ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                          5. Indriyavibhanga
                       1. Abhidhammabhajaniyavannana
     [219] Idani tadanantare indriyavibhange bavisatiti gananaparicchedo.
Indriyaniti paricchinnadhammanidassanam. Idani tani sarupato dassento
cakkhundriyantiadimaha. Tattha cakkhudvare indattam karetiti cakkhundriyam.
Sotaghanajivhakayadvare indattam karetiti kayindriyam. Vijananalakkhane indattam
karetiti manindriyam. Itthibhave indattam karetiti itthindriyam. Purisabhave
indattam karetiti purisindriyam. Anupalanalakkhane indattam karetiti
jivitindriyam. Sukhalakkhane indattam karetiti sukhindriyam.
Dukkhasomanassadomanassaupekkhalakkhane indattam karetiti upekkhindriyam.
Adhimokkhalakkhane indattam karetiti saddhindriyam. Paggahalakkhane indattam
karetiti viriyindriyam. Upatthanalakkhane indattam karetiti satindriyam.
Avikkhepalakkhane indattam karetiti samadhindriyam. Dassanalakkhane indattam
karetiti pannindriyam. anannatannassamitipavatte jananalakkhane indattam karetiti
anannatannassamitindriyam. Natanamyeva dhammanam puna ajanane indattam karetiti
annindriyam. Annatavibhave indattam karetiti annatavindriyam.
     Idha suttantabhajaniyannama na gahitam. Kasma? suttante imaya patipatiya
Bavisatiya indriyanam anagatatta. Suttantasmim hi katthaci dve indriyani
kathitani, katthaci tini, katthaci panca. Evam pana nirantaram dvavisati agatani
nama natthi. Ayam tavettha atthakathanayo. Ayam pana aparo nayo:- etesu hi
              atthato lakkhanadihi        kamato ca vijaniya
              bhedabheda tatha kicca    bhumito ca vinicchayam.
     Tattha cakkhvadinam tava "cakkhati"tiadina 1- nayena attho pakasito.
Pacchimesu pana tisu pathamam pubbabhage anannatam amatam padam catusaccadhammam
va janissamiti evam patipannassa uppajjanato indriyatthasambhavato ca
anannatannassamitindriyanti vuttam, dutiyam ajananato ca indriyatthasambhavato
ca annindriyam, tatiyam annatavino catusu saccesu nitthitannanakiccassa
khinasavasseva uppajjanato indriyatthasambhavato ca annatavindriyam.
     Ko panesa indriyattho namati. Indalingattho indriyattho, indadesitattho
indriyattho, indaditthattho indriyattho, indasitthattho indriyattho,
indajutthattho indriyattho, so sabbopi idha yathayogam yujjati, bhagava hi
sammasambuddho paramissariyabhavato indo, kusalakusalanca kammam kammesu kassaci
issariyabhavato. Tenevettha kammasanjanitani tava 2- indriyani kusalakusalakammam
ullingenti, tena ca sitthaniti indalingatthena indasitthatthena ca
indriyani. Sabbaneva pana tani 3- bhagavata yabhabhutato pakasitani ca abhisambuddhani
cati indadesitatthena indaditthatthena ca indriyani. Teneva bhagavata munindena
kanici gocarasevanaya, kanici bhavanasevanaya sevitaniti indajutthatthenapi
indriyani. Apica adhipaccasankhatena issariyatthenapi etani indriyani.
Cakkhuvinnanadippavattiyam hi cakkhvadinam siddhamadhipaccam, tasmim hi tikkhe
tikkhatta mande ca mandattati ayam tavettha atthato vinicchayo.
     Lakkhanadihiti lakkhanarasapaccupatthanapadatthanehipi cakkhvadinam vinicchayam
vijaniyati attho. Tani panetesam 4- lakkhanadini hettha vuttaneva.
Pannindriyadini hi cattari atthato amohoyeva. Sesani tattha sarupenevagatani.
@Footnote: 1 cha.Ma. cakkhatiti cakkhuti....     2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. etani              4 cha.Ma. nesam
     Kamatoti ayampi desanakkamova. Tattha ajjhattadhammam parinnaya ariyabhumipatilabho
hotiti attabhavapariyapannani cakkhundriyadini pathamam desitani. So pana attabhavo
yam dhammam upadaya itthiti va purisoti va sankhyam gacchati, ayam soti nidassanattham
tato itthindriyam purisindriyanca. So duvidhopi jivitindriyapatibaddhavuttiti
napanattham tato jivitindriyam. Yava tassa pavatti, tava etesam vedayitanam anivatti.
Yanca kinci vedayitam, sabbantam sukhadukkhanti napanattham tato sukhindriyadini.
Tamnirodhattham pana ete dhamma bhavetabbati patipattidassanattham tato saddhadini. Imaya
patipattiya ekadhammo 1- pathamam attani patubhavatiti patipattiya amoghabhavadassanattham
tato anannatannassamitindriyam, tasseva phalatta tato anantaram bhavetabbatta
ca tato annindriyam. Ito param bhavanaya imassa adhigamo, adhigate ca panimasmim
natthi kinci uttarikaraniyanti napanattham ante paramassasabhutam annatavindriyam
desitanti ayamettha kamo.
     Bhedabhedati jivitindriyasseva cettha bhedo. Tam hi rupajivitindriyam
arupajivitindriyanti duvidham hoti. Sesanam abhedoti evamettha bhedabhedato
vinicchayam vijaniya.
     Kiccati kimindriyanam kiccanti ce. Cakkhundriyassa tava "cakkhvayatanam
cakkhuvinnanadhatuya tamsampayuttakananca dhammanam indriyapaccayena paccayo"ti
vacanato yam tam indriyapaccayabhavena sadhetabbam attano tikkhamandadibhavena
cakkhuvinnanadidhammanam tikkhamandadisankhataattakaranuvattapanam, idam
kiccanti. 2- Evam sotaghanajivhakayanam. Manindriyassa pana sahajatadhammanam attano
vasavattapanam, jivitindriyassa sahajatadhammanupalanam, itthindriyapurisindriyanam
itthipurisanimittakuttakappakaranuvidhanam, sukhadukkhasomanassadomanassindriyanam
sahajatadhamme abhibhavitva yathasakam olarikakaranupapanam, upekkhindriyassa
@Footnote: 1 cha.Ma. esa dhammo      2 cha.Ma. kiccam
Santapanitamajjhattakaranupapanam, saddhadinam patipakkhabhibhavanam sampayuttadhammananca
pasannakaradibhavasampapanam, anannatannassamitindriyassa samyojanattayappahananceva
sampayuttakananca tappahanabhimukhabhavakaranam, annindriyassa kamaragabyapadaditanu-
karanappahananceva sahajatananca attano vasanuvattapanam, annatavindriyassa
sabbakiccesu ussukkappahananceva amatabhimukhabhavapaccayata ca sampayuttananti
evamettha kiccato vinicchayam vijaniya.
     Bhumitoti cakkhusotaghanajivhakayaitthipurisasukhadukkhadomanassindriyani cettha
kamavacaraneva, manindriyajivitindriyaupekkhindriyani saddhaviriyasatisamadhi-
  pannindriyani ca catubhumipariyapannani, somanassindriyam kamavacararupavacara-
  lokuttaravasena bhumittayapariyapannam, avasane tini lokuttaranevati evam bhumito
vinicchayam vijaniya. Evam hi vijananto:-
              samvegabahulo bhikkhu         thito indriyasamvare
              indriyani parinnaya       dukkhassantam nigacchatiti.
     [220] Niddesavare "yam cakkhu catunnam mahabhutanan"tiadi sabbam
dhammasanganiyam padabhajane 1- vuttanayeneva veditabbam. Viriyindriyasamadhindriya-
niddesadisu ca sammavayamo micchavayamo sammasamadhi micchasamadhitiadini na
vuttani. Kasma? sabbasangahikatta. 2- Sabbasangahikani hi idha indriyani
kathitani. Evam santepettha dasa indriyani lokiyani kamavacaraneva, tini
lokuttarani, nava lokiyalokuttaramissakaniti.
                     Abhidhammabhajaniyavannana nitthita.
                         --------------
@Footnote: 1 sangani. A. 1/595/364          2 cha.Ma. sabbasangahakatta



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 134-137. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=3141&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=3141&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=236              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=3324              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=3282              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=3282              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]