ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 6 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.3)

                        10. Sangitisuttavannana
      [296] Evamme sutanti sangitisuttam. Tatrayam anupubbapadavannana:-
      carikancaramanoti nibaddhacarikancaramano. Tada kira sattha
dasasahassacakkavale nanajalam pattharitva lokam volokayamano pavanagaravasino
mallaraje disva ime rajano mayham sabbannutananajalassa anto pannayanti
kimnukhoti avajjento "rajano ekam santhagaram karesum mayi gate mangalam
bhanapessanti, aham tesam mangalam vatva uyyojetva "bhikkhusamghassa dhammakatham
kathehi"ti sariputtam vakkhami, sariputto tihi pitakehi sammasitva
cuddasapanhadhikena panhasahassena patimandetva bhikkhusamghassa sangitisuttam nama
kathessati, suttantam avajjetva panca bhikkhusatani saha patisambhidahi arahattam
papunissanti"ti imamattham disva carikam pakkanto. Tena vuttam "mallesu
carikancaramano"ti.
                       Ubbhatakanavasanthagaravannana
      [297] Ubbhatakanti tassa namam, uccatta va evam vuttam.
Santhagaranti nagaramajjhe santhagarasala. Samanena vati ettha yasma
gharavatthupariggahakaleyeva devata attano vasanatthanam ganhanti. Tasma devena
vati avatva "samanena va brahmanena va kenaci va manussabhutena"ti vuttam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Yena bhagava, tenupasankamimsuti bhagavato agamanam sutva amhehi gantvapi na bhagava anito, dutam pesetvapi na pakkosapito, sayameva pana mahabhikkhusamghaparivaro amhakam vasanatthanam sampatto, amhehi ca santhagarasala karita, ettha mayam dasabalam anetva mangalam bhanapessama"ti cintetva upasankamimsu. [298] Yena santhagaram tenupasankamimsuti tamdivasam kira santhagare cittakammam nitthapetva attaka muttamatta honti, buddha ca nama arannajjhasaya arannarama, antogame vaseyyum va no va. Tasma bhagavato manam janitvava patijaggissamati cintetva te bhagavantam upasankamimsu. Idani pana bhagavato 1- manam labhitva patijaggitukama yena santhagaram tenupasankamimsu. Sabbasantharinti yatha sabbam santhatam 2- hoti, evam. Yena bhagava tenupasankamimsuti ettha pana te mallarajano santhagaram patijaggitva nagaravithiyopi sammajjapetva dhaje ussapetva gehadvaresu punnaghate ca kadaliyo ca thapapetva sakalanagaram dipamalahi 3- vippakinnam tarakam viya katva khirupake 4- darake khiram payetha, dahare kumare lahum lahum bhojapetva sayapetha, uccasaddam ma karittha, ajja ekarattim sattha antogame vasissati, buddha nama appasaddakama hontiti bherincarapetva sayam dandadipakam adaya yena bhagava tenupasankamimsu. [299] Bhagavantamyeva purakkhatvati bhagavantam purato katva. Tattha bhagava bhikkhunanceva upasakananca majjhe nisinno ativiya virocati, samantapasadiko suvannavanno abhirupo dassaniyo. Purimakayato 5- suvannavanna rasmi utthahitva asitihattham thanam ganhati. Majjhimakayato. 6- Dakkhinahatthato. Vamahatthato suvannavanna rasmi utthahitva asitihattham thanam ganhati. Upari kesantato patthaya sabbakesavattehi moragivavanna rasmi utthahitva gaganatale asitihattham thanam ganhati. Hettha padatalehi pavalavanna rasmi utthahitva @Footnote: 1 cha.Ma., i. bhagavato na dissati 2 cha.Ma., i. santhatam 3 cha.Ma. dipamaladihi @4 cha.Ma., i. khirapayake 5 i. puratthima 6 i. pacchimakayato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Ghanapathaviyam asitihattham thanam ganhati, evam samanta asitihatthamattam thanam chabbanna buddharasmiyo vijotamana 1- vipphandamana vidhavanti. Sabbe disabhaga suvannacampakapupphehi vikiriyamana viya suvannaghatato nikkhantasuvannarasadharahi sincamana viya pasaritasuvannapataparikkhitta viya verambhavatasamutthitakimsukakannikara- pupaphacunnasamokinna 2- viya ca vippakasanti, bhagavatopi asitianubyanjanabyamappabhadvattimsavaralakkhanasamujjalam sariram samuggatatarakam viya gaganatalam, vikasitamiva padumavannam 3- sabbaphaliphullo 4- viya yojanasatiko paricchattako patipatiya thapitanam dvattimsasuriyanam dvattimsacandanam dvattimsacakkavattinam dvattimsadevarajanam dvattimsamahabrahmanam siriya sirim abhibhavamanam viya virocati. Parivaretva nisinna bhikkhupi sabbeva appiccha santuttha pavivitta asamsattha araddhaviriya vattaro vacanakkhama codaka papagarahino silasampanna samadhisampanna pannasampanna vimuttisampanna vimuttinanadassanasampanna. Tehi parivarito bhagava rattakambalaparikkhitto viya suvannakkhandho, rattapadumavanasandamajjhagata viya suvannanava, pavalavedikaya parikkhitto viya suvannapasado virocittha. Asitimahatherapi nam meghavannam pamsukulam parupitva manivammika viya mahanaga parivarayimsu vantaraga bhinnakilesa vijatitajata chinnabandhana kule va gane va alagga. Iti bhagava sayam vitarago vitaragehi parivarito, 5- vitadoso vitadosehi, vitamoho vitamohehi, nittanho nittanhehi, nikkileso nikkilesehi, sayam buddho bahussutabuddhehi parivarito pattaparivaritam viya kesaram, kesaraparivarita viya kannika, atthanagasahassaparivarito viya chaddanto nagaraja, navutihamsasahassaparivarito viya dhatarattho hamsaraja, senangaparivarito viya cakkavattiraja, maruganaparivarito viya sakko devaraja, brahmaganaparivarito viya haritamahabrahma asamena buddhavesena aparimanena buddhavilasena tassam @Footnote: 1 cha.Ma., i. vijjotamana 2 cha.Ma., i.... samakinna 3 cha.Ma., i. padumavanam @4 cha.Ma. sabbapalaphullo 5 cha.Ma., i. parivarito na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Parisati 1- nisinno paveyyake malle bahudeva rattim dhammiya kathaya sandassetva uyyojesi. Ettha ca dhammakatha 2- nama santhagaraanumodanapatisamyutta pakinnakakatha veditabba. Tada hi bhagava akasagangam otarento viya pathavojam akaddhento viya mahajambum matthake gahetva calento viya yojaniyam madhugandam cakkayantena piletva madhupanam payamano viya ca paveyyakanam mallanam hitasukhavaham pakinnakakatham kathesi. [300] Tunhibhutam tunhibhutanati yam yam disam anuviloketi, tattha tattha tunhibhutameva. Anuviloketvati mamsacakkhuna dibbacakkhunati dvihipi cakkhuhi tato tato viloketva. Mamsacakkhuna hi nesam bahiddha iriyapatham pariggahesi. Tattha ekassa bhikkhussapi neva hatthakukkuccam ahosi na padakukkuccam, na koci sisamukkhipi, na katham kathesi, na niddayanto nisidi. Sabbepi tihi sikkhahi sikkhita nivate padipasikha viya niccala nisidimsu. Iti nesam imam iriyapatham mamsacakkhuna pariggahesi. Alokam pana vaddhayitva dibbacakkhuna tesam 3- hadayarupam disva abbhantaragatam silam olokesi. So anekasatanam bhikkhunam antokumbhiyam jalamanam padipam viya arahattupagam silam addasa. Araddhavipassaka 4- hi te bhikkhu. Iti nesam silam disva "imepi bhikkhu mayham anucchavika, ahampi imesam anucchaviko"ti cakkhutalesu nimittam thapetva bhikkhusamgham oloketva ayasmantam sariputtam amantesi "pitthi me agilayati"ti. Kasma agilayati? bhagavato hi chabbassani mahapadhanam padahantassa mahantam kayadukkhamahosi. Athassa aparabhage mahallakakale pitthivato uppajjati. 5- Sanghatim pannapetvati santhagarassa kira ekapasse te rajano kappiyamancakam pannapesum "appevanama sattha nipajjeyya"ti. Satthapi catuhi iriyapathehi paribhuttam imesam mahapphalam bhavissatiti tattha sanghatim pannapetva nipajji. @Footnote: 1 Si. i. parisatim 2 cha.Ma., i. dhammikatha 3 cha.Ma., i. tesam na dissati @4 i. araddhavipassana 5 cha.Ma., i. uppajji

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Bhinnaniganthavatthuvannana [301] Tassa kalakiriyayati adisu yam vattabbam, tam sabbam hettha vuttameva. [302] Amantesiti bhandanadivupasamakaram svakkhatam dhammam desetukamo amantesi. Ekakavannana [303] Tatthati tasmim dhamme. Sangayitabbanti samaggehi sangayitabbam, 1- ekavacanehi aviruddhavacanehi bhanitabbam. 2- Na vivaditabbanti atthe va byanjane va vivado na katabbo. Eko dhammoti ekakadukkatikadivasena 3- bahudha samaggirasam dassetukamo pathamam tava "eko dhammo"ti aha. Sabbe sattati kamabhavadisu sannibhavadisu 4- ekavokarabhavadisu ca sabbabhavesu sabbe satta. Aharatthitikati aharato thiti etesanti aharatthitika. Iti sabbasattanam thitihetu aharo nama eko dhammo amhakam satthara yathavato natva sammadakkhato avusoti dipeti. Nanu ca evam sante yam vuttam "asannasatta deva ahetuka anahara aphassaka"ti 5- adi, tam vacanam virujjhatiti, na virujjhati. Tesanhi jhanam aharo hoti. Evam santepi "cattarome bhikkhave ahara bhutanam va sattanam thitiya sambhavesinam va anuggahaya. Katame cattaro. Kabalimkaro 6- aharo olariko va sukhumo va, phasso dutiyo, manosancetana tatiya, vinnanam catutthan"ti 7- idampi virujjhatiti, idampi na virujjhati. Etasminhi sutte nippariyayena aharalakkhanava dhamma aharati vutta. Idha pana pariyayena paccayo aharoti vutto. Sabbadhammananhi paccayo laddhum vattati. So ca @Footnote: 1 cha.Ma., i. gayitabbam 2 Si., i. bhavitabbam 3 cha.Ma.....dukatika. @4 cha.Ma., i. sannabhavadisu 5 abhi. vi. 35/1017/511. @6 cha.Ma. ka. kabalikaro 7 sam.ni. 16/11/12

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Yam yam phalam janeti, tam tam aharati nama, tasma aharoti vuccati. Tenevaha "avijjampaham bhikkhave saharam vadami, no anaharam. Ko ca bhikkhave avijjaya aharo. Panca nivaranatissa vacaniyam. Pancanivaranepaham bhikkhave sahare vadami, no anahare. Ko ca bhikkhave pancannam nivarananam aharo, ayonisomanasikarotissa vacaniyanti 1- ayam idha adhippeto. Ekasminhi 2- paccayahare gahite pariyayaharopi nippariyayaharopi sabbo gahitova hoti. Tattha asannabhave paccayaharo labbhati. Anuppanne hi buddhe titthayatane pabbajita vayokasine parikammam katva catutthajjhanam nibbattetva tato vutthaya dhi cittam dhivatetam 3- cittam cittassa nama abhavoyeva sadhu, cittanhi nissaya vadhabandhadipaccayam dukkham uppajjati. Citte asati natthetanti khantim rucim uppadetva aparihinajjhana kalam katva asannabhave nibbattanti. Yo yassa iriyapatho manussaloke panihito ahosi, so tena iriyapathena nibbattetva panca kappasatani thito va nisinno va nipanno va hoti. Ettakam addhanam sayito viya hoti. Evarupanampi sattanam paccayaharo labbhati. Te hi yam jhanam bhavetva nibbatta, tadeva nesam paccayo hoti. Yatha jiyavegena khittasaro yava jiyavego atthi, tava gacchati, evam yava jhanapaccayo atthi, tava titthanti. Tasmim nitthite khinavego saro viya patanti. Yena pana te nerayika neva utthanaphalupajivi na punnaphalupajiviti vutta, tesam ko aharoti. Tesam kammameva aharo. Kim panca ahara atthiti ce. Panca, na pancati idam na vattabbam. Nanu paccayo aharoti vuttametam. Tasma yena kammena te niraye nibbatta, tadeva tesam thitipaccayatta aharo hoti. Yam sandhaya idam vuttam "na ca tava kalam karoti, yava na tam papakammam byanti hoti"ti. 4- @Footnote: 1 an. dasaka. 24/61/120 (saya) 2 cha.Ma. etasminhi 3 cha.Ma. dhibbatetam @4 Ma. upari 14/268/236 devadutasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Kabalimkaram aharam arabbha cettha vivado na katabbo. Mukhe uppannakhelopi hi tesam aharakiccam sadheti. Khelopi hi niraye dukkhavedaniyo hutva paccayo hoti, sagge sukhavedaniyo. Iti kamabhave nippariyayena cattaro ahaRa. Ruparupabhavesu thapetva asannam sesanam tayo. Asannananceva avasesananca paccayaharoti. Imina aharena "sabbe satta aharatthitika"ti ekam panham kathetva "ayam kho avuso"ti evam niyyatanampi "atthi kho avuso"ti puna uddharanampi akatva "sabbe satta sankharatthitika"ti dutiyam panham visajjesi. Kasma pana na niyyatesi na uddharittha? tattha tattha niyyatiyamanepi Uddhariyamanepi pariyapunitum vacetum ca dukkham hoti, tasma dve ekabaddhe katva visajjesi. Imasmimpi visajjane hettha vuttapaccayova attano phalassa sankharanato sankharoti vutto. Iti hettha aharapaccayo kathito, idha sankharapaccayoti ayamettha hetthimato viseso. "hettha nippariyayaharo gahito, idha pariyayaharoti evam gahite viseso pakato bhaveyya, no ca ganhimsu"ti mahasivatthero aha. Indriyabaddhassapi hi anindriyabaddhassapi paccayo laddhum vattati. Vina paccayena dhammo nama natthi. Tattha anindriyabaddhassa tinarukkhalatadino pathaviraso aporaso ca paccayo hoti. Deve avassante hi tinadini milayanti, vassante ca pana haritani honti. Iti tesam pathaviraso aporaso ca paccayo hoti. Indriyabaddhassa avijja tanha kammam aharoti evamadayo paccaya, iti hettha paccayoyeva aharoti kathito, idha sankharoti ayamevettha viseso. Ayam kho avusoti avuso amhakam satthara mahabodhimande nisiditva sayam sabbannutananena sacchikatva ayam ekadhammo desito. Tattha ekadhamme tumhehi sabbeheva sangayitabbam na vivaditabbam. Yathayidam brahmacariyanti yatha sangayamananam tumhakam idam sasanabrahmacariyam addhaniyam assa ciratthitikam. Ekena hi bhikkhuna "atthi kho avuso eko dhammo sammadakkhato. Katamo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Eko dhammo? sabbe satta aharatthitika. Sabbe satta sankharatthitika"ti kathite tassa katham sutva anno kathessati. Tassapi annoti evam paramparakathaniyamena idam brahmacariyam ciram titthamanam sadevakassa lokassa atthaya hitaya bhavissatiti ekakavasena dhammasenapati sariputtatthero samaggirasam dassesiti. Ekakavannana nitthita. Dukavannana [304] Iti ekakavasena samaggirasam dassetva idani dukavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha namarupaduke namanti cattaro arupino khandha nibbananca. Tatatha cattaro khandha namanatthena namam. Namanatthenati namakaranatthena. Yatha hi mahajanasammatatta mahasammatassa "mahasammato"ti namam ahosi, yatha va 1- matapitaro "ayam tisso nama hotu, pusso 2- nama hotu"ti evam puttassa kittimanamam karonti, yatha va "dhammakathiko vinayadharo"ti gunato namam agacchati, na evam vedanadinam. Vedanadayo hi mahapathaviadayo viya attano namam karontava uppajjanti. Tesu uppannesu tesam namam uppannameva hoti. Na hi vedanam uppannam "tvam vedana nama hohi"ti, koci bhanati, na cassa yenakenaci karanena namaggahanakiccam atthi, yatha pathaviya uppannaya "tvam pathavi nama hohi"ti namaggahanakiccam natthi, cakkavalasinerumhi candimasuriyanakkhattesu uppannesu "tvam cakkavalam nama, tvam nakkhattam nama hohi"ti namaggahanakiccam natthi, namam uppannameva hoti, opapatika pannatti nipatati, evam vedanaya uppannaya "tvam vedana nama hohi"ti namaggahanakiccam natthi, taya uppannaya vedanati namam uppannameva hoti. Sannadisupi eseva nayo. Atitepi hi vedana vedanayeva. Sanna. SankhaRa. Vinnanam vinnanameva. Anagatepi. Paccuppannepi. Nibbanam pana @Footnote: 1 cha.Ma., i. va na dissati 2 cha.Ma. phusso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Sadapi nibbanamevati. Iti namakaranatthena namam. Namanatathenapi cettha cattaro khandha namam. Te hi arammanabhimukha 1- namanti. Namanatthena sabbampi namam. Cattaro hi khandha arammane annamannam namenti, nibbanam arammanadhipatipaccayataya attani anavajjadhamme nameti. Rupanti cattaro ca mahabhuta catunnanca mahabhutanam upadaya rupam, tam sabbampi ruppanatthena rupam. Tassa vittharakatha visuddhimagge vuttanayeneva veditabba. Avijjati dukkhadisu ananam. Ayampi vittharato visuddhimagge kathitayeva. Bhavatanhati bhavapatthana. Yathaha "tattha katama bhavatanha. Yo bhavesu bhavacchando"ti adi. Bhavaditathiti bhavo vuccati sassatam, sassatavasena uppajjanakaditthi. Sapi "tattha katama bhavaditthi. `bhavissati Atta ca loko ca'ti ya evarupa ditthi ditthigatan"ti 2- adina nayena abhidhamme vittharita. Vibhavaditthiti vibhavo vuccati ucchedam, ucchedavasena uppajjanakaditthi. Sapi "tattha katama vibhavaditthi. `na Bhavissati atta ca loko ca'ti ya evarupa ditthi ditthigatan"ti 3- adina nayena tattheva vittharita. Ahirikanti "yam na hiriyati hiriyitabbena"ti 4- evam vittharita nillajjata. Anottappanti yam "na ottappati ottappitabbena"ti 5- evam vittharito abhayanaakaro. Hiri ca ottappancati "yam hiriyati hiriyitabbena, ottappati ottappitabbena"ti 6- evam vittharitani hiriottappani. Apicettha ajjhattasamutthana hiri, bahiddhasamutthanam ottappam. Attadhipateyya hiri, lokadhipateyyam @Footnote: 1 cha.Ma. arammanabhimukham 2 abhi. san. 34/1320/298 3 abhi. san 34/1321/298 @4 abhi. san. 34/1330/299 5 abhi. san. 34/1331/299

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Ottappam. Lajjasabhavasanthita hiri, bhayasabhavasanthitam ottappam vittharakatha panettha sabbakarena visuddhimagge vutta. Dovacassatati dukkham vaco etasmim vippatikulagahimhi vipaccanikasate anadare puggaleti dubbaco, tassa kammam dovacassam, tassa bhavo dovacassata. Vittharato panesa "tattha katama dovacassata. Sahadhammike vuccamane dovacassayan"ti abhidhamme agata. Sa. Atthato sankharakkhandho hoti. Catunnanca khandhanam etenakarena pavattanam etam adhivacanan"ti vadanti. Papamittatati papa assaddhadayo puggala etassa mittati papamitto, tassa bhavo papamittata. Vittharato panesa "tattha katama papamittata, ye te puggala assaddha dussila appassuta maccharino 1- duppanna. Ya tesam sevana nisevana samsevana bhajana sambhajana bhatti sambhatti tamsampavankata"ti 2- evam agata. Sapi atthato dovacassata viya datthabba sovacassata ca kalyanamittata ca vuttapatipakkhanayena veditabba. Ubhopi paneta idha lokiyalokuttaramissaka kathita. Apattikusalatati "pancapi apattikkhandha apattiyo, sattapi apattikkhandha apattiyo. Ya tasam apattinam apattikusalata panna pajanana"ti 3- evam vutto apattikusalabhavo. Apattivutthanakusalatati "ya tahi apattihi vutthanakusalata panna pajanana"ti 4- evam vutta saha kammavacaya apattihi vutthanaparicchedajanana panna. Samapattikusalatati "atthi savitakkasavicara samapatti, atthi avitakkavicaramatta samapatti, atthi avitakkaavicara samapatti. Ya tasam samapattinam kusalata panna pajanana"ti 5- evam vutta saha parikammena appanaparicchedajanana panna. Samapattivutathanakusalatati "ya tahi samapattihi vutthanakusalata panna pajanana"ti 6- evam vutta yatha paricchinnasamayavaseneva samapattito @Footnote: 1 i. maccharino kadariya duppanna 2 abhi. san. 34/1333/2299 @3 abhi. san. 34/1336/300 4 abhi. san. 34/1337/300 @5 abhi. san. 34/1338/300 6 abhi. san. 34/1339/300

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Vutthanasamattha "ettakam gate suriye vutathahissami"ti vutthanakalaparicchedaka panna. Dhatukusalatati "attharasa dhatuyo cakkhudhatu .pe. Manovinnanadhatu. Ya tasam dhatunam dhatukusalata panna pajanana"ti 1- evam vutta attharasannam dhatunam sabhavaparicchedaka savanadharanasammasanapativedhapanna. Manasikarakusalatati "ya tasam dhatunam manasikarakusalata panna pajanana"ti 2- evam vutta tasamyeva dhatunam sammasanapativedhapaccavekkhanapanna. Ayatanakusalatati "dvadasayatanani cakkhvayatanam .pe. Dhammayatanam. Ya tesam ayatananam ayatanakusalata panna pajanana"ti 3- evam vutta dvadasannam ayatananam uggahamanasikarajananapanna. Apica dhatukusalatapi uggahamanasikarasavanasammasanapativedhapaccavekkhanesu vattati manasikarakusalatapi ayatanakusalatapi. Ayam panettha viseso, savanauggahanapaccavekkhana lokiya, pativedho lokuttaro, sammasanamanasikara lokiyalokuttaramissaka. Paticcasamuppadakusalatati "avijjapaccaya sankhara .pe. Samudayo hotiti ya tattha panna pajanana"ti 3- evam vutta dvadasannam paccayakaranam uggahadivasena pavatta panna. Thanakusalatati "ye ye dhamma yesam yesam dhammanam hetu paccaya upadaya tam tam thananti ya tattha panna pajanana"ti 5- evam vutta "cakkhunca vatthum katva rupam arammanam katva uppannassa cakkhuvinnanassa cakkhurupam thananceva karananca"ti evam thanaparicchindanasamattha panna. Atthanakusalatati "ye ye dhamma yesam yesam dhammanam na hetu na paccaya upadaya tam tam atthananti ya tattha panna pajanana"ti 6- evam vutta "cakkhunca vatthum katva rupam arammanam katva sotavinnanadini na uppajjanti, tasma tesam cakkhurupam na thanam na karanan"ti evam atthanaparicchindanasamattha panna. Apica etasmim duke "kittavata pana bhante thanathanakusalo bhikkhuti alam vacanayati. Idhananda bhikkhu atthanametam anavakaso, @Footnote: 1 abhi. san. 34/1340/300 2 abhi. san. 34/1341/301 @3 abhi. san. 34/1342/301 4 abhi. san. 34/1343/301 @5 abhi. san. 34/1344/301 6 abhi. san. 34/1345/301

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Yam ditthisampanno puggalo kinci sankharam niccato upagaccheyya, netam thanam vijjatiti pajanati. Thananca kho etam vijjati, yam puthujjano kinci sankharam niccato upagaccheyya"ti 1- iminapi suttena attho veditabbo. Ajjavanti gomuttavankata candavankata nangalakotivankatati tayo anajjava. Ekacco hi bhikkhu pathamavaye ekavisatiya anesanasu chasu ca agocaresu carati, majjhimapacchimavayesu lajji kukkuccako sikkhakamo hoti, ayam gomuttavankata nama. Eko pathamavayepi pacchimavayepi catuparisuddhisilam pureti, lajji kukkuccako sikkhakamo hoti, majjhimavaye purimasadiso, ayam candavankata nama. Eko pathamavayepi majjhimavayepi catuparisuddhisilam pureti, lajji kukkuccako sikkhakamo hoti, pacchimavaye purimasadiso, ayam nangalakotivankata nama. Eko sabbametam vankatam pahaya tisupi vayesu pesalo lajji kukkuccako sikkhakamo hoti, tassa yo so ujubhavo, idam ajjavam nama. Abhidhammepi vuttam "tattha katamo ajjavo. Ya ajjavata 2- ajimhata avankata akutilata, ayam vuccati ajjavo"ti. 3- Lajjavanti "tattha katamo lajjavo. Yo hiriyati hiriyitabbena hiriyati papakanam akusalanam dhammanam samapattiya. Ayam vuccati lajjavo"ti evam vutto lajjibhavo. Khantiti "tattha katama khanti. Ya khanti khamanata adhivasanata acandikkam anassuropo attamanata cittassa"ti 4- evam vutta adhivasanakhanti. Soraccanti "tattha katamam soraccam. Yo kayiko avitikkamo, vacasiko avitikkamo, kayikavacasiko avitikkamo. Idam vuccati soraccam. Sabbopi silasamvaro soraccan"ti 5- evam vutto soratabhavo. Sakhalyanti "tattha katamam sakhalyam. Ya sa vaca andaka kakkasa parakatuka parabhisajjani kodhasamanta asamadhisamvattanika, tatharupim vacam pahaya ya sa vaca nela kannasukha pemaniya hadayangama pori bahujanakanta @Footnote: 1 abhi. vi. 35/809/409 2 cha.Ma. ajjavata @3 abhi. san. 34/1346/302 4 abhi. san. 34/1348/302 @5 abhi. san. 34/1349/302

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

Bahujanamanapa, tatharupim vacam bhasita hoti. Ya tattha sanhavacata sakhilavacata apharusavacata. Idam vuccati sakhalyan"ti 1- evam vutto sammodakamudukabhavo. Patisantharoti ayam lokasannivaso amisena ca dhammena cati dvihi chiddo, tassa tam chiddam yatha na pannayati, evam pithassa viya paccattharanena amisena ca dhammena ca patisantharanam. 2- Abhidhammepi vuttam "tatatha katamo patisantharo. Dve patisanthara 3- amisapatisantharo ca dhammapatisantharo ca. Idhekacco patisantharako hoti amisapatisantharena va dhammapatisantharena va. Ayam vuccati patisantharo"ti. 4- Ettha ca amisena sangaho amisapatisantharo nama. Tam karontena matapitunam bhikkhugatikassa veyyavaccakarassa ranno corananca aggam aggahetvapi datum vattati. Amasitva dinne hi rajano ca cora ca anatthampi karonti jivitakkhayampi papenti, anamasitva dinne attamana honti. Coranagavatthuadini cettha vatthuni kathetabbani. Tani samantapasadikaya vinayatthakathaya vittharitani. Sakkaccam uddesadanam palivannana dhammakathakathananti evam dhammena sangaho dhammapatisantharo nama. Avihimsati karunapi karunapubbabhagopi. Vuttampi cetam "tattha katama avihimsa. Ya sattesu karuna karunayana karunayitattam karunacetovimutti, ayam vuccati avihimsati. 5- Soceyyanti mettaya ca mettapubbabhagassa ca vasena sucibhavo. Vuttampi cetam "tattha katamam soceyyam. Ya sattesu metti mettayana mettayitattam mettacetovimutti, idam vuccati soceyyanti. 6- Mutthasaccanti sativippavaso, yathaha "tattha katamam mutthasaccam. Ya asati ananussati appatissati, asati asaranata, 7- adharanata pilapanata sammussanata, idam vuccati mutthasaccan"ti. 8- Asampajannanti "tattha katamam asampajannam, yam annanam adassanam .pe. Avijjalangi moho akusalamulan"ti 9- evam vutta avijjayeva. Sati satiyeva. Sampajannam nanam. @Footnote: 1 abhi. san. 34/1350/302 2 i. patisantharam @3 cha.Ma. dve patisantharati patho na dissati 4 abhi. san. 34/1351/302 @5 abhi. vi. 35/653/333 6 abhi. vi. 35/643/332 @7 cha.Ma. assaranata 8 abhi. san. 34/1357/304 @9 abhi. san. 34/1357/340

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Indriyesu aguttadvaratati "tattha katama indriyesu aguttadvarata. Idhekacco cakkhuna rupam disva nimittaggahi hoti"ti 1- adina nayena vittharito indriyasamvarabhedo. Bhojane amattannutati "tattha katama bhojane amattannuta. Idhekacco appatisankha ayoniso aharam ahareti davaya madaya mandanaya vibhusanaya. Ya tattha asantutthita amattannuta appatisankha bhojane"ti 2- evam agato bhojane amattannubhavo. Anantaraduko vuttapatipakkhanayeneva veditabbo. Patisankhanabalanti "tattha katamam patisankhanabalam. Ya panna pajanana"ti 3- evam vittharitam appatisankhaya akampanananam. Bhavanabalanti bhaventassa uppannabalam. Atthato viriyasambojjhangasisena satta bojjhanga honti. Vuttampi cetam "tattha katamam bhavanabalam. Ya kusalanam dhammanam asevana bhavana bahulikammam, idam vuccati bhavanabalam. Sattapi bojjhanga bhavanabalan"ti. 4- Satibalanti asatiya akampanavasena satiyeva. Samadhibalanti uddhacce akampanavasena samadhiyeva. Samatho samadhi. Vipassana panna. Samathova tam akaram gahetva puna 5- pavattetabbassa samathassa nimittavasena samathanimittam. Paggahanimittepi eseva nayo. Paggaho viriyam. Avikkhepo ekaggata. Imehi pana sati ca sampajannanca patisankhanabalanca bhavanabalanca satibalanca samadhibalanca samatho ca vipassana ca samathanimittanca paggahanimittanca paggaho ca avikkhepo cati chahi dukehi parato siladitthisampadadukena ca lokiyalokuttaramissaka dhamma kathita. Silavipattiti "tattha katama silavipatti. Kayiko vitikkamo .pe. Sabbampi dussilyam silavipatti"ti 6- evam vutto silavinasako asamvaro. Ditthivipattiti "tattha katama ditthivipatti. Natthi dinnam natthi yitthan"ti 7- evam agata sammaditthivinasika micchaditthi. @Footnote: 1 abhi. san. 34/1352/302 2 abhi. san. 34/1353/303 @3 abhi. san. 34/1360/304 4 abhi. san. 34/1361/304 5 i. punappunam @6 abhi. san. 34/6368/305 7 abhi. san. 34/1369/305

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Silasampadati "tattha katama silasampada. Kayiko avitikkamo"ti 1- evam pubbe vuttam soraccameva silassa sampadanato paripuranato "silasampada"ti vuttam. Ettha ca "sabbopi silasamvaro silasampada"ti idam manasikassa pariyadanattham vuttam. Ditthisampadati "tattha katama ditthisampada. Atthi dinnam atthi yittham .pe. Sacchikatva pavedentiti ya evarupa panna pajanana"ti 2- evam agatam ditthiparipuribhutam nanam. Silavisuddhiti visuddhim papetum samattham silam. Abhidhamme panayam "tattha katama silavisuddhi. Kayiko avitikkamo vacasiko avitikkamo kayikavacasiko avitikkamo, ayam vuccati silavisuddhi"ti 3- evam vibhatta. Ditathivisuddhiti visuddhim papetum samattham dassanam. Abhidhamme panayam "tattha katama ditthivisuddhi. Kammassakatananam saccanulomikananam 4- maggasamangissa nanam phalasamangissa nanan"ti 5- evam vutta. Ettha ca tividham duccaritam attana katampi parena katampi sakakammam nama na hoti atthasambhanjanato. 6- Sucaritam sakakammam nama atthajananatoti evam jananam kammassakatananam nama. Tasmim thatva bahum vattagamikammam ayuhitva sukhato sukheneva arahattappattanam ganana vitivatta. Vipassanananam pana vacisaccanca anulometi, paramatthasaccanca na vilometiti saccanulomikam nananti vuttam. "ditthivisuddhi kho pana yatha ditthissa ca padhanan"ti ettha ditthivisuddhiti nanadassanam kathitam. Yatha ditthissa ca padhananti tamsampayuttameva viriyam. Apica purimapadena catumaggananam. Pacchimapadena tamsampayuttam viriyam. Abhidhamme pana "ditthivisuddhi kho panati ya panna pajanana amoho dhammavicayo sammaditthi. Yatha ditthissa ca padhananti yo cetasiko viriyarambho sammavayamo"ti 7- evam ayam duko vibhatto. @Footnote: 1 abhi. san. 34/1370/305 2 abhi. san. 34/1371/305 @3 abhi. san. 34/1372/306 4 i. sammanulomikam nanam @5 abhi. san. 34/1373/306 6 cha.Ma., i. atthabhanjanato @7 abhi. san. 34/1375/306

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

"samvego ca samvejaniyesu thanesu"ti ettha "samvegoti jatibhayam jarabhayam bayadhibhayam maranabhayan"ti 1- evam jatiadini bhayato dassanananam. Samvejaniyam thananti jatijarabyadhimaranam. Etani hi cattari jatidukkham jaradukkham byadhidukkham 2- maranadukkhanti evam samvegupapattiya karanatta samvejaniyam thananti vuttani. Samviggassa ca yoniso padhananti evam samvegajatassa upayapadhanam. "idha bhikkhu anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam anuppadaya chandam janeti"ti 3- evam agataviriyassetam adhivacanam. Asantutthita ca kusalesu dhammesuti ya kusalanam dhammanam bhavanaya asantutthassa bhiyyokamyata, taya hi samangibhuto puggalo silam puretva jhanam uppadeti. Jhanam labhitva vipassanam arabhati. Araddhavipassako arahattam aggahetva antara vosanam napajjati. Appativanita ca padhanasminti "ya 4- kusalanam dhammanam bhavanaya sakkaccakiriyata sataccakiriyata atthitakiriyata anolinavuttita anikkhittachandata anikkhittadhurata asevana bhavana bahulikamman"ti evam vutta rattindivam cha kotthase katva jagariyanuyogavasena araddhe padhanasmim arahattam appatva anivattanata. Vijjati tisso vijja. Vimuttiti dve vimuttiyo, cittassa ca adhimutti, nibbananca. Ettha ca attha samapattiyo nivaranadihi sutthu muttatta adhimutti nama. Nibbanam sabbasankhatato vimuttatta 5- vimuttiti veditabbam. Khaye nananti kilesakkhayakare ariyamagge nanam. Anuppade nananti patisandhivasena anuppadabhute tamtammaggavajjhakilesanam va anuppadapariyosane uppanne ariyaphale nanam. Tenevaha "khaye nananti maggasamangissa nanam. 6- Anuppade nananti phalasamangissa nanan"ti. 7- @Footnote: 1 abhi. san. 34/1376/306 2 cha.Ma. jatidukkha jaradukkha byadhidukkha @3 abhi. san. 34/1377/306 4 cha.Ma. yati padam na dissati @5 cha.Ma., i muttatta 6 abhi. san 34/1382/307 @7 abhi. san. 34/1383/307

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Ime kho avusoti adi ekake vuttanayeneva yojetabbam. Iti 1- pancatimsaya dukanam vasena thero samaggirasam dassesiti. Dukavannana nitthita. ------------ Tikavannana [305] Iti dukavasena samaggirasam dassetva idani tikavasena dassetum puna desanam 2- arabhi. Tattha lubbhatiti lobho. Akusalanca tam mulanca, akusalanam va mulanti akusalamulam. Dussatiti doso. Muyhatiti moho. Tesam patipakkhanayena alobhadayo veditabba. (1-2) Dutthu caritani, virupani va caritaniti duccaritani. Kayena duccaritam, kayato va pavattam duccaritanti kayaduccaritam. Sesesupi eseva nayo. Sutthu caritani, sundarani va caritaniti sucaritani. Dvepi cete tika pannattiya va kammapathehi va kathetabba. Pannattiya tava kayadvare pannattasikkhapadassa vitikkamo kayaduccaritam, avitikkamo kayasuccaritam. Vacidvare pannattasikkhapadassa vitikkamo vaciducaritam, avitikkamo vacisucaritam. Ubhayattha pannattassa sikkhapadassa vitikkamova manoduccaritam, avitikkamo manosucaritam. Ayam pannattikatha. Panatipatadayo pana tisso cetana kayadvarepi vacidvarepi uppanna kayaduccaritam. Catasso musavadadicetana vaciduccaritam. Abhijjha byapado micchaditthiti tayo cetanasampayutta dhamma manoduccaritam. Panatipatadihi viramantassa uppanna tisso cetanapi viratiyopi kayasucaritam. Musavadadihi viramantassa catasso cetanapi viratiyopi vacisucaritam. Anabhijjha abyapado sammaditthiti tayo cetanasampayutta dhamma manosucaritanti ayam kammapathakatha. (3-4) @Footnote: 1 paliyamapi idhatthakathayampi tettimseva. sanganiyam pana sassatucchedaditthi @antavanantavaditthi pubbantaparantanuditthi cati dukattayam dissati @avihimsasoceyyadukam ca satisamadhibaladukam ca na dissati. tam ce dukattayam @pakkhipati ditthivisuddhi kho pana yathaditthissa ca padhananti idanca visumdukam @na ganeti pancatimsa paripunnani . 2 cha.Ma. desananti padam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

Kamapatisamyutto vitakko kamavitakko. Byapadapatisamyutto vitakko byapadavitakko. Vihimsapatisamyutto vitakko vihimsavitakko. Tesu dve sattesupi sankharesupi uppajjanti. Kamavitakko hi piye manape satte va sankhare va vitakkentassa uppajjati. Byapadavitakko appiye amanape satte va sankhare va kujjhitva olokanakalato patthaya yava vinasana uppajjati. Vihimsavitakko sankharesu na uppajjati. Sankharo hi dukkhapetabbo nama natthi. Ime satta hannantu va ucchijjantu va vinassantu va ma va ahesunti cintanakale pana sattesu uppajjati. (5) Nekkhammapatisamyutto vitakko nekkhammavitakko. So asubhapubbabhage kamavacaro hoti. Asubhajjhane rupavacaro. Tam jhanam padakam katva uppannamaggaphalakale lokuttaro. Abyapadapatisamyutto vitakko abyapadavitaktho. So mettapubbabhage kamavacaro hoti. Mettajhane rupavacaro. Tam jhanam padakam katva upapannamaggaphalakale lokuttaro. Avihimsapatisamyutto vitakko avihimsavitakko. So karunapubbabhage kamavacaro hoti. 1- Karunajhane rupavacaro. Tam jhanam padakam katva uppannamaggaphalakale lokuttaro. Yada alobho sisam hoti, tada itare dve tadanvayika bhavanti. Yada metta sisam hoti, tada itare dve tadanvayika bhavanti. Yada karuna sisam hoti, tada itare dve tadanvayika bhavantiti. Kamasankappadayo vuttanayeneva veditabba. Desanamattameva hetam. 2- Atthato pana kamavitakkadinanca kamasankappadinanca nanakaranam natthi. (6-8) Kamapatisamyutta sanna kamasanna. Byapadapatisamyutta sanna byapadasanna. Vihimsapatisamyutta sanna vihimsasanna. Tasampi kamavitakkadinam viya uppajjanakaro veditabbo. Tamsampayuttayeva hi eta. Nekkhammasannadayopi nekkhammavitakkadisampayuttayeva. Tasma tasampi tatheva kamavacaradibhavo veditabbo. (9-10) @Footnote: 1 cha.Ma., i. hotitipadam na dissati 2 i. hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

Kamadhatuadisu "kamapatisamyutto takko vitakko micchasankapPo. Ayam vuccati kamadhatu. Sabbepi akusala dhamma kamadhatu"ti ayam kamadhatu. "byapadapatisamyutto takko vitakko micchasankapPo. Ayam vuccati byapadadhatu. Dasasu aghatavatthusu cittassa aghato patighato anattamanata cittassa"ti ayam byapadadhatu. "vihimsapatisamyutto takko vitakako micchasankapPo. Ayam vuccati vihimsadhatu. Idhekacco panina va ledduna va dandena va satthena va rajjuya va annatarannatarena va satte vihetheti"ti ayam vihimsadhatu. Tattha dve katha sabbasangahika ca asambhinna ca. Tattha kamadhatuya gahitaya itara dve gahitava honti, tato pana niharitva ayam byapadadhatu ayam vihimsadhatuti dassesiti 1- ayam sabbasangahikatha nama. Kamadhatum kathento pana bhagava byapadadhatum bayapadadhatutthane, vihimsadhatum vihimsadhatutthane thapetva avasesam kamadhatu namati kathesiti ayam asambhinnakatha nama. (11) Nekkhammadhatuadisu. "nekkhammapatisamyutto takko vitakko sammasankapPo. Ayam vuccati nekkhammadhatu. Sabbepi kusala dhamma nekkhammadhatu"ti ayam nekkhammadhatu. "abyapadapatisamyutto takko .pe. Ayam vuccati abyapadadhatu. Ya sattesu metti .pe. Mettacetovimutti"ti ayam abyapadadhatu. "avihimsapatisamyutto takko .pe. Ayam vuccati avihimsadhatu. Ya sattesu karuna .pe. Karunacetovimutti"ti ayam avihimsadhatu. Idhapi hetthato 2- vuttanayeneva dve katha veditabba. (12) Aparapi tisso dhatuyoti annapi sunnatatthena tisso dhatuyo. Tasu "tattha katama kamadhatu. Hetthato avicinirayam pariyantam karitva"ti 3- evam vittharito kamabhavo kamadhatu nama. "hetthato brahmalokam pariyantam karitva akasanancayatanupage deve pariyantam karitva"ti 4- evam vittharita pana @Footnote: 1 cha.Ma., i. dassetiti 2 cha.Ma., i. hetthatoti padam na dissati @3 abhi. vi. 35/182/100, 1020/512 4 abhi. vi. 35/1020/513

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Ruparupabhava itara dve dhatuyo. Dhatuya agatatthanasmim hi bhavena paricchinditabbam 1- bhavassa agatatthane dhatuya paricchinditabbam. 1- Idha bhavena paricchedo kathito. Rupadhatuadisu ruparupadhatuyo ruparupabhavayeva. Nirodhadhatuya nibbanam kathitam. (13-14) Hinadisu hinadhatuti dvadasa akusalacittuppada. Avasesa tebhumikadhamma majjhimadhatu. Nava lokuttaradhamma panitadhatu. (15) Kamatanhati pancakamaguniko rago. Ruparupabhavesu pana rago jhananikkanti sassataditthisahagato rago bhavavasena patthana bhavatanha. Ucchedaditthisahagato rago vibhavatanha. Apica thapetva pacchimam tanhadvayam sesatanha kamatanha nama. Yathaha "tattha katama bhavatanha. Sassataditthisahagato 2- rago sarago cittassa sarago, ayam vuccati bhavatanha. Tattha katama vibhavatanha. Ucchedaditthisahagato rago sarago cittassa sarago, ayam vuccati vibhavatanha. Avasesa tanha kamatanha"ti. 3- Puna kamatanhadisu pancakamaguniko rago kamatanha. Ruparupabhavesu chandarago itara dve tanha. Abhidhamme panesa 4- "kamadhatupatisamyutto .pe. Arupadhatupatisamyutto"ti 5- evam vittharita. Imina varena kim dasseti, sabbepi tebhumika dhamma rajaniyatthena tanhavatthukati sabbatanha kamatanhaya pariyadiyitva tato niharitva itara dve tanha dasseti. 6- Rupatanhadisu rupabhave chandarago rupatanha. Arupabhave chandarago arupatanha. Ucchedaditthisahagato rago nirodhatanha. 7- (16-17-18) Sannojanattike 8- vattasmim samyojayanti 9- bandhantiti sannojanani. 8- Sati rupadibhede kaye ditthi, vijjamana va kaye ditthiti sakkayaditthi. Vicinanto etaya kicchati, na sakkoti sannitthanam katunti vicikiccha. Silanca vattanca @Footnote: 1-1 cha.Ma. paricchinditabba 2 cha.Ma. bhavaditthisahagato @3 abhi. vi. 35/916/446 4 cha.Ma. i. paneta @5 abhi. vi. 35/916/446 6 i. dassesi @7 abhi. vi. 35/918/447 8 cha.Ma. samyojanattike, samyojanakani 9 i. yojayanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Paramasatiti silabbattaparamaso. Atthato pana "rupam attato samanupassati"ti 1- adina nayena agata visativatthuka ditthi sakkayaditthi nama. "satthari kankhati"ti 2- adina nayena agata atthavatthuka vimati vicikiccha nama. "idhekacco silena suddhi vattena suddhi silabbattena suddhiti silam paramasati, vattam paramasati, silabbattam paramasati. Ya evarupa ditthi ditthigatan"ti 3- adina nayena agato vipariyesaggaho silabbattaparamaso nama. (19) Tayo asavati ettha ciraparivasiyatthena va asavanathatne va asava. Tattha "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya, ito pubbe avijja nahosi, atha paccha samabhavi"ti, 4- "purima bhikkhave koti na pannayati bhavatanhaya bhavaditthiya, ito pubbe bhavaditthi nahosi, atha paccha samabhavi"ti 5- evam tava ciraparivasiyatthena asava veditabba. Cakkhuto rupe savati asavati sandati pavattati. Sotato sadde. Ghanato gandhe. Jivhato rase. Kayato photthabbe. Manato dhamme savati asavati sandati pavattatiti evam asavanatthena asava veditabba. Paliyam pana katthaci dve asava agata "ditthadhammika ca asava samparayika ca asava"ti, katthaci "tayome bhikkhave asava. Kamasavo bhavasavo avijjasavo"ti tayo agata. Abhidhamme teyeva ditthasavena saddhim cattaro. Nibbedhikapariyaye "atthi bhikakhave asava nirayagaminiya, atthi asava tiracchanayonigaminiya, atthi asava pittivisayagaminiya, atthi asava manussalokagaminiya, atthi asava devalokagaminiya"ti 6- evam panca. Chakkanipate ahuneyyasutte "atthi bhikkhave asava samvara pahatabba, atthi asava patisevana pahatabba, atthi asava parivajjana pahatabba, atthi asava adhivasana pahatabba, atthi asava vinodana pahatabba, atthi asava bhavana @Footnote: 1 abhi. vi. 35/915/445 2 abhi. vi. 35/915/446 @3 abhi. vi. 35/938/457 4 an. dasaka. 24/61/120 (saya) @5 an. dasaka. 24/62/124 (saya) 6 an. chakka. 22/334/462 (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

Pahatabba"ti 1- evam cha. Sabbasavapariyaye teyeva dassanapahatabbehi saddhim satta. Imasmim pana sangitisutte tayo agata. Tattha "yo kamesu kamacchando"ti 2- evam vutto pancakamaguniko rago kamasavo nama. "yo bhavesu bhavacchando"ti 3- evam vutto sassataditthisahagato rago, bhavavasena va patthana bhavasavo nama. "dukkhe annanan"ti 4- adina nayena agata avijja avijjasavo namati. Kamabhavadayo kamadhatuadivasena vuttayeva. (20-21) Kamesanadisu "tattha katama kamesana, yo kamesu kamacchando kamajjhosanam, ayam vuccati kamesana"ti 5- evam vutto kamagavesanarago kamesana nama. "tattha katama bhavesana, yo bhavesu bhavacchando bhavajjhosanam, ayam vuccati bhavesana"ti 6- evam vutto bhavagavesanarago bhavesana nama. "tattha katama brahmacariyesana, sassato lokoti va .pe. Neva hoti na hoti tathagato parammaranati va, ya evarupa ditthi ditthigatam vipariyesaggaho, ayam vuccati brahmacariyesana"ti 7- evam vutta ditthigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanaditthi brahmacariyesana nama. Na kevalanca bhavaragaditthiyova, tadekattham kammampi esanayeva. Vuttanhetam "tattha katama kamesana. Kamarago tadekattham akusalam kayakammam vacikammam manokammam, ayam vuccati kamesana. Tattha katama bhavesana. Bhavarago tadekattham akusalam kayakammam vacikammam manokammam, ayam vuccati bhavesana. Tattha katama brahmacariyesana. Antaggahika ditthi tadekattham akusalam kayakammam vacikammam manokammam, ayam vuccati brahmacariyesana"ti 8- (22) vidhasu "kathamvidham silavantam vadanti, kathamvidham pannavantam vadanti"ti adisu akarasanthanam vidha nama. "ekavidhena nanavatthu duvidhena nanavatthu"ti adisu kotthaso. "seyyohamasmiti vidha"ti adisu mano vidha nama. Idha so adhippeto. Mano hi seyyadivasena vidahanato vidhati vuccati. Seyyohamasmiti imina seyyasadisahinanam vasena tayo mana vutta. Sadisahinesupi eseva nayo. @Footnote: 1 an. chakka. 22/329/434 2,3,4, abhi. vi. 35/914/445 5,6,7,8, @abhi. vi. 35/919/447

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

Ayanhi mano nama seyyassa tividho, sadisassa tividho, hinassa tividhoti navavidho hoti. Tattha "seyyassa seyyohamasmi"ti mano rajunanceva pabbajitananca uppajjati. Raja hi ratthena va dhanena va bahanena 1- va "ko maya sadiso atthi"ti etam manam karoti. Pabbajitopi siladhutangadihi "ko maya sadiso atthi"ti etam manam karoti. "seyyassa sadisohamasmi"ti manopi etesamyeva uppajjati. Raja hi ratthena va dhanabahanehi va annehi rajuhi saddhim mayham kimnanakarananti etam manam karoti. Pabbajitopi siladhutangadihi annena bhikkhuna mayham kimnanakarananti etam manam karoti. "seyyassa hinohamasmi"ti manopi etesamyeva uppajjati. Yassa hi ranno rattham va dhanabahanadini va natisampannani honti. So mayham rajati voharasankhamattameva, 2- kim raja nama ahanti etam manam karoti. Pabbajitopi appalabhasakkaro aham dhammakathiko bahussuto mahatheroti kathamattameva, kim dhammakathiko namaham kim bahussuto kim mahathero yassa me labhasakkaro natthiti etam manam karoti. "sadisassa seyyohamasmi"ti manadayo amaccadinam uppajjanti. Amacco hi ratthiyo va bhogayanavahanadihi ko maya sadiso anno rajapuriso atthiti va mayham annehi saddhi kimnanakarananti va amaccoti namamattameva 3- mayham, ghasacchadanamattampi me natthi, kim amacco namahanti va etam manam 4- karoti. "hinassa seyyohamasmi"ti manadayo dasadinam uppajjanti. Daso hi matito va pitito va ko maya sadiso anno daso nama atthi, anne jivitum asakkonta kucchihetu dasa jata, aham pana paveniagatatta seyyoti va paveniagatabhavena ubhato suddhikadasattena asukadasena nama saddhim kim mayham nanakarananti va kucchivasenaham dasabyam upagato, @Footnote: 1 cha.Ma. dhanavahanehi 2 cha.Ma. voharamukhamattameva, i. voharasukhamattakameva @3 cha.Ma., i. namameva 4 cha.Ma., i. ete mane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Matapitukotiya pana me dasatthanam natthi, kim daso nama ahanti va ete mane karoti. Yatha ca daso, evam pukkusacandaladayopi ete mane karontiyeva. Ettha ca seyyassa seyyohamasmiti ca, sadisassa sadisohamasmiti ca, hinassa hinohamasmiti ca ime tayo mana yathava mana nama arahattamaggavajjha. Sesa dhamma 1- ayathava mana nama pathamamaggavajjha. (23) Tayo addhati tayo kala. Atito addhati adisu dve pariyaya suttantapariyayo ca abhidhammapariyayo ca. Suttantapariyayena patisandhito pubbe atito addha nama. Cutito paccha anagato addha nama. Saha cutipatisandhihi tadantaram paccuppanno addha nama. Abhidhammapariyayena tisu khanesu bhangato uddham atito addha nama. Uppadato pubbe anagato addha nama. Khanattaye paccuppanno addha nama. Atitadibhedo ca nama ayam dhammanam hoti, na kalassa. Atitadibhede pana dhamme upadaya idha paramatthato avijjamanopi kalo teneva voharena vuttoti veditabbo. (24) Tayo antati tayo kotthasa. "kayabandhanassa anto jirati"ti 2- adisu hi antoyeva anto. "esevanto dukkhassa"ti adisu parabhago anto. "antamidam bhikkhave jivikakanan"ti 3- ettha lamakabhavo anto. "sakakayo kho avuso pathamo antoti 4- adisu kotthaso anto. Idha kotthaso adhippeto. Sakkayoti pancupadanakkhandha. Sakkayasamudayoti tesam nibbattaka purimatanha. Sakkayanirodhoti ubhinnam appavattibhutam nibbanam. Maggo pana nirodhadhigamassa upayatta nirodhe gahite gahito vati veditabbo. (25) Dukkhadukkhatati dukkhabhuta dukkhata. Dukkhavedanayetam namam. Sankharadukkhatati sankharabhavena dukkhata. Adukkhamasukhayetam 5- namam. Sa hi @Footnote: 1 cha.Ma., i. cha mana 2 vinaYu. cula. 7/278/43 khudadakavatthu @3. sam. khandha. 17/80/75 pindolyasutta 4 an chakka. 22/332/447 (saya) @5 cha.Ma., i. adukkhamasukhavedanayetam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Sankhatatta uppadajara bhangapilita, tasma annadukkhasabhavavirahato sankharadukkhatati vutta. Viparinamadukkhatati vipariname dukkhata. Sukhavedanayetam namam, sukhassa hi vipariname dukkham uppajjati, tasma sukham viparinamadukkhatati vuttam. Apica thapetva dukkhavedanam sukhavedananca sabbepi tebhumika dhamma "sabbe sankhara dukkha"ti 1- vacanato sankharadukkhatati veditabba. (27) Micchattaniyatoti micchasabhavo hutva niyato. Niyatamicchaditthiya saddhim anantariyakammassetam 2- namam. Sammasabhave niyato sammattaniyato. Catunnam ariyamagganam etam namam. Na niyatoti aniyato. Avasesanam dhammanam etam namam. (28) Tayo tamati "tamandhakaro sammoho avijjogho mahabhayo"ti vacanato avijja tamo nama. Idha pana avijjasisena vicikiccha vutta. Arabbhati agamma. Kankhatiti kankham uppadeti. Vicikicchatiti vicinanto kiccham apajjati, sannitthatum na sakkoti. Nadhimuccatiti tattha adhimuccitum na sakkoti. Na sampasidatiti tam arabbha pasadam aropetum na sakkoti. (29) Arakkheyyaniti na rakkhitabbani. Tisu dvaresu paccekam rakkhanakiccam natthi, sabbani satiyaeva rakkhitaniti dipeti. Natthi tathagatassati "idam nama me sahasa uppannam kayaduccaritam, imaham yatha me paro na janati, tatha rakkhami, paticchademi"ti evam rakkhitabbam natthi tathagatassa kayaduccaritam. Sesesupi eseva nayo. Kim pana sesakhinasavanam kayasamacaradayo aparisuddhati. No aparisuddha. Na pana tathagatassa viya parisuddha. Appassutakhinasavo hi kincapi lokavajjam napajjati, pannattiyam pana akovidatta viharakaram kutikaram sahagaram sahaseyyanti evarupa kayadvare apattiyo apajjati. Sancarittam padasodhammam uttarimchappancavacam bhutarocananti evarupa vacidvare apattiyo apajjati. Upanikkhittasadiyanavasena manodvare rupiyapatiggahanapattim apajjati, @Footnote: 1 khu.dha. 25/274/64 magagavagga 2 cha.Ma., i. anantariYu....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

Dhammasenapatisadisassapi hi khinasavassa manodvare sauparambhavasena manoduccaritam uppajjatieva. Patumavatthusmim 1- hi pancahi bhikkhusatehi saddhim sariputtamoggallananam panamitakale tesam atthaya patumeyyakehi 2- sakyehi bhagavati khamapite thero bhagavata "kinti te sariputta ahosi maya bhikkhusamghe panamite"ti puttho aham parisaya abyattabhavena satthara panamito. Itodani patthaya param na ovadissamiti cittam uppadetva aha "evam kho me bhante ahosi bhagavata bhikkhusamgho panamito, appossukkodani bhagava ditthadhammasukhaviharam anuyutto viharissati, mayampidani appossukka ditthadhammasukhaviharam anuyutta viharissama"ti. Athassa tasmim manoduccarite uparambham aropento sattha aha "agamehi tvam sariputta, na kho te sariputta punapi evarupam cittam uppadetabban"ti. Evam param na ovadissami nanusasissamiti vitakkitamattampi therassa manoduccaritam nama jatam. Bhagavato pana ettakam nama natthi, anacchariyancetam. Sabbannutam pattassa duccaritam na bhaveyya. Bodhisattabhumiyam thitassa chabbassani padhanam anuyunjantassapi panassa nahosi. Udaracchaviya pitthikantakam allinaya "kalakato samano gotamo"ti evam 3- devatanam vimatiya uppajjamanayapi "siddhattha kasma kilamasi? sakka bhoge ca bhunjitum punnani ca katun"ti marenapi papimata vuccamanassa "bhoge bhunjissami"ti vitakkamattampi na uppajjati. Atha nam maro bodhisattakale chabbassani buddhakale ekam vassam anubandhitva kinci vajjam apassitva idam vatva pakkami:- satta vassani bhagavam 4- anubandhim padapadam otaram nadhigamissam 5- sambuddhassa satimatoti. Apica attharasannam buddhadhammanam vasenapi bhagavato duccaritabhavo veditabbo. Attharasa buddhadhamma nama natthi tathagatassa kayaduccaritam, natthi @Footnote: 1 cha.Ma., i. catumavatthusminhi 2 cha.Ma. catumeyyakehi 3 cha.Ma., i. @evam saddo na dissati 4 cha.Ma. i. bhagavantam 5 cha.Ma., i. nadhigacchissam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

Vaciduccaritam, natthi manoduccaritam, atite buddhassa appatihatam nanam, anagate, paccuppanne buddhassa appatihatam nanam, sabbam kayakammam buddhassa bhagavato nananuparivatti, sabbam vacikammam, sabbam manokammam buddhassa bhagavato nananuparivatti, natthi chandassa hani, natthi viriyassa hani, natthi satiya hani, natthi dava, natthi rava, natthi khalitam, 1- natthi sahasa, natthi abyavato mano, natthi akusalam cittanti. (30) Kincanati palibodha. Rago kincananti rago uppajjamano satte bandhati palibandhati, 2- tasma kincananti vuccati. Itaresupi dvisu nayo. (31) Aggiti anudahanatthena aggi. Ragaggiti rago uppajjamano satte anudahati jhapeti, tasma aggiti vuccati. Itaresupi dvisu 3- eseva nayo. Tattha vatthuni:- eka daharabhikkhuni cittalapabbatavihare uposathagaram gantva dvarapalarupakam olokayamana thita. Athassa anto rago uppanno, sa teneva jhayitva kalamakasi. Bhikkhuniyo ca 4- gacchamana "ayam dahara thita, pakkosatha nan"ti ahamsu. Eka gantva kasma thitasiti hatthe ganhi. Gahitamatta parivattetva 5- papata. Idam tava ragassa anudahanataya vatthum. 6- Dosassa pana anudahanataya manopadosika deva. Mohassa anudahanataya khiddapadosika deva datthabba. Mohavasena hi tesam 7- satisammoso hoti. Tasma khiddavasena aharakalam ativattitva kalam karonti. (32) Ahuneyyaggitiadisu ahunam vuccati sakkaro, ahunam arahantiti ahuneyya. Matapitaro hi puttanam bahupakarataya ahunam arahanti. Tesu vippatipajjamana putta nirayadisu nibbattanti. Tasma kincapi matapitaro na anudahanti, anudahanassa pana paccaya honti. Iti anudahanatthena ahuneyyaggiti vuccanti. Svayamattho mittavindukavatthuna 8- veditabbo:- @Footnote: 1 cha.Ma. calitam, i. phalitam 2 cha.Ma. palibundhati 3 cha.Ma. dvisuti na dissati @4 cha.Ma. ca saddo na dissati 5 cha.Ma., i. parivattitva 6 cha.Ma. i. vatthu @7 cha.Ma. tasam 8 cha.Ma., i. mittavindakavatthuna. khu.ja. 27/793/180 (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Mittavinduko hi matara "tata ajja uposathiko hutva vihare sabbarattim dhammassavanam suna, sahassante dassami"ti vutto dhanalobhena uposatham samadaya viharam gantva idam thanam akutobhayanti sallakkhetva dhammasanassa hettha nipanno sabbarattim niddayitva gharam agamasi. Mata patova yagum pacitva upanamesi. So sahassam gahetvava pivi. Athassa etadahosi "dhanam samharissami"ti. So navaya samuddam pakkhanditukamo ahosi. Atha nam mata "tata imasmim kule cattalisakotidhanam atthi, alam gamanena"ti nivaresi. So tassa vacanam anadiyitva gacchatieva, mata purato atthasi. Atha. Nam kujjhitva "ayam mayham purato titthati"ti padena paharitva patitam 1- mataram 2- antaram katva agamasi. Mata utthahitva "madisaya matari evarupam kammam katva gatassa me 3- gatatthane sukham bhavissatiti evam sanni nama tvam putta"ti aha. Tassa navam aruyha gacchato sattame divase nava atthasi. Atha te manussa "addha ettha papapuriso atthi, salakam detha"ti ahamsu. Salaka diyamana tasseva tikkhattum papuni. 4- Te tassa ulumpam datva tam samudde pakkhipimsu. So ekam dipam gantva vemanapetihi 5- saddhim sampattim anubhavanto tahi "purato purato ma agamasi"ti vuccamano, taddigunam taddigunam sampattim passanto anupubbena khuracakkadharam ekam addasa. Tassa tam cakkam padumapuppham viya upatthasi. So tam aha "ambho idam taya pilandhitapadumam mayham dehi"ti. "na idam sami padumam, khuracakkam etan"ti. So "vancesi 6- tvam kim maya padumam na 7- ditthapubban"ti vatva tvam lohitacandanam vilimpitva pilandhanam padumapuppham mayham na datukamoti aha. So cintesi "ayampi maya katasadisam kammam katva tassa phalam anubhavitukamo"ti. Atha nam "handa demi"ti vatva tassa matthake cakkam pakkhipi. Tena vuttam:- @Footnote: 1 cha.Ma. i. patitam 2 cha.Ma., i. mataranti na dissati @3 cha.Ma. te 4 cha.Ma. papunati @5 cha.Ma. vimanapetihi 6 cha.Ma., i. vancesi mam, 7 cha.Ma. aditthapubbam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

Catubbhi atthajjhagama atthabhipi 1- ca solasa solasahi ca battimsa atriccham cakkamasado icchahatassa posassa cakkam bhamati matthaketi. Gahapatiti pana gehasamiko vuccati. So matugamassa sayanavatthalankaradianuppadanena bahupakaro. Tam aticaranto matugamo nirayadisu nibbattati, tasma so 2- purimanayeneva anudahanatthena gahapataggiti vutto. Tattha vatthum:- kassapabuddhakale sotapannassa upasakassa bhariya aticaram 3- carati. 4- So tam paccakkhato disva "kasma evam karosi"ti aha. Sa "sacaham evarupam karomi, ayam me sunakho vilumpamano 5- khadatu"ti vatva kalam katva kannamundakadahe vemanikapeti hutva nibbatta. Diva sampattim anubhavati, rattim dukkham. Tada baranasiraja migavam caranto arannam pavisitva anupubbena kannamundakadaham sampatto taya saddhim sampattim anubhavi. 6- Sa tam vancitva 7- rattim dukkham anubhavati. So natva "kattha nukho gacchati"ti pitthito pitthito gantva avidure thito kannamundakadahato nikkhamitva tam "patapatan"ti khadamanam ekam sunakham disva asina dvidha chindi. Dve ahesum. Puna chinne cattaro. Puna chinne attha. Puna chinne solasa ahesum. Sa "kim karosi sami"ti aha. So kim idanti aha. Sa "evam akatva khelapindam bhumiyam nutthahitva 8- padena ghamsahi"ti aha. So tatha akasi. Sunakha antaradhayimsu. Tamdivasam tassa kammam khinam. Raja vippatisari hutva gantum araddho. Sa "mayham sami kamamam khinam ma agama"ti aha. Raja assutvava gato. Dakkhineyyaggiti ettha pana dakkhinati cattaro paccaya, bhikkhusamgho dakkhineyyo. So gihinam tisu saranesu pancasu silesu dasasu silesu matapituupatthane dhammikasamanabrahmanaupatthaneti evamadisu kalyanadhammesu niyojanena @Footnote: 1 cha.Ma., i. atthahipi 2 cha.Ma. sopi @3 cha.Ma. aticarini 4 cha.Ma. ahosi @5 cha.Ma. viluppamano 6 cha.Ma. anubhavati @7 cha.Ma. vancetva 8 cha.Ma. nitthabhitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

Bahupakaro, tasmim micchapatipanna gihi bhikkhusamgham akkositva paribhasitva nirayadisu nibbattanti, tasma sopi purimanayeneva anudahanatthena dakkhineyyaggiti vutto. Imassa panatthassa vibhavanattham vemanapetivatthumpi 1- vittharetabbam. (33) "tividhena rupasangaho"ti ettha tividhenati tihi kotthasehi. Sangahoti jatisanjatikiriyagananavasena catubbidho sangaho. Tattha sabbe khattiya agacchantuti adiko jatisangaho. Sabbe kosalakati adiko sanjatisangaho. Sabbe hattharohati adiko kiriyasangaho. Cakkhvayatanam katamakkhandhagananam gacchatiti. Cakkhvayatanam rupakkhandhagananam gacchatititi. Hanci cakkhvayatanam rupakkhandhagananam gacchati tena vata re vattabbe cakkhvayatanam rupakkhandhena sangahitanti 2- ayam gananasangaho, so idha adhippeto. Tasma tividhena rupasangahoti tihi kotthasehi rupagananati attho. Sanidassanadisu attanam arabbha pavattena cakkhuvinnanasankhatena saha nidassanenati sanidassanam. Cakkhupatihananasamatthato saha patighenati sappatigham. Tam atthato rupayatanameva. Cakkhuvinnanasankhatam nassa nidassananti anidassanam. Sotapatihananasamatthato 3- sahapatighenati sappatigham. Tam atthato cakkhvayatanadini nava ayatanani. Vuttappakaram nassa nidassananti anidassanam. Nassa patighoti appatigham. Tam atthato thapetva dasayatanani avasesam sukhumarupam. (34) Tayo sankharati sahajatadhamme ceva samparayaphaladhamme ca sankharonti rasim 4- karontiti sankhaRa. Abhisankharotiti abhisankharo. Punno abhisankharo punnabhisankharo. "tattha katamo punnabhisankharo. Kusalacetana kamavacara rupavacara danamaya silamaya bhavanamaya"ti 5- evam vuttanam atthannam kamavacarakusalamahacittacetananam, pancannam rupavacarakusalacetanananceva tam adhivacanam. Ettha ca @Footnote: 1 khu. ja. 26/52/90 revativimanam. 2 abhi. katha. 37/1128/363 (saya) @3 cha.Ma. sotadipatihananasamatthato 4 cha.Ma. rasi 5 abhi. vi. 35/226/161

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

Danamayasilamaya 1- attheva cetana honti. Bhavanamaya terasapi. Yatha hi pagunam dhammam sajjhayamano ekam dve anusandhim gatopi na janati, paccha avajjamano janati, evameva kasinaparikammam karontassa pagunajjhanam paccavekkhantassa nanavippayuttapi bhavana hoti. Tena vuttam "bhavanamaya terasapi"ti. Tattha danamayadisu "danam arabbha danadhikicca 2- ya uppajjati cetana sancetana cetayittam, ayam vuccati danamayo punnabhisankharo. Silam arabbha bhavanam arabbha bhavanadhikicca ya uppajjati cetana sancetana cetayitattam, ayam vuccati bhavanamayo punnabhisankharo"ti ayam sankhepadesana. Civaradisu pana catusu paccayesu rupadisu va chasu arammanesu annadisu va dasasu danavatthusu tam tam dentassa tesam uppadanato patthaya pubbabhage, pariccagakale, paccha somanassacittena anusarane cati tisu kalesu pavatta cetana danamaya nama. Silapuranatthaya pana pabbajissamiti viharam gacchantassa, pabbajantassa manoratham matthakam papetva pabbajitova tamhi sadhu sutthuti 3- avajjentassa, patimokkham samvarantassa, civaradayo paccaye paccavekkhantassa, apathagatesu rupadisu cakkhudvaradini samvarantas, ajivam sodhentassa ca pavatta cetana silamaya nama. Patisambhidayam vuttena vipassanamaggena "cakkhum aniccato dukkhato anattato bhaventassa .pe. Manam. Rupe. Dhamme. Cakkhuvinnanam .pe. Manovinnanam. Cakkhusamphassam .pe. Manosamphassam. Cakkhusamphassajam vedanam .pe. Manosamphassajam vedanam. Rupasannam. Jaramaranam aniccato dukkhato anattato bhaventassa pavatta cetana bhavanamaya nama"ti ayam vittharakatha. Apunno ca so abhisankharo cati apunnabhisankharo. Akusalacittasampayuttanam 4- cetananam etam adhivacanam. Vuttampi cetam "tattha katamo apunnabhisankharo. Akusalacetana kamavacara, ayam vuccati apunnabhisankharo"ti. 5- @Footnote: 1 cha.Ma. danasilamaya 2 cha.Ma. danamadhikicca @3 cha.Ma. sadhuti 4 cha.Ma. davadasaakusalacittasampayuttanam 5 abhi. vi. 35/226/161

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Anenjam niccalam santam vipakabhutam arupameva abhisankharotiti anenjabhisankharo. Catunnam arupavacarakusalacetananam etam adhivacanam. Yathaha "tattha katamo anenjabhisankharo. Kusalacetana arupavacara, ayam vuccati anenjabhisankharo"ti. 1- (35) Puggalattike sattavidho purisapuggalo, tisso sikkha sikkhatiti sekkho. Khinasavo sikkhitalikkhatta puna na sikkhatiti asekkho. Puthujjano sikkhahi paribahiratta nevasekkho nasekkho. (36) Therattike jatimahallako gihijatitthero nama. "cattarome bhikkhave therakarana 2- dhamma. Idha bhikkhave thero silava hoti. Bahussuto hoti, catunnam jhananam labhi hoti, asavanam khaya .pe. Upasampajja viharati. Ime kho bhikkhave cattaro therakarana dhamma"ti 3- evam vuttesu dhammesu ekena va anekehi va samannagato dhammatthero nama. Annataro theranamako bhikkhuti evam theranamako va, yam va pana mahallakakale pabbajitam samaneradayo disva thero theroti vadanti, ayam sammatitthero nama. (37) Punnakiriyavatthusu danameva danamayam. Punnakiriya ca sa tesam tesam anisamsanam vatthu cati punnakiriyavatthu. Itaresupi dvisu eseva nayo. Atthato pana pubbe vuttadanamayacetanadinam vaseneva saddhim pubbabhagaaparabhagacetanahi imani tini punnakiriyavatthuni veditabbani. Ekamekancettha pubbabhagato patthaya kayena karontassa kayakammam hoti. Tadattham vacam niccharentassa vacikammam. Kayangavacangam acopetva manasa cintentassa manokammam. Annadini dentassa vapi annadanadini demiti va danaparamim avajjetva va danakale danamayam punnakiriyavatthu hoti. Vattasile 4- thatva dadato silamayam. Khayato vayato sammasanam patthapetva dadato bhavanamayam punnakiriyavatthu hoti. @Footnote: 1 abhi. vi. 35/226/162 2 Si., i., Ma. therakaraniya @3 an. catukka. 21/22/26 4 cha.Ma., i. vattasise @5 cha.Ma. ditthijugatam. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

Aparanipi satta punnakiriyavatthuni apacitisahagatam punnakiriyavatthu, veyyavaccasahagatam, pattanuppadanam, pattabbhanumodanam, desanamayam, savanamayam, ditthujugatam, 1- punnakiriyavatthuti. Tattha mahallakam disva paccuggamanapattacivara- patiggahanaabhivadanamaggasampadanadivasena apacitisahagatam veditabbam. Vuddhataranam vattapatipattikaranavasena, gamam pindaya pavittham bhikkhum disva pattam gahetva game bhikkham samadapetva upasamharanavasena, "gaccha bhikkhunam pattam ahara"ti sutva vegena gantva pattaharanadivasena ca veyyavaccasahagatam veditabbam. Cattaro paccaye datva sabbasattanam patti hotuti pavattanavasena pattanuppadanam veditabbam. Parehi dinnaya pattiya sadhu sutthuti anumodanavasena pattabbhanumodanam veditabbam. Eko "evam mam `dhammakathiko'ti janissanti"ti icchaya thatva labhagaruko hutva deseti, tam na mahapphalam. Eko attano pagunadhammam apaccasimsamano 1- paresam deseti, idam desanamayam punnakiriyavatthu nama. Eko sunanto "iti mam `saddho'ti janissanti"ti sunati, tam na mahapphalam. Eko "evam me mahapphalam bhavissati"ti hitapharanena muducittena dhammam sunati, idam savanamayam punnakiriyavatthu. Ditthujugatam pana sabbesam niyamalakkhanam. Yamkinci punnam karontassa hi ditthiya ujubhaveneva mahapphalam hoti. Iti imesam sattannam punnakiriyavatthunam purimeheva tihi sangaho veditabbo. Ettha hi apacitiveyyavaccani silamaye. Pattidanapattabbhanumodanani danamaye. Desanasavanani bhavanamaye. Ditthujugatam tisupi sangaham gacchati. (38) Codanavatthuniti codanakaranani. Ditthenati mamsacakkhuna va dibbacakkhuna va vitikkamam disva codeti. Sutenati pakatisotena va dibbasotena va parassa saddam sutva codeti. Parisankayati ditthaparisankitena va sutaparisankitena va mutaparisankitena va codeti. Ayamettha sankhepo, vittharo pana samantapasadikaya vuttanayeneva veditabbo. (39) @Footnote: 1 cha.Ma. ditthijugatam 2 cha.Ma. apaccasisamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Kamupapattiyoti kamupasevana kamapatilabha va. Paccupatthitakamati nibaddhakama nibaddharammana. Seyyathapi manussati yatha manussa. Manussa hi nibaddheyeva vatthusmim vasam vattenti. Yattha patibaddhacitta honti, satampi sahassampi datva matugamam anetva nibaddhabhogam bhunjanti. Ekacce deva nama catudevalokavasino. Tepi nibaddhavatthusmimyeva vasam vattenti. Ekacce vinipatika nama nerayike thapetva avasesa macchakacchapadayopi hi nibaddhavatthusmimyeva vasam vattenti. Maccho attano macchiniya 1- kacchapo kacchapiniyati. 2- Nimminitva nimminitvati nilapitadivasena yadisam yadisam attano rupam icchanti, tadisam tadisam nimminitva ayasmato anuruddhassa purato manapakayika devata viya. Nimmanaratiti evam sayam nimmite nimmite nimmane rati etesanti nimmanarati. Paranimmitakamati parehi nimmitakama. Tesanhi manam natva pare yatharucitam kamabhogam nimminanti, te tattheva vasam vattenti. Katham parassa manam janantiti. Pakatisevanavasena. Yatha hi kusalo sudo ranno bhunjantassa yam yam so bahum ganhati, tam tam tassa ruccatiti janati, evam pakatiya abhirucitarammanam natva tadisakamyeva nimminanti. Te tattha vasam vattenti, methunam sevanti. Keci pana thera "hasitamattena olokitamattena alingitamattena ca tesam kamakiccam ijjhati"ti vadanti, tam atthakathayam "etam natthi"ti patikkhittam. Na hi kayena aphusantassa photthabbam kamakiccam sadheti. Channampi hi kamavacaranam kama pakatikaeva. Vuttampi cetam cha ete kamavacara sabbakamasamiddhino sabbesam ekasankhatam ayu bhavati kittakanti 3-. (40) Sukhupapattiyoti sukhapatilabha. Uppadetva uppadetva sukham viharantiti te hettha pathamajjhanasukham nibbattetva upari vipakajjhanasukham anubhavantiti attho. Sukhena abhisannati dutiyajjhanasukhena tinta. Parisannati samantato @Footnote: 1 cha.Ma. macchiya 2 cha.Ma. kacchapiya 3 abhi. vi. 35/1023/516

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Tinta. Paripurati paripunna. Paripphutati tasseva vevacanam. Idampi vipakajjhanasukhameva sandhaya vuttam. Aho sukham aho sukhanti tesam kira bhavalobho maha uppajjati. Tasma kadaci karahaci evam udanam udanenti. Santamyevati panitameva. Samtusitati tato uttarim sukhassa appatthanato santuttha hutva. Cittasukham pativedentiti tatiyajjhanasukham anubhavanti. (41) Sekkha pannati satta ariyapanna. Arahato panna asekkha. Avasesa panna nevasekkha nasekkha. (42) Cintamayadisu ayam vittharo:- "tattha katama cintamaya panna, yogavihitesu va kammayatanesu yogavihitesu va sippayatanesu yogavihitesu va vijjatthanesu 1- kammassakatam va saccanulomikam va rupam aniccanti va .pe. Vinnanam aniccanti va yam evarupam anulomikam khantim ditthim rucim munim pekkham dhammanijjhanakkhantim parato assutva patilabhati, ayam vuccati cintamaya panna. Tattha katama sutamaya panna, yogavihitesu va kammayatanesu .pe. Dhammanijjhanakkhantim parato sutvava patilabhati, ayam vuccati sutamaya panna. Tattha katama bhavanamaya panna 2- sabbapi samapannassa panna bhavanamaya panna"ti. 3- (43) Sutavudhanti sutameva avudham. Tam atthato tepitakam buddhavacanam. Tanhi nissaya bhikkhu pancavudham nissaya suro yodho avikampamano mahakantaram viya samsarakantaram atikkamati avihannamano. Teneva vuttam "sutavudho bhikkhave ariyasavako akusalam pajahati, kusalam bhaveti, savajjam pajahati, anavajjam bhaveti, suddham attanam pariharati"ti. 4- Pavivekavudhanti "kayaviveko cittaviveko upadhiviveko"ti ayam tividhopi vivekova avudham. Tassa nanakaranam kayaviveko vupakatthakayanam 5- nekkhammabhiratanam. Cittaviveko ca parisuddhacittanam paramavodanappattanam. Upadhiviveko ca nirupadhinam puggalanam. Visankharagatanam. 6- Imasminhi tividhe viveke abhirato, na kutoci @Footnote: 1 cha.Ma. vijjatthanesu, i. vijjayatanesu 2 cha.Ma. tattha katama bhavanamaya @pannati na dissati 3 abhi. vi. 35/768/394 4 an. sattaka. 23/64/111 (saya) @5 cha.Ma. vivekatthakayanam, i. viveko ca vavakatthakayanam @6 cha.Ma. visankharagatananti. na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page198.

Bhayati. Tasma ayampi avassayatthena avudhanti vutto. Lokiyalokuttara pannava avudham pannavudham, yassa sa atthi, so na kutoci bhayati, na cassa koci bhayati. Tasma sapi avassayattheneva avudhanti vutta. (44) Anannatannassamitindriyanti ito pubbe na annatam aviditam dhammam janissamiti patipannassa uppannam indriyam. Sotapattimaggananassetam adhivacanam. Annindriyanti innabhutam jananabhutam 1- indriyam. Sotapattiphalato patthaya chasu thanesu nanassetam adhivacanam. Annatavindriyanti annatavisu jananakiccapariyosanappattesu dhammesu indriyam. Arahattaphalananassetam adhivacanam. (45) Mamsacakkhu cakkhupasado. Dibbacakkhu alokanissitam nanam. Pannacakkhu lokiyalokuttara panna. (46) Adhisilasikkhadisu adhisilanca tam sikkhitabbato sikkha cati adhisilasikkha. Itarasmim dvayepi eseva nayo. Tattha silam adhisilam, cittam adhicittam, panna adhipannati ayam bhedo 2- veditabbo:- silam nama pancasiladasasilani, patimokkhasamvaro adhisilam nama. Attha samapattiyo cittam, vipassanapadakajjhanam adhicittam. Kammassakatananam panna, vipassana panna adhipanna. Anuppannepi hi buddhuppade pavattantiti pancasiladasasilani silameva, patimokkhasamvarasilam buddhuppadeyeva pavattatiti adhisilam. Cittapannasupi eseva nayo. Apica nibbanam patthayantena samadinnam pancasilampi dasasilampi adhisilameva. Samapanna attha samapattiyopi adhicittameva. Sabbam va lokiyam silameva, lokuttaram adhisilam. Cittapannasupi eseva nayo. (47) Bhavanasu khinasavassa pancadvarikakayo kayabhavana nama. Attha samapattiyo cittabhavana nama. Arahattaphalapanna pannabhavana nama. Khinasavassa hi ekanteneva pancadvarikakayo subhavito hoti. Attha samapattiyo cassa na annesam viya dubbala, tasseva ca panna bhavita nama hoti pannavepullappattiya. Tasma evam vuttam. (48) @Footnote: 1 cha.Ma. ajananabhutam 2 cha.Ma. i. pabhedo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page199.

Anuttariyesu vipassana dassananuttariyam. Maggo patipadanuttariyam phalam vimuttanuttariyam. Phalam va dassananuttariyam. Maggo patipadanuttariyam. Nibbanam vimuttanuttariyam. Nibbanam va dassananuttariyam, tato uttarinhi datathabbam nama natthi. Maggo patipadanuttariyam. Phalam vimuttanuttariyam, anuttariyanti uttamam jetthakam. (49) Samadhisu pathamajjhanasamadhi savitakkasavicaro pancakanayena dutiyajjhanasamadhi avitakkavicaramatto. Seso avitakkaavicaro. (50) Sunnatadisu tividha katha agamanato sagunato arammanatoti. Agamanato nama eko bhikkhu anattato abhinivisitva anattato disva anattato vutthati. Tassa vipassana sunnata nama hoti. Kasma? asunnatakarakanam 1- kilesanam abhava. Vipassanagamanena maggasamadhi sunnato nama hoti. Maggagamanena phalasamadhi sunnato nama. Aparo aniccato abhinivisitva aniccato disva aniccato vutthati. Tassa vipassana animitta nama hoti. Kasma? nimittakarakakilesabhava. Vipassanagamanena maggasamadhi animitto nama hoti. Maggagamanena phalam animittam nama. Aparo dukkhato abhinivisitva dukkhato disva dukkhato vutthati, tassa vipassana appanihita nama hoti. Kasma? panidhikarakakilesabhava. Vipassanagamanena maggasamadhi appanihito nama hoti. Maggagamanena phalam appanihitam namati ayam agamanato katha. Maggasamadhi pana ragadihi sunnatta sunnato, raganimittadinam abhava animitto, ragapanidhiadinam abhava appanihitoti ayam sagunato katha. Nibbanam ragadihi sunnatta ragadinimittapanidhinanca abhava sunnatanceva animittanca appanihitanca. Tadarammano maggasamadhi sunnato animitto apnihito. Ayam arammanato katha, (51) soceyyaniti sucibhavakara soceyyapatipada dhamma. Vittharo panettha "tattha katamam kayasoceyyam. Panatipataveramani"tiadina nayena vuttanam tinnam sucaritanam vasena veditabbo. (52) @Footnote: 1 cha.Ma. asunnatattakarakanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page200.

Moneyyaniti munibhavakara moneyyapatipada dhamma. Tesam vittharo "tattha katamam kayamoneyyam. Tividhakayaduccaritassa pahanam kayamoneyyam, tividham kayasucaritam kayamoneyyam, kayarammanam 1- nanam kayamoneyyam, kayaparinna kayamoneyyam, kayaparinna kayamoneyyam, kayaparinnasahagato maggo kayamoneyyam, kayasmim chandaragappahanam kayamoneyyam, kayasankharanirodha catutthajjhanasamapatti kayamoneyyam. Tattha katamam vacimoneyyam, catubbidhavaciduccaritassa pahanam vacimoneyyam, catubbidham vacisucaritam vacimoneyyam, vacarammanam 2- nanam vacimoneyyam, vacaparinna vacimoneyyam, vacaparinnasahagato 3- maggo, vacasmim 4- chandaragappahanam, vacisankharanirodha dutiyajjhanasamapatti vacimoneyyam. Tattha katamam manomoneyyam, tividhamanoduccaritassa pahanam manomoneyyam, tividham manosucaritam manomoneyyam, manarammanam 5- nanam manomoneyyam, manoparinna manomoneyyam, manoparinnasahagato 6- maggo, manasmim chandaragappahanam, cittasankharanirodha sannavedayitanirodhasamapatti manomoneyyanti. 7- (53) Kosallesu ayoti vuddhi. Apayoti avuddhi. Tassa tassa karanam upayo. Tesam pajanana kosallam. Vittharo pana vibhange vuttoyeva. Vuttaneehatam: "tattha katamam ayakosallam, ime me dhamme manasikaroto anuppanna ceva akusala dhamma na uppajjanti, uppanna ca akusala dhamma nirujjhanti. Ime va pana me dhamme manasikaroto anuppanna ceva kusala dhamma uppajjanti, uppanna ca kusala dhamma bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattantiti, ya tattha panna pajanana .pe. Sammaditthi. Idam vuccati ayakosallam. Tattha katamam apayakosallam. Ime me dhamme manasikaroto anuppanna ceva kusala dhamma na uppajjanti, uppanna ca kusala dhamma nirujjhanti. Ime va pana me dhamme manasikaroto anuppanna ceva akusala dhamma uppajjanti, uppanna ca akusala dhamma bhiyyobhavaya @Footnote: 1 cha.Ma., i. kayarammane 2 cha.Ma. vacarammane 3 cha.Ma. parinnasahagato @4 cha.Ma. vacaya 5 cha.Ma. manarammane 6 cha.Ma. parinnasahagato @7 khu. maha. 29/67/67

--------------------------------------------------------------------------------------------- page201.

Vepullaya bhavanaya paripuriya samvattantiti, ya tattha panna pajanana .pe. Sammaditthi. Idam vuccati apayakosallam. Sabbapi tatrupaya panna upayakosallan"ti. 1- Idam pana accayikakicce va bhaye va uppanne tassa tikicchanattham thanuppattiya karanajananavaseneva veditabbam. (54) Madati majjanakaravasena pavattamana. Tesu "aham nirogo satthi va sattati va vassani atikkantani, na me haritaki khandampi khaditapubbam, ime pananne asukam nama thanam rujjhati, bhesajjam khadamati vicaranti, ko anno madiso nirogo nama"ti evam manakaranam arogyamado. "mahallakakale punnam karissama, daharamha tava"ti yobbane thatva manakaranam yobbanamado. "ciram jivim ciram jivami ciram jivissami, sukham jivim sukham jivami sukham jivissami"ti evam manakaranam jivitamado. (55) Adhipateyyesu adhipatito agatam adhipateyyam. Ettakomhi silena samadhina pannaya vimuttiya, na me etam patirupan"ti evam attanam adhipatim jetthakam katva papassa akaranam attadhipateyyam nama. Lokam adhipatim katva akaranam lokadhipateyyam nama. Lokuttaradhammam adhipatim katva akaranam dhammadhipateyyam nama. (56) Kathavatthuniti kathakaranani. Atitam va addhananti atitam dhammagatim, 2- atite khandheti attho. Apica "yam bhikkhave rupam atitam niruddham viparinatam, `ahosi'ti tassa sankha, `ahosi'ti tassa pannatti `ahosi'ti tassa samanna, na tassa sankha `bhavissati'ti na tassa sankha `atthi'ti 3- evam agatena niruttipathasuttena cettha attho dipetabbo. (57) Vijjati tamavijjhanatthena vijja. Viditakaranatthenapi vijja. Pubbenivasanussatinananhi uppajjamanam pubbenivasam chadetva thitam tamam vijjhati, pubbenivasanca viditam karotiti vijja. Cutupapatananam @Footnote: 1 abhi. vi. 35/771/396 2 cha.Ma. dhammam 3 sam khandha 17/62/59

--------------------------------------------------------------------------------------------- page202.

Cutipatisandhichadakam tamam vijjhati, tanca viditam karotiti vijja. Asavanam khaye nanam catusaccachadakam tamam vijjhati, catusaccadhammanca viditam karotiti vijja. (58) Viharesu attha samapattiyo dibbo viharo. Catasso appamanna brahmaviharo. Phalasamapatti ariyo viharo. (59) Patihariyani kevattasutte vittharitaneva. (60) "ime kho avuso"ti adisu vuttanayeneva yojetabbam. Iti samasatthiya tikanam vasena asitisatam panhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Tikavannana nitthita. ------------ Catukkavannana [306] Iti tikavasena samaggirasam dassetva idani catukkavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha "satipatthanacatukkam"pubbe vittharitameva. (1) Sammappadhanacatukke chandam janetiti "yo chando chandikata kattukamyata kusalo dhammacchando"ti evam vuttam kattukamyatam janeti. Vayamatiti vayamam karoti. Viriyam arabhatiti viriyam janeti. Cittam pagganhatiti cittam upatthambheti. Ayamettha sankhepo, vittharo pana sammappadhanavibhange agatoyeva. (2) Iddhipadesu chandam nissaya pavatto samadhi chandasamadhi. Padhanabhuta sankhara padhanasankhaRa. Samannagatanti tehi dhammehi upetam. Iddhiya padam, iddhibhutam va padanti iddhipadam. Sesesupi eseva nayo. Ayamettha sankhepo, vittharo pana iddhipadavibhange agatoeva. Visuddhimagge panassa attho dipito. Jhanakathapi visuddhimagge vittharitava. (3-4) [307] Ditthadhammasukhaviharayati imasmimyeva attabhave sukhaviharatthaya. Idha phalasamapattijjhanani, khinasavassa aparabhage nibbattitajjhanani ca kathitani. (5-1)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page203.

Alokasannam manasikarotiti diva va rattim va suriyacandapajotamaniadinam alokam alokoti manasikaroti. Divasannam adhitthatiti evam manasikatva divati sannam thapesi. 1- Yatha diva tatha rattinti yatha diva dittho aloko, tatheva rattim manasikaroti. yatha rattim tatha divati yatha rattim aloko dittho, evameva diva manasikaroti. Iti vivatena cetasati evam apihitena cittena. Apariyonaddhenati samantato anaddhena. Sappabhasanti saobhasam. Nanadassanapatilabhayati nanadassanapatilabhatthaya. Imina kim kathitam? thinamiddhavinodanaaloko 2- kathito parikammaaloko va. Iminapi kim kathitam hoti? khinasavassa dibbacakkhunanam, tasmim va agatepi anagatepi padakajjhanasamapattimeva sandhaya "sappabhasam cittam bhaveti"ti vuttam. (5-2) Satisampajannayati sattatthanikassa satisampajannassa atthaya. Vidita vedana uppajjantiti adisu khinasavassa vatthu viditam hoti arammanam viditam vattharammanam viditam. Vattharammanaviditataya evam vedana uppajjanti, evam titthanti, evam nirujjhanti. Na kevalanca vedanaeva idha vutta, sannadayopi, avutta cetanadayopi, viditava 3- uppajjanti ceva titthanti ca nirujjhanti ca. Apica vedanaya uppado vidito hoti, upatthanam viditam hoti. Avijjasamudaya vedanasamudayo. Tanhasamudaya kammasamudaya 4- phassasamudaya vedanasamudayo. Nibbattilakkhanam passantopi vedanakkhandhassa samudayam passati. Evam vedanaya uppado vidito hoti. Katham vedanaya upatthanam viditam hoti? aniccato manasikaroto khayatupatthanam viditam hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupatthanam viditam hoti. Anattato manasikaroto sunnatupatthanam viditam hoti. Evam vedanaya upatthanam viditam hoti, khayato bhayato sunnato janati. Katham vedanaya atthangamo vidito hoti? avijjanirodha vedananirodho .pe. Evam vedanaya atthangamo vidito hoti. Iminapi nayenettha attho veditabbo. (5-3) @Footnote: 1 cha.Ma., i thapeti 2 cha.Ma. middhavinodanaalako, i. middhavinodanaaloko. @3 cha.Ma. vidita ca 4 cha.Ma., i....samudayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page204.

Iti rupanti adi vuttanayameva. Ayam avuso samadhibhavanati ayam asavanam khayananassa padakajjhanasamadhibhavana. (5-4) [308] Appamannati pamanam aggahetva asesapharanavasena 1- appamannava. Anupadavannana pana dassanabhavana samadhividhananca etasam visuddhimagge vittharitameva. Arupakathapi visuddhimagge vittharitava. (67) Apassenaniti apassayani. Sankhayati nanena natva. Patisevatiti nanena natva sevitabbayuttakameva sevati. Tassa ca vittharo "patisankha yoniso civaram patisevati"ti 2- adina nayena veditabbo. Sankhayekam adhivasetiti nanena natva adhivasetabbayuttakameva adhivaseti. Vittharo panettha "patisankha yoniso khamo hoti sitassa"ti 3- adina nayena veditabbo. Parivajjetiti nanena natva parivajjetum yuttameva parivajjeti. Tassa vittharo "patisankha yoniso candam hatthim parivajjeti"ti 4- adina nayena veditabbo. Vinodetiti nanena natva vinodetabbameva vinodeti, panudati 5- niharati anto vasitum na deti. Tassa vittharo "uppannam kamavitakkam nadhivaseti"ti 6- adina nayena veditabbo. (8) ariyavamsacatukkavannana [309] Ariyavamsati ariyanam vamsa. Yatha hi khattiyavamso brahmanavamso vessavamso suddavamso samanavamso kulavamso rajavamso, evam ayampi atthamo ariyavamso ariyatanti ariyappaveni nama hoti. So kho panayam ariyavamso imesam vamsanam mulagandhadinam kalanusarikagandhadayo viya aggamakkhayati. Ke pana te ariya yesam ete vamsati? ariya vuccanti buddha ca paccekabuddha ca tathagatasavaka ca, etesam ariyanam vamsati ariyavamsa. Ito pubbe hi satasahassakappadhikanam catunnam asankheyyanam matthake tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro buddha uppanna, te ariya, tesam ariyanam vamsati @Footnote: 1 cha.Ma. anavasesapharanavasena 2 Ma.mu 12/23/14 3 Ma.mu. 12/24/14 @4 Ma.mu 12/25/15 5 cha.Ma., i. nudati 6 Ma.mu 12/26/15

--------------------------------------------------------------------------------------------- page205.

Ariyavamsa. Tesam buddhanam parinibbanato aparabhage ekam asankheyyam atikkamitva kondanno nama buddho uppanno .pe. Imasmim kappe kakusandho konagamano kassapo, amhakam bhagava gotamoti cattaro buddha uppanna, tesam ariyanam vamsati ariyavamsa. Apica atitanagatapaccuppannanam sabbabuddha paccekabuddha buddhasavakanam ariyanam vamsati ariyavamsa. Te ca 1- kho panete agganna aggati janitabba. Rattanna digharattam pavattati janitabba. Vamsanna vamsati janitabba. Poranati na adhunuppattika, asankinnati avikinna apanita. Asankinnapubbati atitabuddhehipi na sankinnapubba, "kim imehi"ti na apanitapubba. Na sankiyantiti idanipi na apaniyanti. Na sankiyissantiti anagatabuddhehipi na apaniyissanti, ye loke vinnu samanabrahmana, tehi appatikuttha, samanehi brahmanehi vinnuhi anindita agarahita. Santuttho hotiti paccayasantosavasena santuttho hoti. Itaritarena civarenati na 2- thulasukhumalukhapanitathirajinnanam yena kenaci, athakho yathaladdhadinam itaritarena yena kenaci santuttho hotiti attho. Civarasminhi tayo santosa yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti. Pindapatadisupi eseva nayo. Tesam vittharakatha samannaphale vuttanayeneva veditabba. Iti ime tayo santose sandhaya "santuttho hoti, itaritarena civarena 3- yathaladdhadisu yena kenaci civarena santuttho hotiti vuttam. Ettha ca civaram janitabbam, civarakkhettam janitabbam, pamsukulam janitabbam, civarasantoso janitabbo, civarapatisamyuttani dhutangani janitabbani. Tattha civaram janitabbanti khomadini cha civarani dukuladini cha anulomacivarani janitabbani. Imani dvadasa kappiyacivarani. Kusacivaram vakacivaram phalakacivaram kesakambalam valakambalam potthako cammam ullukapakkham rukkhadussam latadussam erakadussam kadalidussam veludussanti evamadini pana akappiyacivarani. @Footnote: 1 cha.Ma., i. ca saddo na dissati, 2 cha.Ma. na saddo na dissati. @3 cha.Ma., i. civarena....na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page206.

Civarakkhettanti "samghato va ganato va natito va mittato va attano va dhanena pamsukulam va"ti evam uppajjanato cha khettani, atthannanca matikanam vasena atthakhettani janitabbani. Pamsukulanti sosanikam, papanikam, rathikam 1- sankaracolakam, 2- sotthiyam, sinanam, tittham, gatapaccagatam, aggidaddham, gokhayitam, upacikakhayitam, undhurakhayitam, antacchinnam, dasacchinnam, dhajahatam, thupam, samanacivaram, samuddiyam, abhisekikam, 3- panthikam, vatahatam, iddhimayam, devadattiyanti tevisati pamsukulani veditabbani. Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharanam. Gatapaccagatanti matakasariram parupitva susanam netva anitacivaram. Dhajahatanti dhajam ussapetva tato anitam. Thupanti vammike pujitacivaram. Samuddiyanti samuddavicihi thale 4- papitam. Panthikanti pantham gacchantehi corabhayena pasanehi kottetva parutacivaram. Iddhimayanti ehibhikkhucivaram. Sesam pakatameva. Civarasantosoti visati civarasantosa civare hi 5- vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, patilabhasantoso, mattapatiggahanasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathalabhasantoso, yathabalasantoso, yathasaruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karanasantoso, parimanasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, visajjanasantosoti visati santosa. 6- Tattha sadakabhikkhuna 7- temasam nibaddhavasam vasitva ekamasamattam vitakketum vattati. So hi pavaretva civaramase civaram karoti. Pamsukuliko addhamaseneva karoti. Iti masaddhamasamattam vitakkanam vitakkasantoso nama. 8- Vitakkasantosavasena pana santutthena bhikkhuna pacinakhandarajivasikapamsukulikat. Therasadisena bhavitabbam. @Footnote: 1 cha.Ma., i. rathiyam. 2 cha.Ma. sankarakutakam, i. sankarakutakam. @3 cha.Ma., i. abhisekiyam. 4 cha.Ma., i. thalam. @5 cha.Ma., i. civare hi na dissati. 6 cha.Ma., i. visati santosa na dissati. @7 Si. i. satakatthina bhikkhuna 8 cha.Ma., i. nama na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page207.

Thero kira cetiyapabbatavihare cetiyam vandissamiti agato cetiyam vanditva cintesi "mayham civaram jinnam bahunnam vasanatthane labhissami"ti. So mahaviharam gantva samghattheram disva vasanatthanam pucchitva tattha vuttho punadivase civaram adaya agantva theram vandi. Thero kim avusoti aha. Gamadvaram bhante gamissamiti. Ahampavuso gamissamiti. Sadhu bhanteti gacchanto mahabodhidvarakotthake thatva punnavantanam vasanatthane manapam labhissamiti cintetva aparisuddho me vitakkoti tatova patinivatti. Punadivase ambanganasamipam 1- gato, 2- punadivase mahacetiyassa uttaradvarato, tatheva patinivattitva catutthadivasepi therassa santikam agamasi. Thero imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatiti civaram gahetva tena saddhimyeva panham pucchamano gamam pavisi. Tanca rattim eko manusso uccarapalibuddho satakeyeva vaccam katva tam sankaratthane chaddesi. Pamsukulikatthero tam nilamakkhikahi samparikinnam disva anjalim paggahesi. Mahathero "kim avuso sankaratthanassa anjalim pagganhasi"ti. "naham bhante sankaratthanassa anjalim pagganhami, mayham pitu dasabalassa pagganhami, punnadasiya sariram parupitva chadditam pamsukulam tumbamatte panake vidhunitva susanato ganhantena dukkaram katam bhante"ti. Mahathero "parisuddho vitakko pamsukulikassa"ti cintesi. Pamsukulikattheropi tasmimyeva thane thito vipassanam vaddhetva tini phalani patto tam satakam gahetva civaram katva parupitva pacinakhandarajim gantva aggaphalam arahattam papuni. Civaratthaya gacchantassa pana "kattha labhissami"ti acintetva kammatthanasiseneva gamanam gamanasantoso nama. Pariyesantassa pana yena va tena va saddhim apariyesitva lajjim pesalam bhikkhum gahetva pariyesanam pariyesanasantoso nama. @Footnote: 1 cha.Ma. ambanganasamipato, i. papanhambanganasamipato 2 cha.Ma., i. gato na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page208.

Evam pariyesantassa ahariyamanam civaram durato disva "etam manapam bhavissati, etam amanapan"ti evam avitakketva thulasukhumadisu yathaladdheneva santusanam patilabhasantoso nama. Evam laddham ganhantassapi "ettakam dupatassa bhavissati, ettakam ekapatassa"ti attano pahonakamatteneva santusanam mattapatiggahanasantoso nama. Civaram pariyesantassa pana "asukassa gharadvare manapam labhissami"ti acintetva dvarapatipatiya caranam loluppavivajjanasantoso nama. Lukhapanitesu yena kenaci yapetum sakkontassa yathaladdheneva yapanam yathalabhasantoso nama. Attano thamam janitva yena yapetum sakkoti, tena yapanam yathabalasantoso nama. Manapam annassa datva attana 1- yena kenaci yapanam yathasaruppasantoso nama. "kattha udakam manapam, kattha amanapan"ti avicaretva yena kenaci dhovanupakena udakena dhovanam udakasantoso nama. Pandumattikagerukaputitinapannarasasankilitthani pana udakani vajjetum vattati. Dhovantassa pana muggaradihi apaharitva hatthehi madditva dhovanam dhovanasantoso nama. Tatha asujjhantam pannani pakkhipitva tapitaudakenapi dhovitum vattati. Evam dhovitva karontassa idam thulam, idam sukhumanti akopetva pahonakanihareneva karanam karanasantoso nama. Timandalapaticchadanamattasseva karanam parimanasantoso nama. Civarakaranatthaya pana manapam suttam pariyesissamiti avicaritva rathikadisu va devatthane va aharitvava padamule va thapitam yankincideva suttam gahetva karanam suttasantoso nama. @Footnote: 1 cha.Ma., i. attano.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page209.

Kusibandhanakale pana angulamatte sattavare vijjhitabbam, evam karontassa hi yo bhikkhu sahayo na hoti, tassa vattabhedopi natthi. Tiangulamatte 1- pana sattavare vijjhitabbam, evam karontassa maggapatipannenapi sahayena bhavitabbam. Yo na hoti, tassa vattabhedo. Ayam sibbanasantoso nama. Rajantena pana kalakacchakadini pariyesantena na caritabbam. 2- Somavakkaladisu yam labhati, tena rajitabbam. Alabhantena pana manussehi aranne vakam gahetva chadditarajanam va bhikkhuhi pacitva chadditakasatam va gahetva rajitabbam, ayam rajanasantoso nama. Nilakaddamakalasamesu yankinci gahetva hatthipitthe nisinnassa pannayamanakappakaranam kappasantoso nama. Hirikopinapaticchadanamattavasena paribhunjanam paribhogasantoso nama. Dussampana labhitva suttam va sucim va karakam va alabhantena thapetum vattati, labhantena na vattati. Katampi sace antevasikadinam datukamo hoti, te ca asannihita yava agamana thapetum vattati. Agatamattesu databbam. Datum asakkontena adhitthatabbam. Annasmim civare sati paccattharanampi adhitthatum vattati. Anadhitthitameva hi sannidhi hotiyeva. Adhitthitam na hotiti mahasivatthero 3- aha. Ayam sannidhiparivajjanasantoso nama. Visajjantena pana mukham oloketva na databbam. Saraniyadhamme thatva visajjitabbanti ayam visajjanasantoso nama. Civarapatisamyuttani dhutangani nama pamsukulikanganceva tecivarikanganca. Tesam vittharakatha visuddhimaggato veditabba. Iti civarasantosamahaariyavamsam purayamano bhikkhu imani dve dhutangani gopeti. Imani gopento civarasantosamahaariyavamsavasena santuttho hoti. @Footnote: 1 Si. dvangulamatte 2 cha.Ma. rajitabbam 3 cha.Ma. mahasivatthero

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Vannavaditi eko santutthova hoti, santosassa vannam na katheti, eko na santuttho hoti, santosassa vannam katheti, eko neva santuttho hoti, na santosassa vannam katheti, eko santuttho ceva hoti, santosassa ca vannam katheti, tam dassetum "itaritaracivarasantutthiya ca vannavadi"ti vuttam. Anesananti duteyyapahinagamananuyogappabhedam nanappakaram anesanam. Appatirupanti ayuttam. Aladdha cati alabhitva. Yatha ekacco "katham nu kho civaram labhissami"ti punnavantehi bhikkhuhi saddhim ekato hutva kohannam karonto uttassati paritassati, santuttho bhikkhu evam aladdha ca civaram na paritassati. Laddha cati dhammena samena labhitva. Agadhitoti vigatalobhagiddho. Amucchitoti adhimattatanhaya muccham anapanno. Anajjhapannoti tanhaya anotthato apariyonaddho. Adinavadassaviti anesanapattiyanca gadhitalabhaparibhoge 1- ca adinavam passamano. Nissaranapannoti "yavadeva sitassa patighataya"ti 2- vuttam nissaranameva pajananto. Itaritaracivarasantutthiyati yena kenaci civarena santutthiya. Nevattanukkamsetiti "aham pamsukuliko, maya upasampadamaleyeva pamsukulikangam gahitam, ko maya sadiso atthi"ti attukkamsanam na karoti. Na param vambhetiti "ime pananne bhikkhu na pamsukulika"ti va "pamsukulikangamattampi etesam natthi"ti va evam param na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmim civarasantose, vannavaditadisu va dakkho cheko byatto. Analasoti sataccakiriyaya alasiyavirahito. Sampajano patissatoti sampajananapannaya ceva satiya ca yutto. Ariyavamse thitoti ariyavamse patitthito. (9-1) Itaritarena pindapatenati yena kenaci pindapatena. Etthapi pindapato janitabbo, pindapatakkhettam janitabbam, pindapatasantoso janitabbo, pindapatapatisamyuttam dhutangam janitabbam. Tattha pindapatoti @Footnote: 1 cha.Ma. gedhitalabhaparibhoge 2 Ma.mu. sabbasavasamvarasutta 12/23/14

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

"odano kummaso sattu maccho mamsam khiram dadhi sappi navanitam telam madhu phanitam yagu khadaniyam sayaniyam lehaniyan"ti solasa pindapata. Pindapatakkhettanti samghabhattam, uddesabhattam, nimantanam, salakabhattam, pakkhikam, uposathikam, patipadikam, agantukabhattam, gamikabhattam, gilanabhattam, gilanupatthakabhattam, dhurabhattam, kutibhattam, varabhattam, viharabhattanti pannarasa pindapatakkhettani. Pindapatasantosoti pindapate vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, patilabhasantoso, patiggahanasantoso, mattapatiggahanasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathalabhasantoso, yathabalasantoso, yathasaruppasantoso, upakarasantoso, parimanasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, visajjanasantosoti pannarasa santosa. Tattha sadako bhikkhu mukham dhovitva vitakketi. Pindapatikena pana ganena saddhim carakena 1- sayam therupatthanakale "sve kattha pindaya carissamati asukagame bhante"ti ettakam cintetva tato patthaya na vitakketabbam. Ekacarikena vitakkamalake thatva vitakketabbam. Tato param vitakkento ariyavamsa cuto hoti paribahiro. Ayam vitakkasantoso nama. Pindaya pavisantena pana 2- "kuhim labhissami"ti acintetva kammatthanasisena gantabbam. Ayam gamanasantoso nama. Pariyesantena yam va tam va aggahetva lajjim pesalameva gahetva pariyesitabbam. Ayam pariyesanasantoso nama. Duratova ahariyamanam disva "etam manapam, etam amanapan"ti cittam na uppadetabbam. Ayam patilabhasantoso nama. "idam manapam ganhissami, idam amanapam na ganhissami"ti acintetva yankinci yapanamattam gahetabbameva, ayam patiggahanasantoso nama. @Footnote: 1 cha.Ma., i. carata 2 cha.Ma. pana saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Ettha pana deyyadhammo bahu, dayako appam datukamo, appam gahetabbam. Deyyadhammo bahu, dayakopi bahum datukamo, pamaneneva gahetabbam. Deyyadhammo na bahu, dayakopi appam datukamo, appam gahetabbam. Deyyadhammo na bahu. Dayako pana bahum datukamo, pamaneneva gahetabbam. Patiggahanasminhi mattam ajananto manussanam pasadam makkheti, saddhadeyyam vinipateti, sasanam na karoti, vijatamatuyapi cittam gahetum na sakkoti. Iti mattam janitvava patiggahetabbanti ayam mattapatiggahanasantoso nama. Addhakulaniyeva 1- agantva dvarapatipatiya gantabbam. Ayam loluppavivajjanasantoso nama. Yathalabhasantosadayo civare vuttanayaeva. Pindapatam paribhunjitva samanadhammam anupalessamiti evam upakaram natva paribhunjanam upakarasantoso nama. Pattam puretva anitam na patiggahetabbam, anupasampanne sati tena gahapetabbam, asati harapetva patiggahanamattam gahetabbam. Ayam parimanasantoso nama. "jighacchaya pativinodanam idamettha nissaranan"ti evam paribhunjanam paribhogasantoso nama. Nidahitva nidahitva na paribhunjitabbam. Ayam sannidhiparivajjanasantoso nama. Mukham anoloketva saraniyadhamme thitena visajjetabbam. Ayam visajjanasantoso nama. Pindapatapatisamyuttani pana panca dhutangani pindapatikangam sapadanacarikangam ekasanikangam pattapindikangam khalupacchabhattikanganti. Tesam vittharakatha visuddhimagge vutta. Iti pindapatasantosamahaariyavamsam purayamano bhikkhu imani panca dhutangani gopeti. Imani gopento @Footnote: 1 cha.Ma. saddhakulaniyeva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Pindapatasantosamahaariyavamsena santuttho hoti. "vannavadi"ti adini vuttanayeneva veditabbani. (9-2) Senasanenati idha senasanam janitabbam, senasanakkhettam janitabbam, senasanasantoso janitabbo, senasanapatisamyuttam dhutangam janitabbam. Tattha senasananti manco, pitham, bhisi, bimbohanam, viharo, addhayogo, pasado, hammiyam, guha, lenam, atto, malo, velugumbo, rukkhamulam, yattha va pana bhikkhu patikkamantiti imani pannarasa senasanani. Senasanakkhettanti "samghato va ganato va natito va mittato va attano va dhanena pamsukulam va"ti cha khettani. Senasanasantosoti senasane vitakkasantosadayo pannarasa santosa. Te pindapate vuttanayeneva veditabbani. Senasanapatisamyuttani pana panca dhutangani arannikangam, rukkhamulikangam, abbhokasikangam, sosanikangam, yathasanthatikanganti. Tesam vittharakatha visuddhimagge vutta. Iti senasanasantosamahaariyavamsam purayamano bhikkhu imani panca dhutangani gopeti. Imani gopento senasanasantosamahaariyavamsena santuttho hoti. (9-3) Gilanapaccayo pana pindapateyeva pavittho. Tattha yathalabhayathabalayathasaruppasantoseneva santusitabbam. Nesajjikangam bhavanaramaariyavamsam bhajati. Vuttampi cetam panca senasane vutta panca aharanissita eko viriyasamyutto dve ca civaranissitati iti ayasma dhammasenapati sariputtatthero mahapathavim 1- pattharamano viya sagarakucchim purayamano viya akasam vittharayamano viya ca pathamam @Footnote: 1 cha.Ma., i. pathavim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Civarasantosaariyavamsam kathetva candam utthapento viya suriyam ullanghento viya ca dutiyam pindapatasantosa 1- ariyavamsam 2- kathetva sinerum ukkhipanto viya tatiyam senasanasantosaariyavamsam kathetva idani sahassanayapatimanditam catuttham bhavanaramaariyavamsam kathetum puna ca param avuso bhikkhu pahanaramo hotiti desanam arabhi. Tattha aramanam aramo, abhiratiti attho. Pancavidhe pahane aramo assati pahanaramo. Kamacchandam pajahanto ramati, nekkhammam bhavento ramati, byapadam pajahanto ramati .pe. Sabbakilese pajahanto ramati, arahattamaggam bhavento ramatiti evam pahane ratoti pahanarato. Vuttanayeneva bhavanaya aramo assati bhavanaramo. Bhavanaya ratoti bhavanarato. Imesu pana catusu ariyavamsesu purimehi tava 3- tihi terasannam dhutanganam catupaccayasantosassa ca vasena sakalam vinayapitakam kathitam hoti. Bhavanaramena avasesam pitakadvayam kathitam hoti. 4- Imampana bhavanaramaariyavamsam 5- kathentena bhikkhuna patisambhidamagge nekkhammapaliya kathetabbo. Dighanikaye dasuttarasuttantapariyayena kathetabbo. Majjhimanikaye satipatthanasuttantapariyayena kathetabbo. Abhidhamme niddesapariyayena kathetabbo. Tattha patisambhidamagge nekkhammapaliyati so nekkhammam bhavento ramati, kamacchandam pajahanto ramati. Abyapadam, byapadam. Alokasannam, thinamiddham. Avikkhepam, uddhaccam. Dhammavavatthanam, vicikiccham. Nanam, avijjam. Pamujjam, aratim. Pathamajjhanam, panca nivarane. Dutiyajjhanam, vitakkavicare. Tatiyajjhanam, pitim. Catutthajjhanam, sukhadukkhe. Akasanancayatanasamapattim bhavento ramati, rupasannam patighasannam nanattasannam pajahanto ramati. Vinnanancayatanasamapattim .pe. Nevasannanasannayatanasamapattim bhavento ramati, akincannayatanasannam pajahanto ramati. @Footnote: 1 cha.Ma., i. pindapatasantosam. 2 cha.Ma., ariyavamsam na dissati. @3 cha.Ma. tava na dissati, 4 cha,Ma., i. kathitam hoti na dissati. @5 cha.Ma., i. bhavanaramatam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

Aniccanupassanam bhavento ramati, niccasannam pajahanto ramati. Dukkhanupassanam, sukhasannam. Anattanupassanam, attasannam. Nibbidanupassanam, nandim. Viraganupassanam, ragam. Nirodhanupassanam, samudayam. Patinissagganupassanam, adanam. Khayanupassanam, ghanasannam. Vayanupassanam, ayuhanam. Viparinamanupassanam, dhuvasannam. Animittanupassanam, nimittam. Appanihitanupassanam, panidhim. Sunnatanupassanam, abhinivesam. Adhipannadhammavipassanam, saradanabhinivesam. Yathabhutananadassanam, sammohabhinivesam. Adinavanupassanam, alayabhinivesam. Patisankhanupassanam, appatisankham. Vivattanupassanam, samyogabhinivesam. Sotapattimaggam, ditthekatthe kilese. Sakadagamimaggam, olarike kilese. Anagamimaggam, anusahagate kilese. Arahattamaggam bhavento ramati, sabbakilese pajahanto ramatiti evam patisambhidamagge nekkhammapaliya kathetabbo. Dighanikaye dasuttarasuttantapariyayena kathetabboti 1- ekam dhammam bhavento ramati, ekam dhammam pajahanto ramati .pe. Dasa dhamme bhavento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati. Katamam ekam dhammam bhavento ramati. Kayagatasatim satasahagatam. Imam ekam dhammam bhavento ramati. Katamam ekam dhammam pajahanto ramati. Asmimanam. Imam ekam dhammam pajahanto ramati. Katame dve dhamme .pe. Katame dasa dhamme bhavento ramati. Dasa kasinayatanani. Ime dasa dhamme bhavento ramati. Katame dasa dhamme pajahanto ramati. Dasa micchatte. Ime dasa dhamme pajahanto ramati. Evam kho bhikkhave bhikkhu bhavanaramo hotiti evam dighanikaye dasuttarasuttantapariyayena kathetabbo. Majjhimanikaye satipatthanasuttantapariyayena kathetabboti 2- ekayano ayam 3- bhikkhave maggo .pe. Yavadeva nanamattaya patissatimattaya anissito ca viharati na ca kinci loke upadiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu bhavanaramo hoti bhavanarato, pahanaramo hoti pahanarato. Puna caparam bhikkhave bhikkhu gacchanto va gacchamiti pajanati .pe. Puna caparam bhikkhave bhikkhu seyyathapi passeyya sariram sivatthikaya chadditam .pe. Putini cunnakajatani. So imameva @Footnote: 1 cha.Ma., i. kathetabbo... na dissati. 2 cha.Ma., i. kathetabbo na dissati @3 cha.Ma. ayam na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

Kayam upasamharati, ayampi kho kayo evamdhammo evambhavi evamanatitoti. Iti ajjhattam va kaye kayanupassi viharati .pe. Evampi kho bhikkhave bhikkhu bhavanaramo hotiti evam majjhimanikaye satipatthanasuttantapariyayena kathetabbo. Abhidhamme niddesapariyayenati sabbepi sankhate dhamme 1- aniccato dukkhato rogato gandato .pe. Sankilesikadhammato passanto ramati. Ayam kho bhikkhave bhikkhu bhavanaramato hotiti evam niddesapariyayena kathetabbo. Neva attanukkamsetiti ajja me satthi va sattati va vassani aniccam dukkham anattati vipassanaya kammam karontassa, ko maya sadiso atthiti evam attukkamsanam na karoti. Na paramvambhetiti aniccam dukkham anattati 2- vipassanamattakampi natthi, kim ime visatthakammatthana carantiti evam paravambhanam na karotiti. Sesam vuttanayameva. (9-4) [310] Padhananiti uttamaviriyani. Samvarapadhananti cakkhvadini samvarantassa uppannaviriyam. Pahanapadhananti kamavitakkadayo pajahantassa uppannaviriyam. Bhavanapadhananti bojjhange bhaventassa uppannaviriyam. Anurakkhanapadhananti samadhinimittam anurakkhanatassa uppannaviriyam. (10-1) Vivekanissitanti adisu viveko virago nirodhoti tinipi nibbanassa namani. Nibbananhi upadhivivekatta viveko. Tam agamma ragadayo virajjantiti virago. Nirujjhantiti nirodho. Tasma "vivekanissitan"ti adisu arammanavasena va adhigantabbavasena va nibbananissitanti attho. Vossaggaparinaminti ettha dve vossagga pariccagavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca. Tattha vipassana tadangavasena kilese ca khandhe ca pariccajatiti pariccagavossaggo. Maggo arammanavasena nibbanam pakkhandatiti pakkhandanavossaggo. Tasma vossaggaparinaminti yatha bhaviyamano satisambojjhango vossaggatthaya parinamati, vipassanabhavanca maggabhavanca papunati, evam bhavetiti ayamettha attho. Sesapadesupi eseva nayo. (10-3) @Footnote: 1 cha.Ma. dhamme na dissati. 2 cha.Ma., i. anatta na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Bhaddakanti bhaddakam samadhinimittam vuccati. Atthikasannadivasena adhigato samadhiyeva. Anurakkhatiti samadhiparipanthikadhamme 1- ragadosamohe sodhento rakkhati. Ettha ca atthikasannadika panceva sanna vutta. Imasmim pana thane dasapi asubhani vittharena 2- kathetabbani. Tesam vittharo visuddhimagge vuttoyeva. (10-4) Dhamme nananti ekapativedhavasena catusaccadhamme nanam catusaccabbhantare nirodhadhamme nananca. Yathaha "tattha katamam dhamme nanam, catusu maggesu catusu phalesu nanan"ti. 3- Anvaye nananti cattari saccani paccakkhato disva yatha idani, evam atitepi anagatepi imeyeva pancakkhandha dukkhasaccam, ayameva tanha samudayasaccam, ayameva nirodho nirodhasaccam, ayameva maggo maggasaccanti evam tassa nanassa anugatiyam nanam. Tenaha "so imina dhammena natena ditthena pattena viditena pariyogalhena atitanagate nayam neti"ti. 3- Pariye nananti paresam cittaparicchede nanam. Yathaha "tattha katamam paricchede nanam, idha bhikkhu parasattanam parapuggalanam cetasa ceto paricca pajanati"ti 4- vittharetabbam. Thapetva pana imani tini nanani avasesam sammatinanam 5- nama. Yathaha "tattha katamam sammatinanam, thapetva dhamme nanam thapetva anvaye nanam thapetva paricchede nanam avasesam sammatinanan"ti. 6- (11) Dukkhe nanadihi arahattam papetva ekassa bhikkhuno nigamanam catusaccakammatthanam kathitam. Tattha dve saccani vattam, dve vivattam, vatte abhiniveso hoti, no vivatte. Dvisu saccesu acariyasantike pariyattim uggahetva kammam karoti, dvisu saccesu "nirodhasaccam nama sundaram 7- ittham kantam manapam, maggasaccam nama ittham kantam manapan"ti savanavasena kammam karoti. Dvisu saccesu uggahaparipucchasavanadharanasammasanapativedho vattati, dvisu savanapativedho vattati. Tini kiccavasena pativijjhati, ekam arammanavasena. Dve saccani duddasatta gambhirani, dve gambhiratta duddasani. (12) @Footnote: 1 cha.Ma. paripandhakadhamme, Si. paripakkhikadhamme 2 cha.Ma. vittharetva. @3 abhi. vi. 35/796/400 4 abhi. vi. 35/796/401 @5 cha.Ma., i. sammutinanam, evamuparipi. 6 abhi. vi. 35/796/402 @7 cha.Ma., i. sundaram na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Sotapattiyangadicatukkavannana [311] Sotapattiyanganiti sotapattiya angani, sotapattimaggassa patilabhakarananiti attho. Sappurisasamsevoti buddhadinam sappurisanam upasankamitva sevanam. Saddhammassavananti sappayassa tepitakassa dhammassa savanam. Yonisomanasikaroti aniccadivasena manasikaro. Dhammanudhammapatipattiti lokuttaradhammassa anudhammabhutaya pubbabhagapatipattiya patipajjanam. (13) Aveccappasadenati acalappasadena. "itipi so bhagava"ti adini visuddhimagge vittharitani. Phaladhatuaharacatukkani uttanatthaneva. Apicettha lukhapanitavatthuvasena olarikasukhumata veditabba. (14-17) Vinananatthitiyoti vinnanam etasu titthatiti vinnanatthitiyo. Arammanatthitivasenetam vuttam. Rupupayanti rupam upagatam hutva. Pancavokarabhavasminhi abhisankharavinnanam rupakkhandham nissaya titthati. Tam sandhayetam vuttam. Ruparammananti rupakkhandhagocaram. Rupappatitthanti rupe patitthitam hutva. Nandupasecananti lobhasahagatasampayuttaya nandiyava upasitam 1- hutva. Itaram upanissayakotiya. Vuddhim virulhim vepullam apajjatiti satthipi sattatipi vassani evam pavattamanam vuddhim virulhim vepullam apajjati. Vedanupayadisupi eseva nayo. Imehi pana tihi padehi catuvokarabhave abhisankharavinnanam vuttam. Tassa yavatayukam patattanavasena vuddhim virulhim vepullam apajjana veditabba. Catukkavasena pana desanaya agatatta vinnanupayanti na vuttam. Evam vuccamano 2- ca "katamam nu kho ettha kammavinnanam, katamam vipakavinnanan"ti sammohova bhaveyya, tasmapi na vuttam. Agatigamanani vittharitaneva. (18-19) Civarahetuti kattha manapam civaram labhissamiti civarakarana uppajjati. Itibhavabhavahetuti ettha ititi nidassane 3- nipato. Yatha civaradihetu, evam @Footnote: 1 cha.Ma. upasittam 2 cha.Ma. vuccamane 3 cha.Ma. nidassanatthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Bhavabhavahetupiti attho. Bhavabhavoti cettha panitapanitatarani telamadhuphanitadini adhippetani. Imesam pana catunnam tanhuppadanam pahanatthaya patipatiyava cattaro ariyavamsa desitati veditabba. Patipadacatukkam hettha vuttameva. Akkhamadisu padhanakaranakale sitadini na khamatiti akkhama. Khamatiti khama. Indriyadamanam dama. "uppannam kamavitakkam nadhivaseti"ti 1- adina nayena vitakkasamanam sama. (20-22) Dhammapadaniti dhammakotthasani. Anabhijjha dhammapadannama alobho va alobhasisena adhigatajjhanavipassanamaggaphalanibbanani va. Abyapado dhammapadannama akopo va mettasisena adhigatajjhanadini va. Sammasati dhammapadannama supatthitassati va satisisena adhigatajjhanadini va. Sammasamadhi dhammapadannama samapatti va atthasamapattivasena adhigatajjhanavipassanamaggaphalanibbanani va. Dasasubhavasena va adhigatajjhanadini anabhijjha dhammapadam. Catubrahmaviharavasena adhigatani abyapado dhammapadam. Dasanussatiaharepatikulasannavasena adhigatani sammasati dhammapadam. Dasakasinaanapanavasena adhigatani sammasamadhi dhammapadanti. (23) Dhammasamadanesu pathamam acelakapatipada. Dutiyam tibbakilesassa arahattam gahetum asakkontassa assumukhassapi rudato parisuddhabrahmacariyacaranam. Tatiyam kamesu patabyata. Catuttham cattaro paccaye alabhamanassapi jhanavipassanavasena sukhasamangino sasanabrahmacariyam. (24) Dhammakkhandhati ettha gunattho khandhattho. Silakkhandhoti silaguno. Ettha ca phalasilam adhippetam. Sesapadesupi eseva nayo. Iti catusupi thanesu phalameva vuttam. (25) Balaniti upatthambhanatthena akampiyatthena ca balani. Tesam patipakkhehi kosajjadihi akampaniyata veditabba. Sabbanipi samathavipassanamaggavasena lokiyalokuttaraneva kathitani. (26) @Footnote: 1 Ma.mu. sabbasavasamvarasutta 12/26/15

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Adhitthananiti ettha adhiti upasaggamattam. Atthato pana tena va titthanti, tattha va titthanti, thanameva va tam tam gunadhikanam purisanam adhitthanam, pannava adhitthanam pannadhitthanam. Ettha ca pathamena aggaphalapanna. Dutiyena vacisaccam. Tatiyena amisapariccago. Catutthena kilesupasamo kathitoti veditabbo. Pathamena va 1- kammassakatapannam vipassanapannam va adim katva phalapanna kathita. Dutiyena vacisaccam adim katva paramatthasaccam nibbanam. Tatiyena amisapariccagam adim katva aggamaggena kilesapariccago. Catutthena samapattivikkhambhite kilese adim katva aggamaggena kilesavupasamo. Pannadhitthanena va ekena arahattaphalapanna kathita. Sesehi paramatthasaccam. Saccadhitthanena va ekena paramatthasaccam kathitam. Sesehi arahattaphalapannati musiyabhayatthero 2- aha. (27) Panhabyakaranadicatukkavannana [312] Panhabyakaranani mahapadesakathaya vittharitaneva. (28) Kanhanti kalakam dasakusalakammapathakammam. Kanhavipakanti apaye nibbattanato kalakavipakam. Sukkanti pandaram dasakusalakammapathakammam. 3- Sukkavipakanti sagge nibbattanato pandaravipakam. Kanhasukkanti missakakammam. Kanhasukkavipakanti sukhadukkhavipakam. Missakakammanhi katva akusalena tiracchanayoniyam mangalahatthitthanadisu uppanno kusalena pavatte sukham vediyati. Kusalena rajakulepi nibbatto akusalena pavatte dukkham vediyati. Akanhaasukkanti kammakkhayakaram catumaggananam adhippetam. Tanhi yadi kanham bhaveyya, kanhavipakam dadeyya. Yadi sukkam bhaveyya. Sukkavipakam dadeyya. Ubhayavipakassa pana adanato akanhasukkavipakatta akanham asukkanti ayamettha attho. (29) Sacchikaraniyati paccakkhakaranena ceva patilabhena ca sacchikatabba. Cakkhunati dibbacakkhuna. Kayenati sahajatanamakayena. Pannayati arahattaphalananena. (30) @Footnote: 1 cha.Ma. pathmena ca 2 cha.Ma., i. musikabhayatthero 3 cha.Ma., i. kusalakammapathakammam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Oghati vattasmim satte ohananti osidapentiti ogha. Tattha pancakamaguniko rago kamogho. Ruparupabhavesu chandarago bhavogho. Tatha jhananikkanti sassataditthisahagato ca rago. Dvasatthiditthiyo ditthogho. (31) Vattasmim yojentiti yoga. Te ogha viya veditabba. (32) Visamyojentiti visamyoga. Tattha asubhajjhanam kamayogavisamyogo. Tam padakam katva adhigato anagamimaggo ekanteneva kamayogavisamyogo nama. Arahattamaggo bhavayogavisamyogo nama. Sotapattimaggo ditthiyogavisamyogo nama. Arahattamaggo avijjayogavisamyogo nama. (33) Ganthanavasena gantha. Vattasmim namakayanceva rupakayanca ganthati bandhati palibuddhatiti kayagantho. Idamsaccabhinivesoti idameva saccam, moghamannanti 1- evam pavatto ditthabhiniveso. (34) Upadananiti adanaggahanani. Kamoti rago, soyeva gahanatthena upadananti kamupadanam. Ditthiti micchaditthi, sapi gahanatthena upadananti ditthupadanam. Imina suddhiti evam silavattanam gahanam silabbatupadanam. Attati etena vadati ceva upadiyati cati attavadupadanam. (35) Yoniyoti kotthasa. Ande jatati andaja. Jalabumhi jatati jalabuja. Samsede jatati samsedaja. Sayanasmim 2- putimacchadisu ca nibbattanam etam adhivacanam. Vegena agantva upapatita viyati opapatika. Tattha devamanussesu samsedajaopapatikanam ayam viseso. Samsedaja manda dahara hutva nibbattanti. Opapatika solasavassuddesika hutva. Manussesu hi bhummadevesu ca ima catassopi yoniyo labbhanti. Tatha tiracchanesu supannanagadisu. Vuttanhetam "tatra 3- bhikkhave andaja supanna andaje 4- nage haranti, na jalabuje na samsedaje na opapatike"ti. 5- Catummaharajikato patthaya @Footnote: 1 abhi. san. 34/1144/267 ganthagocchaka dukanikkhepa 2 Si. samsedasmim @3 cha.Ma., i. tattha 4 cha.Ma. andajeva 5 sam. khandha. 17/393/210 harantisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Upari deva opapatikayeva. Tatha nerayika. Petesu catassopi labbhanti. Gabbhavakkantiyo sampasadaniye kathitaeva. (36-37) Attabhavapatilabhesu pathamo khiddapadosikavasena veditabbo. Dutiyo orambhikadihi ghatiyamanaurambhadivasena. Tatiyo manopadosikavasena. Catuttho catummaharajike upadaya upari sesadevatavasena. Te hi deva neva attasancetanaya maranti, na parasancetanaya. (38) Dakkhinavisuddhadicatukkavannana [313] Dakkhinavisuddhiyoti danasankhata dakkhina visujjhanti mahapphala honti etahiti dakkhinavisuddhiyo. Dayakato visujjhati, no patiggahakatoti yattha dayako silava hoti, dhammena uppannam deyyadhammam deti, patiggahako dussilo. Ayam dakkhina vessantaramaharajassa dakkhinasadisa. Patiggahakato visujjhati no dayakatoti yattha patiggahako silava hoti, dayako dussilo, adhammenuppannam deti, ayam dakkhina coraghatakassa dakkhinasadisa. Neva dayakato visujjhati, no patiggahakatoti yattha ubhopi dussila, deyyadhammopi adhammena nibbatto. Vipariyayena catuttha veditabba. (39) Sangahavatthuniti sangahakaranani. Tani hettha vibhattaneva. (40) Anariyavoharati anariyanam lamakanam vohaRa. (41) Ariyavoharati ariyanam sappurisanam vohaRa. (42) Ditathavaditati dittham mayati evamvadita. Ettha ca tamtamsamutthapakacetanavasena attho veditabbo. (43-46) Attantapadicatukkavannana [314] Attantapadisu pathamo acelako. Dutiyo orambhikadisu annataro. Tatiyo yannayajako. Catuttho sasane sammapatipanno. (47)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Attahitaya patipannadisu pathamo yo sayam siladisampanno, param siladisu na samadapeti ayasma vakkalitthero viya. Dutiyo yo attana na siladisampanno, param siladisu samadapeti ayasma upanando viya. Tatiyo yo neva attana siladisampanno, na param siladisu samadapeti devadatto viya. Catuttho yo attana ca siladisampanno, paranca siladisu samadapeti ayasma mahakassapo viya. (48) Tamadisu tamoti andhakarabhuto. Tamaparayanoti tamameva param ayanam gati assati tamaparayano. Evam sabbapadesu attho veditabbo. Ettha ca pathamo nice candaladikule dujjivite hinattabhave nibbattitva tini duccaritani paripureti. Dutiyo tathavidho hutva tini sucaritani paripureti. Tatiyo ulare 1- khattiyadikule bahuannapane sampannattabhave nibbattitva tini duccaritani paripureti. Catuttho tadisova hutva tini sucaritani paripureti. (49) Samanamacaloti samanaacalo. Makaro padasandhimattam. So sotapanno veditabbo. Sotapanno hi catuhi vatehi indakhilo viya parappavadehi akampiyo. Acalasaddhaya samannagatoti samanamacalo. Vuttampi cetam "katamo ca puggalo samanamacalo, idhekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya"ti 2- vittharo. Ragadosanam pana tanubhutatta sakadagami samanapadumo nama. Tenaha "katamo ca puggalo samanapadumo, idhekacco puggalo tinnam sannojananam parikkhaya ragadosamohanam tanutta sakadagami hoti, sakideva imam lokam agantva dukkhassantam karoti. Ayam vuccati puggalo samanapadumo"ti. Ragadosanam abhava khippameva pupphissatiti anagami samanapundariko nama. Tenaha "katamo ca puggalo samanapundariko, idhekacco puggalo pancannam orambhagiyanam .pe. Ayam vuccati puggalo samanapundariko"ti. 3- Araha pana sabbesampi thaddhakarakilesanam 4- abhava samanesu samanasukhumalo nama. Tenaha "katamo ca puggalo @Footnote: 1 i. ularike 2 abhi. pu. 36/140/219 catukkaniddeso @3 abhi. pu. 36/140/219 catukkaniddeso 4 cha.Ma., i. ganthakarakilesanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Samanesu samanasukhumalo, idhekacco puggalo asavanam khaya .pe. Upasampajja viharati. Ayam vuccati puggalo samanesu samanasukhumalo"ti. 1- (50) "ime kho avuso"tiadi vuttanayeneva yojetabbam. Iti samapannasaya catukkanam vasena dve panhasatani kathento thero samaggirasam dassesiti. Catukkavannana nitthita. -------------- Pancakavannana [315] Iti catukkavasena samaggirasam dassetva idani pancakavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha pancasu khandhesu rupakkhandho lokiyo. Sesa lokiyalokuttaRa. Upadanakkhandha lokiyava. Vittharato pana khandhakatha visuddhimagge vutta. Kamaguna hettha vittharitava. (1-3) Sukatadukkatadihi gantabbati gatiyo. Nirayoti nirassado. Sahokasena khandha kathita. Ito 2- paresu tisu padesu 3- nibbattakkhandhava vutta. Catutthe okasopi. (4) Avase macchariyam. Avasamacchariyam. Tena samannagato bhikkhu agantukam disva "ettha cetiyassa va samghassa va parikkharo thapito"tiadini vatva samghikampi avasam nivareti. So kalam katva peto va ajagaro va hutva nibbattati. Kule macchariyam kulamacchariyam. Tena samannagato bhikkhu tehi tehi karanehi attano upatthakakule annesam pavesanampi nivareti. Labhe macchariyam labhamacchariyam. Tena samannagato bhikkhu samghikampi labham maccharayanto yatha anne na labhanti, evam karoti. Vanne macchariyam vannamacchariyam. Vannoti cettha sariravannopi gunavannopi veditabbo. Pariyattidhamme macchariyam dhammamacchariyam. Tena samannagato bhikkhu "imam dhammam pariyapunitva eso mam abhibhavissati"ti annasasa na deti. Yo pana dhammanuggahena va puggalanuggahena va na deti, na tam macchariyam. (5) @Footnote: 1 abhi. pu. 36/140/219 2 cha.Ma., i. tato 3 cha.Ma., i. padesu na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Cittam nivarenti pariyonaddhantiti nivaranani. Kamacchando nivaranappatto arahattamaggavajjho. Kamaraganusayo kamaragasannojanappatto anagamimaggavajjho. Thinam cittagelannam. Middham khandhattayagelannam. Ubhayampi arahattamaggavajjham. Tatha uddhaccam. Kukkuccam anagamimaggavajjham. Vicikiccha pathamamaggavajjha. (6) Sannojananiti bandhanani. Tehi pana bandhesu puggalesu ruparupabhave nibbatta sotapannasakadagamino anto bandha 1- bahi sayita nama. Tesanhi kamabhave bandhanam. Kamabhave anagamino bahi bandha anto sayita nama. Tesanhi ruparupabhave bandhanam. Kamabhave sotapannasakadagamino anto bandha anto sayita nama. Ruparupabhave anagamino bahi bandha bahi sayita nama. Khinasavo sabbattha abandhano. (7-8) Sikkhitabbam padam sikkhapadam. Sikkhakotthasoti attho. Sikkhaya va padam sikkhapadam, adhicittaadhipannasikkhaya adhigamupayoti attho. Ayamettha sankhePo. Vittharato pana sikkhapadakatha vibhangappakarane sikkhapadavibhange agatayeva. (9) Abhabbatthadipancakavannana [316] "abhabbo avuso khinasavo bhikkhu sancicca panan"tiadi desanasisameva, sotapannadayopi pana abhabba. Puthujjanakhinasavanam nindapasamsatthampi evam vuttam. Puthujjano nama gareyho, matughatadinipi karoti. Khinasavo pana pasamso, kunthakipilakaghatadinipi 2- na karotiti. (10) Byasanesu byasatiti 3- byasanam, hitasukham khipati viddhamsetiti attho. Natinam byasanam natibyasanam, corarogabhayadihi nativinasoti attho. Bhoganam byasanam bhogabyasanam. Rajacoradivasena bhogavinasoti attho. Rogoeva byasanam rogabyasanam, rogo hi arogyam byasati vinasetiti byasanam, silassa byasanam @Footnote: 1 cha.Ma., i. baddha. evamuparipi 2 cha.Ma. kunthakipillikaghatadinipi, i. sancicca @kunthakipillakaghatadini 3 cha.Ma. viyassatiti, i. vayassatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Silabyasanam. Dussilyassetam namam. Sammaditthim vinasayamana uppanna ditthiyeva byasanam ditathibyasanam. Ettha ca natibyasanadini tini neva akusalani na tilakkhanahatani. Siladitthibyasanadvayam akusalam tilakkhanahatam. Teneva "navuso satta natibyasanahetu va"tiadimaha. (11) Natisampadati natinam sampada paripuri bahubhavo. Bhogasampadayapi eseva nayo. Arogyassa sampada arogyasampada. Paripuri digharattam arogata. Siladitthisampadasupi eseva nayo. Idhapi 1- natisampadadayo no kusala, na tilakkhanahata. Siladitthisampada kusala, tilakkhanahata. Teneva "navuso satta natisampadahetu va"tiadimaha. (12) Silavipattisilasampattikatha mahaparinibbane vittharitava. (13-14) Codakenati vatthusamsandassana, apattisamsandassana, samvasapatikkhepo, samicipatikkhepoti catuhi codanavatthuhi codayamanena. Kalena vakkhami no akalenati ettha cuditakassa kalo kathito, na codakassa. Param codentena hi parisamajjhe va uposathapavaranagge va asanasalabhojanasaladisu va na codetabbam. Divatthane nisinnakale "karotayasma okasam, aham ayasmantam vattukamo"ti evam okasam karetva codetabbam. Puggalam pana upaparikkhitva yo lolapuggalo abhutam vatva bhikkhunam ayasam aropeti, so okasakammam vinapi codetabbo. Bhutenati tacchena sabhavena. Sanhenati matthena mudukena. Atthasanhitenati atthakamataya hitakamataya upetena. (15) Padhaniyangapancakavannana [317] Padhaniyanganiti padhanam vuccati padahanabhavo, 2- padhanamassa atthiti padhaniyo, padhaniyassa bhikkhuno angani padhaniyangani. Saddhoti @Footnote: 1 i. imani 2 cha.Ma., i. padahanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Saddhaya samannagato. Saddha panesa agamanasaddha, adhigamanasaddha, okappanasaddha, pasadasaddhati catubbidha. Tattha sabbannubodhisattanam saddha abhiniharato patthaya 1- agatatta agamanasaddha nama. Ariyasavakanam pativedhena adhigatatta adhigamanasaddha nama. Buddho dhammo samghoti vutte acalabhavena okappanam okappanasaddha nama. Pasaduppatti pasadasaddha nama. Idha okappanasaddha adhippeta. Bodhinti catutthamaggananam. Tam supatividdham tathagatenati saddahati. Desanasisameva cetam, imina pana angena tisupi ratanesu saddha adhippeta. Yassa hi buddhadisu pasado balava, tassa padhanaviriyam ijjhati. Appabadhoti arogo. Appatankoti niddukkho. Samavepakiniyati samavipacaniya. 2- Gahaniyati kammajatejodhatuya. Natisitaya naccunhayati atisitaggahaniko hi 3- sitabhiru hoti, accunhaggahaniko unhabhiru hoti, tesam padhanam na ijjhati. Majjhimaggahanikassa ijjhati. Tenaha "majjhimaya padhanakkhamaya"ti. Yathabhutam attanam avikattati yathabhutam attano agunam pakaseta. Udayatthagaminiyati udayanca atthangamanca gantum paricchinditum samatthaya, etena pannasalakkhanapariggahakam udayabbayananam vuttam. Ariyayati parisuddhaya. Nibbedhikayati anibbiddhapubbe lobhakkhandhadayo nibbijjhitum samatthaya. Sammadukkhakkhayagaminiyati tadangavasena kilesanam pahinatta yam yam dukkham khiyati, tassa tassa dukkhassa khayagaminiya. Iti sabbehipi 4- imehi padehi vipassanapannava kathita. Duppannassa hi padhanam na ijjhati. (16) Suddhavasadipancakavannana [318] Suddhavasati suddha idha avasimsu avasanti avasissanti vati suddhavasa. Suddhati kilesamalarahita anagamikhinasava. Avihati adisu yam vattabbam, tam mahapadane vuttameva. (17) @Footnote: 1 cha.Ma. patthaya na dissati 2 i. samavipakiniya @3 cha.Ma. hi na dissati 4 cha.Ma., i. pi na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Anagamisu ayuno majjham anatikkamitva antarava kilesaparinibbanam arahattam patto antaraparinibbayi nama. Majjham upahacca atikkamitva patto upahaccaparinibbayi nama. Asankharena appayogena akilamanto sukhena patto asankharaparinibbayi nama. Sasankharena sappayogena kilamanto dukkhena patto sasankharaparinibbayi nama. Ime cattaro pancasupi suddhavasesu labbhanti. Uddhamsotoakanitthagamiti ettha pana catukkam veditabbam. Yo hi avihato patthaya cattaro devaloke sodhetva akanittham gantva parinibbayati, ayam uddhamsotoakanitthagami nama. Yo avihato patthaya 1- dutiyam va catuttham va devalokam gantva parinibbayati, ayam uddhamsoto na akanitthagami nama. Yo kamabhavatova 2- akanitthesu nibbattitva parinibbayati, ayam na uddhamsoto akanitthagami nama. Yo hettha catusu devalokesu tattha tattheva nibbattitva parinibbayati, ayam na uddhamsoto na akanitthagami namati. (18) Cetokhilapancakavannana [319] Cetokhilati cittassa thaddhabhava. 3- Satthari kankhatiti satthu sarire va gune va kankhati. Sarire kankhamano "dvattimsamahapurisavaralakkhanapatimanditam nama sariram atthi nukho natthi"ti kankhati. Gune kankhamano "atitanagatapaccuppannajananasamattham sabbannutananam atthi nukho natthi"ti kankhati. Atappayati viriyakaranatthaya. Anuyogayati punappunam yogaya. Sataccayati satatakiriyaya. Padhanayati padahanatthaya. Ayam pathamo cetokhiloti ayam satthari vicikicchasankhato pathamo cittassa thaddhabhavo. Dhammeti pariyattidhamme ca pativedhadhamme ca. Pariyattidhamme kankhamano "tepitakam buddhavacanam caturasiti dhammakkhandhasahassaniti vadanti, atthi nukho etam natthi"ti kankhati. Pativedhadhamme kankhamano "vipassananissando maggo nama, magganissando phalam nama, sabbasankharapatinissaggo nibbanam namati vadanti, tam atthi nukho natthi"ti @Footnote: 1 cha.Ma. patthaya na dissati. 2 cha.Ma. va na dissati 3 i. thaddhabhavo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Kankhati. Samghe kankhatiti "ujupatipannoti adinam padanam vasena evarupam patipadam patipanno cattaro maggattha cattaro phalatthati atthannam puggalanam samuhabhuto samgho nama atthi nukho natthi"ti kankhati. Sikkhaya kankhamano "adhisilasikkha nama, adhicittasikkha nama, adhipannasikkha namati vadanti, sa atthi nukho natthi"ti kankhati. Ayam pancamoti ayam sabrahmacarisu kopasankhato pancamo cittassa thaddhabhavo kacavarabhavo khanukabhavo. (19) Cetasovinibandhadipancakavannana [320] Cetasovinibandhati cittam bandhitva mutthiyam katva viya ganhantiti cetasovinibandha. Kamesuti vatthukamepi kilesakamepi. Kayeti attano karajakaye. 1- Rupeti bahiddharupe. Yavadatthanti yattakam icchati, tattakam. Udaravadehakanti udarapuram. Tanhi udaram avadehanato "udaravadehakan"ti vuccati. Seyyasukhanti mancapithasukham. Passasukhanti yathasukham 2- samparivattakam sayantassa dakkhinapassam sayanam 3- va vamapassam va sayanam 3- sukham hoti, evam uppannam sukham. Middhasukhanti niddasukham. Anuyuttoti yuttappayutto viharati. Panidhayati patthayitva. 4- Brahmacariyenati methunaviratibrahmacariyena. Devo va bhavissamiti mahesakkhadevo va bhavissami. Devannataro vati appesakkhadevesu va annataro. (20) Indriyesu. Pathamapancake lokiyaneva kathitani. Dutiyapancake pathamadutiyacatutthani lokiyani, tatiyapancamani lokiyalokuttarani. Tatiyapancake samathavipassanamaggavasena lokiyalokuttarani. (21-23) Nissaraniyapancakavannana [321] Nissaraniyati nissata visannutta. Dhatuyoti attasunnasabhava. Kame manasikarototi kamam 5- manasikarontassa, asubhajjhanato vutthaya @Footnote: 1 cha.Ma., i. kaye 2 cha.Ma., i. yatha @3-3 cha.Ma., i. sayanam na dissati 4 cha.Ma. patthayitva 5 cha.Ma. kame

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Agadam gahetva visam vimamsanto viya vimamsanattham kamabhimukham cittam pesentassati attho. Na pakkhandatiti na pavisati. Na pasidatiti pasadam napajjati. Na santitthatiti na patitthahati. 1- Na vimuccatiti nadhimuccati. Yatha pana kukkutapattam va nharudaddulam va aggimhi pakkhittam patiliyati patikuttati pativattati na sampasariyati, evam patiliyati na sampasariyati. Nekkhammam kho panati idha nekkhammam nama dasasu asubhesu pathamajjhanam, tamassa manasikaroto cittam pakkhandati. Tassa tam cittanti tassa tam asubhajjhanacittam. Sugatanti gocare gatatta sutthu gatam. Subhavitanti ahanabhagiyatta sutthu bhavitam. Suvitthitanti kamato sutthu vutthitam. Suvimuttanti kamehi sutthu vimuttam. Kamapaccaya asava nama kamahetuka cattaro asava. Vighatati dukkha. Parilahati kamaragaparilaha. Na so tam vedanam vedetiti so tam kamavedanam vighataparilahavedananca na vedayati. Idamakkhatam kamanam nissarananti idam asubhajjhanam kamehi nissatatta kamanam nissarananti akkhatam. Yo pana tam jhanam padakam katva sankhare sammasanto tatiyam maggam patva anagamiphalena nibbanam disva puna kama nama natthiti janati, tassa cittam accantanissaranameva. Sesapadesupi eseva nayo. (24-1) Ayam pana viseso, dutiyavare mettajhanani byapadassa nissaranam nama. Tatiyavare karunajhanani vihimsaya nissaranam nama. Catutthavare arupajjhanani rupanam nissaranam nama. Accantanissarane cettha arahattaphalam yojetabbam. (24-2-4) Pancamavare sakkayam manasikarototi suddhasamkhare parigganhitva arahattam pattassa sukakhavipassakassa phalasamapattito vutthaya vimamsanattham pancupadanakkhandhabhimukham cittam pesentassa. Idamakkhatam sakkayassa nissarananti idam arahattamaggena ca phalena ca nibbanam disva thitassa bhikkhuno puna sakkayo natthiti uppannam arahattaphalasamapatticittam sakkayassa nissarananti akkhatam. (24-5) @Footnote: 1 cha.Ma. patitthati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Vimuttayatanapancakavannana [322] Vimuttayatananiti vimuccanakaranani. Atthapatisamvedinoti paliattham janantassa. Dhammapatisamvedinoti palim janantassa. Pamojjanti tarunapiti. Pititi tutthakarabhuta balavapiti. Kayoti namakayo passambhati. 1- Sukham vedetiti sukham patilabhati. Cittam samadhiyatiti arahattaphalasamadhina samadhiyati. Ayanhi tam dhammam sunanto agatagatatthane jhanavipassanamaggaphalani janati, tassa evam janato piti uppajjati, so tassa pitiya antara osakkitum na dento upacarakammatthaniko hutva vipassanam vaddhetva arahattam papunati. Tam sandhaya vuttam "cittam samadhiyati"ti. Sesesupi eseva nayo. Ayam pana viseso. Samadhinimittanti atthatimsaya arammanesu annataro samadhiyeva samadhinimittam. Sugahitam hotitiadisu acariyassa santike kammatthanam ugganhantena sutthu gahitam hoti. Sumanasikatanti sutthu manasikatam. Supadharitanti sutthu upadhadhitam. Suppatividdham pannayati pannaya sutthu paccakkham katam. Tasmim dhammeti tasmim kammatthanapalidhamme. (25) Vimuttiparipacaniyati vimutti vuccati arahattam, tam paripacentiti vimuttiparipacaniya. Aniccasannati aniccanupassananane uppannasanna. Anicce dukkhasannati dukkhanupassananane uppannasanna. Dukkhe anattasannati anattanupassananane uppannasanna. Pahanasannati pahananupassananana uppannasanna. Viragasannati viraganupassananane uppannasanna. (26) "ime kho avuso"tiadi vuttanayeneva yojetabbam. Iti chabbisatiya pancakanam vasena timsasatapanhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Pancakavannana nitthita. ------------ @Footnote: 1 cha.Ma., i. patipassambhati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Chakkavannana [323] Iti pancakavasena samaggirasam dassetva idani chakkavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha ajjhattikaniti ajjhattajjhattikani. Bahiraniti tato ajjhattajjhattato bahi bhutani. Vittharato pana ayatanakatha visuddhimagge kathitava. Vinnanakayati vinnanasamuha. Cakkhuvinnananti cakkhupasadanissitam kusalakusalavipakavinnanam. Eseva nayo sabbattha. Cakkhusamphassoti cakkhunissito samphasso. Sotasamphassadisupi eseva nayo. Manosamphassoti ime dasa samphasse thapetva seso sabbo manosamphasso nama. Vedanachakkampi eteneva nayena veditabbam. Rupasannati rupam arammanam katva uppannasanna. 1- Etenupayena sesapi veditabba. Cetanachakkepi eseva nayo. Tatha tanhachakke. (1-8) [324] Agaravoti garavavirahito. Appatissoti appatissayo anicavutti. Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamane tisu kalesu upatthanam na yati. Satthari anupahane cankamante saupahano cankamati, nice cankame 2- cankamante ucce cankamati, hettha vasante upari vasati, satthu dassanatthane ubho amse parupati, chattam dhareti, upahanam dhareti, nhayati, uccaram va passavam va karoti. Parinibbute va 3- pana cetiyam vanditum na gacchati, cetiyassa pannayanatthane satthu dassanatthane vuttam sabbam karoti, ayam satthari agaravo nama. Yo pana dhammassavane samghutthe sakkaccam na gacchati sakkaccam dhammam na sunati, samullapanto nisidati, sakkaccam na ganhati, na vaceti, ayam dhamme agaravo nama. Yo pana therena bhikkhuna anajjhittho dhammam deseti, nisidati, panham katheti, vuddhe bhikkhu ghattento gacchati, titthati, nisidati, dussapallatthikam va hatthapallatthikam va karoti, samghamajjhe ubho amse parupati, chattupahanam dhareti, ayam samghe agaravo nama. Ekabhikkhusmimpi hi agarave kate samghe agaravo @Footnote: 1 cha.Ma. uppanna sanna 2 cha.Ma. cankame na dissati 3 cha.Ma., i. va na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Katova hoti. Tisso sikkha pana apurayamanova sikkhaya agaravo nama. Appamadalakkhanam ananubruhayamano appamade agaravo nama. Duvidhampi patisantharam akaronto patisanthare agaravo nama. Cha garavo vuttappatipakkhavasena veditabbo. (9-10) Somanassupavicarati somanassasampayutta vicaRa. Somanassatthaniyanti somanassakaranabhutam. Upavicaratiti vitakkena vitakketva vicarena paricchindati. Eseva nayo sabbattha. Domanassupavicarapi evameva veditabba. Tatha upekkhupavicaRa. Saraniyadhamma hettha vittharita. Ditthisamannagatoti imina pana padena kosambikasutte pathamamaggo kathito. Idha cattaropi magga. (11-14) Vivadamulachakkavannana [325] Vivadamulaniti vivadassa mulani. Kodhanoti kujjhanalakkhanena kodhena samannagato. Upanahiti veraappatinissaggalakkhanena upanahena samannagato. Ahitaya dukkhaya devamanussananti dvinnam bhikkhunam vivado katham devamanussanam ahitaya dukkhaya samvattati. Kosambikakkhandhake viya dvisu bhikkhusu vivadam apannesu tasmim vihare tesam antevasika vivadanti. Tesam ovadam ganhanto bhikkhunisamgho vivadati. Tato tesam upatthaka vivadanti. Atha manussanam arakkhadevata dve kotthasa honti. Tattha dhammavadinam arakkhadevata dhammavadiniyo honti adhammavadinam adhammavadiniyo. Tato arakkhadevatanam mitta bhumma devata bhijjanti. Evam parampara yava brahmaloka thapetva ariyasavake sabbe devamanussa dve kotthasa honti. Dhammavadihi pana adhammavadinova bahutara honti. Tato "yam bahukehi gahitam, tam icchan"ti 1- dhammam visajjetva bahutarava adhammam ganhanti. Te adhammam purakkhitva 2- vadanta apayesu nibbattanti. Evam dvinnam bhikkhunam vivado devamanussanam ahitaya dukkhaya hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. tacchanati, i. ganhanti 2 cha.Ma. purakkhatva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Ajjhattam vati tumhakam abbhantaraparisaya. Bahiddhati paresam parisaya. Makkhiti paresam gunamakkhanalakkhanena makkhena samannagato. Palasiti yugaggahalakkhanena palasena samannagato. Issukiti parasakkaradini issayanalakkhanaya issaya samannagato. Macchariti avasamacchariyadihi samannagato. Sathoti keratiko. Mayaviti katapapapaticchadako. Papicchoti asantasambhavanicchayako 1- dussilo. Micchaditthiti natthikavadi ahetukavadi akiriyavadi. Sanditthiparamasiti sayam ditthimeva paramasati. Adhanaggahiti dalhaggahi. Duppatinissaggiti na sakka hoti gahitam visajjapetum. 2- (15) Pathavidhatuti patitthadhatu. Apodhatuti abandhanadhatu. Tejodhatuti paripacanadhatu. Vayodhatuti vitthambhanadhatu. Akasadhatuti asamphutthadhatu. Vinnanadhatuti vijananadhatuyeva. (16) Nissaraniyachakkavannana [326] Nissaraniya dhatuyoti nissata dhatuyova. Pariyadaya titthatiti pariyadiyitva hapetva titthati. Ma hevantissa vacaniyoti yasma abhutam byakaranam byakaroti, tasma ma evam bhaniti vattabbo. Yadidam mettacetovimuttiti ya ayam mettacetovimutti, idam nissaranam byapadassa, byapadato nissatati attho. Yo pana mettaya tikacatukkajjhanato vutthito sankhare sammasitva tatiyamaggam patva "puna byapado natthi"ti tatiyaphalena nibbanam passati, tassa cittam accantanissaranam byapadassa. Etenupayena sabbattha attho veditabbo. (17-1-4) Animitta cetovimuttiti arahattaphalasamapatti. Sa hi raganimittadinanceva rupanimittadinanca niccanimittadinanca abhava "animitta"ti vutta. Nimittanusariti vuttappabhedam nimittam anusaratiti nimittanusari. (17-5) @Footnote: 1 cha.Ma., i. asantasambhavanicchako 3 cha.Ma. vissajjapetum, i. nissajjapetum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Asmiti asmimano. Ayamahamasmiti pancasu khandhesu ayannama aham asmiti ettavata arahattam byakatam hoti. Vicikicchakathamkathasallanti vicikicchabhutam kathamkathasallam. Ma hevantissa vacaniyoti sace te pathamamaggavajjha vicikiccha uppajjati, arahattabyakaranam miccha hoti, tasma ma abhutam bhaniti varetabbo. Asmimanasamugghatoti arahattamaggo. Arahattaphalavasena hi nibbane ditthe puna asmimano natthiti arahattamaggo asmimanasamugghatoti vutto. (17-6) Anuttariyadichakkavannana [327] Anuttariyaniti anuttarani jetthakani. Dassanesu anuttariyam dassananuttariyam. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha hatthiratanadinam dassanam na dassananuttariyam, nivitthasaddhassa pana nivitthapemavasena dasabalassa va bhikkhusamghassa va kasinaasubhanimittadinam va annatarassa dassanam dassananuttariyam nama. Khattiyadinam gunakathasavanam na savananuttariyam, nivitthasaddhassa pana nivitthapemavasena tinnam va ratananam gunakathasavanam tepitakabuddhavacanassavanam va savananuttariyam nama. Maniratanadilabho na labhanuttariyam, sattavidhaariyadhanalabho pana labhanuttariyam nama. Hatthisippadisikkhanam na sikkhanuttariyam. Sikkhattayapuranam pana sikkhanuttariyam nama. Khattiyadinam paricariya na paricariyanuttariyam, tinnam pana ratananam paricariya paricariyanuttariyam nama. Khattiyadinam gunanussaranam na anussarananuttariyam, tinnam pana ratananam gunanussaranam anussarananuttariyam nama. (18) Anussatiyova anussatitthanani nama. Buddhanussatiti buddhassa gunanussaranam. Evam anussarato hi piti uppajjati. So tam pitim khayato vayato patthapetva arahattam papunati. Upacarakammatthanam nametam gihinampi labbhati, eseva nayo sabbattha. Vittharakatha panettha visuddhimagge vuttanayeneva veditabba. (19)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Satataviharachakkavannana [328] Satataviharati khinasavassa niccavihaRa. Cakkhuna rupam disvati cakkhudvararammane apathagate tam rupam cakkhuvinnanena disva javanakkhane itthe arajjanto neva sumano hoti, anitthe adussanto na dummano. Asamapekkhane moham anuppadento upekkhako viharati majjhatto, satiya yuttatta sato, sampajannena yuttatta sampajano. Sesapadesupi eseva nayo. Iti chasupi dvaresu upekkhako viharatiti. Imina chalangupekkha kathita. Sampajanoti vacanato pana cattari nanasampayuttacittani labbhanti. Satataviharati vacanato atthapi mahacittani labbhanti. Arajjanto adussantoi vacanato dasapi cittani labbhanti. Somanassam katham labbhatiti ce. Asevanato labbhati. (20) Abhijatichakkavannana [329] Abhijatiyoti jatiyo. Kanhabhijatiko samanoti kanhe nicakule jato hutva. Kanham dhammam abhijayatiti kalakam dasadussilayadhammam pasavati karoti. So tam abhijayitva niraye nibbattati. Sukkam dhammanti aham pubbepi punnanam akatatta nicakule nibbatto. Idani punnam karomiti punnasankhatam pandaradhammam abhijayati. So tena sagge nibbattati. Akanham asukkam nibbananti nibbananhi sace kanham bhaveyya, kanhavipakam dadeyya. Sace sukkam, sukkavipakam dadeyya. Dvinnampi appadanato pana "akanham asukkan"ti vuttam. Nibbananca nama imasmim atthe arahattam adhippetam. Tanhi kilesanibbanante jatatta nibbanam nama. Tam esa abhijayati pasavati karoti. Sukkabhijatiko samanoti sukke uccakule jato hutva. Sesam vuttanayeneva veditabbam. (21)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Nibbedhabhagiyachakkavannana nibbedhabhagiyati nibbedho vuccati nibbanam, tam bhajanti upagacchantiti nibbedhabhagiya. Aniccasannadayo pancake vutta. Nirodhanupassananane snana nirodhasanna nama. (22) "ime kho avuso"tiadi vuttanayeneva yojetabbam. Iti dvavisatiya chakkanam vasena dvattimsasatapanhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Chakkavannana nitthita. ----------- Sattakavannana [330] Iti chakkavasena samaggirasam dassetva idani sattakavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha sampattipatilabhatthena saddhaeva dhanam saddhadhanam. Eseva nayo sabbattha pannadhanam panettha sabbasettham. Pannaya hi thatva tini sucaritani panca silani dasa silani puretva saggupaga honti, savakaparaminanam, paccekabodhinanam, sabbannutanananca pativijjhanti. Imasam sampattinam patilabhakaranato panna "dhanan"ti vutta. Sattapi cetani lokiyalokuttaramissakaneva kathitani. Bojjhangakatha kathitava. (1-2) Samadhiparikkharati samadhiparivaRa. Sammaditthadini vuttatthaneva. Ime hi 1- satta parikkha lokiyalokuttarava kathita. (3) Asatam dhamma asanta va dhamma lamaka dhammati asaddhamma. Vipariyayena saddhamma veditabba. Sesamettha uttanatthameva. Saddhammesu pana saddhadayo sabbepi vipassakasseva kathita. Tesupi panna lokiyalokuttarava. 2- Ayam viseso. (4-5) @Footnote: 1 cha.Ma., i. imepi 2 cha.Ma., i. va saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Sappurisanam dhammati sappurisadhamma. Tattha suttageyyadikam dhammam janatiti dhammannu. Tassa tasseva bhasitassa attham janatiti atthannu. "ettakomhi silena samadhina pannaya"ti evam attanam janatiti attannu. Patiggahanaparibhogesu mattam janatiti mattannu. Ayam kalo uddesassa, ayam kalo paripucchaya, ayam kalo yogassa adhigamayati evam kalam janatiti kalannu. Ettha ca panca vassani uddesassa kalo. Dasa paripucchaya. Idam atisambadham. Dasa vassani pana uddesassa kalo. Visati paripucchaya. Tato param yoge kammam katabbam. Atthavidham parisam janatiti parisannu. Sevitabbasevitabbam puggalam janatiti puggalannu. (6) [331] Niddasavatthuniti niddasadivatthuni. Niddaso bhikkhu, nibbiso, nittimso, niccattaliso, nippannaso, bhikkhuti evam vacanakaranani. Ayam kira panho titthiyasamaye uppanno. Titthika 1- hi dasavassakale matam niggantham niddasoti vadanti. So kira puna dasavasso na hoti. Na kevalanca dasavassova. Navavassopi .pe. Ekavassopi na hoti. Eteneva nayena visativassadikalepi matam nibbiso nittimso niccattaliso nippannasoti vadanti. Ayasma anando game pindaya 2- vicaranto tam katham sutva viharam gantva bhagavato arocesi. Bhagava aha:- "na idam ananda titthikanam 3- adhivacanam mama sasane khinasavassetam adhivacananti. 4- Khinasavo hi dasavassakale parinibbuto puna dasavasso na hoti. Na kevalanca dasavassova, navavassopi .pe. Ekavassopi. Na kevalanca ekavassova, dasamasikopi .pe. Ekamasikopi. Ekadivasikopi. Ekamuhuttikopi na hotieva. Kasma? puna patisandhiya abhava. Nibbisadisupi eseva nayo. Iti bhagava mama sasane khinasavassetam adhivacanan"ti 5- vatva yehi karanehi so niddaso hoti, tani dassetum satta niddasavatthuni desesi. 5- Theropi tameva desanam uddharitva satta niddasavatthuni @Footnote: 1 cha.Ma. titthiya, i. titthiyasmim 2 cha.Ma., i. pindaya na dissati @3 cha.Ma. titthiyanam 4 cha.Ma., i. adhivacanam 5 cha.Ma. deseti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Idhavuso bhikkhu sikkhasamadanetiadimaha. Tattha idhati imasmim sasane. Sikkhasamadane tibbacchando hotiti sikkhattayapurane bahalacchando hoti. Ayatinca sikkhasamadane avigatapemoti anagate punadivasadisupi sikkhapurane adhigatapemena samannagato hoti. Dhammanisantiyati dhammanisamanaya. Vipassanayetam adhivacanam. Icchavinayeti tanhavinayane. Patisallaneti ekibhave. Viriyarambheti kayikacetasikaviriyassa purane. Satinepakketi satiyanceva nipakkabhave 1- ca. Ditthipativedheti maggadassane. Sesam sabbattha vuttanayeneva veditabbam (7) sannasu asubhanupassananane sanna asubhasanna. Adinavanupassananane sanna adinavasanna nama. Sesa hettha vuttaeva. Balasattakavinnanatthitisattakapuggalasattakani vuttanayaneva. Appahinatthena anusayantiti anusaya. Thamagato kamarago kamaraganusayo. Esa nayo sabbattha. Sannojanasattakam uttanatthameva. (8-13) Adhikaranasamathasattakavannana adhikaranasamathesu adhikaranani samenti vupasamentiti adhikaranasamatha. Uppannuppannananti uppannanam uppannanam. Adhikaranananti vivadadhikaranam anuvadadhikaranam apattadhikaranam kiccadhikarananti imesam catunnam. Samathaya vupasamayati samathatthanceva vupasamanatthanca. Sammukhavinayo databbo .pe. Tinavattharakoti ime satta samatha databba. Tatrayam vinicchayanayo. Adhikaranesu tava dhammoti va adhammoti va attharasahi vatthuhi vivadantanam bhikkhunam yo vivado, idam vivadadhikaranam nama. Silavipattiya va acaraditthiajivavipattiya va anuvadantanam yo 2- anuvado upavadana ceva codana ca, idam anuvadadhikaranam nama. Matikaya agata panca, vibhange dveti sattapi apattikkhandha, idam apattadhikaranam nama. Samghassa apalokanadinam catunnam kammanam karanam, idam kiccadhikaranam nama. @Footnote: 1 cha.Ma. nepakkabhave 2 cha.Ma., i. yo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Tattha vivadadhikaranam dvihi samathehi sammati sammukhavinayena ca yebhuyyasikaya ca. Sammukhavinayeneva sammamanam yasmim vihare uppannam tasmimyeva va annattha vupasametum gacchantanam antaramagge va yattha gantva samghassa niyyatitam tattha samghena va samghe vupasametum asakkonte tattheva ubbahikaya sammatapuggalehi va vinicchitam sammati. Evam sammamane ca panetasmim ya samghasammukhata dhammasammukhata vinayasammukhata puggalasammukhata, ayam sammukhavinayo nama. Tattha ca karakasamghassa samghasamaggivasena sammukhibhavo ayam 1- samghasammukhata. Sametabbassa vatthuno bhutata dhammasammukhata. Yatha tam sametabbam, tatheva sammasanam 2- vinayasammukhata. Yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesam ubhinnam atthapaccatthikanam sammukhibhavo puggalasammukhata. Ubbahikaya vupasame panettha samghasammukhata parihayati. Evam tava sammukhavinayeneva sammati. Sace panevampi na sammati, atha nam ubbahikaya sammata bhikkhu "na mayam sakkoma vupasametun"ti samghasseva niyyatenti, tato samgho pancangasamannagatam bhikkhum salakaggahapakam sammannati. Tena gulhakavivatakasakannajappakesu tisu salakaggahesu annatravasena salakam gahapetva sannipatitaparisaya dhammavadinam yebhuyyataya yatha te dhammavadino vadanti, evam vupasantam adhikaranam sammukhavinayena ca yebhuyyasikaya ca vupasantam hoti. Tattha sammukhavinayo vuttanayoeva. Yam pana yebhuyyasikaya 3- kammassa karanam, ayam yebhuyyasika nama. Evam vivadadhikaranam dvihi samathehi sammati. Anuvadadhikaranam catuhi samathehi sammati sammukhavinayena ca sativinayena ca amulhavinayena ca tassapapiyasikaya ca. Sammukhavinayeneva sammamanam yo ca anuvadati, yanca anuvadati, tesam vacanam sutva sace kaci apatti natthi, ubho khamapetva, sace atthi, ayam namettha apattiti evam vinicchitam vupasammati. Tattha sammukhavinayalakkhanam vuttanayameva. Yada pana khinasavassa bhikkhuno amulikaya @Footnote: 1 cha.Ma. ayam na dissati 2 cha.Ma. sammanam 3 cha.Ma., i. yebhuyyasika

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Silavipattiya anuddhamsitassa sativinayam yacamanassa samgho natticatutthena kammena sativinayam deti, tada sammukhavinayena ca sativinayena ca vupasantam hoti. Dinne pana sativinaye puna tasmim puggale kassaci anuvado na ruhati. Yada ummattako bhikkhu ummadavasena assamanake ajjhacare "saratayasma evarupim apattin"ti bhikkhuhi codiyamano "ummattakena me avuso etam katam, nahantam sarami"ti bhanantopi bhikkhuhi codiyamanova puna acodanatthaya amulhavinayam yacati, samgho cassa natticatutthena kammena amulhavinayam deti, tada sammukhavinayena ca amulhavinayena ca vupasantam hoti. Dinne pana amulhavinaye puna tasmim puggale kassaci tappaccaya anuvado na ruhati. Yada pana parajikena va parajikasamantena va codiyamanassa annenannam paticarato papussannataya papiyassa puggalassa "sacayam icchinnamulo bhavissati, sammava vattitva osaranam labhissati. Sace chinnamulo ayamevassa nasana bhavissati"ti mannamano samgho natticatutthena kammena tassa papiyasikam karoti, tada sammukhavinayena ca tassapapiyasikaya ca vupasantam hotiti. Evam anuvadadhikaranam catuhi samathehi sammati. Apattadhikaranam tihi samathehi sammati sammukhavinayena ca patinnatakaranena ca tinavattharakena ca. Tassa sammukhavinayeneva vupasamo natthi. Yada pana ekassa va bhikkhuno santike samghaganamajjhesu va bhikkhu lahukam apattim deseti, tada apattadhikaranam sammukhavinayena ca patinnatakaranena ca vupasammati. Tattha sammukhavinaye tava yo ca deseti, yassa ca deseti, tesam sammukhibhavo puggalasammukhata. Sesam vuttanayameva. Puggalassa ca ganassa ca desanakale samghasammukhata parihayati. Yam 1- panettha aham bhante itthannamam apattim apannoti ca ama passamiti ca patinnaya, 2- taya patinnaya "ayatim samvareyyasi"ti karanam, tam patinnatakaranam nama. Samghadisesehi parivasadiyacana patinna. Parivasadinam danam @Footnote: 1 cha.Ma., i. ya 2 cha.Ma., i. patinna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Patinnatakaranam nama. Dvepakkhajata pana bhandanakaraka bhikkhu bahum assamanakam ajjhacaritva puna lajjidhamme uppanne sace mayam imahi apattihi annamannam kareyyama, 1- siyapi tam adhikaranam kakkhalataya samvatteyyati annamannam apattiya karapane dosam disva yada tinavattharakakammam karonti, tadaapattadhikaranam sammukhavinayena ca tinavattharakena ca sammati. Tattha hi yattaka hatthapasupagata "na me tam khamati"ti evam ditthavikammam akatva niddampi okkanta honti, sabbesam thapetva thullavajjanca gihipatisamyuttanca sabbapattiyo vutthahanti, evam apattadhikaranam tihi samathehi sammati. Kiccadhikaranam ekena samathena sammati sammukhavinayeneva. Imani cattari adhikaranani yathanurupam imehi sattahi samathehi sammanti. Tena vuttam "uppannuppannanam adhikarananam samathaya vupasamaya sammukhavinayo databbo .pe. Tinavattharakoti. Ayamettha vinicchayanayo. Vittharo pana samathakkhandhake agatoyeva. Vinicchayopissa samantapasadikaya vutto. (14) "ime kho avuso"tiadi vuttanayeneva yojetabbam. Iti cuddasannam sattakanam vasena atthanavutipanhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Sattakavannana nitthita. ------------- Atathakavannana [333] Iti sattakavasena samaggirasam dassetva idani atthakavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha micchattati ayathava micchasabhava. Sammattati yathava sammasabhava. (1-2) @Footnote: 1 cha.Ma. karessama, i. karissama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

[334] Kusitavatthuniti kusitassa alasassa vatthuni, patittha kosajjakarananiti attho. Kammam kattabbam hotiti civaravicaranadikammam kattabbam 1- hoti. Na viriyam arabhatiti duvidhampi viriyam narabhati. Appattassati jhanavipassanamaggaphaladhammassa appattassa pattiya. Anadhigatassati tasseva anadhigatassa adhigamanatthaya. Asacchikatassati tasseva appaccakkhakatassa sacchikaranatthaya. Idam pathamanti idam handaham nipajjamiti evam osidanam pathamam kusitavatthu. Imina nayena sabbattha attho veditabbo. "masacitam manne"ti ettha pana masacitannama tintamaso. Yatha tintamaso garuko hoti, evam garukoti adhippayo. Gilanavutthito hotiti gilano hutva paccha vutthito hoti. (4) [335] Arambhavatthuniti viriyakaranani. Tesampi iminava nayena attho veditabbo. (5) [336] Danavatthuniti danakaranani. Asajja danam detiti patva danam deti. Agatam disvava tammuhuttamyeva 2- nisidapetva sakkaram katva danam deti, dassami dassamiti na kilameti. Iti ettha asadanam danakaranam nama hoti. Bhaya danam detitiadisupi bhayadini danakarananiti veditabbani. Tattha bhayam nama ayam adayako akarakoti garahabhayam va apayabhayam va. Adasi meti mayham pubbe esa idam nama adasiti patideti 3- dassati meti anagate idam nama dassatiti deti. Sahu dananti danam nama sadhu sundaram, buddhadihi panditehi pasatthanti deti. Cittalankaracittaparikkharattham danam detiti samathavipassanacittassa alankaratthanceva parivaratthanca deti. Dananhi cittam mudukam karoti. Yena laddham hoti, sopi laddham meti muducitto hoti, yena dinnam, sopi dinnam mayati muducitto hoti, iti ubhinnampi cittam mudukam karoti, teneva "adantadamanan"ti vuccati. Yathaha:- adantadamanam danam adanam dantadusakam danena piyavacaya unnamanti namanti cati. Imesu pana atthasu danesu cittalankaradanameva uttamam. (6) @Footnote: 1 cha.Ma., i. katabbam 2 cha.Ma., i. muhuttamyeva 3 cha.Ma., i. deti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

[337] Danupapattiyoti danapaccaya upapattiyo. Dahatiti thapeti. Adhitthatiti tasseva vevacanam. Bhavetiti vaddheti. Hine vimuttanti hinesu pancakamagunesu vimuttam. Uttari abhavitanti tato uttarimaggaphalatthaya abhavitam. Tatrupapattiya samvattatiti yam thanam 1- patthetva kusalam katam, tattha tattha nibbattanatthaya samvattati. Vitaragassati maggena va samucchinnaragassa samapattiya va vikkhambhitaragassa. Danamatteneva hi brahmaloke nibbattitum va sakka. Danam pana samadhivipassanacittassa alankaro parivaro hoti. Tato danena muducitto brahmavihare bhavetva brahmaloke nibbattati. Tena vuttam "vitaragassa no saragassa"ti. (7) Khattiyanam parisa khattiyaparisa, samuhoti attho. Eseva nayo sabbattha. (8) Lokassa dhamma lokadhamma. Etehi mutto nama natthi, buddhanampi hontiyeva. Vuttampi cetam "atthime bhikkhave lokadhamma lokam anuparivattanti, loko ca attha lokadhamme anuparivattati"ti. 2- Labho alabhoti labhe agate alabho agatoevati veditabbo. Yasadisupi eseva nayo. (9) [338] Abhibhayatanavimokkhakatha hettha kathitaeva. (10-11) "ime kho avuso"tiadi vuttanayeneva yojetabbam. Iti ekadasannam atthakanam vasena atthasiti panhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Atthakavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 cha.Ma. thanam na dissati 2 an. atthaka. 23/95/158 (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Navakavannana [340] Iti atthakavasena samaggirasam dassetva idani navakavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha aghatavatthuniti aghatakaranani. Aghatam bandhatiti kodham 1- bandhati karoti uppadeti. (1) Tam kutettha labbhati tam anatthacaranam ma ahositi ettha 2- puggale kuto labbha kena karanena sakka laddhum. Paro nama parassa attano cittaruciya anattham karotiti evam cintetva aghatam pativinodeti. Athava sacaham patikopam kareyyam, tam kopakaranam ettha puggale kuto labbha, kena va 3- karanena laddhabbanti attho. Kuto labbhatipi patho, sacaham ettha kopam kareyyam, tasmim me kopakarane kuto laddha, 4- labha nama ke siyunti attho. Imasminca atthe tanti nipatamattameva hoti. (2) [341] Sattavasati sattanam avasa, vasanatthananiti attho. Tattha suddhavasapi sattavasova, asabbakalikatta pana na gahita. Suddhavasa hi buddhanam khandhavarasadisa, asankheyyakappe buddhesu hi 5- anibbattantesu tam thanam sunnam hotiti asabbakalikatta na gahita. Sesamettha yam vattabbam, tam hettha vuttameva. (3) [342] Akkhanesu dhammo ca desiyatiti catusaccadhammo desiyati. Opasamikoti kilesupasamakaro. Parinibbanikoti kilesaparinibbanavaho 6-. Sambodhagamiti catumaggananapativedhagami. Annataranti asannabhavam va arupabhavam va. (4) [343] Anupubbaviharati anupatipatiya samapajjitabbavihaRa. (5) [344] Anupubbanirodhati anupatipatiya nirodha. (6) @Footnote: 1 cha.Ma., i. kopam 2 cha.Ma. etasmim 3 cha.Ma. va saddo na dissati. @4 cha.Ma. labha 5 cha.Ma. hi saddo na dissati. @6 cha.Ma. kilesaparinibbanena paribbanavaho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

"ime kho avuso"ti adi vuttanayeneva yojetabbam. Iti channam navakanam vasena catupannasapanhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Navakavannana nitthita. ------------- Dasakavannana [345] Iti navakavasena samaggirasam dassetva idani dasakavasena dassetum puna desanam arabhi. Tattha nathakaranati "sanatha bhikkhave viharatha ma anatha, dasa ime bhikkhave dhamma nathakarana"ti 1- evam akkhata attano patitthakara dhamma. Kalyanamittoti adisu siladigunasampanna kalyana assa mittati kalyanamitto. Te cassa thananisajjadisu saha ayanato sahayati kalyanasahayo. Cittena ceva kayena ca kalyanamittesueva sampavanko onatoti kalyanasampavanko. Suvaco hotiti sukhena vattabbo hoti sukhena anusasitabbo. Khamoti galhena pharusena kakkhalena vutto 2- khamati, na kuppati. Padakkhinaggahi anusasaninti yatha ekacco ovadiyamano vamato ganhati, patipphalati va assunanto va gacchati, evam akatva "ovadatha bhante anusasatha, tumhesu anovadantesu ko anno ovadissati"ti padakkhinam ganhati. Uccavacaniti uccani ca avacani ca. Kimkaraniyaniti kim karomiti evam vatva kattabbakammani. Tattha uccakammani nama civarassa karanam rajanam cetiye sudhakammam uposathagaracetiyagharabodhigharesu 3- kattabbakammanti 4- evamadi. Avacakammannama padadhovanamakkhanadikhuddakakammam. Tatrupayayati tatrupagamaniya. Alam katunti katum samattho hoti. Alam samvidhatunti vicaretum samattho. Paresam dassetukamo hotiti attho. @Footnote: 1 an. dasaka. 24/17/19 pathamanathasutta. 2 cha.Ma., i. vuccamano @3 cha.Ma....bodhiyagharesu 4 cha.Ma. kattabbanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Dhamme assa kamo sinehoti dhammakamo, tepitakam buddhavacanam piyayatiti attho. Piyasamudaharoti parasmim kathente sakkaccam sunati, sayanca paresam desetukamo hotiti attho. "abhidhamme abhivinaye"ti ettha dhammo abhidhammo, vinayo abhivinayoti catukkam veditabbam. Tattha dhammoti suttantapitakam. Abhidhammoti sattappakaranani. Vinayoti ubhatovibhanga. Abhivinayoti khandhakaparivaRa. Athava suttantapitakampi 1- dhammoeva. Maggaphalani abhidhammo. Sakalam vinayapitakam vinayo. Kilesavupasamakaranam abhivinayo. Iti sabbasmimpi ettha dhamme abhidhamme vinaye abhivinaye ca. Ularapamojjoti bahulapamojjo hotiti attho. Kusalesu dhammesuti karanatthe bhummam, catubhumikakusaladhammakarana, 2- tesam adhigamatthaya anikkhittadhuro hotiti attho. [346] Kasinadasake sakalatthena kasinani. Tadarammananam dhammanam khettatthena va adhitthanatthena va ayatanani. Uddhanti upari gaganatalabhimukham. Adhoti hettha bhumitalabhimukham. Tiriyanti khettamandalamiva samanta paricchinditva. Ekacco hi uddhameva kasinam vaddheti, ekacco adho, ekacco samantato. Tena tena va karanena evam pasareti alokamiva rupadassanakamo. Tena vuttam "pathavikasinameko sanjanati uddham adho tiriyan"ti. Advayanti 3- idam pana ekassa annabhavanupagamanattham vuttam. Yatha hi udakam pavitthassa sabbadisasu udakameva hoti, na annam, evameva pathavikasinam pathavikasinameva hoti, natthi tassa anno kasinasambhedoti. Esa nayo sabbattha. Appamananti idam tassa tassa pharanaappamanavasena vuttam. Tanhi cetasa pharanto sakalameva pharati, na "ayamassa adi, idam majjhan"ti pamanam ganhatiti. Vinnanakasinanti cettha kasinugghatimakase 4- pavattam vinnanam. Tattha kasinavasena kasinugghatimakase kasinugghatimakasavasena tattha pavattavinnane uddhamadhotiriyata veditabba. Ayamettha sankhePo. Kammatthanabhavananayena panetani ca 5- pathavikasinadini vittharato visuddhimagge vuttaneva. @Footnote: 1 cha.Ma. suttantapitakampi abhidhammapitakampi 2 cha.Ma. catubhumaka... 3 ka. anvayanti @4 cha.Ma. kasinugghatimakase 5 cha.Ma. ca saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Akusalakammapathadasakavannana [347] Kammapathesu, kammaneva duggatisugatinam pathabhutatta kammapatha nama. Tesu panatipato adinnadanam musavadadayo ca cattaro brahmajale vittharitaeva. Kamesu micchacaroti ettha pana kamesuti methunasamacaresu methunavatthusu va. Micchacaroti ekantanindito lamakacaro. Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvarappavatta agamaniyatthanavitikkamacetana kamesu micchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava maturakkhita, piturakkhita, matapiturakkhita, bhaturakkhita, bhaginirakkhita, natirakkhita, gottarakkhita dhammarakkhita, sarakkha, saparidandati maturakkhitadayo dasa. Dhanakkita, chandavasini, bhogavasini, patavasini, odapattakini, obhatacumbhata, dasi ca bhariya ca, kammakari ca bhariya ca, dhajahata, muhuttikati eta dhanakkitadayo dasati visati itthiyo. 1- Itthisu pana dvinnam sarakkhasaparidandanam dasannanca dhanakkitadinanti dvadasannam itthinam anne purisa. Idam agamaniyatthanam nama. So panesa micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo. Siladigunasampanne mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam, sevanappayogo, maggena maggapatipattiadhivasananti. Eko payogo sahatthikoeva. Abhijjhayatiti abhijjha. Parabhandabhimukhi hutva tanninnataya pavattatiti attho. Sa "aho vata idam mamassa"ti evam parabhandabhijjhayanalakkhana. Adinnadanam viya appasavajja mahasavajja ca. Tassa dve sambhara parabhandam, attano parinamananca. Parabhandavatthuke hi lobhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vatidam mamassa"ti attano na parinameti. Hitasukham byapadayatiti byapado. So paravinasaya manopadosalakkhano. Pharusavaca 2- viya appasavajjo ca mahasavajjo ca. Tassa dve sambhara @Footnote: 1 cha.Ma. itthiyo na dissati 2 cha.Ma. pharusavaca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Parasatto ca, tassa ca vinasacinta. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vatayam ujchijjeyya vinasseyya"ti tassa vinasam na cinteti. Yathabhuccaggahanabhavena miccha passatiti micchaditthi. Sa "natthi dinnana"ti adina nayena viparitadassanalakkhana. Samphappalapo viya appasavajja ca mahasavajja ca. Apica aniyata appasavajja, niyata mahasavajja. Tassa dve sambhara vatthuno ca gahitakaraviparitata, yatha ca tam ganhati, tathabhavena tassupatthananti. Imesam pana dasannam akusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti etesu hi patipatiya satta cetanadhammava honti. Abhijjhadayo tayo cetanasampayutta. Kotthasatoti patipatiya satta, micchaditthi cati ime attha kammapathaeva honti, no mulani. Abhijjhabyapada kammapatha ceva mulani ca. Abhijjha hi mulam patva lobho akusalamulam hoti. Byapado doso akusalamulam hoti. Arammanatoti panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano hoti. Adinnadanam sattarammanam va sankhararammanam va, micchacaro photthabbavasena sankhararammano. "sattarammano"tipi eke. Musavado sattarammano va sankhararammano va. Tatha pisunavaca. Pharusavaca sattarammana. 1- Samphappalapo ditthasutamutavinnatavasena sattarammano va sankhararammano va. Tatha abhijjha. Byapado sattarammanova. Micchaditthi tebhumikadhammavasena sankhararammana pannattivasena sattarammana va. Vedanatoti panatipato dukkhavedano hoti. Kincapi hi rajano coram disva hasamanapi "gacchatha nam ghatetha"ti vadanti, sannitthapakacetana pana dukkhasampayuttava hoti. Adinnadanam tivedanam. @Footnote: 1 cha.Ma. sattarammana ca... evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

Micchacaro sukhamajjhattavasena dvivedano. Sannitthapakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musavado tivedano. Tatha pisunavaca. Pharusavaca dukkhavedana. Samphappalapo tivedano. Abhijjha sukhamajjhattavasena dvivedana. Tatha micchaditthi. Byapado dukkhavedano. Mulatoti panatipato dosamohavasena dvimulako hoti. Tatha 1- adinnadanam dosamohavasena va lobhamohavasena va. Micchacaro lobhamohavasena. Musavado dosamohavasena va lobhamohavasena va. Tatha pisunavaca samphappalapo ca. Pharusavaca dosamohavasena. Abhijjha mohavasena ekamula. Tatha byapado. Micchaditthi lobhamohavasena dvimulati. Kusalakammapathadasakavannana panatipata veramaniadini samadanasampattasamucchedavirativasena veditabbani. Dhammato pana etesupi patipatiya satta cetanapi vattanti viratiyopi. Ante tayo cetanasampayuttava. Kotthasatoti patipatiya satta kammapathaeva, no mulani. Ante tayo kammapatha ceva mulani ca. Anabhijjha hi mulam patva alobho kusalamulam hoti. Abyapado adoso kusalamulam. Sammaditthi amoho kusalamulam. Arammanatoti panatipatadinam arammananeva kamena 2- etesam arammananipi. Vitikkamitabbatoyeva hi sa veramani nama hoti. Yatha pana nibbanarammano ariyamaggo kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammanapete kammapatha panatipatadini dussilyani pajahantiti veditabba vedanatoti sabbe sukhavedana va honti majjhattavedana va. Kusalam patva hi dukkhavedana nama natthi. @Footnote: 1 cha.Ma. tatha na dissati 2 cha.Ma. kamena na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Mulatoti patipatiya satta nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timula 1- honti, nanavippayuttacittena viramantassa dvimula. 2- Anabhijjha nanasampayuttacittena viramantassa dvimula hoti, 3- nanavippayuttacittena ekamula. Alobho pana attanava attano mulam na hoti. Abyapadepi eseva nayo. Sammaditthi alobhadosavasena dvimulaevati. Ariyavasadasakavannana [348] Ariyavasati ariyaeva vasimsu vasanti vasissanti etesuti ariyavasa. Pancangavippahinoti pancahi angehi vippayuttova hutva khinasavo avasi vasati vasissatiti tasma ayam pancangavippahinata, ariyassa vasatta ariyavasoti vutta. Eseva nayo sabbattha. Evam kho avuso bhikkhu chalangasamannagato hotiti chalangupekkhaya samannagato hoti. Chalangupekkha nama keti? nanadayoti. 4- "nanan"ti vutte kiriyato cattari nanasampayuttacittani labbhanti. "satatavihara"ti 5- vutte attha mahacittani. "rajjanadussanam natthi"ti vutte dasa cittani labbhanti. Somanassam asevanavasena labbhati. Satarakkhena cetasati khinasavassa hi tisu dvaresu sabbakalam sati arakkhakiccam sadheti. Tenevassa "carato ca titthato ca suttassa ca jagarassa ca satatam samitam nanadassanam paccupatthitam hoti"ti vuccati. Puthusamanabrahmanananti bahunam samanabrahmananam. Ettha ca samanati pabbajjupagata. Brahmanati bhovadino. Puthupaccekasaccaniti bahuni patekkasaccani, idameva dassanam saccam, idameva dassanam saccanti evam patiyekkam gahitani bahuni saccaniti attho. Nunnaniti nihatani. 6- Panunnaniti sutthu nihatani. Cattaniti visatthani. Vantaniti vamitani. Muttaniti chinnabandhanani @Footnote: 1 cha.Ma. timulani 2 cha.Ma. dvimulani @3 cha.Ma. hoti na dissati 4 cha.Ma. iti saddo na dissati @5 cha.Ma. satataviharo 6 cha.Ma. nihatani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Katani. Pahinaniti pajahitani. Patinissatthaniti yatha na puna cittam aruhanti, evam pativisajjitani. 1- Sabbaneva tani gahitaggahanassa visatthabhavavevacanani. Samavayasatthesanoti ettha avayati anuna, satthati visattha, samma avaya sattha esana assati samavayasatthesano, sammavisatthasabbaesanoti attho. Raga cittam vimuttanti adihi maggassa kiccanipphatti kathita. Rago me pahinoti adihi paccavekkhanaya phalam kathitam. Asekkhadhammadasakavannana asekkha sammaditthiti adayo sabbepi phalasampayuttadhammaeva. Ettha ca sammaditthi, sammanananti dvisu thanesu pannava kathita. Sammavimuttiti imina padena vuttava sesa phalasamapattidhamma sangahitati veditabba. "ime kho avuso"ti adi vuttanayeneva yojetbbam. Iti channam dasakanam vasena samasatthipanhe kathento thero samaggirasam dassesiti. Dasakavannana nitthita. -------------- Panhasamodhanavannana [349] Idha pana thatva panha samodhanetabba. Imasmim hi sutte ekakavasena dve panha kathita. Dukavasena sattati. Tikavasena asitisatam. Catukkavasena dve satani. Pancakavasena timsasatam. Chakkavasena dvattimsasatam. Sattakavasena atthanavuti. Atthakavasena atthasiti. Navakavasena catupannasa. Dasakavasena samasatthiti evam sahassam cuddasa ca 2- panha kathita. Imanhi suttantam thapetva tepitake buddhavacane anno suttanto evam bahupanhapatimandito natthi. Bhagava imam suttantam adito patthaya sakalam sutva cintesi "dhammasenapati sariputto @Footnote: 1 cha.Ma. patinissajjitani 2 cha.Ma. ca saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Buddhabalam dipetva appativattiyam sihanadam nadati. Savakabhasitoti vutte okappana na hoti, jinabhasitoti vutte hoti, tasma jinabhasitam katva devamanussanam okappanam imasmim suttante uppadessami"ti. Tato vutthaya sadhukaram adasi. Tena vuttam "athakho bhagava vutthahitva ayasmantam sariputtam amantesi, sadhu sadhu sariputta, sadhu kho tvam sariputta bhikkhunam sangitipariyayam abhasi"ti. Tattha sangitipariyayanti samaggiya karanam. Idam vuttam hoti "sadhu kho tvam sariputta mama sabbannutananena samsanditva bhikkhunam samaggirasam 1- abhasi"ti. Samanunno sattha ahositi anumodanena samanunno ahosi. Ettakena ayam suttanto jinabhasito nama jato. Desanapariyosane imam suttantam manasikaronta te bhikkhu arahattam papunimsuti. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya sangitisuttavannana nitthita. -----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 163-253. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=4096&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=4096&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=221              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=4501              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=4742              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=4742              Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]