ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                         Kiriyabyakatavannana
                         manodhatucittavannana
     [566] Idani kiriyabyakatam bhajetva dassetum puna "katame dhamma
abyakata"tiadi araddham. Tattha kiriyati karanamattam. Sabbesuyeva hi
kiriyacittesu yam javanabhavam appattam, tam vatapuppham viya, yam javanabhavappattam, tam
chinnamulakarukkhapuppham viya aphalam hoti, tamtamkiccasadhanavasena pavattatta pana
karanamattameva hoti. Tasma "kiriya"ti vuttam. Neva kusala nakusalatiadisu
kusalamulasankhatassa kusalahetuno abhava neva kusala, akusalamulasankhatassa
akusalahetuno abhava neva akusala, yonisomanasikaraayonisomanasikarasankhatanampi
Kusalakusalappaccayanam abhava neva kusala nakusala. Kusalakusalasankhatassa
janakahetuno abhava na ca kammavipaka. 1-
     Idhapi cittekaggataniddese pavattitthitimattameva labbhati. Dve
pancavinnanani, tisso manodhatuyo, tisso manovinnanadhatuyo, vicikicchasahagatanti
imesu hi 2- sattarasasu cittesu dubbalatta "santhiti avatthiti"tiadini na
labbhanti. Sesam sabbam vipakamanodhatuniddese vuttanayeneva veditabbam annatra
uppattitthana. Tam hi cittam pancavinnananantaram uppajjati, idam pana
pancadvare valanjanakappavattikale 3- sabbesam pure uppajjati. Katham? cakkhudvare
tava itthaitthamajjhattaanitthanitthamajjhattesu ruparammanesu yena kenaci pasade
ghattite tam arammanam gahetva avajjanavasena purecarikam hutva bhavangam
avattiyamanam uppajjati. Sotadvaradisupi eseva nayoti.
                       Kiriyamanodhatucittam nitthitam.
                         --------------
                      Kiriyamanovinnanadhatucittani
     [568] Manovinnanadhatu uppanna hoti .pe. Somanassasahagatati
idam cittam annesam asadharanam khinasavasseva patipuggalikam chasu dvaresu labbhati.
Cakkhudvare hi padhanasaruppam thanam disva khinasavo imina cittena somanassito
hoti, sotadvare bhandabhajaniyatthanam patva mahasaddam katva luddhaluddhesu
ganhantesu "evarupa nama me loluppatanha pahina"ti imina cittena
somanassito hoti, ghanadvare gandhehi va pupphehi va cetiyam pujento imina
cittena somanassito hoti, jivhadvare rasasampannam pindapatam laddham 4-
bhajetva paribhunjanto "saraniyadhammo vata me purito"ti imina cittena
somanassito hoti, kayadvare abhisamacarikavattam karonto "kayadvare me vattam
paripuritan"ti 5- imina cittena somanassito hoti. Evam tava pancadvare labbhati.
@Footnote: 1 ka. neva kammavipaka  2 cha.Ma. ayam saddo na dissati  3 Si.,Ma. valanjanappavattikale
@4 cha.Ma. laddha        5 cha.Ma. puritanti
     Manodvare pana atitanagatam arabbha uppajjati. Jotipalamanavamagha-
devarajakanhatapasadikalasmim 1- hi katam karanam avajjetva tathagato sitam
patvakasi. Tam pana pubbenivasananasabbannutanananam kiccam, tesam pana dvinnam
nananam cinnapariyante idam cittam hasayamanam uppajjati. "anagate tantissaro
mudingasaro paccekabuddho bhavissati"ti sitam patvakasi. Tampi pana
anagatamsananasabbannutanananam kiccam, tesam pana dvinnam nananam cinnapariyante idam
cittam hasayamanam uppajjati.
     Niddesavare panassa sesaahetukacittehi balavatarataya cittekaggata samadhibalam
papetva thapita, viriyampi viriyabalam papetva. Uddesavare pana "samadhibalam
hoti, viriyabalam hoti"ti anagatatta paripunnena balatthenetam dvayam balam nama
na hoti. Yasma pana neva kusalam nakusalam, tasma `balan'ti avatva 2- thapitam.
Yasma pana na nippariyayena balam, tasma sangahavarepi "dve balani honti"ti
na vuttam. Sesam sabbam somanassasahagatahetukamanovinnanadhatuniddese
vuttanayeneva veditabbam.
     [574] Upekkhasahagatati idam cittam tisu bhavesu sabbesam sacittakasattanam
sadharanam, na kassaci sacittakasattassa na uppajjati nama. Uppajjamanam pana
pancadvare votthavanam hoti, manodvare avajjanam. Cha asadharananananipi
imina gahitarammanameva ganhanti. Mahagajam nametam cittam. Imassa anarammanam
nama natthi. "asabbannutananam sabbannutananagatikam nama kataman"ti vutte
"idan"ti vattabbam. Sesamettha purimacitte vuttanayeneva veditabbam. Kevalanhi tattha
sappitikatta navangiko sankharakkhandho vibhatto, idha nippitikatta atthangiko.
     Idani yani kusalato attha mahakiriyacittaneva khinasavassa uppajjanataya
kiriyani jatani, tasma tani kusalaniddese vuttanayeneva veditabbani.
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/283/259, 13/309/289      2 Si. vatva, cha.Ma. vatvana
     Idha thatva hasanakacittani samodhanetabbani, kati panetani hontiti?
vuccate:- terasa. Puthujjana hi kusalato catuhi somanassasahagatehi, akusalato
catuhiti atthahi cittehi hasanti. Sekkha kusalato catuhi somanassasahagatehi,
akusalato dvihi ditthigatavippayuttasomanassasahagatehiti chahi cittehi hasanti.
Khinasava kiriyato pancahi somanassasahagatehi hasantiti.
                     Rupavacararupavacarakiriyavannana
     [577] Rupavacararupavacarakiriyaniddesesu ditthadhammasukhaviharanti
ditthadhamme imasmimyeva attabhave sukhaviharamattakam. Tattha khinasavassa puthujjanakale
nibbattitasamapatti yava nam na samapajjati, tava kusalava. Samapannakale
kiriya hoti, khinasavakale panassa nibbattitasamapatti kiriyava hoti. Sesam sabbam
tamsadisatta kusalaniddese vuttanayeneva veditabbanti.
     Atthasaliniya dhammasangahatthakathaya cittuppadakandakatha nitthita.
                 Abyakatapadam pana tava neva nitthatiti. 1-
                     Cittuppadakandavannana nitthita.
                         --------------
@Footnote: 1 cha.Ma. nitthitanti



             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 351-354. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=8763&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=8763&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=482              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=4005              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=3548              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=3548              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]