ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                       Akusalapadadhammuddesavarakatha
                           pathamacittavannana
     [365] Idani akusalapadam 2- bhajetva dassetum "katame dhamma akusala"tiadi
araddham. Tattha dhammavavatthanadivarappabhedo ca hettha agatanam padanam
atthavinicchayo ca hettha vuttanayeneva veditabbo, tattha tattha ca pana
visesamattameva vannayissama. Tattha samayavavatthane tava yasma kusalassa viya
akusalassa bhumibhedo natthi, tasma ekantakamavacarampi samanam etam "kamavacaran"ti
na vuttam. Ditthigatasampayuttanti ettha ditthiyeva ditthigatam "guthagatam
muttagatan"tiadisu 3- viya bujjhitabbabhavato 4- gantabbabhavato va ditthiya
gatamattamevetantipi ditthigatam. Tena sampayuttanti 5- ditthigatampayuttam.
@Footnote: 1 cha.Ma. amaccaganaparivutassa    2 cha.Ma. akusaladhammapadam     3 cha.Ma.....adini
@4 cha.Ma. ayam patho na dissati   5 cha.Ma. sampayuttam
     Tattha asaddhammassavanam akalyanamittata ariyanam adassanakamatadini
ayonisomanasikaroti evamadihi karanehi imassa ditthigatasankhatassa
micchadassanassa uppatti veditabba. Ye hi ete ditthivadapatisamyutta asaddhamma,
tesam bahumanapubbangamena atikkantamajjhattena upaparikkhavirahitena savanena
ye ca ditthivippanna akalyanamitta, tamsampavankatasankhataya akalyanamittataya
buddhadinam ariyananceva sappurisananca adassanakamataya catusatipatthanadibhede
ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca akovidattena patimokkhasamvaraindriya-
samvarasatisamvarananasamvarapahanasamvarappabhede ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca
samvarabhedasankhatena avinayena teheva karanehi paribhavitena ayonisomanasikarena
kotuhalamangaladipasutataya ca etam uppajjatiti veditabbam. Asankharabhavo panassa
cittassa hettha vuttanayeneva veditabbo.
     Dhammuddesavare phassoti akusalacittasahajato phasso. Vedanadisupi eseva
nayo. Iti akusalamattameva etesam purimehi viseso.
     Cittassekaggata hotiti panatipatadisupi avikkhittabhavena cittassa ekaggata
hoti. Manussa hi cittam samadiyitva 1- avikkhitta hutva avirajjhamanani
satthani panasariresu nipatenti, susamahita parasantakam haranti, ekarasena cittena
micchacaram apajjanti. Evam akusalappavattiyapi 2- cittassa ekaggata hoti.
     Micchaditthiti ayathavaditthi, virajjhitva gahanato va vitatha ditthiti 3-
micchaditthi, anatthavahatta panditehi kucchita 4- ditthitipi micchaditthi.
Micchasankappadisupi eseva nayo. Apica miccha passanti taya, sayam va miccha
passati, micchadassanamattameva va esati micchaditthi. Sa ayoniso
abhinivesalakkhana, paramasarasa, micchabhinivesapaccupatthana, ariyanam
adassanakamatadipadatthana, paramam vajjanti datthabba. Micchasankappadisu micchati
padamattameva viseso. Sesam kusaladhikare vuttanayeneva veditabbam.
@Footnote: 1 cha.Ma. samadahitva      2 cha.Ma. akusalappavattiyampi
@3 cha.Ma. ditthi   4 cha.Ma. jigucchita
     Ahirikabalam anottappabalanti ettha balattho niddesavare avibhavissati.
Itaresu pana na hiriyatiti ahiriko, ahirikassa bhavo ahirikam. Na ottappam
anottappam. Tesu ahirikam kayaduccaritadihi ajigucchanalakkhanam alajjanalakkhanam
va. Anottappam teheva asarajjanalakkhanam anuttasanalakkhanam va. Ahirikameva
balam ahirikabalam. Anottappameva balam anottappabalam. Ayamettha sankhepattho,
vittharo pana hettha vuttapatipakkhavaseneva veditabbo.
     Lubbhanti tena, sayam va lubbhati, lubbhanamattameva va tanti lobho.
Muyhanti tena, sayam va muyhati, muyhanamattameva va tanti moho. Tesu lobho
arammanaggahanalakkhano makkatalepo viya, abhisangaraso tattakapale khittamamsapesi
viya, apariccagapaccupatthano telanjanarago viya, sannojaniyadhammesu
assadadassanapadatthano, so tanhanadibhavena vaddhamano sighasota nadi viya
mahasamuddam apayameva gahetva gacchatiti datthabbo.
     Moho cittassa andhabhavalakkhano annanalakkhano va, asampativedharaso
arammanasabhavacchadanaraso va, asammapatipattipaccupatthano andhakarapaccupatthano
va, ayonisomanasikarapadatthano, sabbakusalanam mulanti datthabbo.
      Abhijjhayanti taya, sayam va abhijjhayati, abhijjhayanamattameva va esati
abhijjha. Sa parasampattinam sakakaranaicchalakkhana, tenakarena pasangabhavarasa, 1-
parasampattiabhimukhabhavapaccupatthana, parasampattisu abhiratipadatthana.
Parasampattiabhimukhaeva hi sa upatthahati. Tasu ca abhiratiya sati pavattati,
parasampattisu cetaso hatthappasaranam viya 2- datthabba.
     Samatho hotitiadisu annesu kiccesu vikkhepupasamanato 3- samatho.
Akusalappavattiyam cittam pagganhatiti paggaho. Na vikkhipatiti avikkhePo.
@Footnote: 1 cha.Ma. esanabhavarasa    2 cha.Ma. hatthappasaro viyati    3 cha.Ma. vikkhepasamanato
     Imasmim citte saddha sati panna cha yugalakaniti ime dhamma na gahita.
Kasma? assaddhiyacitte pasado nama natthi, tasma tava saddha na gahita. Kim
Pana ditthigatika attano attano sattharanam na saddahantiti? saddahanti, sa
Pana saddha nama na hoti, vacanasampaticchannamattamevetam. Atthato anupaparikkha
va hoti ditthi va. Asatiyacitte pana sati natthiti na gahita. Kim ditthigatika
attana katam kammam na sarantiti? saranti, sa pana sati nama na hoti, kevalam
tenakarena akusalacittappavatti. Tasma sati na gahita. Atha kasma "micchasati"ti 1-
suttante vutta? sa pana akusalakkhandhanam sativirahitatta, satipatipakkhatta ca
micchamaggamicchattanam puranattham tattha pariyayena desana kata, nippariyayena
panesa natthi, tasma na gahita. Andhabalacitte pana panna natthiti na gahita.
Kim ditthigatikanam vancana panna natthiti? atthi, na panesa panna, maya
Namesa hoti. Sa atthato tanhava. Idam pana cittam sadaratham garukam bhariyam
kakkhalam thaddham akammannam gilanam vankam kutilam, tasma passaddhadini cha yugalakani
na gahitani.
     Ettavata padapatipatiya cittangavasena palim arulhani dvattimsapadani
dassetva idani yevapanakadhamme dassetum "ye va pana tasmim samaye"tiadimaha.
Tattha sabbesupi akusalacittesu chando adhimokkho manasikaro mano issa
macchariyam thinam middham uddhaccam kukkuccanti ime daseva yevapanaka honti dhamma
suttagata suttapadesu dissareti vutta. Imasmim pana citte chando adhimokkho
manasikaro uddhaccanti ime apannakangasankhata cattaro yevapanaka honti.
     Tattha chandadayo hettha vuttanayeneva veditabba. Kevalanhi te kusala,
ime akusala. Itaram pana uddhatassa bhavo uddhaccam. Tam cetaso avupasamalakkhanam
vatabhighatacalajalam viya, anavatthanarasam vatabhighatacaladhajapataka viya,
@Footnote: 1 di. pa. 11/333/224, sam.Ma. 19/1/1
Bhantattapaccupatthanam pasanabhighatasamuddhatabhasmam viya, 1- cetaso avupasame
ayonisomanasikarapadatthanam, cittavikkhepoti datthabbam.
     Iti phassadini dvattimsa, yevapanakavasena vuttani cattariti sabbanipi
imasmim dhammuddesavare chattimsa dhammapadani bhavanti, cattari apannakangani
hapetva paliyam agatani dvattimsameva. Aggahitaggahanena panettha phassapancakam
vitakko vicaro piti cittekaggata viriyindriyam jivitindriyam
micchaditthiahirikam anottappam lobho mohoti solasa dhamma honti.
     Tesu solasasu satta dhamma avibhattika honti, nava savibhattika honti.
Katame satta? phasso sanna cetana vicaro piti jivitindriya mohoti ime
Satta avibhattika. Vedana cittam vitakko cittekaggata viriyindriyam micchaditthi
ahirikam anottappam 2- lobhoti ime nava savibhattika.
     Tesu cha dhamma dvisu thanesu vibhatta, eko tisu, eko catusu, eko
chasu. Katham? cittam vitakko micchaditthi ahirikabalam anottappabalam 3- lobhoti ime
cha dvisu thanesu vibhatta. Etesu hi cittam tava phassapancakam patva "cittam
hoti"ti vuttam, indriyani patva "manindriyan"ti. Vitakko jhanangani patva
"vitakko hoti"ti vutto, maggangani patva "micchasankappoti ". Micchaditthi
maggangesupi kammapathesupi micchaditthiyeva. Ahirikam balani patva "ahirikabalam
hoti"ti vuttam, lokanasakadukam patva "ahirikan"ti. Anottappepi eseva nayo.
Lobho mulam patva "lobho hoti"ti vutto, kammapatham patva "abhijjha"ti. Ime
cha dvisu thanesu vibhatta.
     Vedana pana phassapancakam patva "vedana hoti"ti vutta, jhanangani
patva "sukhan"ti, indriyani patva "somanassindriyan"ti. Evam eko dhammo
tisu thanesu vibhatto.
@Footnote: 1 cha.Ma......samuddhatabhasma viya    2 Si. ahirikabalam anottappabalam
@3 cha.Ma. ahirikam anottappam
     Viriyam pana indriyani patva "viriyindriyam hoti"ti vuttam, maggangani
patva "micchavayamo"ti, balani patva "viriyabalan"ti, pitthidukam patva
"paggaho"ti. Evam ayam eko dhammo catusu thanesu vibhatto.
     Samadhi pana jhanangani patva "cittassekaggata hoti"ti vutto,
indriyani patva "samadhindriyan"ti, maggangani patva "micchasamadhi"ti,
balani patva "samadhibalan"ti, pitthidukam patva dutiyaduke ekekavaseneva
"samatho"ti, tatiye "avikkhepo"ti. Evamayam eko dhammo chasu thanesu vibhatto.
     Sabbepi panete dhamma phassapancakavasena jhanangavasena indriyavasena
maggangavasena balavasena mulavasena kammapathavasena lokanasakavasena pitthidukavasenati
nava rasayo honti. Tattha yam vattabbam, tam pathamakusalacittaniddese vuttamevati.
                      Dhammuddesavarakatha nitthita.
                         --------------
                           Niddesavarakatha
     [375] Niddesavare cittekaggataniddese tava santhiti avatthititi idam
dvayam thitivevacanameva. Yam pana kusalaniddese "arammanam ogahetva anupavisitva
titthatiti avatthiti"ti vuttam, tam idha na labbhati. Akusalasmim hi dubbala
cittekaggatati hettha dipitameva. Idam dvayam. 1-
     "uddhaccavicikicchavasena pavattassa visaharassa patipakkhato avisaharo"ti
evarupopi attho idha na labbhati. Sahajatadhamme pana na visaharatiti 2-
avisaharo. Na vikkhipatiti avikkhePo. Akusalacittekaggatavasena avisahatassa
manasassa bhavo avisahatamanasata. Sahajatadhammesu na kampatiti samadhibalam.
Ayathavasamadhanato micchasamadhiti evamidha attho datthabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati       2 Si. visamharatiti
     [376] Viriyindriyaniddese yo hettha "nikkamo ceso kamanam
panudanaya"tiadi nayo vutto, so idha na labbhati. Sahajatadhammesu
akampanattheneva viriyabalam veditabbam.
     [381] Micchaditthiniddese ayathavadassanatthena micchaditthi. Ditthisu
gatam idam dassanam, dvasatthiditthiantogadhattati ditthigatam. Hetthapissa attho
vuttoyeva. Ditthiyeva duratikkamanatthena ditthigahanam tinagahanavanagahanapabbatagahanani
viya. Ditthiyeva sasankasappatibhayatthena ditthikantaro corakantaravalakantara-
marukantaranirodakakantaradubbhikkhakantara viya. Sammaditthiya vinivijjhanatthena
vilomanatthena ca ditthivisukayikam. Micchadassanam hi uppajjamanam sammadassanam
vinivijjhati ceva vilometi ca. Kadaci sassatassa, kadaci ucchedassa gahanato ditthiya
virupam phanditanti ditthivipphanditam. Ditthigatiko hi ekasmim patitthatum na
sakkoti, kadaci sassatam anupatati, kadaci ucchedam. Ditthiyeva bandhanatthena
sannojananti ditthisannojanam.
     Sumsumaradayo 1- viya purisam arammanam dalham ganhatiti gaho. Patitthahanato
patitthaho. Ayam hi balavappavattibhavena patitthahitva ganhati. Niccadivasena
abhinivisatiti abhiniveso. Dhammasabhavam atikkamitva niccadivasena parato amasatiti
paramaso. Anatthavahatta kucchito maggo, kucchitanam va apayanam maggoti
kummaggo. Ayathavapathato micchapatho. 2- Micchasabhavato micchattam tatheva. 2- Yatha hi
disamulhena "ayam asukagamassa nama patho"ti gahitopi tam gamam na sampapeti,
evam ditthigatikena "sugatipatho"ti gahitapi ditthi sugatim na sampapetiti 3-
ayathavapathato micchapatho. Ayam micchasabhavato micchattam. Tattheva paribbhamanato
taranti ettha balati tittham. Titthanca tam anatthananca ayatananti titthayatanam.
Titthiyanam va sanjatidesatthena nivasanatthena ca ayatanantipi titthayatanam.
Vipariyesabhuto gaho, vipariyesato va gahoti vipariyesaggaho, vipallattha 4- gahoti
attho.
@Footnote: 1 cha.Ma. susumaradayo     2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
@3 cha.Ma. papetiti        4 Ma. vipallatta
     [387-388] Ahirikanottappaniddesesu hirottappaniddesavipariyayena
attho veditabbo. Sahajatadhammesu pana akampanattheneva ahirikabalam anottappabalanca
veditabbam.
     [389] Lobhamohaniddesesu lubbhatiti lobho. Lubbhanati lubbhanakaro,
lobhasampayuttam cittam, puggalo va lubbhito, lubbhitassa bhavo  lubbhitattam.
Sarajjatiti sarago. Sarajjanakaro sarajjana. Sarajjitassa bhavo sarajjitattam.
Abhijajhayanatthena abhijjha. Puna lobhavacanena karanam vuttameva. Akusalanca tam
mulanca, akusalanam va mulanti akusalamulam.
     [390] Nanadassanapatipakkhato annanam adassanam. Abhimukho hutva
dhammena 1- na sameti na samma gacchatiti 2- anabhisamayo. Anurupato dhamme
bujjhatiti anubodho, tappatipakkhataya ananubodho. Aniccadihi saddhim yojetva
na bujjhati asambodho. Asantam asamanca bujjhatitipi asambodho. Catusaccadhammam
nappativijjhatiti appativedho. Rupadisu ekadhammampi aniccadisamannato na
sanganhatiti asangahana. Tameva dhammam na pariyogahatiti apariyogahana. Na
samam pekkhatiti asamapekkhana. Dhammanam sabhavam pati na pekkhatiti 3- apaccavekkhana.
     Kusalakusalakammesu viparitavuttiya sabhavato gahanabhavena 4- va ekampi
kammam etassa paccakkham natthi, sayam va kassaci kammassa paccakkhakaranam nama
na hotiti apaccakkhakammam. Yam etasmim anuppajjamane cittasantanam mejjham
bhaveyya suci vodanam, tam duttham mejjham iminati dummejjham. 5- Balanam bhavoti
balyam. Muyhatiti moho. Balavataro moho pamoho. Samantato muyhatiti
sammoho. Vijjaya patipakkhabhavato na vijjati avijja. Oghayogaganthattho 6-
vuttoyeva. Thamagatatthena anusetiti anusayo. Cittam pariyutthati abhibhavatiti
@Footnote: 1 Si.,Ma. dhamme            2 cha.Ma. samagacchatiti       3 cha.Ma. apekkhatiti
@4 cha.Ma. sabhavaggahanabhavena   5 saddaniti. dummijjham        6 cha.Ma. oghayogattho
Pariyutthanam. Hitaggahanabhavena hitabhimukham gantum na sakkoti, annadatthu
langatiyevati langi. Khanjatiti attho. Durugghatanatthena va langi. Yatha hi
mahapalighasankhata langi durugghata hoti, evamayampi langi viyati langi. Sesam
uttanatthameva. Sangahavarasunnatavarapi hettha vuttanayeneva atthato veditabbati.
                          Pathamacittam nitthitam.
                           ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 304-312. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=7606&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=7606&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=275              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=2642              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2174              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2174              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]