ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                         Tatiyacatutthamaggavannana
     [362] Tatiye anavasesappahanayati tesamyeva sakadagamimaggena tanubhutanam
sannojananam nissesapajahanatthaya.
     Catutthe ruparagaaruparagamanauddhaccaavijjaya anavasesappahanayati etesam
pancannam uddhambhagiyasannojananam nissesapajahanatthaya. Tattha ruparagoti
rupabhave chandarago. Aruparagoti arupabhave chandarago. Manoti arahattamaggavajjhako
manoeva. Tatha uddhaccavijjapi. Imesu pana 1- dvisu maggesu navamam
annindriyameva hoti.
                        Catumagganayasahassavannana
     sabbamaggesu padapatipatiya samasatthi padani catuhi apannakangehi saddhim
catusatthi honti, asambhinnato pana tettimsa. Kotthasavarasunnatavara
pakatikaeva. Yatha ca pana pathamamagge, evam dutiyadisupi nayasahassamevati cattaro
magge catuhi nayasahassehi bhajetva dassesi dhammaraja.
     Saccavibhange pana satthi nayasahassani lokuttarani imesamyeva vasena
nikkhittani. Satipatthanavibhange visati nayasahassani lokuttarani, sammappadhanavibhange
visati, iddhipadavibhange dvattimsa, bojjhangavibhange dvattimsa, maggavibhange 2-
atthavisati nayasahassani lokuttarani imesamyeva vasena nikkhittani.
     Idha pana catusu maggesu cattariyeva nayasahassani. Tesu pathamajjhanike
pathamamagge atthangani bhajitani, tatha dutiyadisu. Tattha pathamamagge sammaditthi
micchaditthim pajahatiti sammaditthi. Sammasankappadayopi micchasankappadinam
pajahanattheneva veditabba. Evam sante pathamamaggeneva dvasatthiya ditthigatanam
pahinatta uparimaggattayena pahatabba ditthi nama natthi, tattha sammaditthi
nama 3- katham hotiti? yatha visam atthi va hotu ma va, agado "agado"tveva
vuccati, evam micchaditthi atthi va hotu ma va, ayam sammaditthiyeva nama.
@Footnote: 1 cha.Ma. imesupi     2 cha.Ma. maggangavibhange    3 cha.Ma. sammaditthiti namam
     Yadi evam namamattamevetam hoti, uparimaggattaye pana sammaditthiya
kiccabhavo apajjati, maggangani na paripurenti. Tasma sammaditthi sakiccaka
katabba, maggangani puretabbaniti. Sakiccaka cettha sammaditthi yathalabhaniyamena
dipetabba. Uparimaggattayavajjho hi eko mano atthi, so ditthitthane
titthati, sa tam manam pajahatiti sammaditthi. Sotapattimaggasmim hi sammaditthi
micchaditthim pajahati. Sotapannassa pana sakadagamimaggavajjho mano atthi. So
ditthitthane titthati, sa tam manam pajahatiti sammaditthi. Tasseva sattaakusala-
cittasahajato sankappo atthi, teheva cittehi vacangacopanam atthi, kayangacopanam
atthi, paccayaparibhogo atthi, sahajatavayamo atthi, asatiya bhavo atthi,
sahajatacittekaggata atthi. Ete micchasankappadayo nama. Sakadagamimagge
sammasankappadayo tesam pahanena sammasankappadayoti veditabba. Evam
sakadagamimagge atthangani sakiccakani katva agatani. Sakadagamissa
anagamimaggavajjho mano atthi, so ditthitthane titthati, tasseva sattahi
cittehi sahajata sankappadayo, tesampahanena anagamimagge atthannam
anganam sakiccakata veditabba. Anagamissa arahattamaggavajjho mano atthi,
so ditthitthane titthati, yani panassa panca akusalacittani, tehi sahajata
sankappadayo, tesampahanena arahattamagge atthannam anganam sakiccakata
veditabba.
     Imesu catusu maggesu pathamamaggena cattari saccani ditthani, uparimaggattayam
ditthakameva passati, aditthakam passatiti? ditthakameva passatiti ayam acariyanam
samanatthakatha. Vitandavadi panaha "adittham passati"ti. So vattabbo "pathamamagge
katamam indriyam bhajesi"ti. Janamano "anannatannassamitindriyan"ti vakkhati.
"uparimaggesu kataran"ti vuttepi "annindriyan"ti vakkhati. So vattabbo
"aditthasaccadassane sati uparimaggesupi anannatannassamitindriyameva bhajehi,
Evam te panho samessati"ti. Kilese pana anne anno pajahati,
appahineeva 1- pajahatiti. Anne anno pajahatiti. Yadi anne anno
appahine kilese pajahati, saccanipi aditthaneva passatiti evamvadi puggalo
pucchitabbo "saccani nama kati"ti. Jananto "cattari"ti vakkhati. So vattabbo
"tava vade solasa saccani apajjanti, tvam buddhehipi adittham passasi,
bahusaccako nama tvam. Evam ma ganhi, 2- saccadassanam nama apubbam natthi,
kilese pana appahine pajahati"ti.
     Tattha saccadassanassa apubbabhave pelopamam nama gahitam. Ekassa kira
cattaro ratanapela saragabbhe thapita, so rattibhage pelasu uppannakicco
dvaram vivaritva dipam jaletva dipena vihate andhakare pelasu pakatabhavam
gatasu tasu kiccam katva dvaram pidahitva gato, puna andhakaro 3- avatthari.
Dutiyavarepi tatiyavarepi tatheva akasi. Catutthavare dvare vivate "andhakare
pela na pannayanti"ti vimamsantasseva suriyo ugganchi. 4- Suriyobhasena vihate
andhakare pelasu kiccam katva pakkami.
     Tattha cattaro pela viya cattari saccani, tasu kicce uppanne
dvaravivaranakalo viya sotapattimaggassa vipassanabhiniharanakalo, andhakaro
viya saccacchadakatamam, 5- dipobhaso viya sotapattimaggobhaso, vihate andhakare
tassa purisassa pelanam pakatabhavo viya maggananassa saccanam pakatabhavo,
maggananassa pakatani pana maggasamangissa puggalassa pakataneva honti.
Pelasu kiccam katva gatakalo viya sotapattimaggassa attana pahatabbakilese
pajahitva niruddhakalo, puna andhakaravattharanam viya uparimaggattayavajjhasaccacchadakatamam.
     Dutiyavare dvaravivaranakalo viya sakadagamimaggassa vipassanabhiniharanakalo,
dipobhaso viya sakadagamimaggobhaso, pelasu kiccam katva gatakalo viya
@Footnote: 1 cha.Ma. pahine eva    2 cha.Ma. ganha      3 cha.Ma. andhakaram
@4 Si. uggacchi         5 cha.Ma. saccapaticchadakatamam. evamuparipi
Sakadagamimaggassa attana pahatabbakilese pajahitva niruddhakalo, puna
andhakaravattharanam viya uparimaggadvayavajjhasaccacchadakatamam.
     Tatiyavare dvaravivaranakalo viya anagamimaggassa vipassanabhiniharanakalo,
dipobhaso viya anagamimaggobhaso, pelasu kiccam katva gatakalo viya
anagamimaggassa attana pahatabbakilese pajahitva niruddhakalo, puna
andhakaravattharanam viya upariarahattamaggavajjhasaccacchadakatamam.
     Catutthavare dvaravivaranakalo viya arahattamaggassa vipassanabhiniharanakalo,
suriyuggamanam viya arahattamagguppado, andhakaravidhamanam viya arahattamaggassa
saccacchadakatamavinodanam, vihate andhakare tassa pelanam pakatabhavo viya
arahattamaggassa nanassa catunnam saccanam pakatabhavo, nanassa pakatani pana
puggalassa pakataneva honti. Pelasu kiccam katva gatakalo viya arahattamaggassa
sabbakilesakhepanam, suriyuggamanato patthaya alokasseva pavattikalo viya
arahattamaggassa uppannakalato patthaya puna saccacchadakatamabhavo. Idam tava
saccadassanassa apubbabhave opammam.
     "ditthakameva hi passati, kilese pana anne anno pajahati"ti ettha
kharopamam nama gahitam. Eko puriso kilittham vattham rajakassa adasi, rajako
osakharam, 1- charikakharam, gomayakharanti tayo khare datva kharehi khaditabhavam
natva udake vikkhaletva olarikolarikamalam pavahesi. Tato "na tava
parisuddhan"ti dutiyampi tatheva khare datva udake vikkhaletva tato sanhataram 2-
malam pavahesi. Tato "na tava parisuddhan"ti tatiyampi tatheva 3- khare datva
udake vikkhaletva tato sanhataram malam pavahesi. Tato "na tava parisuddhan"ti
catutthampi te khare datva udake vikkhaletva amsuabbhantaragatampi nissesam
malam pavahetva samikassa adasi, so gandhakarandake pakkhipitva icchiticchitakale
paridahati.
@Footnote: 1 cha.Ma. usakharam     2 cha.Ma. natisanhataram. evamuparipi     3 cha.Ma. te
      Tattha kilitthavattham viya kilesanugatam cittam, tividhakharadanakalo viya tisu
anupassanasu kammappavattanakalo, udake vikkhaletva olarikolarikamalappavahanam
viya sotapattimaggena pancakilesakkhepanam, dutiyampi tesam kharanam anuppadanam
viya "na tava parisuddham idam cittan"ti tasuyeva tisu anupassanasu kammappavattanam,
tato sanhataramalappavahanam viya sakadagamimaggena olarikasannojanadvayakkhepanam,
tato "na tava parisuddham vatthan"ti puna kharattayadanam viya "na tava parisuddham
idam cittan"ti tasuyeva tisu anupassanasu kammappavattanam, tato
sanhataramalappavahanam viya anagamimaggena anusahagatasannojanadvayakkhepanam, "na tava
parisuddham vatthan"ti puna kharattayadanam viya "na tava parisuddham idam cittan"ti
tasuyeva tisu anupassanasu kammappavattanam. Tato vikkhalanena amsuabbhantaragate male
pavahetva parisuddhassa rajatapatasadisassa gandhakarandake nikkhittassa vatthassa
icchiticchitakkhane paridahanam viya arahattamaggena atthannam kilesanam khepitatta
parisuddhassa khinasavacittassa icchiticchitakkhane phalasamapattiviharena vitinamanam.
Idam "anne anno kilese pajahati"ti ettha opammam.
     Vuttampi cetam:-
            "seyyathapi avuso vattham sankilittham malaggahitam, tamenam samika
     rajakassa anuppadajjeyyum, tamenam rajako ose va khare va gomaye va
     sammadditva acche udake vikkhaleti, kincapi tam hoti vattham parisuddham
     pariyodatam, athakhvassa hotiyeva anusahagato osagandho va kharagandho
     va gomayagandho va asamuhato, tamenam rajako samikanam dadati, 1- tamenam
     samika gandhaparibhavite karandake  nikkhipanti. Yopissa hoti anusahagato
     osagandho va kharagandho va gomayagandho va asamuhato, sopi samugghatam
     gacchati. Evameva kho avuso kincapi ariyasavakassa panca orambhagiyani
@Footnote: 1 cha.Ma. deti
     Sannojanani pahinani bhavanti. Athakhvassa hotiyeva pancasu upadanakkhandhesu
     anusahagato `asmi'ti mano `asmi'ti chando `asmi'ti anusayo
     asamuhato, so aparena samayena pancasu upadanakkhandhesu udayabbayanupassi
     viharati "iti rupam, iti rupassa samudayo, iti rupassa atthangamo.
     Iti vedana. Iti sanna. Iti sankhaRa. Iti vinnanam, iti vinnanassa
     samudayo, iti vinnanassa atthangamo"ti. Tassimesu pancasu upadanakkhandhesu
     udayabbayanupassino viharato yopissa hoti pancasu upadanakkhandhesu
     anusahagato `asmi'ti mano `asmi'ti chando `asmi'ti anusayo asamuhato,
     sopi samugghatam gacchati"ti. 1-
     Tattha sotapattimaggena panca akusalacittani pahiyanti saddhim cittangavasena
uppajjanakapapadhammehi, sakadagamimaggena dve domanassasahagatacittani tanuni 2-
bhavanti saddhim cittangavasena uppajjanakapapadhammehi, anagamimaggena taniyeva
pahiyanti saddhim sampayuttakadhammehi, arahattamaggena panca akusalacittani pahiyanti
saddhim cittangavasena uppajjanakapapadhammehi. Imesam dvadasannam akusalacittanam
pahinakalato patthaya khinasavassa cittangavasena puna pacchato pavattanakileso
nama na hoti.
     Tatridam opammam:- eko kira maharaja paccante arakkham datva
mahanagare issariyam anubhavanto vasati, athassa paccanto kuppito. 3- Tasmim samaye
dvadasacorajetthaka anekehi purisasahassehi saddhim rattham vilumpanti, paccantavasino
mahamatta "paccanto kuppito"ti ranno pahinimsu. Raja "vissattha ganhatha,
aham tumhakam kattabbam karissami"ti sasanam pahini. Te pathamappahareneva 4- anekehi
purisasahassehi saddhim pancacorajetthake ghatayimsu, sesa satta jana attano
attano parivare gahetva pabbatam pavisimsu, amacca tam pavuttim 5- ranno pesayimsu.
@Footnote: 1 sam.kha. 17/89/104      2 cha.Ma. tanukani
@3 cha.Ma. kuppi  4 cha.Ma.....sampaharena. evamuparipi  5 cha.Ma. pavattim. evamuparipi
     Raja "tumhakam kattabbayuttakam aham janissami, tepi ganhatha"ti dhanam
pahini. Te dutiyappaharena dve corajetthake paharimsu, parivarepi tesam dubbale
akamsu. Te sabbepi palayitva pabbatam pavisimsu, tampi pavuttim amacca ranno
pesayimsu.
     Puna raja "vissattha ganhatha"ti 1- dhanam pahini. 2- Te tatiyappaharena
saddhim sahayapurisehi dve corajetthake ghatayitva tam pavuttim ranno pesayimsu.
     Puna raja "avasese vissattha ganhatha"ti dhanam pesesi. 3- Te
catutthappaharena saddhim parivarehi 4- panca corajetthake ghatayimsu. Dvadasannam
corajetthakanam ghatitakalato patthaya koci coro nama natthi, khema janapada,
ure putte naccanta 5- manne viharanti. Raja vijitasangamehi yodhehi parivuto
varapasadagato mahasampattim anubhavi.
     Tattha mahanto raja viya dhammaraja, paccantavasino amacca viya
yogavacarakulaputta, dvadasa corajetthaka viya dvadasa akusalacittani, tesam sahaya
anekasahassapurisa viya cittangavasena uppajjanakapapadhamma, ranno "paccanto
kuppito"ti pahitakalo viya arammane kilesesu uppannesu "bhante kilesa
me uppanna"ti 6- satthu arocanakalo, "vissattha ganhatha"ti dhanadanam viya
"kilese nigganha bhikkhu"ti dhammaranno kammatthanacikkhanam, saparivaranam pancannam
corajetthakanam ghatitakalo viya sotapattimaggena sasampayuttanam pancannam
akusalacittanam pahanam.
     Puna ranno pavuttipesanam viya sammasambuddhassa patiladdhagunarocanam,
"sesake ca ganhatha"ti puna dhanadanam viya bhagavato sakadagamimaggassa vipassanacikkhanam,
dutiyappaharena saparivaranam dvinnam corajetthakanam dubbalikaranam viya
sakadagamimaggena sasampayuttanam dvinnam domanassacittanam tanubhavakaranam.
@Footnote: 1 cha.Ma. ganhantuti. evamuparipi    2 Ma. pesesi       3 cha.Ma. pahini
@4 cha.Ma. saparivare            5 cha. naccenta     6 cha.Ma. kileso me uppannoti
     Puna ranno pavuttipesanam viya satthu patiladdhagunarocanam, "vissattha
ganhatha"ti puna dhanadanam viya bhagavato anagamimaggassa vipassanacikkhanam,
tatiyappaharena saparivaranam dvinnam corajetthakanam ghatanam viya anagamimaggena
sasampayuttanam dvinnam domanassacittanam pahanam.
     Puna ranno pavuttipesanam viya tathagatassa patiladdhagunarocanam, "vissattha
ganhatha"ti puna dhanadanam viya bhagavato arahattamaggassa vipassanacikkhanam,
catutthappaharena saparivaranam pancannam corajetthakanam ghatitakalato patthaya
janapadassa khemakalo viya arahattamaggena sasampayuttesu pancasu akusalacittesu
pahinesu dvadasannam akusalacittanam pahinakalato patthaya puna cittangavasena
uppajjanakassa akusaladhammassa abhavo, ranno vijitasangamassa amaccaparivutassa 1-
varapasade mahasampattianubhavanam viya khinasavaparivutassa dhammaranno
sunnataanimittaappanihitabhedesu samapattisukhesu icchiticchitaphalasamapattisukhanubhavanam
veditabbanti.
                 "kusala dhamma"ti padassa vannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 297-304. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=7418&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=7418&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=272              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=2610              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2146              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2146              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]