ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

    [423] Upanissayapaccaye 8- saddham upanissayati kammakammaphalaidhaloka-
paralokadisu saddham upanissayam katva. Yatha hi puriso hettha pathaviyam udakam
atthiti saddahitva pathavim khanati, evam saddho kulaputto danadinam phalanca
anisamsanca saddahitva danadini pavatteti. Tasma "saddham upanissaya"ti vuttam.
     Silam upanissayatiadisupi ime siladayo dhamme upanissayam katvati
attho. Silava hi silanubhavesu silanisamsesu ca kusalo silam upanissaya silavantanam
@Footnote: 1 cha.Ma. pavattanam   2 cha.Ma. ekekam   3 cha.Ma. pathamam         4 cha.Ma. dutiyam
@5 cha.Ma. tatiyam      6 cha.Ma. catuttham    7 cha.Ma. tesu ekekam   8 cha.Ma. upanissaye
Danam deti, uparupari  silam samadiyati parisuddham akkhandam, catuddasiadisu pakkha-
divasesu uposathakammam karoti, silasampadam nissaya jhanadini uppadeti. Bahussutopi
danadipunnakiriyayatta sabbasampattiyo danadinanca sankilesavodanadibhedam
sutamayaya pannaya pativijjhitva thito sutam upanissaya danadini pavatteti.
Cagavapi cagadhimutto attano cagasampadam upanissaya danam deti, silavata 1-
hutva dinnam mahapphalanti silam samadiyati, uposathakammam karoti, taya patipattiya
parisuddhacitto jhanadini uppadeti. Pannavapi idhalokaparalokahitanceva
lokasamatikkamanupayanca upaparikkhanto "sakka imaya patipattiya idhalokahitampi
paralokahitampi lokasamatikkamanupayampi sampadetun"ti pannam upanissaya danadini
pavatteti. Yasma pana na kevalam saddhadayo danadinanneva upanissaya, attano
aparabhage uppajjamananam saddhadinampi upanissayayeva, tasma saddha silam
sutam cago panna saddhaya silassa cagassa pannayati vuttam.
     Parikammanti anantaram aggahetva pubbabhagaparikammam gahetabbam.
Yathakammupagananassa anagatamsananassati imesam dvinnam dibbacakkhuparikammameva,
parikammam visum natthi. Dibbacakkhusseva paribhandananani etani, tasmim ijjhamane
ijjhanti. Evam santepi tadadhimuttataya sahitam dibbacakkhuparikammam tesam parikammanti
veditabbam. Na hi etani sabbesam dibbacakkhukanam samagatikani honti. Tasma
bhavitabbamettha parikammavisesenati. Dibbacakkhu dibbaya sotadhatuyati dure
rupani disva tesam saddam sotukamassa dibbacakkhu sotadhatuvisuddhiya upanissayo
hoti. Tesam pana saddam sutva tattha gantukamatadivasena dibbasotadhatu
iddhividhananassa upanissayo hoti. Evam sabbattha tassa tassa upakarakabhavavasena
upanissayapaccayata veditabba.
@Footnote: 1 cha.Ma. silavanto
     Maggam upanissaya anuppannam samapattinti tena tena maggena
sithilikataparipanthakatta 1- pahinaparipanthakatta ca tam tam samapattim uppadentiti
tesam maggo samapattiya upanissayo hoti. Vipassantiti uparuparimaggatthaya
vipassanti. Atthapatisambhidayatiadi patisambhidanam maggapatilabheneva ijjhanato
vuttam. Evamiddhananca panetasam paccha tesu tesu arammanesu pavattiya maggova
upanissayo nama hoti.
     Saddham upanissaya manam jappetiti ahamasmi saddho pasannoti manam
pavatteti. Ditthim ganhatiti tasmim tasmim vacane saddhavaseneva gantva pannaya
attham anupaparikkhanto "atthi puggalo"tiadivasena ditthim ganhati. Silam sutam
cagam pannanti ahamasmi silava sutava cagi pannasampannoti manam jappeti.
Silasutacagapannasu pana manamannanam viya ditthimannanam uppadento ditthim
ganhati. Ragassatiadisu saddhadisampadam upanissaya attukkamsanakale tesu
ekeko dhammo ragassa, paravambhanakale dosassa, ubhayena sampayuttassa mohassa,
vuttappakaranam manaditthinam, saddhadisampadam upanissaya bhavabhogasampattipatthanaya
upanissayo hoti. Evamettha lokiyakusalanneva dassitam, lokuttarampana santam
panitam uttamam akusalaviddhamsanam. Tasma cando viya andhakaratamanam na akusalassa
upanissayo hotiti na gahitam.
     Atapetitiadi kayikadukkhavasena abyakatadhammadassanattham vuttam.
Saddho hi saddham upanissaya atisitam atiunhanti anosakkitva
nanappakarani navakammaveyyavaccadini karonto attanam atapeti
paritapeti, bhogam uppadetva punnani karissamiti pariyetthimulakam
dukkham paccanubhoti. Silavapi silanurakkhanattham abbhokasikattadivasena
attanam atapeti paritapeti, pindacarikattadivasena pariyetthimulakam
@Footnote: 1 Si......paripanthikatta, Ma......paribandhakatta
Dukkham paccanubhoti. Sutavapi bahusaccanurupam patipattim patipajjissamiti
vuttanayeneva patipajjanto attanam atapeti paritapeti, pariyetthimulakam dukkham
paccanubhoti. Cagavapi cagadhimuttataya attano yapanamattepi paccaye anavasesetva
pariccajanto angadipariccagam va pana karonto attanam atapeti paritapeti,
pariccajitabbassa vatthussa 1- uppadanattham pariyetthimulakam dukkham paccanubhoti.
Pannavapi uparupari pannam vaddhessamiti sappannatam nissaya situnhadini aganetva
sajjhayamanasikaresu yogam karonto attanam atapeti paritapeti, micchajive
adinavam sammajive ca anisamsam disva micchajivam pahaya parisuddhena ajivena
jivitavuttim pariyesanto pariyetthimulakam dukkham paccanubhoti.
     Kayikassa sukhassati saddhadisampattim upanissaya uppannani sukhopakaranani
paribhunjanakale saddhadisamutthanapanitarupaphutthakayassa ca tesam vasena avippatisara-
mulakapamojjapitisamutthanarupaphutthakayassa ca  sukhuppattikale tesam katatta 2-
uppannavipakasukhakale ca kayikassa sukhassa, vuttanayeneva dukkhuppattikale
saddhadigunasampattim asahamanehi payuttavadhabandhadikale ca kayikassa dukkhassa,
saddhadayo upanissaya pavattitaphalasamapattikale pana phalasamapattiya etesu
ekeko upanissayapaccayena paccayo hotiti veditabbo. Kusalam kammanti
kusalacetana attano vipakassa upanissayapaccayo, sa pana balavacetanava labbhati,
na dubbala. Tatridam vatthu:- eka kira itthi ubbandhitukama rukkhe rajjum
laggetva samvidhatabbam samvidahati. Atheko coro rattibhage tam geham upasankamitva
"imaya rajjuya kincideva bandhitva harissami"ti satthena chinditum upagato.
Atha sa rajju asiviso hutva susuti akasi. Coro bhito apasakki. Itthi
@Footnote: 1 cha.Ma. vatthuno     2 cha.Ma. katatta
Anto 1- nivesana nikkhamitva rajjupase givam patimuncitva ubbandha kalamakasi.
Evam balavacetana antaraye nivaretva attano vipakassa upanissayo hoti.
Na panetam ekantato gahetabbam. Katokasanhi kammam evam 2- vipakassa antarayam
patibahitva vipaccati, vipakajanakampana kammam vipakassa upanissayo na hotiti
na vattabbam. Kammanti ettha catubhumikampi veditabbam. Yam pana parato "maggo
phalasamapattiya"ti vuttam, tam acetanavasena. Tenetam dipeti:- yo koci
vipakajanako dhammo, so attano vipakassa upanissayapaccayo hotiti.
     Ragam  upanissaya panam hanatiti tasmim vatthusmim saratto hoti, tasmim
va viruddham tassa va atthaya panam hanati. Adinnadanadisupi etenevupayena
attho veditabbo. Sandhim chindatitiadi adinnadanavasena vuttam. Tattha sandhinti
gehasandhim. Nillopam haratiti niliyitva harati. Ekagarikam karotiti bahuhi saddhim
ekameva geham parivaretva vilumpati. Paripanthe titthatiti panthaduhanakammam karoti.
Dosam upanissayatiadisu "anattham me acari"tiadivasena uppannam dosam
upanissayam katva. Moham upanissayati panatipatadisu adinavapaticchadakamoham
upanissayam katva. Manam upanissayati aham kim hanitum na sakkomi, adatum na
sakkomiti manam upanissayam katva. Kenaci va pana avannato hoti paribhuto
hilito, tam omanam upanissayam katvatipi attho. Ditthim upanissayati yannadisu
brahmanadayo viya padasikamilakkhadayo viya ca ditthim upanissayam katva.
Patthanam upanissayati "sace me idannama ijjhissati, evarupam te balikammam
karissamiti evam devatayacanasankhatam va asukannama me anetva 3- dehi,
asukassa nama santakam hara, 4- ehi va me etani kammani karontassa
sahayo hohi"ti evamadim va patthanam upanissayam katva. Rago doso moho
@Footnote: 1 cha.Ma. attano    2 cha.Ma. kammam eva
@3 cha.Ma. ghatetva  4 cha.Ma. ahara
Mano ditthi patthana ragassati ettha rago ragassapi upanissayo hoti
dosadinampi. Dosadisupi eseva nayo.
     Panatipato panatipatassati panatipati asamvare thitatta annampi
panam hanati. Yo va etena hato, tassa natimittehi upadduto tesu
annampi hanati. Evam panatipato panatipatassa upanissayapaccayena paccayo.
Bhandasamikam pana gopakam va ghatetva parabhandaharane, samikam ghatetva
tassa daratikkame, naham hanamiti musabhanane, katassa paticchadanatthaya
akatassa va karanatthaya pesunnupasamhare, teneva nayena pharusavacaniccharane,
samphappalapabhanane, param hanitva abhijjhayitabbaparavittupakaranabhijjhayane, yo
tena ghatito hoti, tassa mittamacca ucchijjantutiadicintane "evam me
panatipato nitthinno 1- bhavissati"ti dukkarakarikadivasena ditthigahanakale ca
panatipato adinnadanadinampi upanissayo hoti. Imina upayena
adinnadanadimulakesupi catukkesu attho veditabbo.
     Matughatikammam matughatikammassati annam mataram hanantam disva "vattati
evam katun"ti attano mataram hanantassa va ekasmim bhave hantva aparasmimpi
hananavasena va ekasminneva bhave "gaccha me mataram hanahi"ti punappunam
anapanavasena va dvihi paharehi niyatamaranaya dutiyapaharadanavasena va
matughatikammam matughatikammassa upanissayo hoti. Sesanipi yathayogam iminava
nayeneva veditabbani. Yasma pana balavam akusalam dubbalakusalassa upanissayo
na hoti, tasma kammapathanantariyakammavaseneva desana katati vadanti. Tam na
ekantato gahetabbam. Panatipatadini hi katva "kasma evamakasi"ti codiyamano
kopamattakampi karoti. Vippatisaripi hoti. Appamattakepi ca kilese uppanne
@Footnote: 1 cha.Ma. nijjinno
Tam vaddhetva vitikkamam karoti. Tasma balavam dubbalassa dubbalanca balavassapi
upanissayo hotiyeva. Yampana paccayavibhangassa uddesavannanayam vuttam
"balavakaranatthena upanissayo hoti"ti, tam karanabhavasseva balavataya vuttam, na
upanissayapaccayadhammanam. Kammakilesa hi balavantopi dubbalapi balavakaranam hontiyeva.
     Ragam upanissaya danam detitiadisu aho vataham catummaharajikanam
devanam sahabyatam upapajjeyyanti upapattibhave va bhogesu va ragam upanissaya
danam deti. Silasamadanuposathakammesupi eseva nayo. Jhanampana ragavikkhambhanatthaya,
vipassanam ragassa pahanatthaya, maggam samucchedanatthaya uppadento ragam
upanissaya uppadeti nama. Vitaragabhavatthaya pana abhinnam samapattinca
uppadento ragam upanissaya uppadeti nama. Ettavata hi vitarago nama
hoti.
     Saddhayati danadivasena pavattasaddhaya. Siladisupi eseva nayo. Yatheva
hi danadivasena saddhadayo uppadento ragam upanissaya uppadeti nama,
evam ragadayopi saddhadinam upanissayapaccaya nama hontiti veditabba. Tassa
patighatatthayati tassa patibahanatthaya, vipakokasassa anuppadanatthayati
attho. Sappatighatesu tava evam hotu, yani pana appatighatani anantariyakammani,
tesu "tassa patighatatthaya"ti kasma vuttanti? tassa ajjhasayavasena.
Tappatighatatthaya pavattamiti hissa ajjhasayo, tam gahetva evam vuttam.
     Ragam upanissaya attanam atapetiti yattha ratto, tassa dukkarena
pattim sampassanto evam karotiti sabbam purimanayeneva veditabbam. Kayikassa
sukhassati ragadisamatikkamavasena kusalam katva patiladdhasukhassa va ragadivasena
anadinavadassavino kame paribhunjanavasena uppannasukhassa va. Dukkhassati
Atapanadivasena uppannadukkhassa 1- va ragadihetu pavattavadhabandhanadivasena
uppannadukkhassa va. Phalasamapattiyati ragadayo samucchinditva va uppaditaya
tehi va attiyamanena samapannaya.
     Kayikam sukhantiadisu sukhe uppanne tam assadetva punappunam tatharupeheva
paccayehi tam uppadentassa purimam pacchimassa upanissayo hoti. Sitadisu pana
aggisantapanadini atisevantassa pubbabhage sukham aparabhage dukkhassa, "sukho
vata imissa paribbajikaya tarunaya lomasaya 2- bahaya samphasso"ti va
kamesu patabyatam apajjantassa idha kayikam sukham nerayikassa kayikadukkhassa,
arogabhavena pana sukhino phalasamapattim samapajjantassa kayikam sukham phalasamapattiya
upanissayo hoti. Dukkhapatighataya pana sukham sevantassa dukkhapatighataya ca
bhagavato viya abadham vikkhambhetva phalasamapattim samapajjantassa kayikam
dukkham kayikasukhassa ceva phalasamapattiya ca upanissayapaccayo hoti. Utusappayo
sukhassa ceva phalasamapattiya ca, asappayo dukkhassa. Utuasappayam va abhibhavitva
samapattisamutthitarupavasena uppannam sukham anubhavitukamassa asappayopi utu
phalasamapattiya paccayova. Bhojanasenasanesupi eseva nayo. Puna kayikam
sukhantiadini kevalam ekato dassitani. Hettha vuttanayeneva pana tesam 3- paccayabhavo
veditabbo. Phalasamapatti kayikassa sukhassati samapattisamutthanarupavasena
uppannasukhassa. Tanhesa samapattito vutthaya anubhavati.
     Kayikam sukham upanissaya danantiadisu "aho vata me idam sukham na
parihayeyya"ti pattassa va aparihayanavasena "aho vataham ayatim evarupam
sukham papuneyyan"ti appattassa va pattivasena dukkhepi "aho vata me dukkham
parihayeyya"ti pattassa parihayanavasena va "ayatim evarupam nuppajjeyya"ti
@Footnote: 1 cha.Ma. uppannasukhassa   2 lomam imissam atthiti lomasati yojana  3 cha.Ma. panesam
Anuppadapatthanavasena va sukhadukkhanam upanissayata veditabba. Utubhojana-
senasanani vuttanayaneva. Puna kayikam sukhantiadisu yasma "sadhu kho marisa
moggallana buddhasaranagamanam hoti"ti 1- sukhappattanampi, "sammasambuddho vata
so bhagava, yo evarupassa dukkhassa *- parinnaya dhammam deseti"ti 2-
dukkhappattanampi saddha uppajjati. Sukhadukkhehi ca samyogaviyogatthaya
siladiparipuranam kareyya, tasma sukhadukkhani saddhadinam upanissayabhavena dassitani.
Utuadinipi yathayogam yojetabbani. Kayikam sukham upanissaya panam hanatitiadisupi
vuttanayanusareneva sukhadinam upanissayata veditabba.
     Imasmim pana upanissayabhajaniye kusalo kusalassa tividhenapi upanissaya-
paccayena paccayo, 3- akusalassa dubbidhena, abyakatassa tividhena. Akusalopi
akusalassa tividhena, kusalassa ekavidhena, abyakatassa dubbidhena, abyakatopi
abyakatassa tividhena, tatha kusalassa, tatha akusalassati evam kusalo atthavidhena,
akusalo chabbidhena, abyakato navavidhenati tevisatividhena upanissayo bhajitoti
veditabbo.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 508-516. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=11486&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=11486&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]