam mayham candalagehe vasapesim,
handa dani tam labhaggayasaggappattam karissami"ti. So arannam pavisitva pabbajitva
sattahabbhantareyeva atthasamapattiyo pancabhinnayo nibbattetva iddhiya
candalagamadvare otaritva gehadvare thito ditthamangalikam pakkosapetva "sami
kissa mam anatham katva pabbajitosi"ti paridevamanam "tvam bhadde ma cintayi, tava
poranakayasato idani mahantataram yasam karissami, tvam pana `mahabrahma me samiko, na
matango, so brahmalokam gato, ito sattame divase punnamaya candamandalam bhinditva
agamissati'ti parisasu vadeyyasi"ti vatva himavantameva gato.
      Ditthamangalikapi baranasiyam mahajanamajjhe tesu tesu thanesu tatha kathesi. Atha
punnamadivase bodhisatto candamandalassa gaganamajjhe thitakale brahmattabhavam
mapetva candamandalam bhinditva dvadasayojanikam baranasim sakalam kasiratthanca
ekobhasam katva akasato otaritva baranasiya upari tikkhattum paribbhamitva
mahajanena gandhamaladihi pujiyamano candalagamabhimukho ahosi. Brahmabhatta
sannipatitva tam candalagamakam gantva ditthamangalikaya geham suddhavatthagandhamaladihi
devavimanam viya alankarimsu. Ditthamangalika ca tada utuni hoti. Mahasatto tattha
gantva ditthamangalikam angutthena nabhiyam paramasitva "bhadde gabbho te patitthito,
tvam puttam vijayissasi, tvampi puttopi te labhaggayasaggappatta bhavissatha, tava
sisadhovanaudakam 1- sakalajambudipe rajunam abhisekodakam bhavissati, nhanodakam pana te
amatodakam bhavissati, ye nam sise abhisincissanti, 2- te sabbarogehi muccissanti,
kalakanniya ca parimuccissanti,
@Footnote: 1 padadhovanaudakam (jataka-ttha. 4/178 cha.Ma.)  2 cha.Ma. asincissanti
Tava padapitthe sisam thapetva vandanta sahassam dassanti, kathasavanatthane thatva
vandanta satam dassanti, cakkhupathe thatva vandanta ekekam kahapanam datva
vandissanti, appamatta hohi"ti tam ovaditva geha nikkhamma mahajanassa
passantasseva candamandalam pavisi.
      Brahmabhatta sannipatitva ditthamangalikam mahantena sakkarena nagaram pavesetva
mahantena sirisobhaggena tattha vasapesum. Devavimanasadisancassa nivesanam karesum. Tattha
netva ularam labhasakkaram upanamesum. Puttalabhadi sabbo bodhisattena vuttasadisova
ahosi. Solasasahassa brahmana ditthamangalikaya puttena saha nibaddham bhunjanti,
sahassamatta nam parivarenti, anekasahassanam danam  diyati. Atha mahasatto "ayam atthane
abhippasanno, handassa dakkhineyye janapessami"ti bhikkhaya caranto tassa geham
gantva tena saddhim sallapitva agamasi. Atha kumaro gathamaha:-
                  "kuto nu agacchasi dummavasi
                  otallako pamsupisacakova
                  sankaracolam patimunca kanthe
                  ko re tuvam hosi adakkhineyyo"ti.
      Tena vuttam anacaram asahamana devata tassa tesanca solasasahassanam
brahmananam mukham viparivattesum. Tam disva ditthamangalika mahasattam upasankamitva
tamattham arocesi. Bodhisatto "tassa anacaram asahantehi yakkhehi so vippakaro kato,
api ca kho pana imam ucchitthapindakam tesam mukhe asincitva tam vippakaram
vupasamehi"ti aha. Sapi tatha tva tam vupasamesi. Atha ditthamangalika puttam aha "tata
imasmim loke dakkhineyya nama matangapanditasadisa bhavanti, na ime brahmana viya
jatimattena,
@Footnote: 1 khu.ja. 27/1/325
Mantasajjhayanamattena va manatthaddha"ti vatva ye tada siladigunavisesayutta
jhanasamapattilabhino ceva paccekabuddha ca, tatthevassa pasadam uppadesiti.
      Tada vettavatinagare jatimanto nama eko brahmano pabbajitvapi jatim
nissaya mahantam manamakasi. Mahasatto "tassa manam bhindissami"ti tam thanam gantva
tassasanne uparisote vasam kappesi. Tena vuttam:-
         [61] "ahanca brahmano eko  gangakule vasamubho
              aham vasami upari         hettha vasati brahmano"ti.
      Atha mahasatto ekadivasam dantakattham khaditva "idam jatimantassa jatasu
laggatu"ti adhitthaya nadiyam patesi. Tam tassa udakam acamentassa jatasu aggi, so tam
disva "nassa vasala"ti vatva "kutoyam kalakanni agato, upadharessami nan"ti
uddhamsotam gacchanto mahasattam disva "kim jatikosi"ti pucchi. Candalosmiti.
Taya nadiyam dantakattham patitanti. Ama mayati. "nassa vasala candala kalakanni ma idha
vasi, hetthasote vasa"ti vatva hetthasote vasantenapi patite dantakatthe patisotam
agantva jatasu laggante "nassa vasala, sace idha vasissasi, sattame divase sattadha te
muddha phalissati"ti aha. Tena vuttam:-
         [62] "vicaranto anukulamhi      uddham me assamaddasa
              tattha mam paribhasetva     abhisapi muddhaphalanam.
         [63] Yadihantassa pakuppeyyam     yadi silam na gopaye
              oloketvanaham tassa     kareyyam charikam viya"ti.
     #[62]  Tattha vicaranto anukulamhiti ucchitthadantakatthe attano jatasu lagge
tassa agamanagavesanavasena gangaya tire anuvicaranto. Uddham me assamaddasati attano
Vasanatthanato uparisote mama assamam pannasalam addakkhi. Tattha mam paribhasetvati mama
assamam agantva jatim sutva tatovapatikkamitva savanupacare thatva "nassa vasala candala
kalakanni ma idha vasi"tiadini vatva bhayena santajjetva. Abhisapi muddhaphalananti
"sace jivitukamosi, ettova sigham palayassu"ti vatva "sace na pakkamissasi, ito te
sattame divase sattadha muddha phalatu"ti me abhisapam adasi.
      Kim pana tassa abhisapena muddha phalatiti? na phalati, kuhako pana so, evamayam
Maranabhayatajjito suduram pakkamissatiti sannaya santasanattham tatha aha.
     #[63]  Yadihantassa pakuppeyyanti tassa manatthaddhassa kutajatilassa aham yadi
kujjheyyam. Yadi silam na gopayeti silam yadi na rakkheyyam, idam silam nama
jivitanirapekkham sammadeva rakkhitabbanti yadi na cinteyyanti attho. Oloketvanaham
tassa, kareyyam charikam viyati sacaham tada tassa appatito abhavissam. Mama cittacaram
natva mayi abhippasanna devata khaneneva tam bhasmamutthim viya viddhamseyyanti
adhippayo. Sattha pana tada attano appatitabhave sati devatahi sadhetabbam tassa anattham
attana kattabbam viya katva desesi "kareyyam charikam viya"ti.
      Vitandavadi panaha "bodhisattova tam jatilam icchamano iddhiya charikam kareyya,
evanhi sati imissa paliya attho ujukameva nito hoti"ti. So evamassa vacaniyo
"tvam iddhiya parupaghatam vadasi, iddhi namesa adhitthana iddhi vikubbana iddhi
manomaya iddhi nanavipphara iddhi samadhivipphara iddhi ariya iddhi
kammavipakaja iddhi punnavato iddhi vijjamaya iddhi tattha tattha
sammapayogappaccaya ijjhanatthena iddhiti dasavidha. Tattha "kataram iddhim vadesi"ti?
bhavanamayanti. Kim pana bhavanamayaya parupaghatakammam hotiti? ama ekacce acariya
"ekavaram hoti"ti vadanti, yatha hi param paharitukamena udakabharite ghate khitte paropi
pahariyati, ghatopi bhijjati, evameva kavanamayaya iddhiya ekavaram parupaghatakammam hoti,
tato patthaya pana sa nassati.
      Atha so "bhavanamayaya iddhiya neva ekavaram na dvevaram parupaghatakammam hoti"ti
vatva pucchitabbo "kim bhavanamaya iddhi kusala akusala abyakata sukhaya vedanaya
sampayutta dukkhaya vedanaya sampayutta adukkhamasukhaya vedanaya sampayutta
savitakkasavicara avitakkavicaramatta avitakkaavicara kamavacara rupavacara
arupavacara"ti? jananto "bhavanamaya iddhi kusala abyakata va adukkhamasukhavedaniya
avitakkaavicara rupavacara"ti 1- vakkhati. So vattabbo "panatipatacetana kusaladisu
kataram kotthasam bhajati"ti? jananto vakkhati "panatipatacetana akusalava dukkhavedanava
savitakkasavicarava kamavacarava"ti. Evam sante "tava panho neva kusalattikena sameti,
na vedanattikena na vitakkattikena na bhumantarena"ti paliya virodham dassetva
sannapetabbo, yadi pana so "puna caparam bhikkhave idhekacco samano va brahmano va
iddhima cetovasippatto annissa kucchigatam gabbham papakena manasanupekkhita hoti
`aho vata yam tam kucchigatam gabbham na sotthina abhinikkhameyya'ti. Evampi bhikkhave
kulumpassa upaghato hoti"ti sangitim anarulham kulumpasuttam udahareyya,
tassapi "tvam attham na janasi. Iddhima cetovasippattoti hi ettha na bhavanamaya
iddhi adhippeta, athabbanika iddhi adhippeta. Sa hi ettha labbhamana labbhatiti
bhavanamayaya iddhiya parupaghato na sambhavatiyeva"ti sannapetabbo. No ce sannattim
upeti, kammam katva uyyojetabbo. Tasma yathavuttanayenevettha gathaya attho
veditabbo.
      Tatha pana tena abhisapito mahasatto "sacaham etassa kujjhissami, silam me
arakkhitam bhavissati, upayenevassa manam bhindissami, sa cassa rakkha bhavissati"ti
sattame divase suriyuggamanam varesi. Manussa suriyassa anuggamanena ubbalha
jatimantatapasam upasankamitva "bhante tumhe suriyassa uggantum na detha"ti
pucchimsu. 2- So "na metam kammam, gangatire pana eko candalatapaso vasati, tassetam
kammam siya"ti aha. Manussa
@Footnote: 1 cha.Ma. rupavacara cati  2 Ma. vadimsu
Mahasattam upasankamitva "bhante tumhe suriyassa uggantum na detha"ti pucchimsu.
Amavusoti. Kim karanati. Tumhakam kulupakatapaso mam niraparadham abhisapi, tasmim
agantva khamapanattham mama padesu patite suriyam vissajjessamiti. Te gantva tam
akaddhanta anetva mahasattassa padamule nipajjapetva khamapetva "suriyam
vissajjetha bhante"ti ahamsu. Na sakka vissajjetum, sacaham vissajjessami, imassa
sattadha muddha phalissatiti. Atha bhante kim karomati. Mahasatto "mattikapindam
aharatha"ti aharapetva "imam tapasassa sise thapetva tapasam otaretva
udake thapetha. 1- Yada suriyo dissati, tada tapaso udake nimujjatu"ti vatva suriyam
vissajjesi. Suriyarasmihi phutthamatteva mattikapindo sattadha bhijji. Tapaso udake
nimujji. Tena vuttam:-
         [64] "yam so tada mam abhisapi    kupito dutthamanaso
              tasseva matthake nipati     yogena tam pamocayin"ti.
     #[64]  Tattha yam so tada mam abhisapiti so jatimantajatilo yam muddhaphalanam
sandhaya tada mam abhisapi, mayham sapam adasi. Tasseva matthake nipatiti tam mayham
upari tena icchitam tasseva pana upari nipati nipatanabhavena atthasi. Evanhetam
hoti yatha tam appadutthassa padussato. Vuttanhetam bhagavata "yo appadutthassa
narassa dussati .pe. Pativatamva khitto"ti. 2- Yogena tam pamocayinti tam tassa
bhasitam matthakaphalanam upayena tato pamocesim, tam va jatilam tato pamocesim, yena
upayena tam na hoti, tatha akasinti attho.
      Yam hi tena paramitaparibhavanasamiddhahi nanasamapattiviharaparipuritahi
siladitthisampadahi susankhatasantane mahakarunadhivase mahasatte ariyupavadakammam
abhisapasankhatam pharusavacanam payuttam, tam mahasattassa khettavisesabhavato tassa ca
ajjhasayapharusataya ditthadhammavedaniyam hutva sace so mahasattam na khamapesi, sattame divase
@Footnote: 1 Ma. vasetha  2 khu.dha. 25/125/39
Vipaccanasabhavam jatam, khamapite pana mahasatte payogasampattipatibahitatta
avipakadhammatam apajji ahosikammabhavato. Ayanhi ariyupavadapapassa ditthadhammavedaniyassa
ca dhammata. Tattha yam sattame divase bodhisattena suriyuggamananivaranam katam, ayamettha
yogoti adhippeto upayo, tena hi ubbalha manussa bodhisattassa santike tapasam
anetva khamapesum, sopi ca mahasattassa gune janitva tasmim cittam pasadesiti
veditabbam. Yam panassa matthake mattikapindassa thapanam, tassa ca sattadha phalanam katam,
tam manussanam cittanurakkhanattham, annatha hi ime pabbajitapi samana cittassa vase
vattanti, na pana cittam attano vase vattapentiti mahasattampi tena sadisam katva
ganheyyum. Tadassa nesam digharattam ahitaya dukkhayati.
      [65]  Idani yadattham tada tasmim tapase cittam adusetva suparisuddham silameva
rakkhitam, tam dassetum "anurakkhim mama silan"ti osanagathamaha. Tam hettha vuttatthameva.
Tada mandabyo udeno ahosi, 1- matango lokanatho.
      Idhapi sesaparamiyo niddharetabba. Tatha nihinajatikassa sato yathadhippayam
ditthamangalikaya mananiggaho, pabbajitva "ditthamangalikaya avassayo bhavissami"ti
uppannacitto arannam gantva pabbajitva sattadivasabbhantareyeva yathadhippayam
jhanabhinnanibbattanam, tato agantva ditthamangalikaya labhaggayasaggappattiya
upayasampadanam, mandabyakumarassa mananiggaho, jatimantatapasassa mananiggaho,
tassa ca ajanantasseva bhavino jivitantarayassa apanayanam, mahaparadhassapi tassa
akujjhitva attano silanurakkhanam, acchariyabbhutapatihariyakarananti evamadayo
mahasattassa gunanubhava vibhavetabba.
                      Matangacariyavannana nitthita.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati



             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 177-186. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=3921&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=3921&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=225              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9076              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11835              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11835              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]