ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 6 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.3)

                           8. Sinagalasutta
                            nidanavannana
     [242] Evamme sutanti singalasuttam. Tatrayam anuttanapadavannana:-
     veluvane kalandakanivapeti veluvananti tassa uyyanassa namam. Tam
kira veluhi parikkhittam ahosi attharasahatthena ca pakarena gopurattalakayuttam
nilobhasam manoramam. Tena veluvananti vuccati. Kalandakanancettha nivapam adamsu,
tena kalandakanivapoti vuccati.
     Pubbe kira annataro raja tattha uyyanakilanattham agato
suramadena matto diva niddam okkami. Parijanopissa "sutto raja"ti
pupphaphaladihi palobhiyamano ito cito ca pakkami. Atha suragandhena annatarasma
susirarukkha kanhasappo nikkhamitva ranno abhimukho agacchati, tam disva
rukkhadevata "ranno jivitam dammi"ti kalakavesena agantva kannamule
saddamakasi. Raja pabujjhi. Kanhasappo nivatto. So tam disva "imaya
kalakaya mama jivitam dinnan"ti kalakanam tattha nivapam patthapesi, abhayaghosanca
ghosapesi. Tasma tam tato pabhuti "kalandakanivapo"ti sankhyam gatam. Kalandakati
hi kalakanam etam namam.
@Footnote: 1 cha.Ma. ragadikhilananca        2 cha.Ma., i. apanudehi
     Tena kho pana samayenati yasmim samaye bhagava rajagaham gocaragamam
katva veluvane kalandakanivape viharati, tena samayena. Singalako gahapatiputtoti
singalakoti tassa namam. Gahapatissa puttoti gahapatiputto. Tassa kira pita
gahapatimahasalo, niddahitva thapita cassa gehe cattalisa dhanakotiyo atthi. So
bhagavati nitthangato upasako sotapanno, bhariyapissa sotapannayeva. Putto
panassa asaddho appasanno. Atha nam matapitaro abhikkhanam evam ovadanti
"tata sattharam upasankama, dhammasenapatim mahamoggallanam mahakassapam
asitimahasavake upasankama"ti. So evamaha "natthi mama tumhakam samananam
upasankamanakiccam, samananam santikam gantva hi vanditabbam hoti, onamitva
vandantassa pitthi rujjati, jannukani kharani honti, bhumiyam nisiditabbam hoti,
tattha nisinnassa vatthani kilissanti jiranti, samipe nisinnakalato patthaya
kathasallapo hoti, tasmim sati vissaso uppajjati, tato nimantitva
civarapindapatadini databbani honti. Evam sante attho parihayati, natthi mayham
tumhakam samananam upasankamanakiccan"ti. Iti nam yavajivam ovadantapi matapitaro
sasane upanetum nasakkhimsu.
     Athassa pita maranamance nipanno "mama puttassa ovadam datum
vattati"ti cintetva puna cintesi "disa tata namassahi"ti evamassa ovadam
dassami, so attham ajananto disa namassissati, atha nam sattha va savaka
va passitva "kim karosi"ti pucchissanti. Tato "mayham pita `disa namassanam
karohi'ti mam ovadi"ti vakkhati. Athassa te "na tuyham pita eta disa
namassapeti, ima pana disa namassapeti"ti dhammam desessanti. So buddhasasane
gunam natva "punnakammam karissati"ti. Atha nam amantapetva "tata patova
utthaya cha disa namasseyyasi"ti aha. Maranamance nipannassa katha nama
yavajivam anussaraniyava hoti. Tasma so gahapatiputto tam pitu vacanam
anussaranto tatha akasi. Tasma "kalasseva vutthaya rajagaha nikkhamitva"ti adi
vuttam. Puthuddisati bahu disa. Idani ta dassento puratthimam disantiadimaha.
     [243] Pavisiti na tava pavittho, pavisissamiti nikkhantatta pana
antaramagge vattamanopi evam vuccati. Addasa kho bhagavati na idaneva
addasa, paccusasamayepi buddhacakkhuna lokam volokento etam disa namassamanam
disva "ajjaham singalakassa gahapatiputtassa gihivinayam singalasuttantam
kathessami, mahajanassa sa katha saphala bhavissati, gantabbam maya ettha"ti tasma
patova nikkhamitva rajagaham pindaya pavisi, pavisanto ca nam tatheva addasa.
Tena vuttam "addasa kho bhagava"ti. Etadavocati so kira avidure thitampi
sattharam na passati, disayeva namassati. Atha nam bhagava suriyarasmisamphassena
vikasamanam mahapadumam viya mukham vivaritva "kinnu tvam gahapatiputta"ti 1- adikam
etadavoca.
                            Chadisavannana
     [244] Yathakatham pana bhanteti so kira tam bhagavato vacanam sutvava
cintesi "ya kira mama pitara cha disa namassitabba"ti vutta, na kira ta
eta, anna kira ariyasavakena cha disa namassitabba. Handaham ariyasavakena
namassitabba disayeva pucchitva namassissamiti. So ta pucchanto yathakatham
pana bhanteti adimaha. Tattha yathati nipatamattam. Katham panati idameva
pucchapadam. Kammakilesati tehi kammehi satta kilissanti, tasma kammakilesati
vuccanti. Thanehiti karanehi. Apayamukhaniti vinasamukhani. Soti so sotapanno
ariyasavako. Cuddasapapakapagatoti etehi cuddasahi papakehi lamakehi apeto.
Chadisapaticchaditi 2- cha disa paticchadento. Ubholokavijayayati ubhinnam
idhalokaparalokanam vijinanatthaya. Ayanceva loko araddho hotiti  evarupassa hi idha
loke panca verani na honti, tenassa ayanceva loko araddho hoti
paritosito ceva nipphadito ca. Paralokepi panca verani na honati, tenassa
paro ca loko aradhito hoti. Tasma so kayassa bheda parammarana sugatim
saggam lokam upapajjati.
@Footnote: 1 cha.Ma. "kim nu kho tvam......"   2 cha.Ma., i. chaddisapaticchaditi
                         Catukammakilesavannana
     [245] Iti bhagava sankhepena matikam thapetva idani tameva
vittharento katamassa cattaro kammakilesati adimaha. Kammakilesoti kammanca
tam kilesasampayuttatta kileso cati kammakileso. Sakilesoyeva hi panam hanati,
nikkileso na hanati, tasma panatipato "kammakileso"ti vutto.
Adinnadanadisupi eseva nayo. Athaparanti aparampi etadatthaparidipakameva gathabandham
avocati attho.
                           Catuthanavannana
     [246] Papakammam karotiti idam bhagava yasma karake dassite
akarako pakato hoti, tasma "papakammam na karoti"ti matikam thapetvapi
desanakusalataya pathamataram karakam dassento aha. Tattha chandagatim gacchantoti
chandena pemena agatim gacchanto akattabbam karonto. Parapadesupi eseva
nayo. Tattha yo "ayam me mitto va sambhatto va sandittho va natako
va lancam va pana me deti"ti chandavasena assamikam samikam karoti, ayam
chandagatim gacchanto papakammam karoti nama. Yo "ayam me veri"ti pakativeravasena
va tamkhanuppannakodhavasena va assamikam samikam karoti, ayam dosagatim gacchanto
papakammam karoti nama. Yo pana mandatta momuhatta yam va tam va vatva
assamikam samikam karoti, ayam mohagatim gacchanto papakammam karoti nama. Yo
pana "ayam rajavallabho va visamanissito va anatthampi me kareyya"ti bhito
assamikam samikam karoti, ayam bhayagatim gacchanto papakammam karoti nama. Yo
pana yam kinci bhajento "ayam me sandittho va sambhatto va"ti pemavasena
atirekam deti, "ayam me veri"ti dosavasena onakam 1- deti, momuhatta
dinnadinnam ajanamano kassaci onam 2- kassaci adhikam deti, "ayam imasmim
@Footnote: 1 cha.Ma., i. unakam           2 cha.Ma., i. unam
Adiyyamane mayham anatthampi kareyya"ti bhito kassaci atirekam deti, so
catubbidhopi yathanukkamena chandagatiadini gacchanto papakammam karoti nama.
     Ariyasavako pana jivitakkhayam papunantopi chandagatiadini na
gacchati. Tena vuttam "imehi catuhi thanehi papakammam na karoti"ti.
     Nihiyati tassa yasoti tassa agatigamino kittiyasopi parivarayasopi
nihiyati parihayati.
                          Chaapayamukhavannana
     [247] Suramerayamajjapamadatthananuyogoti ettha surati puvasura
pitthasura odanasura kinnapakkhitta sambharasamyuttati panca suRa. Merayanti
pupphasavo phalasavo madhvasavo gulasavo sambharasamyuttoti panca asava. Tam
sabbampi madakaranavasena majjam. Pamadatthananti pamadakaranam. Yaya cetanaya tam
majjam pivati, tassa etam adhivacanam. Anuyogoti tassa suramerayamajjapamadatthanassa
anuyogo punappunam karanam. Yasma pana etam anuyuttassa  uppanna ceva
bhoga parihayanti, anuppanna ca nuppajjanti, tasma "bhoganam apayamukhan"ti
vuttam. Vikalavisikhacariyanuyogoti avelaya visikhasu cariyanuyuttata.
     Samajjabhicarananti naccadidassanavasena samajjagamanam. Alasyanuyogoti
kayalasiyataya yuttappayuttata.
                      Suramerayassa chaadinavavannana
     [248] Evam channam apayamukhanam matikam thapetva idani tani
vibhajanto cha kho me gahapatiputta adinavati adimaha. Tattha sanditthikati
samam passitabba, idhalokabhavini. Dhanajaniti dhanahani. Kalahappavaddhaniti
vacakalahassa ceva hatthaparamasadikalahassa ca pavaddhani. Roganam ayatananti
tesam tesam akkhirogadinam khettam. Akittisanjananiti suram pivitva hi matarampi
Paharanti pitarampi, annampi bahum avattabbam vadanti, akatabbam 1- karonti. Tena
garahampi dandampi hatthapadadicchedampi papunanta, 2- idhalokepi paralokepi
akittim papunanti, iti tesam sa sura akittisanjanani nama hoti.
Hirikopinanidamsaniti guyhatthananhi vivariyamanam hirim kopeti vinaseti, tasma
"kopinan"ti vuccati, suramadamatta ca tam tam angam vivaritva vicaranti, tena
tesam sa sura kopinassa niddhamsanato "kopinanidamsani"ti vuccati. Pannaya
dubbalikaraniti sagatattherassa viya kammassakatapannam dubbalam karoti, tasma
"pannaya dubbalikarani"ti vuccati.  maggapannam pana dubbalam katum na sakkoti.
Adhigatamaggananhi sa antomukhameva na pavisati. Chattham padanti chattham karanam.
                      Vikalacariyaya chaadinavavannana
     [249] Attapissa agutto arakkhito hotiti avelaya caranto
hi khanukantakadinipi akkamati, ahinapi yakkhadihipi samagacchati, tam tam thanam
gacchatiti natva verinopi nam niliyitva ganhanti va hananti va. Evam
attapissa agutto hoti arakkhito. Puttadarapi "amhakam pita amhakam
sami rattim vicarati, kimangam pana mayan"ti itissa puttadhitaropi bhariyapi bahi
patthanam katva rattim caranta anayabyasanam papunanti. Evam puttadaropissa
agutto arakkhito hoti. Sapateyyanti tassa saputtadaraparijanassa rattim
caranakabhavam natva cora sunnam geham pavisitva yam icchatti. Tam haranti. Evam
sapateyyampissa aguttam arakkhitam hoti. Sankiyo ca hotiti annehi
katapapakammesupi imina "katam bhavissati"ti sankitabbo hoti. Yassa yassa
gharadvarena yati, tattha yam annena corakammam paradarikakammam va katam, tam "imina
katan"ti vutte abhutam asantampi tasmim ruhati patitthati. Bahunanca dukkhadhammananti
ettakam dukkham, ettakam domanassanti vattum na sakka, annasmim puggale
@Footnote: 1 cha.Ma. akattabbam          2 cha.Ma., i. papunanti
Asankitabbam 1- hoti tasseva, iti so bahunam dukkhadhammanam purakkhato puregami
hoti.
                     Samajjabhicaranassa chaadinavavannana
     [250] Kva naccanti "kasmim thane natanatakadinaccam atthi"ti
pucchitva yasmim game va nigame va tam atthi, tattha gantabbam hoti, tassa
"sve naccadassanam gamissami"ti ajja vatthagandhamaladini patiyadentasseva
sakaladivasam kammacchedo hoti, naccadassanena ekahampi dvihampi tihampi tattheva
hoti, atha vutthisampattiyadini labhitvapi vappadikale vappadini akarontassa
anuppanna bhoga nuppajjanti, tassa bahi gatabhavam natva anarakkhe gehe
cora yam icchanti, tam haranti, 2- tenassa uppannapi bhoga vinassanti.
Kva gitanti adisupi eseva nayo. Tesam nanakaranam brahmajale vuttameva.
                      Jutappamadassa chaadinavavannana
     [251] Jayam veranti "jitam maya"ti parisamajjhe parassa satakam
va vethanam va ganhati, so "parisamajjhe me avamanam karosi, hotu,
sikkhapessami nan"ti tattha veram bandhati, evam jinanto sayam veram pasavati.
Jinoti annena jito samano yantena tassa vethanam va satako va annam
va pana hirannasuvannadivittam gahitam, tam anusocati "ahosi vata me, tam tam
vata me natthi"ti tappaccaya socati. Evam so jino vittamanusocati. Sabhagatassa
vacanam na ruhatiti vinicchayatthane sakkhiputthassa sato vacanam na ruhati, na
patitthati, "ayam akkhasondo jutakaro, ma tassa vacanam ganhittha"ti
vattaro bhavanti. Mittamaccanam paribhuto hotiti tanhi mittamacca evam vadanti
"samma tvampi nama kulaputto jutakaro chinnako hutva bhinnako hutva vicarasi,
na te idam jatigottanam anurupam, ito patthaya ma evam kareyyasi"ti. So
@Footnote: 1 cha.Ma., i. asati sabbam vikalacarimhi aharatabbam hoti      2 cha.Ma., i. karonti
Evam vuttopi tesam vacanam na karoti. Tato te tena saddhim ekato na titthanti
na nisidanti. Tassa karana sakkhiputthapi na kathenti. Evam mittamaccanam
paribhuto hoti.
     Avahavivahakananti avahaka nama ye tassa gharato darikam
gahetukama. Vivahaka nama ye tassa gehe darikam datukama. Appatthito
hotiti anicchito hoti. Nalam darabharanayati darabharanaya na samattho. Etassa
gehe darika dinnapi etassa gehato agatapi amhehieva positabba
bhavissatiyeva.
                      Papamittataya chaadinavavannana
     [252] Ye 1- dhuttati akkhadhutta. Sondati itthisonda bhattasonda
surasonda 2- mulakasonda. Pipasati panasonda. Nekatikati
patirupakena vancanika. 3- Vancanikati sammukhavancanahi vancanika. Sahasikati
ekagarikadisahasikakammakarino. Tyassa mitta hontiti te assa mitta
honti. Annehi sappurisehi saddhim na ramati gandhamaladihi alankaritva varasayanam
aropitasukaro guthakupamiva. Te papamitteyeva upasankamati. Tasma ditthe ceva
dhamme samparaye 4- ca bahum anattham nigacchati.
                       Alasyassa chaadinavavannana
     [253] Atisitanti kammam na karotiti manussehi kalasseva vutthaya
"etha bho kammantam gacchama"ti vutto "atisitantava, atthini bhijjanti viya,
gacchatha tumhe paccha janissami"ti aggim tapanto nisidati. Te gantva kammam
karonti. Itarassa kammam parihayati. Atiunhanti adisupi eseva nayo.
     Hoti panasakha namati ekacco panatthane surageheyeva sahayo
hoti. "pannasakha"tipi patho, ayamevattho. Sammiyasammiyoti samma sammati
@Footnote: 1 cha.Ma. ye saddo na dissati          2 cha.Ma., i. puvasonda
@3 cha.Ma. i. vancanaka               4 cha.Ma. samparayanca
Vadanto sammukheyeva sahayo hoti, parammukhe verisadiso otarameva gavesati.
Atthesu jatesuti tatharupesu kiccesu samuppannesu. Verappasangoti verabahulata.
Anatthatati anatthakarita. Sukadariyatati sutthu kadariyata thaddhamacchariyabhavo.
Udakamiva inam vigahatiti pasano udakam viya samsidanto 1- inam vigahati.
     Rattimutthanadessinati rattim anutthanasilena. Atisayamidam ahuti
idam atisayam jatanti ye evam vatva kammam na karonti. Iti vissatthakammanteti
evam vatva pariccattakammante. Atutha accenti manaveti evarupe puggale
attha atikkamanti, tesu na titthanti.
     Tina bhiyyoti tinatopi uttarim. 2- So sukham 3- na vihayatiti so puriso
sukham na jahati, sukhasamangiyeva hoti. Imina kathamaggena imamattham dassesi 4-
"gihibhutena sata ettakam kammam na katabbam, karontassa vuddhi nama natthi.
Idhalokaparaloke garahameva papunati"ti.
                          Mittapatirupakavannana
      [254] Idani yo evam karoto anattho uppajjati, annani
va pana yani kanici bhayani ye keci upaddava ye keci upasagga, sabbe
te balam nissaya uppajjanti. Tasma "evarupa bala na sevitabba"ti
bale mittapatirupake amitte dassetum cattarome gahapatiputta amittati
adimaha. Tattha annadatthuharoti sayam tucchahattho agantva ekamsena yamkinca
haratiyeva. Vaciparamoti vacanaparamo vacanamatteneva dayako karako viya hoti.
Anuppiyabhaniti anuppiyam bhanati. Apayasahayoti bhoganam apayesu sahayo hoti.
     [255] Evam cattaro amitte dassetva puna tattha ekekam catuhi
karanehi vibhajanto catuhi kho gahapatiputtati adimaha. Tattha annadatthuharo
hotiti ekamsena harakoyeva hoti. Sahayassa geham rittahattho agantva
@Footnote: 1 i. sidanto              2 cha.Ma. uttari
@3 i. sukha                4 cha.Ma. i. dasseti
Nivatthasatakadinam vannam bhasati, so "ativiya tvam samma imassa vannam bhasati"ti
annam nivasetva tam deti. Appena bahumicchatiti yankinci appakam datva tassa
santika bahum pattheti. Bhayassa kiccam karotiti attano bhaye uppanne tassa
daso viya hutva tam tam kiccam karoti, ayam sabbada na karoti, bhaye uppanne
karoti, na pemenati amitto nama jato. Sevati atthakaranati
mittasanthavavasena na sevati, attano atthameva paccasimsanto 1- sevati.
     [256] Atitena patisantharatiti sahaye agate "hiyyo vare 2- na
agatosi, amhakam imasmim vare sassam ativiya nipphannam, bahuni saliyavabijadini
thapetva maggam olokenta nisidimha, 3- ajja pana sabbam khinan"ti evam
atitena sanganhati. Anagatenati "imasmim vare amhakam sassam manapam
bhavissati, phalabharabharita saliadayo, sassasangahe kate tumhakam sangaham katum
samattha bhavissama"ti evam anagatena sanganhati. Niratthakenati hatthikkhandhe
va assapitthe va nisinno sahayam disva "ehi bho idha nisida"ti vadati.
Manapam satakam nivasetva "sahayakassa vata me anucchaviko anno 4- pana
mayham natthi"ti vadati, evam niratthakena sanganhati nama. Paccuppannesu
kiccesu byasanam dassetiti "sakatena me attho"ti vutte "sadhu apica 5-
cakkamassa bhinnam, akkho bhinno"ti 6- adini vadati.
      [257] Papakampissa anujanatiti panatipatadisu yankinci karomati
vutte "sadhu samma karoma"ti anujanati. Kalyanepi eseva nayo.
     [258] Sahayo hotiti "asukatthane suram pivanti, ehi tattha
gacchama"ti vutte sadhuti gacchati. Esa nayo sabbattha.
     [259] Iti vinnayati "mittapatirupaka ete"ti evam janitva.
@Footnote: 1 cha.Ma. paccasisanto   2 cha.Ma., i. hiyyo va pare va  3 cha.Ma., i. nisidimha
@4 i. annam           5 cha.Ma., i. sadhu apica na dissati  6 cha.Ma. chinno
                           Suhadamittavannana
     [260] Evam na asevitabbe papamitte dassetva idani
sevitabbe kalyanamitte dassento puna cattarome gahapatiputtati adimaha.
Tattha suhadati sundarahadaya.
     [261] Pamattam rakkhatiti majjam pivitva gamamajjhe va gamadvare
va magge va nipannam disva "evam nipannassa kocideva nivasanaparupanampi
hareyya"ti samipe nisiditva pabuddhakale gahetva gacchati. Pamattassa
sapateyyanti sahayo bahi gato va hoti suram pivitva va matto, 1- geham
anarakkham, "kocideva yankinci 2- hareyya"ti geham pavisitva tassa dhanam rakkhati.
Bhitassati kismincideva bhaye uppanne "ma bhayi, madise sahaye thite kim
bhayasi"ti tam bhayam haranto 3- patisaranam hoti. Taddigunam bhoganti kiccakaraniye
uppanne sahayam attano santikam agatam disva vadati "kasma agatosi"ti.
Rajakule kammam atthiti. Kim laddhum vattatiti. Eko kahapanoti. "nagare kammam
nama na ekakahapanena nippajjati, 4- dve ganhahi"ti, evam yattakam vadati,
tato digunam deti.
     [262] Guyhamassa acikkhatiti attano guyham nigguyhitum 5- yuttakatham
annassa akathetva tasseva acikkhati. Guyhamassa pariguhatiti tena kathitam guyham
yatha anno na janati, evam rakkhati. Apadasu na vijahatiti uppanne bhaye
na pariccajati. Jivitampissa atthayati attano jivitampi tasseva sahayassa atthaya
pariccattameva hoti, attano jivitam aganetvapi tassa kammam karotiyeva.
     [263] Papa nivaretiti amhesu passantesu tvam evam katum na
labhasi, panca verani dasa akusalakammapathe ma karohiti nivareti. Kalyane
nivesetiti kalyanakamme tisu saranesu pancasu silesu dasasu kusalakammapathesu
@Footnote: 1 cha.Ma. pamatto             2 i. yamkinci vittam
@3 Ma. badhento             4 cha.Ma. nipphajjati      5 cha.Ma. nigguhitum
Vattassu, danam dehi punnam karohi dhammam sunohiti evam kalyane niyojeti.
Assutam savetiti assutapubbam sukhumam nipunam karanam saveti. Saggassa magganti
imam kammam katva sagge nibbattantiti evam saggassa maggam acikkhati.
     [264] Abhavenassa na nandatiti tassa abhavena avaddhiya 1-
puttadarassa va parijanassa va tatharupam parijunnam disva va sutva va na
nandati, anattamano hoti. Bhavenati vaddhiya 2- tatharupassa sassadisampattim va
issariyapatilabham va disva va sutva va nandati, attamano hoti. Avannam
bhanamanam nivaretiti "asuko virupo na pasadiko dujjatiko dussilo"ti va
vutte "evam ma bhani, rupava ca so pasadiko ca sujato ca silasampanno
ca"ti adihi vacanehi param attano sahayassa avannam bhanamanam nivareti.
Vannam bhanamanam pasamsatiti "aho sutthu vadasi, subhasitam taya, evametam, esa
puriso rupava pasadiko sujato silasampanno"ti evam attano sahayakassa
param vannam bhanamanam pasamsati.
     [265] Jalam aggiva bhasatiti rattim pabbatamatthake jalamano aggi
viya virocati.
     Bhoge samharamanassati attanampi parampi apiletva dhammena samena
bhoge sampindentassa 4- rasim karontassa. Bhamarasseva iriyatoti yatha bhamaro
pupphanam vannagandham ahethayam 5- tundenapi pakkhehipi rajam 6- aharitva
anupubbena cakkappamanam madhupatalam karoti, evam anupubbena mahantam bhogarasim
karontassa. Bhoga sannicayam yantiti tassa bhoga nicayam gacchanti. Katham?
anupubbena upacikahi samvaddhiyamano vammiko viya. Tenaha "vammikovupaciyatiti. 7-
Yatha vammiko upaciyati, evam nicayam yantiti attho. Samahatvati samaharitva.
Alamattoti yuttasabhavo samattho va pariyattarupo gharavasam santhapetum.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. avuddhiya    2 cha.Ma. vuddhiya       3 cha.Ma. sampatatim
@4 i. Si. samvaddhentassa    5 cha.Ma. apothayam       6 cha.Ma. rasam
@7 cha.Ma. vammikovupaciyatiti,
     Idani yatha gharavaso santhapetabbo, tatha ovadam dento 1-
catudha vibhaje bhogeti adimaha. Tattha save mittani ganthatiti so evam
vibhajanto mittani ganthati nama, abhijjamanani thapeti. Yassa hi bhoga
santi, soeva mitte thapetum sakkoti, na itaro.
     Ekena bhoge bhunjeyyati ekena kotthasena bhoge bhunjeyya.
Dvihi kammam payojayeti dvihi kotthasehi kasivanijjadikammam 2- payojeyya.
Catutthanca nidhapeyyati catuttham kotthasam nidhetva 3- thapeyya. Apadasu
bhavissatiti kulananhi tam 4- na sabbakalam ekasadisam vattati, kadaci rajadivasena
apadapi uppajjanti, tasma evam uppannasu apadasu bhavissatiti "ekam
kotthasam nidhapeyya"ti aha. Imesu pana catusu kotthasesu kataram kotthasam
gahetva kusalam katabbanti. "bhoge bhunjeyya"ti vuttakotthasam. Tato
ganhitva bhikkhunampi kapanaddhikadinampi danam 5- databbam pesakaranhapitadinampi
vettanam databbam
                       chadisapaticchadanakandavannana
     [266] Iti bhagava ettakena kathamaggena evam gahapatiputta
ariyasavako catuhi karanehi akusalam pahaya chahi karanehi bhoganam apayamukham
vajjetva solasa mittani sevanto gharavasam santhapetva darabharanam karonto
dhammikena ajivena jivati, devamanussananca antare aggikkhandho viya virocatiti
vajjaniyadhammavajjanattham sevitabbadhammasevanatthanca ovadam datva idani
namassitabba cha disa dassento kathanca gahapatiputtati adimaha.
     Tattha chadisapaticchaditi yatha chahi disahi agamanabhayam na agacchati,
khemam hoti nibbhayam, evam viharanto "../../bdpicture/chadisapaticchadi"ti vuccati. "puratthima
disa matapitaro veditabba"ti adisu matapitaro pubbupakaritaya puratthima
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ovadanto   2 cha.Ma. kasivanijjadikammam    3 cha.Ma., i. nidhapetva
@4 cha.Ma., i. tam na dissati  5 cha.Ma. danam na dissati
Disati veditabba. Acariya dakkhineyyataya dakkhina disati. Puttadara
pitthito anubandhanavasena pacchima disati. Mittamacca yasma sopi mittamacce
nissaya te te dukkhavisese uttarati, tasma uttara disati. Dasakammakara
padamule patitthanavasena hetthima disati. Samanabrahmana gunehi upari
thitabhavena uparima disati veditabba.
     [267] Bhato ne bharissamiti aham matapituhi thannam payetva
hatthapade vaddhetva mukhena singhanikam apanetva nhapetva mandetva
bhato bharito jaggito, svaham ajja te jinne 1- mahallake
padadhovananhapanayagubhattadanadihi bharissami.
     Kiccam nesam karissamiti aham attano kammam thapetva matapitunam
rajakuladisu uppannam kiccam gantva karissami. Kulavamsam thapessamiti
matapitunam santakam khettavatthuhirannasuvannadim avinasetva rakkhantopi kulavamsam
thapeti 2- nama matapitaro adhammikavamsato hapetva dhammikavamse thapentopi,
kulavamsena agatani salakabhattadini anupacchinditva pavatatentopi kulavamsam
thapeti nama. Idam sandhaya vuttam "kulavamsam thapessami"ti.
     Dayajjam patipajjamiti matapitaro attano ovade avattamane
micchapatipanne darake vinicchayam patva aputte karonti, te dayajjaraha
na honti. Ovade vattamane pana kulasantakassa samike karonti, aham evam
vattissamiti adhippayena "dayajjam patipajjami"ti vuttam.
     Dakkhinam anuppadassamiti tesam pattidanam katva tatiyadivasato
patthaya danam anuppadassami.
     Papa nivarentiti panatipatadinam ditthadhammikasamparayikam adinavam
vatva "tata ma evarupam kari"ti nivarenti, katampi garahanti kalyane
nivesentiti anathapindiko viya lancam 3- datvapi silasamadanadisu nivesenti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. jinne na dissati  2 cha.Ma. santhapessami 3 cha.Ma. lanjam, i. laddhanca
Sippam sikkhapentiti attano ovade thitabhavam natva vamsanugatam 1-
muddhagananadisippam sikkhapenti. Patirupenati kulasilarupadihi anurupena.
     Samaye dayajjam niyyadentiti samaye dhanam denti. Tattha niccasamayo
kalasamayoti dve samaya. Niccasamaye denti nama "utthaya samutthaya imam
ganhitabbam ganha, ayante paribbayo hotu, imina kusalam karohi"ti denti.
Kalasamaye denti nama sikhathapanaavahavivahadisamaye denti. Apica pacchime
kale maranamance nipannassa "imina kusalam karohi"ti dentapi samaye
denti nama.
     Paticchanna hotiti yam puratthimadisato bhayam agaccheyya, yatha tam
nagacchati, evam pihita hoti. Sace hi putta vippatipanna assu, matapitaro
daharakalato patthaya jagganadihi  sammapatipanna, ete daraka, matapitunam
appatirupati etam bhayam agaccheyya. Putta sammapatipanna, matapitaro
vippatipanna, matapitaro puttanam nanurupati etam bhayam agaccheyya. Ubhosu
vippatipannesu duvidhampi tam bhayam hoti. Sammapatipannesu sabbam na hoti. Tena
vuttam "paticchanna hoti khema appatibhaya"ti.
     Evanca pana vatva bhagava singalakam etadavoca "na kho te
gahapatiputta pita lokasammatam puratthimam disam namassapeti. Matapitaro pana
puratthimadisasadise katva namassapeti. Ayanhi te pitara puratthima disa
akkhata, no anna"ti.
     [268] Utthanenati asana utthanena. Antevasikena hi acariyam
duratova agacchantam disva asana vutthaya paccuggamanam katva hatthato bhandakam
gahetva asanam pannapetva nisidapetva vijanapadadhovanapadamakkhanani 2-
katabbani. Tam sandhaya vuttam "utthanena"ti. Upatthanenati divasassa tikkhattum
upatthanagamanena. Sippuggahanakale 3- pana avassameva gantabbam hoti.
Sussusayati saddahitva savanen asaddahitva sunanto hi visesam nadhigacchati.
@Footnote: 1 i. vamsagate     2 cha.Ma. bijana.....    3 i. sippam gahanakale
Paricariyayati avasesakhuddakaparicariyaya. Antevasikena hi acariyassa patova
utthaya mukhodakadantakattham datva bhattakiccakalepi paniyam gahetva
paccutthanadini katva vanditva gantabbam. Kilitthavatthadini dhovitabbani, sayam
nhanodakam paccupatthapetabbam. Aphasukakale upatthatabbam. Pabbajitenapi sabbam
antevasikavattam katabbam. Idam sandhaya vuttam "paricariyaya"ti. Sakkaccam
sippapatiggahanenati sakkaccam patiggahanam nama thokam gahetva bahu vare
sajjhayakaranam, ekapadampi visuddhameva gahetabbam.
     Suvinitam vinentiti "evante nisiditabbam, evam thatabbam, evam
bhunjitabbam, papamitta vajjetabba, kalyanamitta sevitabba"ti evam khaditabbam
evam acaram sikkhapenti 1- vinenti. Suggahitam gahapentiti yatha suggahitam
ganhati, evam atthanca byanjananca sodhetva payokam dassetva ganhapenti.
Mittamaccesu pativedentiti "ayam amhakam antevasiko byatto bahussuto maya
samasamo, etam sallakkheyyatha"ti evam gunam kathetva mittamaccesu patitthapenti.
     Disasu parittanam karontiti sippasikkhapanenevassa sabbadisasu rakkham
karonti. Uggahitasippo hi yam yam disam gantva sippam dassesi, 2- tattha
tatthassa labhasakkaro uppajjati, so acariyena kato nama hoti, gunam
kathentopissa mahajano acariyapade dhovitva vasitaantevasiko vata ayanti pathamam
acariyasseva gunam katheti, 3- brahmalokappamanopissa labho uppajjamano
acariyasantakova hoti. Apica yam vijjam parijappitva gacchantam ataviyam cora na
passanti, amanussa va dighajati adayo va na vihethenti, tam sikkhapentapi
disasu parittanam karonti. Yam va so disam gato hoti, tato kankham uppadetva
attano santikam agatamanusse "etissam disayam amhakam antevasiko
vasati, tassa ca mayhanca imasmim sippe nanakaranam natthi, gacchatha tameva
pucchatha"ti evam antevasikam pagganhantapi tassa tattha labhasakkaruppattiya
parittanam karonti nama, patittham karontiti attho. Sesamettha purimanayeneva
yojetabbam.
@Footnote: 1 Si. i. sikkhapenta       2 cha.Ma., i. dasseti      3 cha.Ma., i. kathenti
     [269] Tatiyadisavare sammananayati devamate tissamateti evam
sambhavitakathakathanena. Avamananayati 1- yatha dasakammakaradayo pothetva 2-
vihethetva kathenti, evam hiletva vimanetva akathanena. Anaticariyayati tam
atikkamitva bahi annaya itthiya saddhim paricaranto tam aticarati nama, tatha
akaranena. Issariyavossaggenati itthiyo hi mahalatapasadhanasadisampi 3- abharanam
labhitva bhattam vicaretum alabhamana kujjhanti, katacchum hatthe thapetva tava ruciya
karohiti bhattagehe visatthe sabbam issariyam visattham nama hoti, evam karanenati
attho. Alankaranuppadanenati attano vibhavanurupena alankaradanena.
     Susamvihitakammantati yagubhattapacanakaladini anatikkamitva tassa
tassa sadhukam karanena sutthu samvihitakammanta. Susangahitaparijanati sammananadihi
ceva pahinakapesanadihi 4- ca sangahitaparijana. Idha parijano nama samikassa ceva
attano ca natijano. Anaticariniti samikam muncitva annam manasapi na
pattheti. 5- Sambhatanti kasivanijjadini 6- katva abhatadhanam. Dakkha ca hotiti
yagubhattasampadanadisu cheka nipuna hoti. Analasati nikkosajja. Yatha
anna kusita nisinnatthane nisinnava honti thitatthane thitava, evam
ahutva vippharikena 7- cittena sabbakiccani nipphadeti. Sesamidhapi purimanayeneva
yojetabbam.
     [270] Catutthadisavare avisamvadanatayati yassa yassa namam
ganhati, tam tam avisamvadetva idampi amhakam gehe atthi, idampi atthi,
gahetva gacchahiti evam avisamvadetva danena. Aparapaja cassa patipujentiti
sahayassa puttadhitaro paja nama, tesam pana puttadhitaro ca natta 8- ca nattaka
ca aparapaja nama. Te patipujenti kelayanti mamayanti mangalakaranadisu 9-
tesam mangaladini karonti. Sesamidhapi purimanayeneva yojetabbam. 10-
@Footnote: 1 cha.Ma. anavamananayati                 2 i. pothetva na dissati
@3 cha.Ma. mahalatasadisampi                 4 cha.Ma., i. pahenakapesanadihi
@5 cha.Ma. pattheti                       6 cha.Ma. kasivanijjadini
@7 cha.Ma. vippharitena                    8 cha.Ma., i. nattupanattaka
@9 cha.Ma. mangalakaladisu, i. mangalakaranadisu na dissati  10 cha.Ma. veditabbam
     [271] Yathabalam kammantasamvidhanenati daharehi katabbam mahallakehi,
mahallakehi va katabbam daharehi, itthihi katabbam purisehi, purisehi va
katabbam itthihi akaretva tassa tassa balanurupeneva kammantasamvidhanena.
Bhattavetananuppadanenati ayam khuddakaputto, ayam ekavihariti tassa tassa anurupam
sallakkhetva bhattadanena ceva paribbayadanena ca. Gilanupatthanenati
aphasukakale kammam akaretva sappayabhesajjadini datva patijagganena. Acchariyanam
rasanam samvibhagenati acchariye madhurarase labhitva sayameva akhaditva tesampi
tesam 1- samvibhagakaranena. Samaye vossaggenatiti niccasamaye 2- ca kalasamaye ca
vossajjanena. Niccasamaye vossajjanam nama sakaladivasam kammam karonta kilamanti.
Tasma yatha na kilamanti, evam velam ntva visajnam. Kalasamaye vossaggo
nama chananakkhattakiladisu alankarabhandakhadaniyabhojaniyadini datva visajjanam.
     Dinnadayinoti corikaya kinci aggahetva samikehi dinnamyeva
adayino. Sukatakammakarati "kim etassa kammena katena, na mayam kinci
labhama"ti anujjhayitva tutthahadaya yatha tam kammam sukatam hoti, evam karaka.
Kittivannaharati parisamajjhe kathaya sampattaya "ko amhakam samikehi sadiso
natthi, 3- mayam attano dasabhavampi na janama, tesam samikabhavampi na janama,
evam no anukampanti"ti gunakathaharaka. Sesamidhapi purimanayeneva yojetabbam.
     [272] Mettena kayakammenati adisu mettacittam paccupatthapetva katani
kayakammadini mettani nama vuccanti. Tattha bhikkhu nimantessamiti viharagamanam,
dhammakarakam 4- gahetva udakaparissavanam, pitthiparikammapadaparikammadikarananca
mettam kayakammam nama. Bhikkhu pindaya pavitthe disva "sakkaccam
yagum detha, bhattam detha"ti adivacananceva, sadhukaram datva dhammassavananca
sakkaccam patisantharakaranadini ca mettam vacikammam nama. "amhakam kulupakatthera
avera hontu abyapajjha"ti evam cintanam mettam manokammam nama.
Anavatadvaratayati apihitadvarataya. Tattha sabbadvarani vivaritvapi silavantanam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tato          2 Si. kiccasamaye
@3 cha.Ma., i. atthi          4 cha.Ma. dhamakaranam
Adayako akarako pihitadvaroyeva. Sabbadvarani pana pidahitvapi tesam
dayako karako vivatadvaroyeva. Iti silavantesu gehadvaram agatesu santanneva
natthiti avatva databbam. Evam anavatadvarata nama hoti.
     Amisanuppadanenati purebhattam paribhunjitabbam amisam nama, tasma
silavantanam yagubhattasampadanenati attho. Kalyanena manasa anukampantiti
"sabbe satta sukhita hontu avera aroga abyapajjha"ti evam hitapharanena.
Apica upatthakanam geham anne silavante sabrahmacarino gahetva pavisantapi
kalyanena cetasa anukampanti nama. Sutam pariyodapentiti yantesam pakatiya
sutam atthi, tassa attham kathetva kankham vinodenti va, tathattaya va
patipajjapenti. Sesamidhapi purimanayeneva yojetabbam.
     [273] Alamattoti puttadarabharanam katva agaram ajjhavasanasamattho.
Panditoti disanamassanatthane pandito hutva. Sanhoti sukhumatthadassanena
sanhavacabhananena va sanho hutva. Patibhanavati disanamassanatthane patibhanava
hutva. Nivatavuttiti nicavutti. Atthaddhoti thambharahito. Utthanakoti
utthanaviriyasampanno. Analasoti nikkosajjo. Acchiddavuttiti 1- nirantarakaranavasena
akhandavutti. Medhaviti thanuppattiya pannaya samannagato.
     Sangahakoti catuhi sangahavatthuhi sangahakaro. Mittakaroti mittagavesano.
Vadannuti pubbakarina vuttavacanam janati. Sahayakassa gharam gatakale "mayham
sahayakassa vethanam detha, satakam detha, manussanam bhattavettanam detha"ti
vuttavacanamanussaranto tassa attano geham agatassa tattakam va tato atirekam
va patikattati attho. Apica sahayakassa gharam gantva idam nama ganhissamiti
agatam sahayakam lajjaya ganhitum asakkontam anuccaritampi tassa vacam natva
yenatthena so agato, tam nipphadento vadannu nama. Yena yena va pana
sahayakassa onam 2- hoti, oloketva tam tam dentopi vadannuyeva. Netati
@Footnote: 1 ka., cha.Ma. acchinnavutti         2 cha.Ma., i. unam
Tam tam attham dassento pannaya neta. Vividhani karanani dassento netiti
vineta. Punappunam netiti anuneta.
     Tattha tatthati tasmim tasmim puggale. Rathassaniva yayatoti yatha
aniya satiyeva ratho yati, asati na yati, evam imesu sangahesu satiyeva
loko vattati, asati na vattati. Tena vuttam "ete kho sangaha loke,
rathassaniva yayato"ti.
     Na mata puttakaranati yadi mata ete sangahe puttassa na
kareyya, puttakarana manam va pujam va na labheyya.
     Sangaha eteti upayogavacane paccattam. "sangahe ete"ti va
patho. Sammapekkhantiti samma pekkhanti. Pasamsa ca bhavantiti pasamsaniya
ca bhavanti
     [274] Iti bhagava ya disa sandhaya te gahapatiputta pita
aha "tata disa namassa"ti, 1- ima ta cha disa. Yadi tvam pitu vacanam karosi,
ima disa namassati dassento singalakassa pucchaya thatva desanam matthakam
papetva rajagaham pindaya pavisi. Singalakopi saranesu patitthaya
cattalisakotidhanam buddhasasane vikiritva punnakammam katva saggaparayano 2-
ahosi. Imasminca pana sutte yam kinci gihikattabbam 3- kammam nama, tam akathitam
natthi, gihivinayo namayam suttanto. Tasma imam sutva yathanusittham
patipajjamanassa vuddhiyeva patikankha, no parihaniti.
                  Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya
                       singalasuttavannana nitthita
                       -------------------
@Footnote: 1 cha.Ma. namasseyyasi"ti       2 saggaparayano       3 cha.Ma. yam gihihi  kattabbam



             The Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 132-151. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=3307&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=3307&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=172              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=3923              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=4147              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=4147              Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]