ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                         3. Tikaniddesavannana
     [909] Tikaniddese tihi akusalamulehi tivattamulasamudacaro kathito,
akusalavitakkadisu vitakkanavasena vitakko, sanjananavasena sanna, sabhavatthena
dhatuti veditabba. Duccaritaniddese pathamanayo kammapathavasena vibhatto, dutiyo
sabbasangahikakammavasena, tatiyo nibbattitacetanavaseneva.
     [914] Asavaniddese suttantapariyayena tayova asava kathita.
     [919] Esananiddese sankhepato tattha katama kamesanatiadina
nayena vutto kamagavesanarago kamesana. Yo bhavesu bhavacchandotiadina nayena
vutto bhavagavesanarago bhavesana. Sassato lokotiadina nayena vutta
ditthigatikasammatassa brahmacariyassa gavesana ditthi brahmacariyesanati veditabba.
Yasma ca na kevalam ragaditthiyoeva esana, tadekattham pana kammampi esanayeva.
Tasma tam dassetum dutiyanayo vibhatto. Tattha tadekatthanti sampayuttekattham
veditabbam. Tattha kamaragekattham kamavacarasattanameva pavattati, bhavaragekattham pana
mahabrahmanam. Samapattito vutthaya cankamantanam jhananganam assadanakale
  akusalam kayakammam hoti, "aho sukham aho sukhan"ti vacam bhinditva assadanakale
vacikammam, kayangavacangani acopetva manasava assadanakale manokammam.
Antaggahikaditthivasena pana sabbesampi ditthigatikanam cankamanadivasena tani
hontiyeva.
     [920] Vidhaniddese "kathamvidham silavantam vadanti, kathamvidham pannavantam
vadanti"tiadisu 1- akarasanthanam vidha nama. "ekavidhena nanavatthu"tiadisu 2-
kotthaso. "vidhasu na vikampati"tiadisu 3- mano. Idhapi manova vidha nama.
@Footnote: 1 sam.sa. 15/95/61        2 abhi. 35/751/377     3 khu.thera. 26/1079/404
So hi seyyadivasena vidahanato vidhati vuccati, thapanatthena va vidha. Tasma
"seyyo ahan"ti 1- evamuppanna manavidha manathapana seyyohamasmiti vidhati
veditabba. Sesapadadvayesupi eseva nayo.
     [921] Bhayaniddese jatim paticca bhayanti jatipaccaya uppannabhayam.
Bhayanakanti akaraniddeso. Chambhitattanti bhayavasena gattacalanam. Lomahamsoti
lomanam hamsanam uddhaggabhavo. Imina padadvayena kiccato bhayam dassetva puna
cetaso utrasoti sabhavato dassitam.
    [922] Tamaniddese vicikicchasisena avijja kathita. "tamandhakaro
sammoho, avijjogho mahabbhayo"ti vacanato hi avijja tamo nama. Tinnam pana
addhanam vasena desanasukhataya vicikicchasisena desana kata. Tattha "kinnu kho
aham atite khattiyo ahosim, udahu brahamno, vesso, suddo, kalo,
odato, rasso, digho"ti kankhanto atitam addhanam arabbha kankhati nama.
"kinnu kho aham anagate khattiyo bhavissami, udahu brahamno, vesso
.pe. Digho"ti kankhanto anagatam addhanam arabbha kankhati nama. "kinnu kho
aham etarahi khattiyo, udahu brahmano, vesso, suddo, kim va aham rupam,
udahu vedana, sanna, sankhara, vinnanan"ti kankhanto paccuppannam addhanam
arabbha kankhati nama.
     Tattha kincapi khattiyo va attano khattiyabhavam .pe. Suddo va
suddabhavam ajananako nama natthi, jivaladdhiko pana sabbo 2- khattiyajivadinam
vannadibhedam sutva "kidiso nu kho amhakam abbhantare jivo, kinnu kho
nilako, udahu pitako, lohitako, odato, caturamso, chalamso, atthamso"ti kankhanto
evam kankhati nama.
@Footnote: 1 cha.Ma. seyyohamasmiti         2 cha.Ma. satto
     [923] Titthayatananiti titthabhutani ayatanani, titthiyanam va ayatanani.
Tattha tittham nama dvasatthi ditthiyo. Titthiya nama yesam ta ditthiyo
ruccanti khamanti. Ayatanattho hettha vuttoyeva. Tattha yasma sabbepi ditthigatika
sanjayamana imesuyeva tisu thanesu sanjayanti, samosaramanapi etesuyeva
samosaranti sannipatanti, ditthigatikabhave ca nesam etaniyeva karanani, tasma
titthani ca tani sanjatanitiadina atthena ayatanani cati titthayatanani.
Tenevatthena titthiyanam ayatananitipi titthayatanani. Purisapuggaloti satto.
Kamanca purisotipi puggalotipi vutte sattoyeva vutto hoti, 1- ayam pana
sammatikatha nama yo yatha janati, tassa tatha vuccati. Patisamvedetiti attano
santane uppannam janati, patisamviditam karoti anubhavati va. Pubbe katahetuti
pubbe katakarana, pubbe katakammapaccayeneva patisamvedetiti attho. Ayam
niganthasamayo. Evamvadino pana te kammavedananca kiriyavedananca patikkhipitva
ekam vipakavedanameva sampaticchanti. Pittasamutthanadisu 2- ca atthasu abadhesu
satta patikkhipitva atthamamyeva sampaticchanti. Ditthadhammavedaniyadisu ca tisu
kammesu dve patikkhipitva ekam aparapariyavedaniyameva sampaticchanti.
Kusalakusalavipakakiriyasankhatasu ca catusu cetanasu vipakacetanamyeva sampaticchanti.
     Issaranimmanahetuti issaranimmanakarana, brahmuna va pajapatina
va issarena nimmitatta patisamvedetiti attho. Ayam brahmanasamayo. Ayanhi
tesam adhippayo:- ima tisso vedana paccuppanne attana katamulakena
va anattimulakena va pubbe katena va ahetuappaccaya va patisamvedetum
nama na sakka, issaranimmanakaranaeva pana ima patisamvedetiti. Evamvadino
panete hettha vuttesu atthasu abadhesu ekampi asampaticchitva sabbe 3-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati       2 khu.maha. 29/22/14 (sya)       3 cha.Ma. sabbam
Patibahanti. Tatha ditthadhammavedaniyadisupi sabbakotthasesu ekampi asampaticchitva
sabbe patibahanti.
     Ahetuappaccayati hetunca paccayanca vina akaraneneva patisamvedetiti
attho. Ayam ajivakasamayo. Evamvadino etepi hettha vuttesu karanesu ca
byadhiadisu 1- ca ekampi asampaticchitva sabbam patikkhipanti.
     [924] Kincanati palibodha. Rago kincananti rago uppajjamano
satte bandhati palibundheti, tasma kincananti vuccati. Dosamohesupi eseva
nayo. Angananiti "udangane tattha papam avindun"ti 2- agatatthane bhumipadeso
anganam. "tasseva rajassa va anganassa va pahanaya vayamati"ti 3- agatatthane
yankinci malam va panko va. "sanganova samano"ti 4- agatatthane nanappakaro
tibbakileso. Idhapi tadeva kilesanganam adhippetam. Teneva rago anganantiadimaha.
      Malaniti malinabhavakaranani. Rago malanti rago uppajjamano cittam
malinam karoti, malam gahapeti, tasma malanti vuccati. Itaresupi dvisu eseva
nayo.
     Visamaniddese yasma ragadisu ceva kayaduccaritadisu ca satta pakkhalanti,
pakkhalita ca pana sasanatopi sugatitopi patanti, tasma pakkhalanapatahetuto
rago visamantiadi vuttam.
     Aggiti anudahanatthena aggi. Ragaggiti rago uppajjamano satte
anudahati jhapeti, tasma aggiti vuccati. Dosamohesupi eseva nayo. Tattha
vatthuni:- eka kira daharabhikkhuni cittalapabbatavihare uposathagaram gantva
@Footnote: 1 cha.Ma. byadhisu        2 khu.ja. 27/2/1 (sya)
@3 Ma.mu. 12/184/155, an.dasaka. 24/51/73     4 Ma.mu. 12/57/32
Dvarapalakarupam olokayamana thita, athassa anto rago uppanno, sa
teneva  jhayitva kalamakasi. Bhikkhuniyo gacchamana "ayam dahara thita, pakkosatha
nan"ti ahamsu. Eka gantva "kasma thitasi"ti hatthe ganhi. Gahitamatta
parivattitva patita. Idam tava ragassa anudahanataya vatthu. Dosassa pana
anudahanataya manopadosika deva datthabba. Mohassa anudahanataya khiddapadosika
deva datthabba. Mohanavasena hi tesam satisammoso hoti, tasma
khiddavasena aharakalam ativattetva kalam karonti. Kasavati kasata niroja.
Ragadisu ca kayaduccaritadisu ca ekampi panitam ojavantam natthi, tasma
rago kasavotiadi vuttam.
     [925] Assadaditthiti assadasampayutta ditthi. Natthi kamesu dosoti
kilesakamena vatthukamapatisevanadoso natthiti vadati. Patabyatanti patabbabhavam
paribhunjanam ajjhoharanam. Evamvadi hi so vatthukamesu kilesakamam pivanto
viya ajjhoharanto viya paribhunjati. Attanuditthiti attanam anugata ditthi.
Micchaditthiti lamaka ditthi. Idani yasma ettha pathama sassataditthi hoti,
dutiya sakkayaditthi, tatiya ucchedaditthi, tasma tamattham dassetum sassataditthi
assadaditthitiadimaha.
     [926] Aratiniddeso ca vihesaniddeso ca vuttatthoyeva. Adhammassa
cariya adhammacariya, adhammakarananti attho. Visama cariya visamacariya, visamassa
va kammassa cariyati visamacariya. Dovacassatapapamittataniddesa vuttatthayeva.
Puthunimittarammanesu pavattito nanattesu sanna nanattasanna. Yasma va
annava kamasanna, anna byapadadisanna, tasma nanatta sannatipi
nanattasanna. Kosajjapamadaniddesesu pancasu kamagunesu vissatthacittassa
Kusaladhammabhavanaya ananuyogavasena linavuttita kosajjam, pamajjanavasena pamattabhavo
pamadoti veditabbo. Asantutthitadiniddesa vuttatthayeva.
     [931] Anadariyaniddese ovadassa anadiyanavasena anadarabhavo
anadariyam. Anadariyanakaro anadarata. Sagaruvasam avasanatthena agaravabhavo
agaravata. Sajetthakavasam avasanatthena appatissavata. Anaddati anadiyana.
Anaddayanati anadiyanakaro. Anaddaya ayitassa bhavo anaddayitattam. Asilassa
bhavo asilyam. Acittikaroti garucittikarassa akaranam.
     [932] Assaddhabhavo assaddhiyam. Asaddahanakaro asaddahana. Okappetva
anupavisitva agahanam anokappana. Appasidanatthena anabhippasado.
     Avadannutati thaddhamacchariyavasena dehi karohiti vacanassa ajanana. 1-
     [934] Buddha ca buddhasavaka cati ettha buddhaggahanena paccekabuddhapi
gahitava. Asametukamyatati tesam samipam agantukamata. Saddhammam asotukamyatati
sattatimsa bodhipakkhiyadhamma saddhammo nama, tam asunitukamata. Anuggahetukamyatati
na uggahetukamata.
     Uparambhacittatati uparambhacittabhavo. Yasma pana so atthato uparambhova
hoti, tasma tam dassetum tattha katamo uparambhotiadi vuttam. Tattha
uparambhanavasena uparambho. Punappunam uparambho anuparambho. Uparambhanakaro
uparambhana. Punappunam uparambhana anuparambhana. Anuparambhitassa bhavo
anuparambhitattam. Unnati hettha katva janana. Avannati avajanana.
Paribhavanam paribhavo. Randhassa gavesita randhagavesita. Randham va gavesatiti randhagavesi,
tassa bhavo randhagavesita. Ayam vuccatiti ayam pana paravajjanupassanalakkhano
@Footnote: 1 cha.Ma. ajanata
Uparambho nama vuccati. Yena samannagato puggalo yatha nama tunnakaro
satakam pasaretva chiddameva oloketi, evameva parassa sabbepi gune makkhetva
agunesuyeva patitthati.
     [936] Ayoniso manasikaroti anupayamanasikaro. Anicce niccanti anicceyeva
vatthusmim idam niccanti evam pavatto. Dukkhe sukhantiadisupi eseva nayo.
Saccavippatikulena vati catunnam saccanam ananulomavasena. Cittassa avattanatiadini
sabbanipi avajjanasseva vevacananeva. Avajjananhi bhavangacittam avattetiti
cittassa avattana. Anuavattetiti anvavattana. 1- Abhujatiti abhogo.
Bhavangarammanato annam arammanam samannaharatiti samannaharo. Tadevarammanam
attanam anubandhitva anubandhitva uppajjamane manasi karotiti manasikaro.
Karotiti thapeti. Ayam vuccatiti ayam anupayamanasikaro uppathamanasikaralakkhano
ayoniso manasikaroti vuccati. Tassa vasena puggalo dukkhadini saccani yathabhutato 2-
avajjitum na sakkoti.
     Kummaggasevananiddese yam kummaggam sevato sevana kummaggasevanati
vuccati, tam dassetum tattha katamo kummaggoti dutiyapuccha kata. Sesam sabbattha
uttanamevati.
                       Tikaniddesavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 536-542. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=12602&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=12602&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=926              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=12335              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=9879              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=9879              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]