บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
Abyakatapadavipakuddharakatha atthamahavipakacittavannana [498] Idani attha mahavipakacittani dassetum puna "katame dhamma abyakata"tiadi araddham. Tattha paliyam nayamattam dassetva sabbavara sankhitta, tesam attho hettha vuttanayeneva veditabbo. Yo panettha viseso, tam dassetum "alobho abyakatamulan"tiadi vuttam. Yampi na vuttam, tam evam veditabbam:- yo hi kamavacarakusalesu kammadvarakammapathapunnakiriyavatthubhedo vutto, so idha natthi. Kasma? avinnattijanakato avipakadhammato tathaappavattito ca. Yapi 1- yevapanakesu karunamudita vutta. Ta sattarammanatta vipakesu na santi, ekantaparittarammanani hi kamavacaravipakani. Na kevalanca karunamudita, viratiyopettha na santi. "panca sikkhapadani kusalaneva"ti 2- hi vuttam. Asankharasasankharavidhanancettha kusalato ceva paccayabhedato ca veditabbam. Asankharikassa hi kusalassa asankharikameva vipakam, sasankharikassa sasankharikam. Balavapaccayehi ca uppannam asankharikam, itarehi itaram. Hinadibhedepi imani hinamajjhimapanitehi chandadihi anipphaditatta hinamajjhimapanitani nama na @Footnote: 1 cha.Ma. yapi ta 2 abhi. 35/703/549 Honti, hinassa pana kusalassa vipakam hinam, majjhimassa majjhimam, panitassa panitam. Adhipatinopettha na santi. Kasma? chandadini dhuram katva anuppadetabbato. Sesam sabbam atthasu kusalesu vuttasadisameva. Idani imesam atthannam mahavipakacittanam vipaccanatthanam veditabbam. Etani hi catusu thanesu vipaccanti patisandhiyam, bhavange, cutiyam, tadarammaneti. Katham? manussesu tava kamavacaradevesu ca punnavantanam duhetukatihetukanam Patisandhiggahanakale patisandhi hutva vipaccanti, patisandhiya vitivattaya pavatte satthipi asitipi 1- vassani asankheyyampi ayukalam bhavangam hutva, balavarammane chasu dvaresu tadarammanam hutva, maranakale cuti hutvati evam catusu thanesu vipaccanti. Tattha sabbepi sabbannubodhisatta pacchimapatisandhiggahane pathamena somanassasahagatatihetukaasankharikamahavipakacittena patisandhim ganhanti. Tam pana mettapubbabhagacittassa vipakam hoti. Tena dinnaya patisandhiya asankheyyam ayu, kalavasena pana parinamati. Mahasivatthero panaha "somanassasahagatato upekkhasahagatam balavataram, tena patisandhim ganhanti, tena gahitapatisandhika hi mahajjhasaya honti, dibbesupi arammanesu ubbilavino 2- na honti tipitakaculanagattheradayo viya"ti. Atthakathayam pana "ayam therassa manoratho, natthi etan"ti patikkhipitva "sabbannubodhisattanam hitupacaro balava hoti, tasma mettapubbabhagakamavacarakusalavipakasomanassasahagatatihetukaasankharikacittena patisandhim ganhanti"ti vuttam. ---------------- Vipakuddharakatha idani vipakuddharakathaya matika thapetabba. Tipitakaculanagatthero tava aha "ekaya kusalacetanaya solasa vipakacittani uppajjanti, ettheva dvadasakamaggopi ahetukatthakampi"ti. Moravapivasimahadattatthero panaha "ekaya @Footnote: 1 Si. satthimpi asitimpi 2 cha.Ma. uppilavino, Si. ubbillavino Kusalacetanaya dvadasa vipakacittani uppajjanti, ettheva dasakamaggopi ahetukatthakampi"ti. Tipitakamahadhammarakkhitatthero panaha "ekaya kusalacetanaya dasa vipakacittani uppajjanti, ettheva ahetukatthakan"ti. Imasmim thane saketakapanham nama ganhimsu. Saketake kira upasaka salayam nisiditva "kinnu kho ekaya cetanaya kamme ayuhite eka patisandhi hoti, udahu nana"ti panham 1- samutthapetva nicchetum asakkonta abhidhammikatthere upasankamitva pucchimsu. Thera "yatha ekasma ambabija ekova ankuro nikkhamati, evam ekava patisandhi hoti"ti sannapesum. Ekadivasam 2- "kinnu kho nanacetanahi kamme ayuhite patisandhiyo nana honti, udahu eka"ti panham samutthapetva nicchetum asakkonta there pucchimsu. Thera "yatha bahusu ambabijesu ropitesu bahu ankura nikkhamanti, evam bahukava patisandhiyo honti"ti sannapesum. Aparampi imasmim thane ussannakittanam 3- nama gahitam. Imesanhi sattanam lobhopi ussanno hoti, dosopi mohopi alobhopi adosopi amohopi. Tam nesam ussannabhavam ko niyametiti? pubbe hetu niyameti. Kammayuhanakkhaneyeva nanattam hoti. Katham? yassa hi kammayuhanakkhane lobho balava hoti, alobho mando, adosamoha balavanto, dosamoha manda, tassa mando alobho lobham pariyadatum na sakkoti, adosamoha pana balavanto dosamohe pariyadatum sakkonti. Tasma so tena kammena dinnapatisandhivasena nibbatto luddho hoti, sukhasilo akkodhano, pannava pana hoti vajirupamannanoti. Yassa pana kammayuhanakkhane lobhadosa balavanto honti, alobhadosa manda, amoho ca 4- balava, moho mando, so purimanayeneva luddho ceva hoti duttho ca, pannava pana hoti vajirupamannano dattabhayatthero viya. @Footnote: 1 cha.Ma. panham nama 2 cha.Ma. athekadivasam @3 cha.Ma. ussadakittanam 4 cha.Ma. ayam saddo na dissati Yassa pana kammayuhanakkhane lobhadosamoha balavanto honti, itare manda, so purimanayeneva luddho ceva hoti dandho ca, silako 1- pana hoti akkodhano. Tatha yassa kammayuhanakkhane tayopi lobhadosamoha balavanto honti, alobhadayo manda, so purimanayeneva luddho ceva hoti duttho ca mulho ca. Yassa pana kammayuhanakkhane alobhadosamoha balavanto honti, itare manda, so purimanayeneva appakileso hoti dibbarammanampi disva niccalo, duttho pana hoti dandhapanno cati. Yassa pana kammayuhanakkhane alobhadosamoha balavanto honti, itare manda, so purimanayeneva aluddho ceva hoti silako ca, dandho pana hoti. Tatha yassa kammayuhanakkhane alobhadosamoha balavanto honti, itare manda, so purimanayeneva aluddho ceva hoti pannava ca, duttho ca pana hoti kodhano. Yassa pana kammayuhanakkhane tayopi alobhadayo balavanto honti, lobhadayo manda, so mahasamgharakkhitatthero viya aluddho aduttho pannava ca hotiti. Aparampi imasmim thane hetukittanam nama gahitam. Tihetukakammanhi tihetukampi duhetukampi ahetukampi vipakam deti. Duhetukakammam tihetukavipakam na deti, itaram deti. Tihetukakammena patisandhi tihetukapi hoti duhetukapi, ahetuka na hoti. Duhetukena duhetukapi hoti ahetukapi, tihetuka na hoti. Asankharikam kusalam asankharikampi sasankharikampi vipakam deti. Sasankharikam sasankharikampi asankharikampi vipakam deti. Arammanena vedana parivattetabba. Javanena tadarammanam niyametabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. sukhasilako. evamuparipi Idani tassa tassa therassa vade solasamaggadayo veditabba. Pathamakamavacarakusalasadisena hi pathamamahavipakacittena gahitapatisandhikassa gabbhavasato nikkhamitva samvarasamvare patthapetum samatthabhavam upagatassa cakkhudvarasmim ittharammane apathagate 1- kiriyamanodhatuya bhavange anavattiteyeva atikkamanaarammananam pamanam natthi. Kasma evam hoti? arammanadubbalataya. Ayam tava eko moghavaro. Sace pana bhavangam avatteti, kiriyamanodhatuya bhavange avattite votthavanam apapetvava antara cakkhuvinnane va sampaticchanne va santirane va thatva nivattissatiti netam thanam vijjati. Votthavane 2- pana thatva ekam va dve va cittani vattanti. Tato asevanam labhitva javanatthane thatva puna bhavangam otarati, idampi arammanadubbalataya evam hoti. Ayam pana varo "dittham viya me, sutam viya me"tiadini vacanakale labbhati. Ayampi dutiyo moghavaro. Aparassa kiriyamanodhatuya bhavange avattite vithicittani uppajjanti, javanam javati. Javanapariyosane pana tadarammanassa varo, tasmim anuppanneyeva bhavangam otarati. Tatrayam upama:- yatha hi nadiya avaranam bandhitva mahamatikabhimukhe udake kate udakam gantva ubhosu tiresu kedare puretva atirekam kakkatakamaggadihi palayitva puna nadimeva otarati, evametam datthabbam. Ettha hi nadiyam udakappavattanakalo viya bhavangavithippavattanakalo, avaranabandhanakalo viya kiriyamanodhatuya bhavangassa avattanakalo, mahamatikaya udakappavattanakalo viya vithicittappavatti, ubhosu tiresu kedarapuranam viya javanam kakkatakamaggadihi palayitva puna udakassa nadiotaranam viya javanassa 3- javitva tadarammane anuppanneyeva puna bhavangotaranam. Evam bhavangaotaranacittanampi gananapatho 4- natthi. Idampi 5- arammanadubbalataya evam hoti. Ayam tatiyo moghavaro. @Footnote: 1 cha.Ma. apathamagate 2 cha.Ma. votthabbavasena, Si. votthapane 3 cha.Ma. javanam @4 Ma. ganana nama 5 cha.Ma. idancapi Sace pana balavarammanam apathagatam hoti, kiriyamanodhatuya bhavange avattite cakkhuvinnanadini uppajjanti. Javanatthane pana pathamakamavacarakusalacittam javanam hutva cha satta vare javitva tadarammanassa varam deti. Tadarammanam patitthamanam tamsadisameva mahavipakacittam patitthati. Idam dve namani labhati patisandhicittasadisatta mulabhavanganti ca, yam javanena gahitam arammanam, tassa gahitatta tadarammananti ca. Imasmim thane cakkhuvinnanam sampaticchannam santiranam tadarammananti cattari vipakacittani gananupagani honti. Yada pana dutiyam kusalacittam javanam hoti, tada tamsadisam dutiyam vipakacittameva tadarammanam hutva patitthati, idampi dve namani labhati patisandhicittena asadisatta agantukabhavanganti ca, purimanayeneva tadarammananti ca. Imina saddhim purimani cattari panca honti. Yada pana tatiyam kusalacittam javanam hoti, tada tamsadisam tatiyam vipakacittam tadarammanam hutva patitthati. Idampi vuttanayeneva agantukabhavangam, tadarammananti ca dve namani labhati. Imina saddhim purimani panca cha honti. Yada pana catuttham kusalacittam javanam hoti, tada tamsadisam catuttham vipakacittam tadarammanam hutva patitthati. Idampi vuttanayeneva agantukabhavangam, tadarammananti ca dve namani labhati. Imina saddhim purimani cha satta honti. Yada pana tasmim dvare itthamajjhattarammanam apathamagacchati, tatrapi vuttanayeneva tayo moghavara labbhanti. Yasma pana arammanena vedana parivattati, tasma tattha upekkhasahagatam santiranam catunnanca upekkhasahagata- mahakusalajavananam pariyosane cattari upekkhasahagatamahavipakacittaneva tadarammanabhavena patitthahanti. Tanipi vuttanayeneva agantukabhavangam, tadarammananti ca dve namani labhanti. Pitthibhavanganitipi vuccantieva. Iti imani panca purimehi sattahi saddhim dvadasa honti. Evam cakkhudvare dvadasa, sotadvaradisu Dvadasa dvadasati samasatthi honti. Evam ekaya cetanaya kamme ayuhite samasatthi vipakacittani uppajjanti, aggahitaggahanena pana cakkhudvare dvadasa, sotaghanajivhakayavinnanani cattariti solasa honti. Imasmim thane ambopamam nama ganhimsu. Eko kira puriso phalitambarukkhamule sasisam parupitva nipanno niddayati. Athekam ambapakkam vantato muccitva tassa kannasakkhalim punchamanam 1- viya `than'ti 2- bhumiyam patati, 3- so tassa sdadena pabujjhitva ummiletva 4- olokesi. Tato hattham pasaretva phalam gahetva maddetva upasinghitva paribhunji. Tattha tassa purisassa ambarukkhamule niddayanakalo viya bhavangasamangikalo, ambapakkassa vantato muccitva kannasakkhalim punchamanassa patanakalo viya arammanassa pasadaghattanakalo, patanasaddena 5- pabujjhanakalo viya kiriyamanodhatuya bhavangassa avattitakalo, ummiletva olokitakalo viya cakkhuvinnanassa dassanakiccasadhanakalo, hattham pasaretva gahitakalo viya vipakamanodhatuya arammanassa sampaticchannakalo, 6- gahetva madditakalo viya vipakamano- vinnanadhatuya arammanassa santiranakalo, upasinghitakalo viya kiriyamano- vinnanadhatuya arammanassa vavatthapitakalo, paribhuttakalo viya javanassa arammanarasam anubhavitakalo. Ayam upama kim dipeti? "arammanassa pasadaghattanameva kiccam, tena pasade ghattite kiriyamanodhatuya bhavangavattanameva, cakkhuvinnanassa dassanamattakameva, vipakamanodhatuya arammanasampaticchanna- mattakameva, vipakamanovinnanadhatuya arammanasantiranamattakameva, kiriyamano- vinnanadhatuya arammanavavatthapanamattakameva kiccam, ekantena pana arammanarasam javanameva anubhavati"ti dipeti. @Footnote: 1 Ma. punjamanam 2 Si. `than'ti, Ma. `dhan'ti 3 cha.Ma. pati @4 Ma. ummilitva 5 cha.Ma. tena saddena 6 cha. sampaticchitakalo Ettha ca "tvam bhavangam nama hohi, tvam avajjanam nama, tvam dassanam nama, tvam sampaticchannam nama, tvam santiranam nama, tvam votthanam 1- nama, tvam javanam nama, 2- tvam tadalambanam nama 2- hohi"ti koci katta va kareta va natthi. Imasmim pana thane pancavidham niyamam nama ganhimsu vijaniyamam, utuniyamam, kammaniyamam, dhammaniyamam, cittaniyamanti. Tattha kulatthagacchassa uttaraggabhavo, dakkhinavalliya dakkhinato rukkhapariharanam, suriyavattapupphanam suriyabhimukhabhavo, maluvalataya 3- rukkhabhimukhagamanameva, nalikerassa matthakato 4- chiddasabbhavoti tesam tesam vijanam tamtamsadisaphaladanam vijaniyamo nama. Tasmim tasmim samaye tesam tesam rukkhanam ekappahareneva pupphaphalapallavaggahanam utuniyamo nama. Tihetukakammam tihetukaduhetukahetukavipakam deti. Duhetukakammam duhetukahetukavipakam deti, tihetukam na detiti evam tassa tassa kammassa tamtamsadisavipakadanameva kammaniyamo nama. Aparopi kammasarikkhakavipakavaseneva kammaniyamo hoti. Tassa dipanatthamidam vatthum kathenti:- sammasambuddhakale savatthiya dvaragamo jhayi, tato pajjalitam tinakaralam utthahitva akasena gacchato kakassa givayam patimunci, so viravanto bhumiyam patitva kalamakasi. Mahasamuddepi eka nava niccala atthasi, hetthapi kenaci niruddhabhavam apassanta kalakannisalakam vicaresum. 5- Sa navikasseva upasikaya hatthe patita. 6- Tato "ekissa karana sabbe ma nassantu, udake nam pakkhipama"ti 7- ahamsu. Naviko "na sakkhissami etam udake plavamanam 8- passitun"ti valikaghatam givayam bandhapetva khipapesi, tamkhananneva nava khittasaro viya pakkhanta. 9- Eko bhikkhu lene vasati, mahantam pabbatakutam patitva dvaram pidahi, tam sattame divase sayameva apagatam. Sammasambuddhassa jetavane nisiditva @Footnote: 1 cha.Ma. votthabbanam. evamuparipi 2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti @3 Si. maluvalataya 4 cha.Ma. matthake 5 Si. varesum @6 cha.Ma. pati 7 cha.Ma. khipamati @8 Si. uppilavamanam, dhammapada.A. 5/36 (sya) 9 Si. nikkhanta, cha.Ma. pakkhandi Dhammam kathentassa imani tini vatthuni ekappahareneva arocesum. Sattha "na etam annehi katam, teheva katakammamevetan"ti atitam aharitva dassento aha:- kako purimattabhave manusso hutva ekam dutthagonam dametum asakkonto givayam palalavenim bandhitva aggim adasi, gono teneva mato, idani tam kammam etassa akasena gacachatopi na muccitum adasi. Sapi itthi purimattabhave eka itthiyeva, eko kukkuro taya paricito hutva arannam gacchantiya saddhim gacchati, saddhimevagacchati. Manussa "idani amhakam sunakhaluddako nikkhanto"ti upphandenti. Sa tena attiyamana kukkuram nivaretum asakkonti valikaghatam givayam bandhitva udake khipi. Tam kammam tassa samuddamajjhe muccitum nadasi. Sopi bhikkhu purimattabhave gopalako hutva bilam pavitthaya godhaya sakhabhangamutthiya dvaram thakesi, tato 1- sattame divase sayameva agantva vivari, godha kampamana nikkhami, karunaya tam na maresi, tam kammam tassa pabbatantaram pavisitva nisinnassa muccitum nadasi. Iti imani tini vatthuni samodhanetva imam gathamaha:- "na antalikkhe na samuddamajjhe na pabbatanam vivaram pavissa na vijjate so jagatippadeso yatratthito 2- mucceyya papakamma"ti. 3- Ayampi kammaniyamoyeva nama. Annanipi evarupani vatthuni kathetabbani. Bodhisattanam pana patisandhiggahane matukucchito nikkhamane abhisambodhiyam tathagatassa dhammacakkappavattane ayusankharossajjane parinibbane ca dasasahassacakkavalakampanam dhammaniyamo nama. Arammanena pana pasade ghattite "tvam avajjanam nama hohi .pe. Tvam javanam nama hohi"ti koci katta va kareta va natthi. Attano 4- pana @Footnote: 1 cha.Ma. so 2 cha.Ma. yatthatthito @3 khu.dha. 25/127/39 4 cha. attano attano Dhammatayaeva arammanena pasadassa ghattitakalato patthaya kiriyamanodhatucittam bhavangam avatteti, cakkhuvinnanam dassanakiccam sadheti, vipakamanodhatu sampaticchannakiccam sadheti, vipakamanovinnanadhatu santiranakiccam sadheti, kiriyamanovinnanadhatu votthavanakiccam sadheti, javanam arammanarasam anubhavatiti ayam cittaniyamo nama, ayam idha adhippeto. Sasankharikatihetukakusalenapi upekkhasahagataasankharikasasankharikakusalacittehipi kamme ayuhite tamsadisavipakacittehi dinnaya 1- patisandhiya eseva nayo. Upekkhasahagatadvaye pana pathamam itthamajjhattarammanavasena pavattim dassetva paccha ittharammanavasena dassetabba. Evampi ekekasmim dvare dvadasa dvadasa hutva samasatthi honti. Aggahitaggahanena solasa vipakacittani uppajjanti. Imasmim thane pancaucchunaliyantopamam 2- nama ganhimsu. Ucchupilanasamaye kira ekasma gama ekadasa yantabaha 3- nikkhamitva ekam ucchuvatam disva tassa paripakkabhavam natva ucchusamikam upasankamitva "yantabaha mayan"ti arocesum. So "aham tumheyeva pariyesami"ti ucchusalam te gahetva agamasi. Te tattha naliyantam sajjetva 4- "mayam ekadasa jana, aparampi ekam laddhum vattati, vetanena ganhatha"ti ahamsu, ucchusamiko "ahameva sahayo bhavissami"ti ucchunam salam purapetva tesam sahayo ahosi. Te attano attano kiccani katva phanitapakkena 5- ucchurase pakke gulabandhakena bandhe 6- ucchusamikena tulayitva bhagesu dinnesu attano attano bhagam adaya salam salasamikassa 7- paticchapetva 8- eteneva upayena aparasupi catusu salasu kammam katva pakkamimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. adinnaya 2 Si. pancanaliyantopamam 3 cha.Ma. yantavaha @4 Si. yojetva 5 cha. phanitapacakena, Ma. phanitapakeneva @6 cha.Ma. baddhe 7 cha.Ma. ucchusalam samikassa 8 Ma. paticchadetva Tattha panca yantasala viya panca pasada datthabba, panca ucchuvata viya panca arammanani, ekadasa vicaranakayantabaha viya ekadasa vipakacittani, panca ucchusalasamino viya panca vinnanani, pathamasalaya salasamikena saddhim ekadasannam 1- jananam ekatova hutva katakammanam bhagaggahanakalo viya ekadasannam vipakacittanam cakkhuvinnanena saddhim ekato hutva cakkhudvare ruparammane sakasakakiccakaranakalo, salasamikassa salaya sampaticchannakalo viya cakkhuvinnanassa dvarasankantiakaranam. Dutiyatatiyacatutthapancamasalaya samikena saddhim ekadasannam ekato hutva katakammanam bhagaggahanakalo viya ekadasannam vipakacittanam kayavinnanena saddhim ekato hutva kayadvare photthabbarammane sakasakakiccakaranakalo, salasamikassa salaya sampaticchannakalo viya kayavinnanassa dvarasankantiakaranam veditabbam. Ettavata "tihetukakammena patisandhi tihetuka hoti"ti varo kathito. Ya pana tena duhetukapatisandhi hoti, sa paticchannava hutva gata. Idani dhetkakammena duhetukapatisandhi 2- hotiti varo kathetabbo. Duhetukena hi somanassasahagatasankharikacittena kamme ayuhite tamsadiseneva duhetukavipakacittena gahitapatisandhikassa vuttanayeneva cakkhudvare ittharammane apathamagate 3- tayo moghavaRa. Duhetukasomanassasahagatasankharikajavanavasane tamsadisameva mulabhavangasankhatam tadarammanam, sasankharikajavanavasane tamsadisameva agantukabhavangasankhatam tadarammanam. Itthamajjhattarammane dvinnam upekkhasahagatajavananam avasane tadisaneva dve tadarammanani uppajjanti. Idheva ekekasmim dvare attha attha katva samacattalisa cittani, aggahitaggahanena pana cakkhudvare attha, sotaghanajivhakayavinnanani cattariti dvadasa honti. Evam ekaya cetanaya kamme ayuhite dvadasa vipakacittani uppajjanti. @Footnote: 1 cha.Ma. dvadasannam 2 cha.Ma. duhetuka patisandhi 3 Si. apathagate Ambopamapancaniyamakatha pakatikaeva. Duhetukasesacittattayasadisavipakena gahitapatisandhikepi eseva nayo. Yantabahopamaya panettha satta yantabaha. Tehi tattha yante nama sajjite salasamikam atthamam katva vuttanayanusareneva yojana veditabba. Ettavata "duhetukakammena duhetukapatisandhi hoti"ti varo kathito. Idani ahetukapatisandhikatha hoti. Catunnam hi duhetukakusalacittanam annatarena kamme ayuhite kusalavipakaupekkhasahagataahetukamanovinnanadhatucittena gahitapatisandhikassa patisandhi kammasadisati na vattabba. Kammanhi duhetukam, patisandhi ahetuka. Tassa vuddhippapattassa cakkhudvare itthamajjhattarammane apathamagate purimanayeneva tayo moghavara veditabba. Catunnam pana duhetukakusalacittanam annatarajavanassa pariyosane ahetukacittam tadarammanabhavena patitthati. Tam mulabhavangam tadarammananti dve namani labhati. Evamettha cakkhuvinnanam sampaticchannam upekkhasahagatasantiranam tadarammanampi upekkhasahagatamevati. Tesu ekam gahetva gananupagani tineva honti. Ittharammane pana santiranampi tadarammanampi somanassasahagatameva. Tesu 1- ekam gahetva purimani tini cattari honti. Evam pancasu dvaresu cattari cattari katva ekaya cetanaya kamme ayuhite visati vipakacittani uppajjantiti veditabbani. Aggahitaggahanena pana cakkhudvare cattari, sotaghanajivhakayavinnanani cattariti attha honti. Idam ahetukatthakam nama. Idam manussalokena gahitam. Catusu pana apayesu pavatte labbhati. Yada hi mahamoggallanatthero niraye padumam mapetva padumakannikaya nisinno nerayikanam dhammakatham kathesi, 2- tada tesam theram passantanam kusalavipakam cakkhuvinnanam uppajjati, saddam sunantanam sotavinnanam, candanavane divaviharam nisiditva gatassa @Footnote: 1 Ma. etesu 2 cha.Ma. katheti Civaragandhaghayanakale ghanavinnanam, nirayaggim 1- nibbapetum devam vassapetva paniyapanakale 2- jivhavinnanam, mandamandavatasamutthapanakale kayavinnananti evam cakkhuvinnanadini panca, ekam sampaticchannam, dve santirananiti ahetukatthakam labbhati. Nagasupannavemanikapetanampi akusalena patisandhi hoti, pavatte kusalam vipaccati. Tatha cakkavattino. Mangalahatthiassadinam. Ayantava itthamajjhattarammanesu 3- kusalajavanavasena kathamaggo. Ittharammane pana catusu somanassasahagataakusalacittesu javitesu kusalavipakam somanassasahagatahetukacittam tadarammanam hoti. Itthamajjhattarammane catusu upekkhasahagatalobhasampayuttesu javitesu kusalavipakaupekkhasahagatahetukacittam tadarammanam hoti. Yam pana "javanena tadarammanam niyametabban"ti vuttam, tam kusalam sandhaya vuttanti veditabbam. Domanassasahagatajavananantaram tadarammanam uppajjamanam kim uppajjatiti? akusalavipakahetukamanovinnanadhatucittam uppajjati. Idam pana javanam kusalataya va akusalataya va 4- ko niyametiti? avajjananceva votthavananca. Avajjanena hi yoniso avattite 5- votthavanena yoniso vavatthapite javanam akusalam bhavissatiti atthanametam. Avajjanena ayoniso avattite votthavanena ayoniso vavatthapite javanam kusalam bhavissatiti atthanametam. 6- Ubhayena pana yoniso avattite vavatthapite ca javanam kusalam hoti, ayoniso akusalanti veditabbam. Ittharammane pana kankhato uddhatassa ca tadarammanam kim hotiti. Ittharammanasmim kankha hotu 7- va ma va, uddhato va hotu ma va. Kusalavipakahetukasomanassacittameva tadarammanam hoti. Itthamajjhattarammane kusalavipakahetukaupekkhasahagatanti. Ayam panettha sankhepato atthadipano @Footnote: 1 Ma. nerayaggim 2 cha.Ma. paniyadanakale @3 cha.Ma. itthaitthamajjhattarammanesu 4 cha.Ma. kusalatthaya va akusalatthaya va @5 Si. avajjite 6 Si. atthanameva 7 cha.Ma. kankhatu Mahadhammarakkhitattheravado nama. Somanassasahagatasminhi javane javite panca tadarammanani gavesitabbani, upekkhasahagatasmim javane javite cha gavesitabbaniti. Atha yada somanassasahagatapatisandhikassa pavatte jhanam nibbattetva pamadena parihinajjhanassa "panitadhammo me nattho"ti paccavekkhato vippatisaravasena domanassam uppajjati, tada kim uppajjati, somanassanantaram hi domanassam domanassanantaranca somanassam patthane patisiddham, mahaggatadhammam arabbha javite javane tadarammanampi tattheva patisiddhanti. Kusalavipaka va akusalavipaka va upekkhasahagatahetukamanovinnanadhatu uppajjati, kimassa avajjananti. 1- Bhavangavajjananam viya natthassa avajjanakiccanti. Etani tava attano ninnatta ca, cinnatta ca samudavattatta 2- ca uppajjanti, 3- ayam katham uppajjatiti? yatha nirodhassa anantarapaccayam nevasannanasannayatanam, nirodha vutthahantassa phalasamapatticittam, ariyamaggacittam, magganantarani phalacittani, evam asantepi avajjane ninnacinnasamudavattabhavena uppajjati. Vina hi avajjanena cittam uppajjati, arammanena pana vina nuppajjatiti. Atha kimassarammananti? rupadisu parittadhammesu annataram. Etesu hi yadeva tasmim samaye apathagatam 4- hoti, tam arabbha etam cittam uppajjatiti veditabbam. Idani sabbesampi etesam cittanam pakatabhavattham ayam pakinnakanayo vutto:- "suttam dovariko ca gamilako 5- ambo koliyakena ca jaccandho pithasappi ca visayagaho ca upanissayamatthaso"ti. Tattha suttanti eko pana makkatako 6- pancasu disasu suttam pasaretva jalam katva majjhe nipajji. 7- Pathamadisaya pasaritasutte panakena va patangena @Footnote: 1 Si. avajjananti bhavangavajjananti 2 Si., Ma. samudacaratta, cha. samudacaratta @3 cha.Ma. uppajjantu 4 cha.Ma. apathamagatam @5 cha. gamillo, Ma. gamilo 6 cha. panthamakkatako, Ma. nipannamakkatako @7 cha.Ma. nipajjati. evamuparipi Va makkhikaya va pahate nipannatthanato calitva nikkhamitva suttanusarena gantva tassa yusam pivitva punagantva tattheva nipajji. Dutiyadisu disasu pahatakalepi evameva karoti. Tattha pancasu disasu pasaritasuttam viya panca pasada, majjhe nipannamakkatako viya cittam, panakadihi suttaghattanakalo viya arammanena pasadassa ghattitakalo, majjhe nipannamakkatakassa calanam viya pasadaghattanakam arammanam gahetva kiriyamanodhatuya bhavangassa avattitakalo, suttanusarena gamanakalo viya vithicittassa pavatti, sise vijjhitva yusapivanam viya javanassa arammane javitakalo, punagantva majjhe nipajjanam 1- viya cittassa hadayavatthumeva nissaya pavattanam. Idam opammam kim dipeti? arammanena pasade ghattite pasadavatthukacittato Hadayarupavatthukacittam pathamataram uppajjatiti dipeti, ekekam arammanam dvisu dvisu dvaresu apathamagacchatitipi dipeti. 2- Dovarikoti eko raja sayanagato niddayati, tassa paricariko pade parimajjanto nisidi, badhiradovariko dvare thito, tayo patihara patipatiya thita. Atheko paccantavasi manusso pannakaram adaya agantva dvaram akottesi. Badhiradovariko saddam na sunati, padaparimajjako sannam adasi. Taya sannaya dvaram vivaritva passi. Pathamapatiharo pannakaram gahetva dutiyassa adasi, dutiyo tatiyassa adasi, tatiyo ranno adasi, raja paribhunji. Tattha so raja viya javanam datthabbam, padaparimajjako viya avajjanam, badhiradovariko viya cakkhuvinnanam, tayo patihara viya sampaticchannadini tini vithicittani, paccantavasino pannakaramadaya agantva dvarakottanam viya @Footnote: 1 Si. nipajjanakalo 2 cha.Ma. ayam patho na dissati Arammanassa pasadaghattanam, padaparimajjakena sannaya dinnakalo viya kiriyamanodhatuyabhavangassa avattitakalo, tena dinnasannaya badhiradovarikassa dvaravivaranakalo viya cakkhuvinnanassa arammanadassanakiccasadhanakalo, pathamapatiharena pannakarassa gahitakalo viya vipakamanodhatuya arammanassa sampaticchannakalo, 1- pathamena dutiyassa dinnakalo viya vipakamanovinnanadhatuya arammanassa santiranakalo, dutiyena tatiyassa dinnakalo viya kiriyamanovinnanadhatuya arammanassa vavatthapitakalo, tatiyena ranno dinnakalo viya votthavanena javanassa niyyaditakalo, ranno paribhogakalo viya javanassa arammanassa rasanubhavanakalo. Idam opammam kim dipeti? arammanassa pasadaghattanamattameva kiccam, Kiriyamanodhatuya bhavangavattanamattameva, cakkhuvinnanadinam dassanasampaticchannasantiranavavatthapanamattaneva kiccani, ekantena pana javanameva arammanarasam anubhotiti idam 2- dipeti. "gamilako"ti sambahula gamadaraka antaravithiyam pamsukilam kilanti, tatthekassa hatthe kahapano patihanni, so "mayham hatthe patihatam kinnu kho etan"ti aha, atheko "pandaram etan"ti aha. Aparo saha pamsuna galham ganhi, anno "puthulam caturassam etan"ti aha, aparo "kahapano eso"ti aha. Atha nam aharitva matuya adamsu, 3- sa kamme upanesi. Tattha sambahulanam darakanam antaravithiyam kilantanam nisinnakalo viya bhavangacittappavatti datthabba, kahapanassa hatthe patihatakalo viya arammanena pasadassa ghattitakalo, "kinnu kho etan"ti vuttakalo viya tam arammanam gahetva kiriyamanodhatuya bhavangassa avattitakalo, "pandaram etan"ti vuttakalo viya cakkhuvinnanena dassanakiccassa sadhitakalo, saha pamsuna galham gahitakalo viya vipakamanodhatuya arammanassa sampaticchannakalo, "puthulam caturassam etan"ti @Footnote: 1 cha.Ma. sampaticchitakalo 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. matu adasi Vuttakalo viya vipakamanovinnanadhatuya arammanassa santiranakalo, "eso kahapano"ti vuttakalo viya kiriyamanovinnanadhatuya arammanassa vavatthapitakalo, matara kamme upanitakalo viya javanassa arammanarasanubhavanam veditabbam. Idam opammam kim dipeti? kiriyamanodhatu adisvava bhavangam avatteti, Vipakamanodhatu adisvava sampaticchati, vipakamanovinnanadhatu adisvava santireti, kiriyamanovinnanadhatu adisvava vavatthapeti, javanam adisvava arammanarasam anubhoti, ekantena pana cakkhuvinnanameva dassanakiccam sadhetiti dipeti. Ambo koliyakena cati idam hettha vuttam ambopamanca ucchusalasamikopamanca sandhaya vuttam. Jaccandho pithasappi cati ubhopi kira te nagaradvare salayam nisidimsu. Tattha pithasappi aha "bho andhaka, kasma tvam idha sussamano vicarasi, asuko padeso subhikkho bahutannapano, 1- kim tattha gantva sukhena jivitum na vattati"ti. Mayham tava taya acikkhitam, tuyham pana tattha gantva sukhena jivitum kim na vattatiti. Mayham gantum pada natthiti. Mayhampi passitum cakkhuni natthiti. Yadi evam tava pada honti, 2- mama cakkhuniti ubhopi "sadhu"ti sampaticchitva jaccandho pithasappim khandham aropesi, so tassa khandhe nisiditva vamahatthenassa sisam parikkhipitva dakkhinahatthena "imasmim thane mulam avaritva thitam, imasmim pasano, vamam munca dakkhinam ganha, dakkhinam munca vamam ganha"ti maggam niyametva acikkhati. Evam jaccandhassa pada, pithasappissa cakkhuniti ubhopi sampayogena icchitatthanam gantva sukhena jivimsu. Tattha jaccandho viya rupakayo, pithasappi viya arupakayo, pithasappina vina jaccandhassa disam gantum gamanabhisankharassa appavattikalo 3- viya rupassa arupena vina adanagahanacopanam papetum asamatthata, jaccandhena vina pithasappissa @Footnote: 1 cha.Ma. bahvannapano 2 cha.Ma. hontu 3 cha.Ma. anibbattitakalo Disam gantum gamanabhisankharassa appavattanam viya pancavokare rupam vina arupassa appavatti, dvinnampi sampayogena icchitatthanam gantva sukhena jivitakalo viya ruparupadhammanam annamannasampayogena 1- sabbakiccesu pavattisabbhavoti. 2- Ayam panho pancavokarabhavavasena kathito. Visayagaho cati cakkhu rupavisayam ganhati, sotadini saddadinam visaye. Upanissayamatthasoti upanissayato ca atthato ca. Tattha asambhinnatta cakkhussa, apathagatatta rupanam, alokasannissitam, manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati cakkhuvinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha matassapi cakkhu sambhinnam hoti, jivato niruddhampi pittena va semhena va rudhirena 3- va palibuddhampi cakkhuvinnanassa paccayo bhavitum asakkontam sambhinnam nama hoti, sakkontam asambhinnam nama. Sotadisupi eseva nayo. Cakkhusmim pana asambhinnepi bahiddha ruparammane apatham anagacchante cakkhuvinnanam nuppajjati, tasmim pana apatham agatepi alokasannissaye asati nuppajjati, tasmim laddhepi 4- kiriyamanodhatuya bhavange anavattite nuppajjati, avattiteyeva uppajjati. Evam uppajjamanam sampayuttadhammehi saddhimyeva uppajjati. Iti imeva cattaro paccaye labhitva uppajjati cakkhuvinnanam. 5- Asambhinnatta sotassa, apathagatatta saddanam, akasasannissitam manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati, sotavinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha akasasannissitanti akasasannissayam laddhava uppajjati, na vina tena. Na hi pidahitakannacchiddassa sotavinnanam pavattati. Sesam purimanayeneva veditabbam. Yatha cettha, evam ito paresupi. Visesamattam pana pavakkhama. 6- @Footnote: 1 cha.Ma. annamannayogena 2 Si. pavattisambhavoti 3 cha.Ma. ruhinena @4 cha.Ma. santepi 5 Ma.mu. 12/204/172 6 cha.Ma. vakkhama Asambhinnatta ghanassa, apathagatatta gandhanam, vayosannissitam, manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati ghanavinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha vayosannissitanti ghanabile 1- vayumhi pavisanteyeva uppajjati, tasmim asati nuppajjatiti attho. Asambhinnatta jivhaya, apathagatatta rasanam, aposannissitam, manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati jivhavinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha aposannissitanti jivhatemanam apam laddhava uppajjati, na vina tena. Sukkhajivhanam hi sukkhakhadaniye jivhaya thapitepi jivhavinnanam nuppajjateva. Asambhinnatta kayassa, apathagatatta photthabbanam, pathavisannissitam, manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati kayavinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha pathavisannissitanti kayappasadapaccayam pathavisannissayam laddhava uppajjati, na tena vina. Kayadvarasmim hi bahiddha mahabhutarammanam ajjhattikam kayappasadam ghattetva pasadapaccayesu mahabhutesu patihannati. Asambhinnatta manassa, apathagatatta dhammanam, vatthusannissitam, manasikarahetukam catuhi paccayehi uppajjati manovinnanam saddhim sampayuttadhammehi. Tattha manoti bhavangacittam. Tam niruddhampi, avajjanacittassa paccayo bhavitum asamattham mandathamagatameva 2- vattamanampi 3- sambhinnam nama hoti, avajjanassa pana paccayo bhavitum samattham asambhinnam nama. Apathagatatta dhammananti dhammarammane apathagate. Vatthusannissitanti hadayavatthusannissayam laddhava uppajjati, na tena vina. Ayampi panho pancavokarabhavam sandhaya kathito. Manasikarahetukanti kiriyamanovinnanadhatuya bhavange avattiteyeva uppajjatiti attho. Ayam tava "upanissayamatthaso"ti ettha upanissayavannana. Atthato pana cakkhu dassanattham, sotam savanattham, ghanam ghayanattham, jivha sayanattha, kayo phusanattho, mano vijananattho. Tattha dassanam attho assa, @Footnote: 1 cha.Ma. ghanabilam 2 Si. mandataragatameva 3 cha.Ma. pavattamanampi Tam hi tena nipphadetabbanti dassanattham. Sesesupi eseva nayo. Ettavata tipitakaculanagattheravade solasakamaggo nitthito saddhim dvadasakamaggena ceva ahetukatthakena cati. Idani moravapivasimahadattattheravade dvadasakamaggakatha hoti. Tattha saketakapanhaussannakittanahetukittanani pakatikaneva. Ayam pana thero asankharikasasankharikesu dosam disva "asankharikakammam asankharikameva vipakam deti, no sasankharikam. Sasankharikampi sasankharikameva vipakam deti, no asankharikan"ti aha. Javanena cesa cittaniyamam na katheti, arammanena pana vedananiyamam katheti. Tenassa vipakadvare 1- dvadasakamaggo nama jato, dasakamaggopi ahetukatthakampi ettheva pavittham. Tatrayam nayo:- somanassasahagatatihetukasankharikacittena hi kamme ayuhite tadiseneva vipakacittena gahitapatisandhikassa vuddhippattassa cakkhudvare ittharammane apathagate hettha vuttanayeneva tayo moghavara honti. Tattha 2- kusalato cattari somanassasahagatani, akusalato cattari, kiriyato pancati imesam terasannam cittanam annatarena javitapariyosane tadarammanam patitthamanam somanassasahagatasankharikatihetukacittampi asankharikaduhetukacittampi 3- patitthatieva. Evamassa cakkhudvare cakkhuvinnanadini tini, tadarammanani dveti panca gananupagani cittani honti. Arammanena pana vedanam parivattetva kusalato catunnam, akusalato catunnam, kiriyato catunnanti dvadasannam upekkhasahagatacittanam annatarena javitavasane upekkhasahagatatihetukasankharikavipakampi duhetukasankharikavipakampi tadarammanam hutva uppajjati. Evamassa cakkhudvare upekkhasahagatam santiranam, imani dve tadarammananiti imani 4- tini gananupagacittani honti. Tani @Footnote: 1 cha.Ma. vipakuddhare 2 cha.Ma. tassa @3 cha.Ma. duhetukacittampi 4 cha.Ma. ayam patho na dissati Purimehi pancahi saddhim attha, sotadvaradisupi atthatthati ekaya cetanaya kamme ayuhite samacattalisa cittani uppajjanti. Aggahitaggahanena pana cakkhudvare attha, sotavinnanadini cattariti dvadasa honti. Tattha mulabhavangata ambopamaniyamakatha ca vuttanayeneva veditabba. Somanassasahagatatihetukasasankharikakusalacittena kamme ayuhitepi upekkha- sahagatatihetukaasankharikasasankharikehi kamme ayuhitepi eseva nayo. Tattha yantopamapi 1- ettha pakatikameva. Ettavata "tihetukakammena tihetukapatisandhi hoti"ti varo kathito, tihetukakammena duhetukapatisandhi hotiti varo pana paticchanno hutva gato. Idani duhetukakammena duhetukapatisandhikatha hoti. Somanassasahagataduhetuka- sankharikacittena hi kamme ayuhite tadisenayeva vipakacittena gahitapatisandhikassa vuddhippattassa cakkhudvare ittharammane apathagate hettha vuttanayeneva tayo moghavara honti, duhetukassa pana javanakiriya natthi. Tasma kusalato cattari somanassasahagatani, akusalato cattariti imesam atthannam annatarena javitapariyosane duhetukameva somanassasahagatasankharikameva tadarammanam hoti. Evamassa cakkhuvinnanadini tini idanca tadarammananti cattari gananupagacittani honti. Itthamajjhattarammane pana kusalato upekkhasahagatanam catunnam, akusalato catunnanti atthannam annatarena javitapariyosane duhetukameva upekkhasahagatam asankharikam tadarammanam hotiti. 2- Evamassa upekkhasahagatasantiranam idanca tadarammananti dve gananupagacittani honti. Tani hi purimehi catuhi saddhim cha, sotadvaradisupi cha chati ekaya cetanaya kamme ayuhite samatimsacittani uppajjanti. Aggahitaggahanena pana cakkhudvare cha, sotavinnanadini cattariti dasa honti. Ambopamaniyamakatha pakatikaeva. Yantopama idha na labbhatiti vuttam. @Footnote: 1 Si. hatthayantopamapi 2 cha.Ma. hoti Somanassasahagataduhetukasasankharikakusalacittena kamme ayuhitepi upekkha- sahagataduhetukaasankharikasasankharikehi kamme ayuhitepi eseva nayo. Ettavata "duhetukakammena duhetukapatisandhi hoti"ti varo kathito. "ahetukapatisandhi hoti"ti varo pana evam veditabbo. Kusalato catuhi nanavippayuttehi kamme ayuhitepi kusalavipakahetukamanovinnanadhatuya upekkhasahagataya patisandhiya gahitaya kammasadisa patisandhiti na vattabba. Ito patthaya hettha vuttanayeneva kathetva itthepi itthamajjhattepi cittuppatti 1- veditabba. Imassa hi therassa vade pindajavanam javati, sesa "idam pana javanam kusalataya va akusalataya va ko niyameti"tiadikatha sabba hettha vuttanayeneva veditabbati. Ettavata moravapivasimahadattattheravade dvadasakamaggo nitthito saddhim dasakamaggena ceva ahetukatthakena cati. 2- Idani mahadhammarakkhitattheravade dasakamaggavipakakatha 3- hoti. Tattha saketakapanhaussannakittanani pakatikaneva, hetukittane pana ayam viseso. Tihetukakammam tihetukavipakampi duhetukavipakampi ahetukavipakampi deti. Duhetukakammam tihetukameva na deti, itaram deti. Tihetukakammena patisandhi tihetukava hoti, 4- duhetuka va ahetuka va 4- na hoti. Duhetukakammena duhetukahetuka hoti, tihetuka na hoti. Asankharikakammam vipakam asankharikameva heti, no sasankharikam, sasankharikampi sasankharikameva deti, no asankharikam, arammanena vedana parivattetabba, javanam pindajavanameva javati. Adito patthaya cittani kathetabbaniti. 5- Tatrayam katha:- eko pathamakusalacittena kammam ayuhati, pathamavipakacitteneva patisandhim ganhati, ayam kammasadisa patisandhi. Tassa vuddhippattassa cakkhudvare ittharammane apathagate vuttanayeneva tayo moghavara honti. Athassa hettha @Footnote: 1 cha.Ma. cittappavatti 2 cha.Ma. iti-saddo na dissati 3 cha.Ma. dasakamaggakatha @4-4 cha.Ma. duhetukahetuka 5 cha.Ma. iti-saddo na dissati Vuttanam 1- terasannam somanassasahagatajavananam annatarena javitapariyosane pathamavipakacittameva tadarammanam hoti. Tam mulabhavangam, tadarammananti dve namani labhati. Evamassa cakkhuvinnanadini tini idanca tadarammananti cattari gananupagacittani honti. Itthamajjhattarammane hettha vuttanayeneva 2- dvadasannam upekkhasahagatajavananam annatarena javitapariyosane upekkhasahagatam tihetuka- sankharikacittam tadarammanataya patitthati, 3- tam agantukabhavangam, tadarammananti dve namani labhati. Evamassa upekkhasahagatasantiranam idanca tadarammananti dve gananupagacittani, tani purimehi catuhi saddhim cha honti. 4- Sotadvaradisupi cha chati. 4- Evam ekaya cetanaya kamme ayuhite pancasu dvaresu samatimsacittani uppajjanti. Aggahitaggahanena pana cakkhudvare cha sotavinnanadini cattariti dasa honti. Ambopamaniyamakatha pakatikayeva. Evam 5- dutiyatatiyacatutthakusalacittehi kamme ayuhitepi ettakaneva vipakacittani honti. Catuhi upekkhasahagatacittehi kamme 6- ayuhitepi eseva nayo. Idha pana pathamam itthamajjhattarammanam dassetabbam, paccha ittharammanena vedana parivattetabba. Tattha 7- ambopamaniyamakatha pakatikaeva, yantopamam na labhati. "kusalato pana catunnam nanavippayuttanam annatarena kamme ayuhite"ti ito patthaya sabbam vittharetva ahetukatthakam kathetabbam. 8- Ettavata mahadhammarakkhitattheravade dasakamaggo nitthito hoti saddhim ahetukatthakenati. Imesam pana tinnam theranam katarassa vado gahetabboti? na kassaci Ekamsena, sabbesam pana vadesu yam yuttam, tam gahetabbam. Pathamavadasmim hi sasankharasankharavidhanam paccayabhedato adhippetam. Tenettha asankharikakusalassa dubbalapaccayehi uppannam sasankharikavipakam sasankharikakusalassa balavapaccayehi @Footnote: 1 Ma. vuttanayena 2 cha.Ma. vuttanamyeva 3 cha.Ma. pavattati @4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti 5 cha.Ma. ayam saddo na dissati @6 cha.Ma. ayam patho na dissati 7 cha.Ma. ayam patho na dissati 8 Ma. gahetabbam Uppannam asankharikavipakanca gahetva labbhamananipi kiriyajavanani pahaya kusalajavanehi tadarammanam arammanena ca vedanam niyametva sekkhaputhujjanavasena solasakamaggo kathito. Yam panettha akusalajavanavasane ahetukavipakameva tadarammanam dassitam, tam itaresu na dassitameva. Tasma tattha tam tesu vuttam sahetukavipakanca etthapi sabbamidam labbhateva. Tatrayam nayo:- yada hi kusalajavananam antarantara akusalam javati, tada kusalavasane acinnasadisameva akusalavasane sahetukam tadarammanam yuttam. Yada nirantaram akusalameva, tada ahetukam. Evam tava pathamavade yuttam gahetabbam. Dutiyavade pana kusalato sasankharasankharavidhanam adhippetam, tenettha asankharikakusalassa asankharikameva vipakam sasankharikakusalassa ca sasankharikameva gahetva javanena tadarammananiyamam akatva sabbesampi sekkhasekkhaputhujjananam uppattiraho pindajavanavaseneva dvadasakamaggo kathito. Tihetukajavanavasane panettha tihetukam tadarammanam yuttam, duhetukajavanavasane duhetukam, ahetukajavanavasane ahetukam, bhajetva pana na vuttam. Evam pana dutiyavade yuttam gahetabbam. Tatiyavadepi kusalatova sasankharasankharavidhanam adhippetam, "tihetukakammam tihetukavipakampi duhetukavipakampi ahetukavipakampi deti"ti pana vacanato asankharikatihetukapatisandhikassa asankharikaduhetukenapi tadarammanena bhavitabbam. Tam adassetva tihetukasadisameva 1- tadarammanam dassitam, tam purimaya hetukittanaladdhiya na yuttanti 2- kevalam dasakamaggavibhavanatthameva vuttam, itarampi ca pana labbhateva. Evam tatiyavadepi yuttam gahetabbam. Ayanca sabbapi patisandhijanakasseva kammassa vipakam sandhaya tadarammanakatha. "sahetukam bhavangam ahetukassa bhavangassa @Footnote: 1 cha.Ma. hetusadisameva 2 cha.Ma. yujjati Anantarapaccayena paccayo"ti 1- vacanato pana nanakammena ahetukapatisandhikassapi sahetukavipakam tadarammanam uppajjati, tassa uppattividhanam mahapakarane avibhavissatiti. Kamavacarakusalavipakakatha nitthita. -------------The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 323-347. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=8071&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=8071&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=415 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=3315 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2868 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2868 Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]