ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                         15. Patisambhidavibhanga
                 1. Suttantabhajaniya  1. Sangahavaravannana
     [718] Idani tadanantare patisambhidavibhange catassoti gananaparicchedo.
Patisambhidati pabheda. Yasma pana parato atthe nanam atthapatisambhidatiadimaha,
tasma na annassa kassaci pabheda, nanasseva pabhedati veditabba. Iti "catasso
patisambhida"ti padena cattaro nanappabhedati ayamattho sangahito. Atthapatisambhidati
atthe patisambhida, atthappabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham atthe
pabhedagatam nananti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Dhammappabhedassa hi
sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham dhamme pabhedagatam nanam dhammapatisambhida nama.
Niruttippabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham niruttabhilape pabhedagatam
nanam niruttipatisambhida nama. Patibhanappabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham
patibhane pabhedagatam nanam patibhanapatisambhida nama.
     Idani yathanikkhitta patisambhida bhajetva dassento atthe nanam
atthapatisambhidatiadimaha. Tattha atthoti sankhepato hetuphalam. Tanhi hetuvasena
araniyam gantabbam pattabbam, tasma atthoti vuccati. Pabhedato pana yankinci
paccayasamuppannam, nibbanam, bhasitattho, vipako, kiriyati ime panca dhamma
atthoti veditabbo, 1- tam attham paccavekkhantassa tasmim atthe pabhedagatam nanam
atthapatisambhida.
     Dhammoti sankhepato paccayo. So hi yasma tam tam vidahati pavatteti
ceva papeti ca, tasma dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako
@Footnote: 1 cha.Ma. veditabba
Hetu, ariyamaggo, bhasitam, kusalam, akusalanti ime panca dhamma dhammoti
veditabbo, 1- tam dhammam paccavekkhantassa tasmim dhamme pabhedagatam nanam
dhammapatisambhida.
     Tatra dhammaniruttabhilape nananti tasmim atthe ca dhamme ca ya
sabhavanirutti, tassa abhilape tam sabhavaniruttim saddam arammanam katva
paccavekkhantassa tasmim sabhavaniruttabhilape pabhedagatam nanam niruttipatisambhida.
Evamayam niruttipatisambhida saddarammana nama jata, na pannattiarammana.
Kasma? yasma saddam sutva "ayam sabhavanirutti, ayam na sabhavanirutti"ti
Jananti. Patisambhidappatto hi "phasso"ti vutte "ayam sabhavanirutti"ti
janati, "phassa"ti va "phassan"ti va vutte pana "ayam na sabhavanirutti"ti
janati. Vedanadisupi eseva nayo. Annam panesa namakhyataupasaggabyanjanasaddam
janati na janatiti? yadaggena saddam sutva "ayam sabhavanirutti,
ayam na sabhavanirutti"ti janati, tadaggenetampi janissatiti. Tam pana nayidam
patisambhidakiccanti patikkhipitva idam vatthu kathitam:-
     tissadattatthero kira bodhimandale 2- suvannasalakam gahetva attharasasu
bhasasu katarabhasaya kathemiti pavaresi. Tam pana tena attano uggahe thatva
pavaritam, na patisambhidaya thitena. So hi mahapannataya tam tam bhasam kathapetva
kathapetva ugganhi. Tato uggahe thatva evam pavaresi.
     Bhasam nama satta ugganhantiti vatva ca panettha idam kathitam.
Matapitaro hi daharakale kumarake mance va pithe va nipajjapetva tam tam
kathayamana tani tani kiccani karonti. Daraka tesam tam tam bhasam vavatthapenti
"imina idam vuttam, imina idam vuttan"ti. Gacchante gacchante kale sabbampi
bhasam jananti. Mata damili, pita andhako. Tesam jatadarako sace matu katham
@Footnote: 1 cha.Ma. veditabbo       2 cha.Ma. bodhimande
Pathamam sunati, damilabhasam bhasissati. Sace pitu katham pathamam sunati, andhakabhasam
bhasissati. Ubhinnampi pana katham asunanto magadhabhasam bhasissati.
     Yopi agamake mahaaranne nibbatto, tattha anno kathento nama
natthi, sopi attano dhammataya vacanam samutthapento magadhabhasameva bhasissati.
Niraye tiracchanayoniyam pittivisaye manussaloke devaloketi sabbattha magadhabhasava
ussanna. Tattha sesa ottakirataandhakayonakadamilabhasadika attharasa bhasa
parivattanti, [1] ayameveka yathabhuccabrahmavoharaariyavoharasankhata magadhabhasava
na parivattati. Sammasambuddhopi tepitakam buddhavacanam tantim aropento
magadhabhasayaeva aropesi. Kasma? evanhi attham aharitum sukham hoti. Magadhabhasaya
hi tantim arulhassa buddhavacanassa patisambhidappattanam sotapathagamanameva
papanco. Sote pana sanghattitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho
upatthati. Annaya pana bhasaya tantim arulham pothetva pothetva
uggahetabbam hoti. Bahumpi uggahetva pana puthujjanassa patisambhidappatti nama
natthi, ariyasavako no patisambhidappatto nama natthi.
     Nanesu nananti sabbatthakananam arammanam katva nanam paccavekkhantassa
pabhedagatam nanam patibhanapatisambhidati. Ima pana catassopi patisambhida dvisu thanesu
pabhedam gacchanti, pancahi karanehi visada hontiti veditabba. Katamesu dvisu?
sekkhabhumiyanca asekkhabhumiyanca. Tattha sariputtattherassa mahamoggallanattherassa
mahakassapattherassa mahakaccayanattherassa mahakotthitattherassati asitiyapi
mahatheranam patisambhida asekkhabhumiyam pabhedam gata, anandattherassa cittassa
gahapatino dhammikassa upasakassa upalissa gahapatino khujjuttaraya upasikayati
evamadinam patisambhida sekkhabhumiyam pabhedam gatati imasu dvisu bhumisu pabhedam
gacchanti.
@Footnote: (1) Ma. kalantarena annatha honti vinassanti ca
     Katamehi pancahi karanehi patisambhida visada hontiti? adhigamena pariyattiya
savanena paripucchaya pubbayogenati. Tattha adhigamo nama arahattam. Tanhi pattassa
patisambhida visada honti. Pariyatti nama buddhavacanam. Tanhi ugganhantassa
patisambhida visada honti. Savanam nama dhammassavanam. Sakkaccam 1- dhammam sunantassa
hi patisambhida visada honti. Paripuccha nama atthakatha. Uggahitapaliya attham
kathentassa hi patisambhida visada honti. Pubbayogo nama pubbayogavacarata atitabhave
haranapaccaharananayena parihatakammatthanata. 2- Pubbayogavacarassa hi patisambhida visada
honti. Tattha arahattappattiya punabbasukutumbikaputtassa tissattherassa
patisambhida visada ahesum. So kira tambapannidipe 3- buddhavacanam ugganhitva
paratiram gantva yonakadhammarakkhitattherassa santike buddhavacanam ugganhitva
agacchanto navam abhiruhanatitthe ekasmim pade uppannakankho yojanasatikam maggam 4-
nivattitva acariyassa santikam gacchanto antaramagge ekassa kutumbikassa panham
kathesi. So pasiditva satasahassagghanikam kambalam adasi. Sopi tam aharitva acariyassa
adasi. Thero vasiya kottetva nisidanatthane paribhandam karesi. Kimatthayati?
pacchimaya janataya anuggahatthayati. Evam kirassa ahosi "amhakam gatamaggam
avajjitva anagate sabrahmacarino patipattim puretabbam mannissanti"ti.
Tissattheropi acariyassa santike kankham chinditva jambukolapattane oruyha
cetiyanganasammajjanavelaya valikaviharam patva sammajji. Tassa sammajjitatthanam
disva "idam vitaragassa bhikkhuno sammajjanatthanan"ti 5- therassa vimamsanatthaya
panham pucchimsu. Thero patisambhidappattataya pucchitapucchite panhe kathesiti.
     Pariyattiya pana tissadattattherassa ceva nagasenattherassa ca
patisambhida visada ahesum. Sakkaccam dhammassavanena sudhammasamanerassa patisambhida
@Footnote: 1 cha.Ma. sakkaccanhi     2 cha.Ma. pariggahita....      3 cha.Ma. tamba....
@4 cha.Ma. yojanasatamaggam   5 cha.Ma. sammatthatthanam
Visada ahesum. So kira talangarasidhammadinnattherassa 1- bhagineyyo khuraggeyeva
arahattam patto. Matulattherassa dhammavinicchayatthane nisiditva sunantoyeva
tini pitakani pagunani akasi. Uggahitapaliya attham kathentassa pana
tissadattattherasseva patisambhida visada ahesum. Gatapaccagatavattam pana puretva
yava anulomam kammatthanam ussukkapetva agatanam visadabhavappattapatisambhidanam
pubbayogavacaranam anto natthi.
     Etesu pana karanesu pariyatti, savanam, paripucchati imani tini pabhedasseva
balavakaranani. Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotiti?
hoti, na pana tatha. Pariyattisavanaparipuccha hi pubbe hontu va ma va,
pubbayogena pana 2- pubbe ceva etarahi ca sankharasammasanam vina patisambhida
nama natthi. Ime pana dvepi ekato hutva patisambhida upatthambhetva visada
karontiti.
                       Sangahavaravannana nitthita.
                          -------------
                        2. Saccavaradivannana
     [719] Idani ye sangahavare panca attha ca dhamma ca sangahita,
tesam pabhedadassananayena patisambhida vibhajitum puna catassotiadina nayena
pabhedavaro araddho. So saccavarahetuvaradhammavarapaccayakaravarapariyattivaravasena
pancavidho. Tattha paccayasamuppannassa dukkhassa 3- paccayena pattabbassa
nibbanassa ca atthabhavam phalanibbattakassa samudayassa nibbanasampapakassa
ariyamaggassa ca dhammabhavanca dassetum saccavaro vutto. Yassa kassaci pana
phalanibbattakassa 4- hetuno dhammabhavam hetuphalassa ca atthabhavam dassetum hetuvaro
@Footnote: 1 Ma. valankaravaSi...., cha. talangaravaSi....        2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. dukkhasaccassa       4 cha.Ma. hetuphala....
Vutto. Tattha ca hetuphalakkamavasena uppatipatiya pathamam dhammapatisambhida niddittha.
Ye pana dhamma tamha tamha ruparupappabheda hetuto jata, tesam atthabhavam
tassa tassa ca ruparupadhammappabhedassa hetuno dhammabhavam dassetum dhammavaro
vutto. Jaramaranadinam pana atthabhavam jaramaranadisamudayasankhatanam jatiadinanca
dhammabhavam dassetum paccayakaravaro vutto. Tato pariyattisankhatassa tassa
tassa bhasitassa dhammabhavam bhasitasankhatena paccayena pattabbassa bhasitatthassa
ca atthabhavam dassetum pariyattivaro vutto.
     Tattha ca yasma bhasitam natva tassattho nayati, tasma bhasitabhasitatthakkamena
uppatipatiya pathamam dhammapatisambhida niddittha. Pariyattidhammassa pana pabhedadassanattham
"tattha katama dhammapatisambhida"ti pucchapubbangamo patiniddesavaro vutto. Tattha
suttantiadihi navahi angehi nippadesato tanti gahita. Ayam imassa bhasitassa
attho, ayam imassa bhasitassa atthoti imasmimpi thane bhasitavasena nippadesato
tantieva gahitati.
                     Suttantabhajaniyavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 413-418. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=9758&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=9758&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=777              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=10060              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=8032              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=8032              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]