ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                         Paccaniyuddharavannana
    [527] Idani paccaniyam hoti. Tattha yatha paticcavaradisu "akusalam
dhammam paticca akusalo dhammo uppajjati nahetupaccaya"tiadina nayena labbhamana
panha labbhamananam paccayanam vasena sarupatova vittharita, evam avittharetva
ekena lakkhanena sankhepato paccaniyam dassetum dhammasangahakehi kusalo dhammo
kusalassa dhammassa arammanapaccayena paccayotiadina nayena anulomato kusaladinam
paccaya uddhata. Te ca kho paccaya samuhavasena, no ekekapaccayavasena, tasma
@Footnote: 1 cha.Ma. dasati     2 cha.Ma. te
Ye yattha samuhato dassita, te vibhajitva veditabba. Sabbepi hi ime
catuvisati paccaya atthasu paccayesu sangaham gacchanti. Kataresu atthasu? arammane
sahajate upanissaye purejate pacchajate kamme ahare indriyeti. Katham?
thapetva hi ime attha paccaye sesesu solasasu hetupaccayo annamanna-
vipakajhanamaggasampayuttapaccayoti ime cha paccaya ekantena sahajata hutva
sahajatananneva paccayabhavato sahajatapaccaye sangaham gacchanti. Anantarapaccayo
samanantarasevananatthivigatapaccayoti ime pana panca uppajjitva niruddha
attano anantaram uppajjamanananneva paccayabhavato anantarupanissayalakkhanena
upanissaye sangaham gacchanti. Nissayapaccayo sahajatapurejatabhedato dubbidho.
Tattha sahajatanissayo sahajatananneva nissayabhavato sahajatapaccaye sangaham
gacchati, purejatanissayo purejatapaccaye sangaham gacchati.
     Adhipatipaccayopi sahajatadhipatiarammanadhipativasena dubbidho. Tattha
sahajatadhipati sahajatananneva adhipatipaccayabhavato sahajatapaccaye sangaham
gacchati. Arammanadhipati arammanupanissayo hotiyevati arammanupanissayalakkhanena
upanissaye 1- sangaham gacchati. Vippayuttapaccayo sahajatapurejatapacchajatabhedato
tividho. Tattha sahajatavippayutto sahajatananneva vippayuttapaccayabhavato
sahajatapaccaye sangaham gacchati. Purejatavippayutto pure uppajjitva paccha
uppajjamananam paccayabhavato purejate sangaham gacchati. 2- Pacchajatavippayutto
paccha uppajjitva pure uppannanam upatthambhanavasena paccayabhavato
pacchajatapaccaye sangaham gacchati. Atthipaccayavigatapaccaya sahajatapurejata-
pacchajataaharindriyananceva atthiavigatesu ca ekekassa vasena chahi bhedehi
thita. Tattha sahajataatthiavigata sahajatananneva atthiavigatapaccayabhavato
@Footnote: 1 cha.Ma. upanissayapaccaye   2 cha.Ma. sangahito
Sahajatapaccaye sangaham gacchanti. Purejata pure uppajjitva paccha uppajjamananam
paccayabhavato purejatapaccaye sangaham gacchanti. Pacchajata paccha uppajjitva
pure uppannanam upatthambhanavasena paccayabhavato pacchajatapaccaye sangaham gacchanti.
Aharabhuta kabalinkaraharapaccaye sangaham gacchanti. Indriyabhuta rupajivitindriya-
paccaye sangaham gacchantiti evam ime solasapaccaya imesu atthasu paccayesu
sangaham gacchantiti veditabba.
     Imesampi pana atthannam paccayanam annamannapaccayasangaho 1- atthiyeva.
Adito nidditatho hi arammanapaccayo adhipatianadhipatibhedena duvidho. Tattha
adhipatibhuto arammanupanissayalakkhanena upanissaye sangaham gacchati. Anadhipatibhuto
suddharammanapaccayova hoti. Kammapaccayopi sahajatananakkhanikavasena duvidho.
Tattha sahajatakammam attana sahajatananneva kammapaccayabhavato sahajateyeva
sangaham gacchati. Nanakkhanikakammam balavadubbalavasena duvidham. Tattha balavakammam
vipakadhammanam upanissayo hutva paccayo hotiti upanissaye sangaham gacchati.
Balavampi pana rupanam dubbalanca arupanam nanakkhanikakammapaccayeneva paccayo.
Aharapaccayopi ruparupato duvidho. Tattha arupaharo attana sahajatananneva
paccayo hotiti sahajatapaccaye sangaham gacchati. Rupaharo sahajatapurejata-
pacchajatanam paccayo na hoti. Attano pana uppadakkhanam atikkamitva
thitippatto aharapaccayatam sadhetiti aharapaccayova hoti. Indriyapaccayopi
ruparupato duvidho. Tattha arupindriyapaccayo attana sahajatananneva indriya-
paccayatam sadhetiti sahajatapaccaye 2- sangaham gacchati. Rupindriyapaccayo pana
ajjhattabahiddhabhedato duvidho. Tattha ajjhattam indriyapaccayo pure uppajjitva
paccha uppajjamananam sasampayuttadhammanam cakkhuvinnanadinam indriyapaccayo
@Footnote: 1 cha.Ma. annamannam sangaho     2 cha.Ma. sahajateyeva
Hotiti purejateyeva sangaham gacchati. Bahiro indriyapaccayo nama
rupajivitindriyam, tam sahajatanam paccayo hontampi anupalanamattavaseneva hoti, na
janakavasenati indriyapaccayova hoti. Evam ime attha paccaya annamannampi
sangaham gacchantiti veditabba. Ayantava atthasu paccayesu avasesanam solasannanceva
tesanneva ca atthannam annamannavasena sangahanayo.
     Idani imesam atthannam paccayanam ekekasmim catuvisatiyapi paccayesu ye ye
sangaham gacchanti, te te veditabba. Tattha atthannam tava sabbapathame arammanapaccaye
arammanapaccayova sangaham gacchati, na sesa tevisati. Dutiye sahajatapaccaye
hetupaccayo sahajatadhipatipaccayo sahajatapaccayo annamannapaccayo sahajatanissayapaccayo
sahajatakammapaccayo vipakapaccayo sahajataharapaccayo sahajatindriyapaccayo
jhanapaccayo maggapaccayo sampayuttapaccayo sahajatavippayuttapaccayo sahajatatthipaccayo
sahajatavigatapaccayoti ime pannarasa paccaya sangaham gacchanti. Tatiye
upanissayapaccaye adhipatibhuto arammanapaccayo arammanabhuto adhipatipaccayo
anantarasamanantarupanissayasevanapaccaya nanakkhaniko balavakammapaccayo natthivigata-
paccayati 1- ime nava paccaya sangaham gacchanti. Catutthe purejatapaccaye
purejatanissayapaccayo purejatapaccayo purejatindriyapaccayo purejatavippayutta-
paccayo purejatatthipaccayo purejatavigatapaccayoti ime cha paccaya sangaham
gacchanti. Pancame pacchajatapaccaye pacchajatapaccayo pacchajatavippayuttapaccayo
pacchajatatthipaccayo pacchajatavigatapaccayoti ime cattaro paccaya sangaham gacchanti.
Chatthe kammapaccaye nanakkhanikakammapaccayova sangahito. Sattame aharapaccaye
kabalinkaraharavaseneva aharapaccayo aharatthipaccayo aharavigatapaccayoti
ime tayo paccaya sangahita. Atthame indriyapaccaye rupajivitindriyapaccayo
indriyatthipaccayo indriyavigatapaccayoti ime tayo paccaya sangaham gacchanti.
@Footnote: 1 cha.Ma. natthipaccayo vigatapaccayoti
Evam imesam atthannam paccayanam ekekasmim ime cime ca paccaya sangaham gatati
natva ye yattha sangaham gata, te tassa gananena gahitava hontiti veditabba.
     Evam sabbapaccayasangahakanam imesam atthannam paccayanam vasena ekunapannasaya
panhesu imasmim paccaniye "kusalo dhammo kusalassa dhammassa arammanapaccayena
paccayo"tiadayo ime pannarasa panha uddharitva vissajjita. Tattha kusalo
kusalassa, kusalo akusalassa, kusalo abyakatassa, kusalo kusalabyakatassati
kusaladika cattaro panha, tatha akusaladika, abyakato pana abyakatassa,
abyakato kusalassa, abyakato akusalassati abyakatadika tayo, kusalo ca
abyakato ca kusalassa, tatha abyakatassa, akusalo ca abyakato ca
akusalassa, tatha abyakatassati dumulakekavasana cattaro honti. Tesu
pathame panhe yehi paccayehi bhavitabbam, te sabbe sangahetva tayo paccaya
vutta. Dutiye dve. Tatiye panca. Catutthe ekova. Pancame tayo. Chatthe dve.
Sattame panca. Atthame ekova. Navame satta. Dasame tayo, ekadasame tayo.
Dvadasame dve. Terasame cattaro. Cuddasame dve. Pannarasamepi cattarova.
Te "sahajatapaccayena"ti avatva "sahajatam pacchajatan"ti vutta. Tattha karanam
parato vannayissama. 1-
     Samasato panettha eko dve tayo cattaro panca sattati chaleva
paccayapariccheda honti. Ayam  panhavarassa paccaniye ukkatthavasena
panhaparicchedo ceva te te paccaye sangahetva dassitapaccayaparicchedo ca.
"na hetupaccaya"tiadisu hi catuvisatiyapi paccayapaccaniyesu ekapaccaniyepi ito
uddham panhavarapaccaya 2- na labbhanti, hettha pana labbhanti. Tasma yesu panhesu
@Footnote: 1 cha.Ma. vakkhama      2 cha.Ma. panha va paccaya va
"kusalo dhammo kusalassa ca abyakatassa ca dhammassa sahajatapaccayena paccayo"ti
evam ekova paccayo agato, tasmim paccaye patikkhitte te panha parihayanti.
Yasmim pana panhe "kusalo dhammo akusalassa dhammassa arammanapaccayena paccayo
upanissayapaccayena paccayo"ti evam dve paccaya agata, tattha narammanapaccayati
evam ekasmim paccaye patikkhittepi itarassa paccayassa vasena so panho
labbhateva. Tesu pana dvisupi paccayesu patikkhittesu so varo pacchijjati.
Evameva yesu panhesu tayo cattaro panca satta va labbhanti, tesu thapetva
patikkhitte paccaye avasesanam vasena te panha labbhantiyeva. Sabbesu pana
paccayesu patikkhittesu sabbepi te vara pacchijjantiti idamevettha 1- lakkhanam.
Imina lakkhanena adito patthaya tesu tesu panhesu sankhipitva vuttapaccayanam
pabhedo ca tasmim tasmim paccaye 2- tesam tesam panhanam parihanaparihani 3- ca
veditabba.
     Tatrayam vittharakatha:- pathamapanhe tava tihi paccayehi ekunavisati
paccaya dassita. Katham? kusalo hi kusalassa purejatapacchajatavipakavippayutteheva
paccayo na hoti, sesehi visatiya hoti. Tesu arammanapaccayo ekova, sahajate
pana sabbasangahikavasena pannarasa paccaya sangaham gacchantiti vutta. Te 4-
hetupaccaye patikkhitte cuddasa honti. Kusalo pana kusalassa neva vipakapaccayo
na vippayuttapaccayoti te dve apanetva sese dvadasa sandhaya sahajatapaccayena
paccayoti vuttam. Upanissayapaccayepi sabbasangahikavasena nava paccaya sangaham
gacchantiti vutta. Tesu adhipatibhuto arammanapaccayo arammanabhuto ca
adhipatipaccayo arammanupanissayavasena upanissayameva anupavittho. Kusalo pana
@Footnote: 1 cha.Ma. idameva cettha        2 cha.Ma. paccaniye
@3 cha.Ma. parihani             4 cha.Ma. tesu
Kusalassa nanakkhanikakammapaccayo na hotiti tam apanetva sese cha sandhaya
upanissayapaccayena paccayoti vuttam. Evam pathame panhe tihi paccayehi ekunavisati
paccaya dassitati veditabba. Tesu imasmim hetupaccaniye "kusalo dhammo
kusalassa dhammassa nahetupaccayena paccayoti danam datva silam samadiyitva
uposathakammam katva tam paccavekkhati, pubbe sucinnani paccavekkhati"ti evamadina
arammanapaccayadisu vuttanayeneva uddharitva pali dassetabba.
     Arammanapaccaye pana patikkhitte tassa vittharam apanetva hetupaccayavittharam
pakkhipitva sayeva pali dassetabba. Sesapaccayapatikkhepesupi eseva nayo.
Tasmim pana paccaye patikkhitte ye vara parihayanti, te parato vannayissama. 1-
     Dutiyapanhe pana dvihi paccayehi tayo paccaya dassita. Katham? kusalo
hi akusalassa anantaradivasena paccayo na hoti, tasma te apanetva
arammanupanissayavasena sangahitam arammanadhipatinceva pakatupanissayanca sandhaya
upanissayapaccayena paccayoti vuttam. Tasma suddho arammanapaccayo arammanadhipati-
vasena adhipatipaccayo upanissayapaccayoti dutiyapanhe dvihi paccayehi ime
tayo paccaya dassitati veditabba.
     Tatiyapanhe pana pancahi paccayehi attharasa paccaya dassita. Katham?
Kusalo hi abyakatassa annamannapurejatasevanavipakasampayuttehiyeva paccayo na
hoti, sesehi ekunavisatiya hoti. Tesu arammanapaccayo eko. Yasma pana
kusalo abyakatassa annamannavipakasampayuttavasena paccayo na hoti, hetupaccayo
patikkhitto, kammapaccayo visum gahito, tasma ime panca apanetva sahajatena
dasa paccaya dassita. Upanissayena hettha vuttesu chasu thapetva asevanam
@Footnote: 1 cha.Ma. vakkhama
Sesa panca. Pacchajato ekova, tatha sahajatananakkhanikakammavasena 1- dubbidhopi
kammapaccayoti evam tatiyapanhe pancahi paccayehi ime attharasa paccaya
dassitati veditabba.
     Catutthapanhe pana ekena paccayena daseva. 2- Katham? kusalo hi kusalabyakatassa
Sahajate vuttesu pannarasasu annamannavipakasampayuttavippayuttehi paccayo
na hoti, hetupaccayo patikkhitto. Ime panca apanetva sesa dasa paccaya
ettha ekena paccayena dassitati veditabba.
    [528] Yatha ca imesu kusaladikesu catusu, tatha akusaladikesupi catusu
panhesu tehi tehi paccayehi te teyeva paccaya dassitati veditabba.
    [529] Tato paranam abyakatadinam tinnam panhanam pathamapanhe sattahi
paccayehi tevisati paccaya dassita. Katham? abyakato hi abyakatassa catuvisatiyapi
paccayehi paccayo hoti, hetupaccaye pana patikkhitte tevisati honti. Tesu
arammanapaccayo ekova. Yasma panettha asahajatanampi sangahattham aharindriya-
paccaya visum gahita, tasma ime tayo apanetva sahajatena dvadasa paccaya
dassita, upanissayena hettha vutta cha, purejato ekova, tatha
pacchajataharindriyapaccayati evamettha sattahi paccayehi ime tevisati paccaya
dassitati veditabba. Dutiyepi 3- tihi paccayehi dvadasa dassita. Katham?
arammanapaccayo eko, upanissayena pana arammanupanissayavasena arammanadhipatianantara-
samanantaranatthivigataupanissayati cha paccaya dassita, 4- purejatena purejatanissaya-
vippayuttaatthiavigata pancati evamettha tihi paccayehi ime dvadasa paccaya
dassitati veditabba. Tatiyepi eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. sahajatananakkhanikavasena      2 cha.Ma. dasa
@3 cha.Ma. dutiye                   4 cha.Ma......upanissayapaccayoti cha dassita
    [530] Tato paranam dukamulakanam catunnam panhanam pathamapanhe "sahajatapaccayena
purejatapaccayena"ti avatva "sahajatam purejatan"ti vuttehi dvihi
nissayaatthiavigatavasena tayo paccaya dassita. Kusala hi khandha vatthuna saddhim
ekato kusalassa paccayabhavam sadhayamana kincapi sahajata, sahajatapaccaya pana
na honti. Kasma? vatthumissakatta. Tasma tesam sahajatanam nissayaatthiavigatanam
vasena sahajatanti vuttam. Vatthumhipi eseva nayo. Tampi hi kincapi purejatam,
khandhamissakatta pana purejatapaccayo na hoti. Kevalam purejatanam nissayadinam
vasena purejatanti vuttam.
     Dutiyapanhe "sahajatam pacchajatam aharam indriyan"ti vuttehi catuhi
sahajatanissayaatthiavigatanam vasena cattaro paccaya dassita. Imasminhi vare
sahajatapaccayo labbhati, pacchajatadayo na labbhanti. Pacchajatanam pana
aharindriyasankhatananca atthiavigatanam vasenetam vuttam. Kusala hi khandha
abyakata ca mahabhuta upadarupanam sahajatapaccayena nissayapaccayena
atthiavigatapaccayehiti catudha paccaya honti. Pacchajata pana kusala tehiyeva bhutehi
saddhim tesanneva upadarupanam atthiavigatavasena paccaya. 1- Kabalinkaraharopi
pacchajatehi kusalehi saddhim purejatassa kayassa atthiavigatavaseneva paccayo.
Rupajivitindriyampi pacchajatehi kusalehi saddhim katattarupanam atthiavigata-
paccayeneva paccayo. Iti imam catudha paccayabhavam sandhaya "sahajatam pacchajatam
aharam indriyan"ti idam vuttam. Pacchajataharindriya panettha na labbhantiyeva.
Parato akusalamissakapanhadvayepi eseva nayoti. Evamettha tesu tesu panhesu
sankhipitva vuttapaccayanam pabhedo veditabbo. Tasmim tasmim pana paccaye tesam
tesam panhanam parihanaparihanim parato avikarissamati.
                   Paccaniyuddharassa atthavannana nitthita.
                          ------------
@Footnote: 1 cha.Ma. paccayo
                          Paccaniyagananavannana
    [532] Idani ete "kusalo dhammo kusalassa dhammassa"tiadayo
anulomavasena pannarasa vara dassita. Yasma paccaniyepi eteyeva, na ito
uddham, hettha pana honti, tasma yassa yassa paccayassa paccaniye ye ye
vara labbhanti, te te adito patthaya gananavasena dassetum nahetuya
pannarasatiadi araddham.
     Tattha nahetuya sabbesampi yathadassitanam paccayanam vasena pannarasa
labbhanti. Narammane sahajate hetupaccayo pavisati. Tasmim tasmim vare suddho
arammanapaccayo parihayati, sesapaccayavasena te vara vissajjanam labhanti. Yatha
ca narammane, evam sesesupi. Sahajate hetupaccayo pavisati. Tasmim tasminca
vare naupanissaye naanantareti evam paccaniyato thita paccaya parihayanti,
avasesapaccayavasena te te vara vissajjanam labhanti. Nasahajate pana "kusalo
dhammo kusalassa ca abyakatassa ca, akusalo dhammo akusalassa ca abyakatassa
ca, kusalo ca abyakato ca dhamma kusalassa, akusalo ca abyakato ca dhamma
akusalassa"ti ime cattaro vara parihayanti. Etesanhi catunnam purimesu dvisu
sahajatapaccayena paccayoti ekadasannam paccayanam vasena eko paccayasangaho vutto.
Te tasmim patikkhitte annenakarena vissajjanam na labhanti. Pacchimesu dvisu
nissayaatthiavigatapaccaye sandhaya "sahajatam purejatan"ti vuttam. Te sahajate
patikkhitte avasesanam hetuadinam purejatananceva nissayaatthiavigatananca vasena
vissajjanam na labhanti, tasma ime cattaropi vara parihayanti, avasesanam
vasena "ekadasa"ti vuttam.
     Tattha siya:- yatha hetumhi patikkhitte sesanam adhipatiadinam vasena
te vara laddha, evam sahajate patikkhitte avasesanam hetuadinam vasena
Kasma na labbhantiti 1-? nippadesatta. Hetuadayo hi sahajatanam ekadesamattato
sappadesa, tasma tesu patikkhittesu annesam vasena te vara labbhanti.
Sahajato pana nippadeso sabbepi hetuadayo ganhati, tasma tasmim patikkhitte
sabbepi te patikkhitta honti. Na hi asahajata hetupaccayadayo nama atthi. Iti
sahajatassa nippadesatta tasmim patikkhitte sabbepi te ubhopi vara na labbhanti.
"sahajatam purejatan"ti vissajjitavaresu pana kincapi sahajatapaccayoyeva natthi,
yasma panettha sahajatava arupakkhandha nissayaatthiavigatavasena paccaya, sahajate
ca patikkhitte ekantena sahajatanissayaatthiavigata patikkhitta honti, tasma
tassa patikkhittatta tepi vara na labbhantiti evam sabbathapettha ime cattaro
vara parihayanti. Avasesananneva vasena ekadasati vuttam.
     Naannamannananissayanasampayuttesupi teyeva vara parihayanti. Kasma?
Sahajatagatikatta. Yatheva hi arupadhammabhuto sahajatapaccayo nippadesena cattaro
arupakkhandhe ganhati, tatha annamannanissayasampayuttapiti sahajatagatikatta
etesupi patikkhittesu te vara na labbhantiti veditabba. Tena vuttam
naannamanne ekadasa, nanissaye ekadasa, nasampayutte ekadasati.
     Tattha siya:- kincapi ime avisesena kusaladibhedanam catunnam khandhanam
sangahakatta sahajatagatika, kusalo pana kusalabyakatassa thapetva sahajatapaccayam
annatha paccayova na hoti, tasma tasmim patikkhitte so varo parihayatu, kusalo
pana kusalabyakatanam neva annamannapaccayo hoti, tasmim patikkhitte so varo
kusalo pana kasma parihayatiti? annamannapaccayadhammavasena pavattisabbhavato. Yatheva
hi kusalabyakata kusalassa sahajatapaccayava na honti, sahajatadhammavasena pana
nissayapaccayadihi pavattisabbhavato tasmim patikkhitte so varo parihayati,
@Footnote: 1 cha.Ma. na labhantiti
Evamidhapi annamannapaccayadhammavasena sahajatadihi pavattisabbhavato tasmim
patikkhitte sopi 1- varo parihayati. Naannamannapaccayena paccayoti padassa
hi ayamattho:- ye dhamma annamannapaccayasankhyam 2- gata, na tehi paccayo.
Kusalo pana 3- kusalabyakatanam sahajatadivasena paccayo honto annamannapaccaya-
dhammeheva paccayo na 4- hoti, tasma tasmim patikkhitte so varo parihayati.
Yatha ca so varo, tatha sesapi tayoti cattaropi te vara parihayanti.
     Nanissaye ekadasati etthapi yasma tesam varanam ekantena
sahajatapaccayadhammava nissayabhuta, tasma nissaye patikkhitte te 5- parihayanti.
Napurejate terasati sahajatam purejatanti vuttavissajjane dvimulake dve
apanetva terasa. Yatha hi te sahajate patikkhitte purejatananneva
nissayaatthiavigatanam vasena vissajjanam na labhanti, tatha purejatepi patikkhitte
sahajatananneva nissayaatthiavigatanam vasena vissajjanam na labhanti, tasma te
apanetva terasati veditabba.
     Napacchajate pannadasati ettha "pacchajatapaccayena paccayo"ti va
"sahajatam pacchajatam aharam indriyan"ti va agatatthanesu thapetva
pacchajatam avasesanam vasenapi te panha labbhanti, tasma pannaraseva vutta.
Nakammetiadisu yasma kammavipakaaharaindriyajhanamaggapi kusaladibhedanam
catunnam khandhanam ekadesova, tasma thapetva te dhamme avasesadhammavasena
sahajatadhamma paccaya hontiti ekampi panhavissajjanam na parihinam. Nasampayutte
ekadasati yasma tesu catusu varesu sampayuttadhamma sahajatadipaccayadhammavasena 6-
paccaya honti, tasma sampayuttapaccayapatikkhepena teyeva vara parihayantiti
@Footnote: 1 cha.Ma. so               2 cha.Ma. annamannapaccayasangaham   3 cha.Ma. kusalo ca
@4 cha.Ma. ayam saddo na dissati   5 cha.Ma. ayam patho na dissati
@6 cha.Ma. sahajatadipaccayena
Veditabba. Navippayutte navati dumulakekavasana cattaro ekamulakadumulakavasana 1-
dve cati ime cha vara ekantena vippayuttapaccayadhammehi yutta tehi
sahajatadivasena paccaya honti, tasma vippayutte patikkhitte sabbepi te
vara parihayantiti naveva labbhanti. Tena vuttam "navippayutte nava"ti.
Noatthinoavigatesupi teyeva veditabba. Ekantena hi te vara atthiavigatapaccaya-
dhammayutta, tasma te tesam patikkhepena 2- parihayanti. Yepi labbhanti,
tesu arammanavasena va anantaradivasena va vissajjanani katabbani.
Sahajatapurejatapacchajataaharaindriyabhedato pancannam atthiavigatanam
vippayuttadhammanam va vasena na katabbaniti.
    [533] Evam paccaniye laddhavare gananato dassetva idani dumulakadivasena
paccayagananam dassetum nahetupaccaya narammane pannarasatiadi araddham.
Tattha nahetumulakadukesu atirekaganano unataragananena saddhim yojito unataragananova
hoti.
     Timulake naupanissaye terasati kusalo akusalassa, akusalo kusalassati
dve vara parihayanti. Kasma? narammanena saddhim naupanissayassa ghatitatta.
Arammanavasena hi upanissayavasena ca imesam pavatti. Tanca ubhayam patikkhittam.
Arammanadhipati arammanupanissayagananena 3- gahito hotiyeva.
     Chamulakepi naupanissaye terasati teyeva terasa. Sattamulake pana
naupanissaye sattati nasahajatena saddhim ghatitatta tattha parihinehi catuhi
saddhim "kusalo kusalassa, kusalo akusalassa, akusalo akusalassa, akusalo
kusalassa"ti ime anantarupanissayapakatupanissayavasena pavattamana cattaroti attha
parihayanti, tasma avasesanam vasena sattati vuttam. Napurejate ekadasati
@Footnote: 1 cha.Ma. ekamulakadukavasana   2 cha.Ma. patikkhepe  3 cha.Ma. arammanupanissayaggahanena
Nasahajatena saddhim ghatitatta ekadasa. Napacchajate navati etesu 1-
ekadasasu sahajatam pacchajatam aharam indriyanti laddhavissajjane 2- dumulake
abyakatante dve vare apanetva. Te hi sahajate patikkhittepi
pacchajatavasena na parihina. 3- Sahajatena pana saddhim pacchajate patikkhitte
parihayantiti sesanam vasena navati vuttam. Atthamulake nanissaye ekadasati
sabbam hettha vuttasadisameva. Navamulake naupanissaye pancati kusalattikadayo 4-
abyakatanta tayo dumulaka abyakatanta dve cati panca. Tesu
nanakkhanikakammakabalinkarahararupajivitindriyapacchajatadhammavasena vissajjanam
veditabbam.
     Dasamulake napurejate pancatiadisupi teyeva. Napacchajate tiniti
pacchajatavasena labbhamane dumulake abyakatante dve apanetva avasesa.
Navippayuttepi teyeva tayo. Noatthiya dveti nanakkhanikakammavasena kusalanca
akusalanca katattarupassa. Vipakam panettha naupanissayena saddhim ghatitatta na
labbhati. Ekadasamulake hettha vuttasadisava ganana. Dvadasamulake nakamme
ekanti abyakatena abyakatam. Tattha ca aharindriyavasena vissajjanam veditabbam.
Terasamulakadisupi sabbattha ekanti agatatthane idameva gahetabbam. Nahare pana
indriyavasena vissajjanam veditabbam. Naindriye aharavasena. Cuddasamulakadisu
nakammena saddhim ghatitatta noatthinoavigata na labbhantiti na vutta.
Naharapaccaya najhanapaccayati naindriyam apanetva vuttam, tasma tattha
indriyavasena ekam veditabbam. Navipakapaccaya naindriyapaccayati naharam
apanetva vuttam, tasma tattha aharavasena ekam veditabbam. Imesu pana dvisu
paccaniyato thitesu ganana nama natthi, tasma ekato na dassitati.
                          Nahetumulakam nitthitam.
@Footnote: 1 cha.Ma. tesu    2 cha.Ma. laddhavissajjanesu   3 cha.Ma. aparihina  4 cha.Ma. kusaladayo
    [534] Narammanamulakadisupi pannarasa terasa ekadasa navati sabbadukesu
cattarova mulagananapariccheda. Timulakadisu pana bahupaccayasamayoge itaranipi
satta panca tini dve ekanti paricchinnagananani vissajjanani labbhantiyeva.
Tesu yesam paccayanam samayoge yam yam labbhati, tam tam hettha vuttanayeneva 1-
sadhukam sallakkhetva uddharitabbam. Sabbesu cetesu narammanamulakadisu
narammanadini padani atikkantena hetupadena saddhim pathamam sambandhitvava 2-
cakkani katani. Yasma pana tani nahetumulake vuttasadisaneva honti,
tasma vittharenapi adassetva sankhepam katva dassitani. Tattha yatha nahetumulake
narammananaupanissaya visum visum pannarasa vare labhantapi samayoge terasa labhimsu,
evam sabbattha teraseva labhanti. Yatha ca narammananasahajatehi saddhim naupanissaye
satta vara honti, evam naupanissayanarammanehi saddhim nasahajatepi satta.
    [538] Nanissayapaccaya naupanissayapaccaya napacchajate tiniti kusaladini
abyakatantani. Tesu katattarupanca aharasamutthananca paccayuppannam.
    [543-544] Naharanaindriyamulakesu catukkesu nakammena saddhim
aghatitatta nahetumulake viya ekantena labbhanti. Naindriyamulake naupanissaye
ca napurejate ca thapetva nahare tiniti katabbanti naindriyapaccayato
patthaya ime dve paccaye ghatetva naindriyapaccaya .pe. Naupanissayapaccaya
nahare tini. Naindriyapaccaya .pe. Napurejatapaccaya nahare tiniti evam
imehi dvihi paccayehi saddhim naharapaccaye ganana katabbati attho. Tattha
tiniti kusaladineva abyakatassa. Tattha kusalakusala katattarupanam purejatassa
ca kayassa pacchajatapaccayena paccayo, 3- abyakata pana cittacetasika
pacchajatapaccayenevati imesam vasena tini vissajjanani katabbani. Parato pana
@Footnote: 1 cha.Ma. vuttanayena   2 cha.Ma. bandhitvava   3 cha.Ma. ayam patho na dissati
Napacchajatena saddhim ghatitatta nahare dveti vuttam. Tattha katattarupavasena
kusalam abyakatassa, tatha akusalanti ettakameva labbhati. Aharassa pana
patikkhittatta kabalinkaraharo atthiavigatavasenapi paccayabhavam na labhati.
    [545] Navippayuttamulakassa catumulake naupanissaye pancati kusalo
sahajatakusalassa, kusalo katattarupasankhatassa abyakatassa, akusalo sahajatakusalassa,
tatha katattarupasankhatassa abyakatassa, abyakato sahajatabyakatassati evam
panca. Navippayuttapaccaya .pe. Naupanissaye tiniti hettha vuttanayeneva
kusaladayo tayo abyakatassa.
    [546] Noatthipaccaya nahetuya navati nahetupaccaya noatthiya vutta
naveva. Sabbepi hi te ekamulakekavasana anantarapakatupanissayavasena labbhanti.
Arammane navatipi teyeva narammane thatva naupanissaye dve katabba. Yava
nissayampiti noatthimulake naye "noatthipaccaya nahetupaccaya narammanapaccaya"ti
evam cakkabandhagamanena narammanapaccaye thatva imehi va tihi, ito paresu
nadhipatiadisu annatarena 1- va saddhim yava nissayapaccayam papunati, tava
gantva 2- naupanissaye dve vissajjanani katabbaniti attho.
     Evam lakkhanam thapetva puna narammanato patthaya yava nanissaya 3- satta
paccaye gahetva naupanissaye dveti aha. Tattha noatthipaccaya nahetupaccaya
narammanapaccaya naupanissaye dve, noatthipaccaya nahetunarammananadhipatipaccaya
naupanissaye dveti evam narammanato purimapacchimehi nanissayapariyo sanehi
sabbapadehi saddhim yojana katabba. Dveti panettha kusalo abyakatassa,
akusalo abyakatassati nanakkhanikakammavasena katattarupassa paccayavasena
veditabbani. Naupanissayapadena saddhim napurejatadisu sabbattha dve. Kammapaccayo
@Footnote: 1 cha.Ma. annatarannatarena   2 Si.,Ma. thatva    3 cha.Ma. nissaya
Panettha na gahito. Tasminhi gahite tepi dve vara chijjanti, vissajjanameva
na labbhati. Evam yena yena saddhim yassa yassa samsandane yam labbhati, yanca
parihayati, tam sabbam sadhukam sallakkhetva sabbapaccaniyesu ganana uddharitabbati.
                        Paccaniyavannana nitthita.
                            ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 532-548. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=12026&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=12026&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]