ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

page391.

Abhidhammapitaka patthanavannana -------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Arambhakatha devatidevo devanam devadanavapujito desayitva pakaranam yamakam suddhasamyamo. Atthato dhammato ceva gambhirassatha tassa yam anantaram mahaviro sattamam isisattamo. Patthanam nama namena namarupanirodhano desesi atigambhiram 1- nayamanditadesanam. Idani tassa sampatto yasma samvannanakkamo tasma tam vannayissami tam sunatha samahitati. Paccayuddesavannana sammasambuddhena hi anulomapatthane bavisati tike nissaya tikapatthanam nama niddittham, sataduke 2- nissaya dukapatthanam nama niddittham. Tato param bavisati tike gahetva dukasate pakkhipitva dukatikapatthanam nama dassitam, tato param dukasatam gahetva bavisatiya tikesu pakkhipitva tikadukapatthanam nama dassitam, @Footnote: 1 cha.Ma. atigambhira- 2 cha.Ma. satam duke

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Tike pana tikesuyeva pakkhipitva tikatikapatthanam nama dassitam, duke pana 1- dukesuyeva pakkhipitva dukadukapatthanam nama dassitam. Evam:- tikanca patthanavaram dukuttamam dukam tikanceva tikam dukanca tikam tikanceva dukam dukanca cha anulomamhi naya sugambhirati. Paccaniyapatthanepi bavisati tike nissaya tikapatthanam nama, dukasatam nissaya dukapatthanam nama, bavisati tike dukasate pakkhipitva dukatikapatthanam nama, dukasatam bavisatiya tikesu 2- pakkhipitva tikadukapatthanam nama, tike tikesuyeva pakkhipitva tikatikapatthanam nama, duke dukesuyeva pakkhipitva dukadukapatthanam namati evam paccaniyepi chahi nayehi patthanam niddittham. Tena vuttam:- "tikanca patthanavaram dukuttamam dukam tikanceva tikam dukanca tikam tikanceva dukam dukanca cha paccaniyamhi naya sugambhira"ti. Tato param anulomapaccaniyepi eteneva upayena cha naya dissita. Tenaha 3-:- "tikanca patthanavaram dukuttamam dukam tikanceva tikam dukanca tikam tikanceva dukam dukanca cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. ca 2 Si. tikesuyeva 3 Si. tenevaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Tadanantaram paccaniyanulomamhi eteheva chahi nayehi niddittham. Tenaha:- "tikanca patthanavaram dukuttamam dukam tikanceva tikam dukanca tikam tikanceva dukam dukanca cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti. Evam anulome cha patthanani, paccaniye cha, anulomapaccaniye cha, paccaniyanulome cha patthananiti idam "catuvisatisamantapatthanasamodhanapatthana- mahapakaranam nama"ti hi vuttam. Tattha yesam catuvisatiya samantapatthananam samodhanavasenetam catuvisatisamanta- patthanasamodhanam patthanamahapakaranam namati hi 1- vuttam, tesanceva imassa ca pakaranassa namattho tava evam veditabbo. Kenatthena patthananti? nanappakara- paccayatthena. Pakaro hi nanappakarattham dipeti, thanasaddo paccayattham. Thanathanakusalatatiadisu hi paccayo thananti vutto. Iti nanappakaranam paccayanam vasena desitatta imesu catuvisatiya patthanesu ekekam patthanam nama, imesam pana patthananam samuhato sabbametam pakaranam patthananti veditabbam. Aparo nayo:- kenatthena patthananti? vibhajanatthena. "pannapana Patthapana vivarana vibhajana uttanikamman"ti 2- agatatthanasminhi vibhajanatthena patthanam pannayati. Iti kusaladinam dhammanam hetupaccayadivasena vibhattatta imesu catuvisatiya patthanesu ekekam patthanam nama, imesam pana patthananam samuhato sabbampetam pakaranam patthanam namati veditabbam. Aparo nayo:- kenatthena patthananti? patthitatthena, gamanatthenati Attho. "gottha patthitagavo"ti 3- agatatthanasminhi yena patthanena patthitagavoti @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 Ma.u. 14/371/316 3 Ma.mu. 12/156/121

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Vutto, tam atthato gamanam hoti. Iti nativittharitanayesu dhammasanganiadisu anissangagamanassa sabbannutananassa hetupaccayadibhedabhinnesu kusaladisu vittharita- nayalabhato nissangavasena pavattagamanatta imesu catuvisatiya patthanesu ekekam patthanam nama, imesam pana patthananam samuhato sabbampetam pakaranam patthanam namati veditabbam. Tattha anulomamhi tava pathamam tikavasena desitatta tikapatthanam nama. Tassa padacchedo:- tikanam patthanam ettha atthiti tikapatthanam, tikanam nanappakaraka paccaya etissa desanaya atthiti attho. Dutiyavikappepi tikanam patthanantveva 1- tikapatthanam, hetupaccayadivasena tikanam vibhajanati attho. Tatiyavikappe hetupaccayadibhedabhinnataya laddhavitthara tikayeva patthanam tikapatthanam, sabbannutananassa nissangagamanabhumiti attho. Dukapatthanadisupi eseva nayo. Evam anulome cha patthanani viditva paccaniyadisupi imina upayena 2- veditabbani. Yasma panetani anulome, paccaniye, anulomapaccaniye, paccaniyanulometi samanta cha cha hutva catuvisati honti, tasma "catuvisati samantapatthanani"ti vuccanti. Iti imesam catuvisatiya khuddakapatthanasankhatanam samantapatthananam samodhanavasenetam catuvisatisamantapatthanasamodhanam patthanamahapakaranam nama. Tampanetam ye tikadayo nissaya nidditthatta "tikapatthanam dukapatthanam .pe. Tikatikapatthanam dukadukapatthanan"ti vuttam, te anamasitva yesam paccayanam vasena te tikadayo vibhatta, te paccaye dassetum adito tavassa matika- nikkhepavaro nama vutto, paccayavibhangavarotipi tasseva namam. So uddesaniddesato duvidho. Tassa hetupaccayo .pe. Avigatapaccayoti ayam uddeso. @Footnote: 1 Ma. patthanam tena 2 cha.Ma. iminavupayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

Tattha hetu ca so paccayo cati hetupaccayo. Hetu hutva paccayo, hetubhavena paccayoti vuttam hoti. Arammanapaccayadisupi eseva nayo. Tattha hetuti vacanavayavakaranamulanametam adhivacanam. "patinna hetu"tiadisu hi lokena 1- vacanavayavo hetuti vuccati. Sasane pana "ye dhamma hetuppabhava"tiadisu 2- karanam. "tayo kusalahetu, tayo akusalahetu"tiadisu 3- mulam hetuti vuccati. Tam idhadhippetam. Paccayoti ettha pana ayam vacanattho:- paticca etasma etiti paccayo, appaccakkhaya nam vattatiti attho. Yo hi dhammo yam dhammam appaccakkhaya titthati va uppajjati va, so tassa paccayoti vutto. 4- Lakkhanato pana upakarakalakkhano paccayo. Yo hi dhammo yassa dhammassa thitiya va uppattiya va upakarako hoti, so tassa paccayoti vuccati. Paccayo hetu karanam nidanam sambhavo pabhavotiadi atthato ekam, byanjanato nanam. Iti mulatthena hetu, upakarakatthena paccayoti sankhepato mulatthena upakarako dhammo hetupaccayo. So hi saliadinam salibijadini viya manippabhadinam viya ca manivannadayo kusaladinam kusaladibhavasadhakoti acariyanam adhippayo. Evam sante pana tamsamutthanarupesu hetupaccayata na sampajjati. Na hi so tesam kusaladibhavam sadheti, na ca paccayo na hotiti. Vuttanhetam "hetu hetusampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam hetupaccayena paccayo"ti. Ahetukacittananca vina etena abyakatabhavo siddho. Sahetukanampi ca yoniso manasikaradipatibaddho kusaladibhavo, na sampayuttahetupatibaddho. Yadi ca sampayuttahetusu sabhavatova kusaladibhavo siya, tamsampayuttesu hetupatibaddho, alobho kusalo va siya abyakato va. Yasma pana ubhayathapi hoti, tasma yatha sampayuttesu, evam hetusupi kusaladita @Footnote: 1 cha.Ma. loke 2 vinaYu. 4/60/52 @3 abhi. 34/1059/250 4 cha.Ma. vuttam hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page396.

Pariyesitabba. Kusaladibhavasadhanavasena pana hetunam mulattham aggahetva suppatitthita- bhavasadhanavasena gayhamane na kinci virujjhati. Laddhahetupaccaya hi dhamma virulhamula viya padapa thira honti suppatitthita, ahetuka pana tilabijakadi- sevala viya na suppatitthita. Iti mulatthena upakarakoti suppatitthitabhavasadhanena upakarako dhammo hetupaccayoti veditabbo. Tato paresu arammanabhavena 1- upakarako dhammo arammanapaccayo. So 2- rupadivasena chabbidho 2- "rupayatanam cakkhuvinnanadhatuya"ti arabhitvapi "yam yam dhammam arabbha ye ye dhamma uppajjanti cittacetasika dhamma, te te dhamma tesam tesam dhammanam arammanapaccayena paccayo"ti osapitatta na koci dhammo na hoti. Yatha hi dubbalo puriso dandam va rajjum va alambitvava utthahati ceva titthati ca, evam cittacetasika dhamma rupadiarammanam arabbheva uppajjanti ceva titthanti ca. Tasma sabbesampi 3- cittacetasikanam dhammanam arammanabhuta dhamma arammanapaccayoti veditabba. Jetthakatthena upakarako dhammo adhipatipaccayo. So sahajatarammanavasena duvidho. Tattha "../../bdpicture/chandadhipati chandasampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam adhipatipaccayena paccayo"tiadivacanato chandaviriyacittavimamsasankhata cattaro dhamma sahajatadhipatipaccayoti veditabba, no ca kho ekato. Yada hi chandam dhuram jetthakam katva cittam pavattati, tada chandova adhipati, na itare. Esa nayo sesesupi. Yam pana dhammam garum katva arupadhamma vattanti, 4- so nesam arammanadhipati. Tena vuttam "yam yam dhammam garum katva ye ye dhamma uppajjanti cittacetasika dhamma, te te dhamma tesam tesam dhammanam adhipatipaccayena paccayo"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. arammanavasena 2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti @3 cha.Ma. sabbepi 4 cha.Ma. pavattanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page397.

Anantarabhavena upakarako dhammo anantarapaccayo. Samanantarabhavena upakarako dhammo samanantarapaccayo. Idam 1- paccayadvayam bahudha papancayanti. Ayam panettha saro:- yo hi esa cakkhuvinnananantara manodhatu, manodhatuanantara manovinnanadhatutiadi cittaniyamo, so yasma purimacittavaseneva ijjhati, na annatha. Tasma attano attano anantaram anurupassa cittuppadassa uppadanasamattho dhammo anantarapaccayo. Tenevaha "anantarapaccayoti cakkhu- vinnanadhatu tamsampayuttaka ca dhamma manodhatuya tamsampayuttakananca dhammanam anantarapaccayena paccayo"tiadi. Yo anantarapaccayo, sveva samanantarapaccayo. Byanjanamattameva hettha nanam upacayasantatiadisu viya adhivacananiruttidukadisu viya ca, atthato pana nanam natthi. Yampi "addhanantarataya anantarapaccayo, kalanantarataya samanantara- paccayo"ti acariyanam matam, tam "nirodha vutthahantassa nevasannanasannayatanakusalam phalasamapattiya samanantarapaccayena paccayo"tiadihi virujjhati. Yampi tattha vadanti "dhammanam samutthapanasamatthata na parihayati, bhavanabalena pana varitatta dhamma samanantaram nuppajjanti"ti, tampi kalanantarataya abhavameva sadheti. Bhavanabalena hi tattha kalanantarata natthiti mayampi etadeva vadama. Yasma ca kalanantarata natthi, tasma samanantarapaccayata na yujjati. Kalanantarataya hi tesam samanantarapaccayo hotiti laddhi. Tasma abhinivesam akatva byanjanamattatovettha nanakaranam paccetabbam, na atthato. Katham? natthi etesam antaranti hi anantaRa. Santhanabhavato sutthu anantarati samanantaRa. Uppajjamano saha uppadanabhavena 2- upakarako dhammo sahajatapaccayo pabhasassa 3- padipo viya. So arupakkhandhadivasena chabbidho hoti. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma. idanca 2 cha.Ma. uppajjamanabhavena 3 cha.Ma. pakasassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page398.

Cattaro khandha arupino annamannam sahajatapaccayena paccayo. Cattaro mahabhuta annamannam .pe. Okkantikkhane namarupam annamannam .pe. Cittacetasika dhamma cittasamutthananam rupanam .pe. Mahabhuta upadarupanam .pe. Rupino dhamma arupinam dhammanam kinci kalam 1- sahajatapaccayena paccayo, kinci kalam 1- na sahajatapaccayena paccayoti. Idam hadayavatthumeva sandhaya vuttam. Annamannam uppadanupatthambhanabhavena upakarako dhammo annamannapaccayo annamannupatthambhakam tidandam viya. So arupakkhandhadivasena tividho hoti. Yathaha:- cattaro khandha arupino annamannapaccayena paccayo. Cattaro mahabhuta annamannam .pe. Okkantikkhane namarupam annamannapaccayena paccayoti. Adhitthanakarena nissayakarena ca upakarako dhammo nissayapaccayo tarucittakammadinam pathavipatadayo viya. So "cattaro khandha arupino annamannam nissayapaccayena paccayo"ti evam sahajate vuttanayeneva veditabbo. Chattho panettha kotthaso "cakkhvayatanam cakkhuvinnanadhatuya, sotaghanajivhakayayatanam kayavinnana- dhatuya tamsampayuttakananca dhammanam nissayapaccayena paccayo. Yam rupam nissaya manodhatu ca manovinnanadhatu ca vattanti, tam rupam manodhatuya ca manovinnana- dhatuya ca tamsampayuttakananca dhammanam nissayapaccayena paccayo"ti evam vibhatto. Upanissayapaccayoti ettha pana 2- ayam tava vacanattho:- tadadhinavuttitaya attano phalena nissito, na patikkhittoti nissayo. Yatha pana bhuso ayaso upayaso, evam bhuso nissayo upanissayo. Balavakaranassetam adhivacanam. Tasma balavakaranabhavena upakarako dhammo upanissayapaccayoti veditabbo. So arammanupanissayo anantarupanissayo pakatupanissayoti tividho hoti. Tattha "danam @Footnote: 1 cha.Ma. kinci kale 2 cha.Ma. idha pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page399.

Datva silam samadiyitva uposathakammam katva tam garum katva paccavekkhati, pubbe sucinnani garum katva paccavekkhati, jhana vutthahitva jhanam garum katva paccavekkhati, sekkho 1- gotrabhum garum katva paccavekkhati, 2- vodanam garum katva paccavekkhati, sekkho magga vutthahitva maggam garum katva paccavekkhati"ti evamadina nayena arammanupanissayo tava arammanadhipatina saddhim nanattam akatvava 3- vibhatto. Tattha yam arammanam garum katva cittacetasika uppajjanti, tam niyamato tesam arammanesu balavarammanam hoti. Iti garukatabbamattatthena arammanadhipati, balavakaranatthena arammanupanissayoti evametesam nanattam veditabbam. Anantarupanissayopi "purima purima kusala khandha pacchimanam pacchimanam kusalanam khandhanam upanissayapaccayena paccayo"tiadina nayena anantarapaccayena saddhim nanattam akatvava vibhatto. Matikanikkhepe pana nesam "cakkhuvinnanadhatu tamsampayuttaka ca dhamma manodhatuya tamsampayuttakananca dhammanam anantarapaccayena paccayo"tiadina nayena anantarassa ca "purima purima kusala dhamma pacchimanam pacchimanam kusalanam dhammanam upanissayapaccayena paccayo"tiadina nayena upanissayassa ca agatatta nikkhepaviseso atthi, sopi atthato ekibhavameva gacchati. Evam santepi attano attano anantaram anurupassa cittuppadassa pavattanasamatthataya anantarata purimacittassa ca pacchimacittuppadane balavataya anantarupanissayata veditabba. Yatha hi hetupaccayadisu kanci dhammam vinapi cittam uppajjati, na evam attano 4- anantaracittam vina cittassa uppatti nama atthi, tasma balavapaccayo hoti. Iti attano attano anantaram anurupacittuppadavasena anantarapaccayo, balavakaranavasena anantarupanissayoti evametesam nanattam veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. sekkha 2 cha.Ma. paccavekkhanti @3 cha.Ma. akatva 4 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page400.

Pakatupanissayo pana pakato upanissayo pakatupanissayo. Pakato nama attano santane nipphadito va saddhasiladi upasevito va utubhojanadi. Pakatiyayeva va upanissayo pakatupanissayo, arammananantarehi asammissoti attho. Tassa hi "pakatupanissayo:- saddham upanissaya danam deti, silam samadiyati, uposathakammam karoti, jhanam uppadeti, vipassanam uppadeti, maggam uppadeti, abhinnam uppadeti, samapattim uppadeti. Silam, sutam, cagam, pannam upanissaya danam deti .pe. Samapattim uppadeti. Saddha, silam, sutam, cago, panna saddhaya, silassa, sutassa, cagassa, pannaya upanissayapaccayena paccayo"tiadina nayena anekappakarako pabhedo veditabbo. Iti ime saddhadayo pakata ceva balavakaranatthena upanissaya cati pakatupanissayoti. Pathamataram uppajjitva vattamanabhavena upakarako dhammo purejatapaccayo. So pancadvare vattharammanahadayavatthuvasena ekadasavidho hoti. Yathaha:- cakkhvayatanam cakkhuvinnanadhatuya tamsampayuttakananca dhammanam purejatapaccayena paccayo. Sotaghanajivhakayayatanam, rupayatanam, saddagandharasaphotthabbayatanam kayavinnanadhatuya tamsampayuttakananca dhammanam purejatapaccayena paccayo. Rupasadda- gandharasaphotthabbayatanam manodhatuya tamsampayuttakananca dhammanam purejatapaccayena paccayo. Yam rupam nissaya manodhatu ca manovinnanadhatu ca vattanti, tam rupam manodhatuya tamsampayuttakananca dhammanam purejatapaccayena paccayo, manovinnana- dhatuya tamsampayuttakananca dhammanam kinci kalam purejatapaccayena paccayo, kinci kalam na purejatapaccayena paccayoti. Purejatanam rupadhammanam upatthambhakatthena upakarako arupadhammo pacchajata- paccayo gijjhapotakasariranam aharasacetana viya. Tena vuttam "pacchajata cittacetasika dhamma purejatassa imassa kayassa pacchajatapaccayena paccayo"ti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page401.

Asevanatthena anantaranam pagunabalavabhavaya upakarako dhammo asevana- paccayo ganthadisu purimapurimabhiyogo 1- viya. So kusalakusalakiriyajavanavasena tividho hoti. Yathaha:- purima purima kusala dhamma pacchimanam pacchimanam kusalanam dhammanam asevanapaccayena paccayo. Purima purima akusala .pe. Kiriyabyakata dhamma pacchimanam pacchimanam kiriyabyakatanam dhammanam asevanapaccayena paccayoti. Cittappayogasankhatena kiriyabhavena upakarako dhammo kammapaccayo. So nanakkhanikaya ceva kusalakusalacetanaya sahajataya ca sabbayapi 2- cetanaya vasena duvidho hoti. Yathaha:- kusalakusalakammam vipakanam khandhanam katatta ca rupanam kammapaccayena paccayo. Cetana sampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam kammapaccayena paccayoti. Nirussahasantabhavena nirussahasantabhavaya upakarako vipakadhammo vipakapaccayo. So pavatte cittasamutthananam rupanam 3- patisandhiyam katatta ca rupanam sabbattha ca tamsampayuttakanam dhammanam 4- vipakapaccayo hoti. Yathaha:- vipakabyakato eko khandho tinnam khandhanam cittasamutthanananca rupanam vipakapaccayena paccayo .pe. Patisandhikkhane vipakabyakato eko khandho tinnam khandhanam .pe. Tayo khandha ekassa khandhassa .pe. Dve khandha dvinnam khandhanam katatta ca rupanam vipakapaccayena paccayo. Khandha vatthussa vipakapaccayena paccayoti. Ruparupanam upatthambhakatthena upakaraka cattaro ahara aharapaccayo. Yathaha:- kabalinkaro aharo imassa kayassa aharapaccayena paccayo. Arupino ahara sampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam aharapaccayena @Footnote: 1 cha.Ma. purimapurimabhiyogo 2 Si.,Ma. sabbaya @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. sampayuttadhammanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page402.

Paccayoti. Panhavare pana "patisandhikkhane vipakabyakata ahara sampayuttakanam khandhanam katatta ca rupanam aharapaccayena paccayo"tipi vuttam. Adhipatiyatthena upakaraka itthindriyapurisindriyavajja visatindriya indriyapaccayo. Tattha cakkhundriyadayo panca arupadhammanamyeva, sesa ruparupanam paccaya honti. Yathaha:- cakkhundriyam cakkhuvinnanadhatuya, sotaghanajivha- kayindriyam kayavinnanadhatuya tamsampayuttakananca dhammanam indriyapaccayena paccayo. Rupajivitindriyam katattarupanam indriyapaccayena paccayo. Arupino indriya sampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam indriyapaccayena paccayoti. Panhavare pana "patisandhikkhane vipakabyakata indriya sampayuttakanam dhammanam 1- katatta ca rupanam indriyapaccayena paccayo"tipi vuttam. Upanijjhayanatthena upakarakani thapetva dvipancavinnanesu kayikasukha- dukkhavedanadvayam sabbanipi kusaladibhedani satta jhanangani jhanapaccayo. Yathaha:- "nanangani jhanasampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam jhanapaccayena paccayo"ti. Panhavare pana "patisandhikkhane vipakabyakatani jhanangani sampayuttakanam khandhanam katatta ca rupanam jhanapaccayena paccayo"tipi vuttam. Yato tato va niyyanatthena upakarakani kusaladibhedani dvadasa maggangani maggapaccayo. Yathaha:- "maggangani maggasampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam maggapaccayena paccayo"ti. Panhavare pana "patisandhikkhane vipakabyakatani maggangani sampayuttakanam khandhanam katatta ca rupanam maggapaccayena paccayo"tipi 2- vuttam. Ete pana dvepi jhanamaggapaccaya yathasankhyam dvipanca- vinnanahetukacittesu na labbhantiti veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. khandhanam 2 cha.Ma. pi-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page403.

Ekavatthukaekarammanaekuppadekanirodhasankhatena sampayuttabhavena upakaraka arupadhamma sampayuttapaccayo. Yathaha:- "cattaro khandha arupino annamannam sampayuttapaccayena paccayo"ti. Ekavatthukadibhavanupagamena upakaraka rupino dhamma arupinam, arupinopi dhamma rupinam vippayuttapaccayena paccayo. So sahajatapacchajatapurejatavasena tividho hoti. Vuttanhetam:- sahajata kusala khandha cittasamutthananam rupanam vippayuttapaccayena paccayo. Pacchajata kusala khandha purejatassa imassa kayassa vippayuttapaccayena paccayoti. Abyakatapadassa pana sahajatavibhange "patisandhikkhane vipakabyakata khandha katattarupanam vippayuttapaccayena paccayo. Khandha vatthussa, vatthu khandhanam vippayuttapaccayena paccayo"ti vuttam. Purejatam pana cakkhundriyadi- vatthuvasena veditabbam. Yathaha:- purejatam cakkhvayatanam cakkhuvinnanassa .pe. Kayayatanam kayavinnanassa vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu vipakabyakatanam kiriyabyakatanam khandhanam, vatthu kusalanam khandhanam, vatthu akusalanam khandhanam vippayuttapaccayena paccayoti. Paccuppannalakkhanena atthibhavena tadisasseva dhammassa upatthambhakatthena upakarako dhammo atthipaccayo. Tassa arupakkhandhamahabhutanamarupacittacetasika- mahabhutayatanavatthuvasena sattadha matika nikkhitta. Yathaha:- cattaro khandha arupino annamannam atthipaccayena paccayo. Cattaro mahabhuta annamannam. Okkantikkhane namarupam annamannam. Cittacetasika dhamma cittasamutthananam rupanam. Mahabhuta upadarupanam. Cakkhvayatanam cakkhuvinnanadhatuya .pe. Kayayatanam .pe. Rupayatanam .pe. Photthabbayatanam kayavinnanadhatuya tamsampayuttakananca dhammanam atthipaccayena paccayo. Rupayatanam .pe. Photthabbayatanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page404.

Manodhatuya tamsampayuttakananca dhammanam atthipaccayena paccayo. Yam rupam nissaya manodhatu ca manovinnanadhatu ca vattanti, tam rupam manodhatuya ca manovinnana- dhatuya ca tamsampayuttakananca dhammanam atthipaccayena paccayoti. Panhavare pana sahajatam purejatam pacchajatam aharam indriyantipi nikkhipitva sahajate tava "eko khandho tinnam khandhanam cittasamutthanananca rupanam atthipaccayena paccayo"tiadina nayena niddeso kato. Purejate purejatanam cakkhvadinam vasena niddeso kato. Pacchajate purejatassa imassa kayassa pacchajatanam cittacetasikanam paccayavasena niddeso kato. Aharindriyesu pana "kabalinkaro aharo imassa kayassa itthipaccayena paccayo. Rupajivitindriyam katattarupanam atthipaccayena paccayo"ti evam niddeso katoti. Attano anantaram uppajjamananam arupadhammanam pavattiokasadanena upakaraka samanantaraniruddha arupadhamma natthipaccayo. Yathaha:- samanantaraniruddha cittacetasika dhamma patuppannanam cittacetasikanam dhammanam natthipaccayena paccayoti. Teeva vigatabhavena upakarakatta vigatapaccayo. Yathaha:- samanantaravigata cittacetasika dhamma patuppannanam cittacetasikanam dhammanam vigatapaccayena paccayoti. Atthipaccayadhammaeva avigatabhavena upakarakatta avigatapaccayoti veditabba. Desanavilasena pana tatha vinetabbaveneyyavasena va ayam duko vutto sahetukadukam vatvapi hetusampayuttadukadayo 1- viyati. Imesu pana catuvisatiya paccayesu asammohattham:- dhammato kalato ceva nanappakarabhedato paccayuppannato ceva vinnatabbo vinicchayo. @Footnote: 1 cha.Ma. hetusampayuttaduko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page405.

Tattha dhammatoti:- imesu hi paccayesu hetupaccayo tava namarupadhammesu namadhammekadeso. Arammanapaccayo saddhim pannattiya ca abhavena sabbepi namarupadhamma. Adhipatipaccaye sahajatadhipati namadhammekadeso. Tatha kammajhana- maggapaccaya. Arammanadhipati sabbepi garukatabba arammanadhamma. Anantarasamanantara- pacchajatasevanavipakasampayuttanatthivigatapaccaya namadhammava. Nibbanassa asangahitatta namadhammekadesotipi vattum vattati. Purejatapaccayo rupekadeso. Sesa yathalabhavasena namarupadhammati evam tavettha dhammato vinnatabbo vinicchayo. Kalatoti:- paccuppannava hontettha paccaya dasa panca ca atitaeva panceko te kale dvepi nissito tayo tikalika ceva vimutta capi kalatoti. Etesu hi hetupaccayo sahajataannamannanissayapurejatapacchajatavipaka- aharaindriyajhanamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatapaccayoti ime pannarasa paccaya paccuppannadhammava honti. Anantarapaccayo samanantarasevananatthivigatapaccayoti ime panca atitayeva honti. Eko pana kammapaccayova 1- te paccuppannatite dvepi kale nissito hoti. Sesa arammanapaccayo adhipatipaccayo upanissaya- paccayoti ime tayo paccaya tekalikapi honti, ime tayo 2- pannattiya saddhim nibbanassa sangahitatta kalavinimuttapiti evamettha kalatopi vinnatabbo vinicchayo. Nanappakarabhedato paccayuppannatoti imesam pana dvinnam padanam attho niddesavare avibhavissatiti. Paccayuddesavannana nitthita. ----------- @Footnote: 1 cha.Ma. va-saddo na dissati 2 cha.Ma. "ime tayo"ti patho na dissati


             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 391-405. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=8803&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=8803&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]