ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                       2. Abhidhammabhajaniyavannana
     [32] Idani abhidhammabhajaniyam hoti. Tattha rupakkhandhaniddeso hettha
rupakande vittharitanayeneva veditabbo.
     [34] Vedanakkhandhaniddese ekavidhenati ekakotthasena. Phassasampayuttoti
phassena sampayutto. Sabbapi catubhumikavedana. Sahetukaduke sahetuka
catubhumikavedana, ahetuka kamavacarava. Imina upayena kusalapadadihi vutta
vedana janitabba. Apicayam vedanakkhandho ekavidhena phassasampayuttato
Dassito, duvidhena sahetukahetukato, tividhena jatito, catubbidhena bhummantarato,
pancavidhena indriyato. Tattha sukhindriyadukkhindriyani kayapasadavatthukani
kamavacaraneva, somanassindriyam chatthavatthukam va avatthukam va tebhumikam,
domanassindriyam chatthavatthukam kamavacaram. Upekkhindriyam
cakkhvadicatuppasadavatthukam chatthavatthukanca avatthukanca catubhumikam. Chabbidhena vatthuto
dassito. Tattha purima panca vedana cakkhvadipancappasadavatthuka 1- kamavacarava,
chattha avatthuka va savatthuka va catubhumika.
     Sattavidhena tattha manosamphassajabhedato dassito. 2- Atthavidhena tattha
kayasamphassajabhedato, navavidhena sattavidhabhede manovinnanadhatusamphassajabhedato,
dasavidhena atthavidhabhede manovinnanadhatusamphassajabhedato. Etesu hi sattavidhabhede
manosamphassaja manodhatusamphassaja manovinnanadhatusamphassajati dvidha bhinna.
Atthavidhabhede taya saddhim kayasamphassajapi sukha dukkhati dvidha bhinna.
Navavidhabhede sattavidhe vutta manovinnanadhatusamphassaja kusaladivasena tidha
bhinna. Dasavidhabhede atthavidhe vutta manovinnanadhatusamphassaja kusaladivaseneva
tidha bhinna.
     Kusalattiko cettha kevalam puranatthameva vutto. Sattavidhaatthavidhanavavidhabhedesu
pana nayam datum yuttatthane nayo dinno. Abhidhammam hi patva tathagatena nayam
datum yuttatthane nayo adinno nama natthi. Ayam tava dukamulake eko
varo.
     Sattha hi imasmim abhidhammabhajaniye vedanakkhandham bhajento tike gahetva dukesu
pakkhipi, duke gahetva tikesu pakkhipi, tike ca duke ca ubhatovaddhananiharena ahari.
Sattavidhena catuvisatividhena timsavidhena bahuvidhenati sabbathapi bahuvidhena vedanakkhandham
dasseti. 3- Kasma? puggalajjhasayena ceva desanavilasena ca. Dhammam sotum
@Footnote: 1 cha.Ma. pancapasadavatthuka     2 cha. dassita       3 cha.Ma. dassesi, Si. desesi
Nisinnadevaparisaya hi ye devaputta tike adaya dukesu pakkhipitva kathiyamanam
pativijjhitum sakkonti, tesam sappayavasena tatha katva desesi. Ye itarehi
akarehi kathiyamanam pativijjhitum sakkonti, tesam tehakarehi desesiti ayamettha
puggalajjhasayo. Sammasambuddho pana attano mahavisayataya tike va dukesu
pakkhipitva duke va tikesu 1- pakkhipitva tike ca duke ca 1- ubhatovaddhanena
va sattavidhadinayena va yatha yatha icchati, tatha tatha desetum
sakkoti. Tasmapi imehakarehi desesiti ayamassa desanavilaso.
     Tattha tike adaya dukesu pakkhipitva desitavaro dukamulako nama, duke
adaya tikesu pakkhipitva desitavaro tikamulako nama, tike ca duke ca ubhato
vaddhetva desitavaro ubhatovaddhitakavaro 2- nama, avasane
sattavidhenatiadivaro bahuvidhavaro namati ime tava cattaro mahavaRa.
     Tattha dukamulake dukesu labbhamanena ekekena dukena saddhim tikesu
alabbhamane vedanattikapitittikasanidassanattike apanetva sese labbhamanake
ekunavisati tike yojetva dutiyadukapathamatikayojanavaradini nava varasatani
pannasanca vara honti. Tepi sabbe 3- paliyam sankhipitva tattha tattha
dassetabbayuttakam dassetva vutta. Asammuyhantena pana vittharato veditabba.
     Tikamulakepi tikesu labbhamanena ekekena tikena saddhim dukesu alabbhamane
pathamadukadayo duke apanetva sese labbhamanake sahetukadukadayo pannasa
duke yojetva pathamatikadutiyadukayojanavaradini nava varasatani pannasanca vara
@Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti        2 cha. ubhatovaddhitako
@3 cha.Ma. te sabbepi.
Honti. Tepi sabbe paliyam sankhipitva tattha tattha dassetabbayuttakam dassetva
vutta. Asammuyhantena pana vittharato veditabba.
     Ubhatovaddhitake duvidhabhede dutiyadukam tividhabhedepi 1- pathamatikam adim katva
labbhamanehi ekunavisatiya dukehi labbhamane ekunavisatitike yojetva
dutiyadukapathamatikayojanavaradayo ekunavisati vara vutta. Esa dukatikanam vasena
ubhatovaddhitatta ubhatovaddhitako nama tatiyo mahavaro.
     Bahuvidhavarassa sattavidhaniddese adito patthaya labbhamanesu ekunavisatiya
tikesu ekekena saddhim catasso bhumiyo yojetva ekunavisati sattavidhavara
vutta. Catuvisatividhaniddesepi tesamyeva tikanam vasena ekunavisati vara vutta.
Tatha bahuvidhavare cati. Timsavidhavaro ekoyevati sabbepi atthapannasa vara
honti. Ayam tavettha varaparicchedavasena palivannana.
     Idani atthavannana hoti. Tattha sattavidhaniddeso tava uttanatthoyeva.
Catuvisatividhaniddese cakkhusamphassapaccaya vedanakkhandho atthi kusaloti
kamavacaraatthakusalacittavasena veditabbo. Atthi akusaloti dvadasaakusalacittavasena
veditabbo. Atthi abyakatoti tisso manodhatuyo, tisso ahetukamanovinnanadhatuyo,
attha mahavipakani, dasa kamavacarakiriyati catuvisatiya cittanam vasena veditabbo.
    Tattha attha kusalani dvadasa akusalani ca javanavasena labbhanti,
kiriyamanodhatu avajjanavasena labbhati. Dve vipakamanodhatuyo sampaticchannavasena,
tisso vipakamanovinnanadhatuyo santiranatadalambanavasena, kiriyahetukamanovinnanadhatu
votthabbanavasena, attha mahavipakacittani tadarammanavasena, nava
kiriyacittani javanavasena labbhanti. Sotaghanajivhakayadvaresupi eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. tividhabhede ca
     Manodvare pana atthi kusaloti catubhumikakusalavasena kathitam, atthi akusaloti
dvadasaakusalavasena, atthi abyakatoti ekadasannam kamavacaravipakanam dasannam
kiriyanam navannam rupavacararupavacarakiriyanam catunnam samannaphalananti
catuttimsacittuppadavasena kathitam. Tattha catubhumikakusalanceva akusalanca javanavasena labbhati.
Kiriyato ahetukamanovinnanadhatu avajjanavasena, ekadasa vipakacittani
tadarammanavasena, tebhumikakiriya ceva samannaphalani ca javanavaseneva labbhanti. Tani
sattavidhadisu yattha katthaci thatva kathetum vattanti. Timsavidhe pana thatva dipiyamanani
sukhadipanani hontiti timsavidhasmimyeva thatva dipayimsu.
     Etani hi sabbanipi cittani cakkhudvare upanissayakotiya samatikkamavasena
bhavanavasenati tihakarehi labbhanti. Tatha sotadvaramanodvaresupi.
Ghanajivhakayadvaresu pana samatikkamavasena bhavanavasenati dvihakarehi 1-
labbhantiti veditabbani. Katham? idha bhikkhu viharacarikam caramano kasinamandalam
disva "kinnametan"ti pucchitva kasinamandalanti vutte puna "kim imina
karonti"ti pucchati. Athassa acakkhanti "etam 2- bhavetva jhanani uppadetva
samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva arahattam papunanti"ti. Ajjhasayasampanno
kulaputto "bhariyam etan"ti asallakkhetva "mayapi esa guno nibbattetum
vattati, na kho pana sakka esa nipajjitva niddayantena nibbattetum,
aditova viriyam katum silam sodhetum vattati"ti cintetva silam sodheti. Tato sile
patitthaya dasa palibodhe upacchinditva ticivaraparamena santosena santuttho
acariyupajjhayanam vattapativattam katva kammatthanam ugganhitva kasinaparikammam
katva samapattiyo uppadetva samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva
arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana
@Footnote: 1 cha.Ma. dvihevakarehi         2 cha.Ma. evam
Rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam cakkhuvinnanam
catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti catubhumikavedana cakkhusamphassapaccaya nama
jata. Evam tava upanissayavasena labbhanti.
     Cakkhudvare pana rupe apathagate "itthe me arammane rago uppanno,
anitthe patigho, asamapekkhanaya moho, vinibandhassa pana me mano uppanno,
paramatthassa ditthi, vikkhepagatassa uddhaccam, asannitthagatassa vicikiccha,
thamagatassa anusayo uppanno"ti pariggahe thito kulaputto attano kilesuppattim
natva "ime me kilesa vaddhamana anayabyasanaya samvattissanti, handa ne
nigganhami"ti cintetva "na kho pana sakka nipajjitva niddayantena
kilese nigganhitum, aditova viriyam katum vattati silam sodhetun"ti hettha
vuttanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana
kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati
evam ruparammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana
cakkhusamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti.
     Cakkhudvare pana rupe apathagate eko evam pariggaham patthapeti "idam
rupam kinnissitan"ti. Tato nam "bhutannissitan"ti natva cattari mahabhutani
upadarupanca rupanti parigganhati, tadarammane dhamme arupanti parigganhati. Tato
sappaccayam namarupam parigganhitva tini lakkhanani aropetva vipassanapatipatiya
sankhare sammasitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana
kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati
evam ruparammanam sammasitva nibbattitati ayam vedana cakkhusamphassapaccaya nama
jata. Evam bhavanavasena labbhanti.
     Aparo bhikkhu sunati "kasinaparikammam kira katva samapattiyo uppadetva
samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva arahattam papunanti"ti. Ajjhasayasampanno
kulaputto "bhariyam etan"ti asallakkhetva "mayapi esa guno nibbattetum
vattati"ti purimanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi
parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana
lokuttarati evam sotavinnanam catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti
catubhumikavedana sotasamphassapaccaya nama jata. Evam tava upanissayavasena
labbhanti.
     Sotadvare pana sadde apathagateti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva
veditabbam. Evam saddarammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana
sotasamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti.
     Sotadvare pana sadde apathagate eko evam pariggaham patthapeti
"ayam saddo kinnissito"ti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam
saddarammanam sammasitva nibbattitati ayam vedana sotasamphassapaccaya nama
jata. Evam bhavanavasena labbhanti.
     Ghanajivhakayadvaresu pana gandharammanadisu apathagatesu "itthe
me arammane rago uppanno"ti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam.
Evam gandharammanadisu uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana
ghanajivhakayasamphassapaccaya nama jata. Evam tisu dvaresu samatikkamavasena
labbhanti.
     Ghanadvaradisu pana gandhadisu apathagatesu eko evam pariggaham
patthapeti "ayam gandho, ayam raso, idam photthabbam kinnissitan"ti sabbam
Cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam gandharammanadini sammasitva
nibbattitati ayam vedana ghanajivhakayasamphassapaccaya nama jata. Evam
bhavanavasena labbhanti.
     Manodvare pana tihipi akarehi labbhanti. Ekacco hi jatim bhayato
passati, jaram byadhim maranam bhayato passati. Bhayato disva "jatijarabyadhimaranehi
muccitum vattati, na kho pana sakka nipajjitva niddayantena jatiadihi
muccitum, aditova viriyam katum silam sodhetum vattati"ti cintetva cakkhudvare
vuttanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana
kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati
evam jatijarabyadhimanam catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti
catubhumikavedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam tava upanissayavasena
labbhanti.
     Manodvare pana dhammarammane apathagateti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva
veditabbam. Evam dhammarammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati
catubhumikavedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti.
     Manodvare pana dhammarammane apathagate eko evam pariggaham patthapeti
"etam dhammarammanam kinnissitan"ti. Vatthum nissitanti. Vatthu kinnissitanti.
Mahabhutannissitanti. 1- So cattari mahabhutani upadarupanca rupanti
parigganhati, tadarammane dhamme arupanti parigganhati. Tato sappaccayam namarupam
parigganhitva tini lakkhanani aropetva vipassanapatipatiya sankhare sammasitva
arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana
rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam dhammarammanam sammasitva
@Footnote: 1 cha.Ma. mahabhutani nissitanti
Nibbattitati ayam vedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam bhavanavasena
labbhanti. Ya paneta sabbesampi catuvisatividhadinam varanam pariyosanesu
cakkhusamphassajavedana .pe. Manosamphassaja vedanati cha cha vedana vutta,
ta sampayuttapaccayavasena vuttati.
                       Ayam vedanakkhandhaniddeso.
     Sannakkhandhadayopi imina upayena veditabba. Kevalam hi sannakkhandhaniddese
tikesu vedanattikapitittikapi labbhanti, dukesupi 1- sukhasahagatadukadayopi.
Sankharakkhandhaniddese phassassapi sankharakkhandhapariyapannatta phassasampayuttoti
avatva cittasampayuttoti vuttam, dukesu cettha hetudukadayopi labbhanti. Tika
sannakkhandhasadisaeva. Vinnanakkhandhaniddese cakkhusamphassajadibhavam avatva
cakkhuvinnanantiadi vuttam. Na hi sakka vinnanam manosamphassajanti niddisitum.
Sesamettha sannakkhandhe vuttasadisameva. Imesam pana tinnampi khandhanam niddeseyeva
vedanakkhandhaniddesato atireka tikaduka laddha. Tesam vasena varappabhedo
veditabboti.
                     Abhidhammabhajaniyavannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 39-47. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=912&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=912&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=32              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=393              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=332              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=332              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]