ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

                      9. Dvedhavitakkasuttavannana
     [206] Evamme sutanti dvedhavitakkasuttam.
     Tattha dvidha katva dvidha katvati dve dve bhage katva.
Kamavitakkoti kamapatisamyutto vitakko. Byapadavitakkoti byapadapatisamyutto
vitakko. Vihimsavitakkoti vihimsapatisamyutto vitakko. Ekam bhaganti ajjhattam va
bahiddha va olariko va sukhumo va sabbopayam vitakko akusalapakkhikoyevati
tayopi kamabyapadavihimsavitakke ekam kotthasamakasim. Kamehi nissato
nekkhammapatisamyutto vitakko nekkhammavitakko nama, so yava pathamajjhana
vattati. Abyapadapatisamyutto vitakko abyapadavitakko, so mettapubbabhagato
patthaya yava pathamajjhana vattati. Avihimsapatisamyutto vitakko avihimsavitakko,
so karunapubbabhagato patthaya yava pathamajjhana vattati. Dutiyam bhaganti
sabbopayam kusalapakkhikoyevati dutiyam kotthasamakasinti. 1- Imina bodhisattassa
vitakkanigganhanakalo 2- kathito.
     Bodhisattassa hi chabbassani padhanam padahantassa nekkhammavitakkadayo
punjapunja mahanadiyam 3- ogha viya pavattimsu. Satisammosena pana sahasa
kamavitakkadayo uppajjitva kusalavaram pacchinditva sayam akusalajavanavara
hutva titthanti. Tato bodhisatto cintesi "mayham ime kamavitakkadayo kusalavaram
pacchinditva titthanti, handaham ime vitakke dve bhage katva viharami"ti
kamavitakkadayo akusalapakkhikati ekam bhagam karoti nekkhammavitakkadayo kusalapakkhikati
ekam. Atha puna cintesi "akusalapakkhato agatavitakkam mantena kanhasappam
uppiletva ganhanto viya amittam givayam akkamanto viya ca niggahessami,
@Footnote: 1 cha.Ma. iti-saddo na dissati   2 cha,Ma......niggahanakalo, evamuparipi
@3 ka. mahanadi
Nassa vaddhitum dassami. Kusalapakkhato agatavitakkam meghasamaye megham viya sukhettam 1-
salakalyanapotakam viya ca sigham sigham vaddhessami"ti. So tatha katva akusalavitakke
nigganhi, kusalavitakke vaddhesi. Evam imina bodhisattassa vitakkanigganhanakalo
kathitoti veditabbo.
     [207] Idani yathassa te vitakka uppajjimsu, yatha ca ne niggahesi,
tam dassento tassa mayham bhikkhavetiadimaha. Tattha appamattassati satiya
avippavase thitassa. Atapinoti atapaviriyavantassa. Pahitattassati pesitacittassa.
Uppajjati kamavitakkoti bodhisattassa chabbassani padhanam padahato rajjasukham
va arabbha, pasade va natakani va orodhe va kincideva va sampattimarabbha
kamavitakko nama uppannapubbo. 2- Dukkarakarikaya panassa aharupacchedena
adhimattakasamadanam 3- pattassa etadahosi "na sakka aharupacchedena visesam
nibbattetum, yannunaham olarikam aharam ahareyyan"ti. So uruvelam pindaya
pavisi. Manussa "mahapuriso pubbe aharitva dinnampi na ganhi, addhassa
idani manoratho matthakam patto, tasma sayameva agato"ti panitapanitam
aharam upaharimsu. Bodhisattassa attabhavo na cirasseva pakatiko ahosi.
Jarajinnattabhavo hi sappayabhojanam labhitvapi pakatiko na hoti. Bodhisatto
pana daharo. Tenassa sappayabhojanam bhunjato attabhavo na cirasseva pakatiko
jato, vippasannani indriyani, parisuddho chavivanno, samuggatataraganam viya
nabham paripunnadvattimsamahapurisalakkhanappatimanditam sariram ahosi. So tam oloketva
"tava kilanto nama attabhavo evam patipakatiko jato"ti cintetva attano
pannamahantataya evam parittakampi vitakkam gahetva kamavitakkoti akasi.
     Pannasalaya purato nisinno 4- camararurupasadagavayarohitamigadike migagane 4-
manunnasaddaravane moravanakukkutadike pakkhigane niluppalakumudakamaladisanchannani
pallalani nanakusumasanchannavitapa vanarajiyo manikkhandhanimmalajalavaham 5- nadim
@Footnote: 1 cha.Ma. sukhette   2 cha.Ma. na uppannapubbo   3 cha.Ma. adhimattakasimanam
@4-4 cha.Ma. camarapasadagavayarohitamigadige magagane  5 cha.Ma.....jalapavahanca
Neranjaram ca passati. Tassa evam hoti "sobhana vatime migajata pakkhigana
pallalani vanarajiyo nadi neranjara"ti. So tampi evam parittakam vitakkam
gahetva kamavitakkam akasi, tenaha "uppajjati kamavitakko"ti.
     Attabyabadhayapiti attadukkhayapi. Eseva nayo sabbattha. Kim pana
mahasattassa ubhayadukkhaya samvattanikavitakko 1- nama atthiti. Natthi. Aparinnaya 2-
thitassa pana vitakko yava ubhayabyadhaya samvattatiti evam tani 3- tini namani
labhati, tasma evamaha. Pannanirodhikoti anuppannaya lokiyalokuttaraya
pannaya uppajjitum na deti, lokiyapannam pana atthasamapattipancabhinnavasena
uppannampi samucchinditva khipatiti pannanirodhiko. Vighatapakkhikoti
dukkhakotthasiko. Asankhatam nibbanam nama, tam paccakkham katum na detiti
anibbanasamvattaniko. Abbhattham gacchatiti khayam natthibhavam gacchati. Udakabublako 4- viya
nirujjhati. Pajahamevati chadditameva. 5- Vinodamevati viniharitameva. 6- Byantameva 7-
nam akasinti vigatantam nissesam parivatmam paticchannameva nam akasim.
     [208] Byapadavitakkoti na bodhisattassa parupaghatappatisamyutto nama
vitakko citte uppajjati, athassa ativassaaccunhaatisitadini pana paticca
cittaparinamabhavo hoti, tam sandhaya "byapadavitakko"ti aha. Vihimsavitakkoti na
mahasattassa paresam dukkhuppadapatisamyutto 8- vitakko uppajjati, citte pana
uddhatakaro anekaggatakaro hoti, tam gahetva vihimsavitakkam akasi.
Pannasaladvare nisinno hi sihabyagghadike valamige sukaradayo khuddakamige
vihimsante passati, atha bodhisatto imasmimpi nama akutobhaye aranne imesam
tiracchanagatanam paccatthika uppajjanti, balavanto dubbale khadanti,
dubbalakhadaka 9- vattantiti karunnam uppadeti. Annepi vilaradayo
kukkutamusikadini khadente passati, gamam pindaya pavittho manusse
rajakammikehi upaddute
@Footnote: 1 cha.Ma. samvattanakavitakko  2 cha.Ma. aparinnayam  3 cha.Ma. samvattatiti etani
@4 cha.Ma. udakapupphulako  5 cha.Ma. pajahimeva  6 cha.Ma. niharimeva  7 Si., i. byanteva,
@Ma.mu 12/207/176 passitabbam   8 cha.Ma. dukkhuppadana.....,  9 cha.Ma. balavantakhadika
Vadhabandhadini anubhavante attano kasivanijjadini kammani katva jivitum na
labhantiti karunnam uppadeti, tam sandhaya "uppajjati vihimsavitakko"ti aha.
Tatha tathati tena tena karanena. 1- Idam vuttam hoti:- kamavitakkadisu yam yam
vitakketi, yam yam vitakkam pavatteti, tena tena cassakarena kamavitakkadibhaveneva 2-
cetaso na hi hotiti. Pahasi nekkhammavitakkanti nekkhammavitakkam pajahati.
Bahulamakasiti bahulam akasi. 3- Tassa tam kamavitakkaya cittanti tassa tam cittam
kamavitakkatthaya. Yatha kamavitakkasampayuttam hoti, evameva 4- namatiti attho.
Sesapadesupi eseva nayo.
     Idani atthadipakam 5- upamam dassento seyyathapitiadimaha. Tattha
kitthasambadheti sassasambadhe. Akotteyyati ujukam pitthikam 6- pahareyya.
Patikotteyyati tiriyam phasukasu pahareyya. Sanniruddheyyati avaritva
tittheyya. Sannivareyyati ito cito ca gantum na dadeyya. Tatonidananti tena
karanena, evam arakkhitanam gunnam paresam sassakhadanakaranenati attho. Balo hi
gopalako evam gavo arakkhamano "ayam amhakam bhattavetanam khadati, ujum gavo rakkhitumpi
na sakkoti, kulehi saddhim veram ganhapeti"ti gosamikanampi santika vadhadini
papunati, kitthasamikanampi. Pandito pana imani cattari bhayani sampassanto gavo
phasukam 7- rakkhati, tam sandhayetam vuttam. Adinavanti upaddavam. Okaranti
lamakabhavam, 8- khandhesu okaram. 9- Sankilesanti sankilitthabhavam. Nekkhammeti
nekkhammamhi. Anasamsanati visuddhipakkham. Vodanapakkhanti idamasseva 10- vevacanam,
kusalanam dhammanam nekkhammamhi visuddhipakkham addasanti attho.
     [209] Nekkhammanti ca kamehi nissatam sabbam kusalam, ekadhamme
sangayhamane nibbanameva. Tatridam opammasamsandanam:- kitthasambadham viya hi
rupadiarammanam, kutagavo viya kutacittam, panditagopalako viya bodhisatto,
catubbidhabhayam viya attaparubhayabyabadhaya samvattanavitakka, 11- panditagopalassa
@Footnote: 1 cha.Ma. akarena   2 cha.Ma. kamavitakkadibhavo   3 cha.Ma. karoti   4 cha.Ma. evamevam
@5 cha.Ma. atthadipikam    6 cha.Ma. pitthiyam            7 cha.Ma. sadhukam   8 cha.Ma. lamakam
@9 cha.Ma. otaram    10 cha.Ma. idam tasseva       11 cha.Ma.......vitakko
Catubbidham bhayam disva kitthasambadhe appamadena gorakkhanam viya bodhisattassa
chabbassani padhanam padahato attabyabadhadibhayam disva rupadisu arammanesu
yatha kamavitakkadayo na uppajjanti, evam cittarakkhanam. Pannavuddhikoti 1-
adisu anuppannaya lokiyalokuttarapannaya uppadaya, uppannaya ca vuddhiya
samvattatiti pannavuddhiko. Na dukkhakotthasaya samvattatiti avighatapakkhiko.
Nibbanadhatusacchikiriyaya samvattatiti nibbanasamvattaniko. Rattincepi tam bhikkhave
anuvitakkeyyanti sakalarattincepi tam vitakkam pavatteyyam. Tatonidananti tammulakam.
Ohanneyyati ugghatiyeyya, uddhaccaya samvatteyyati attho. Arati dure.
Samadhimhati upacarasamadhitopi appanasamadhitopi. So kho aham bhikkhave
ajjhattameva cittanti so aham bhikkhave ma me cittam samadhimha dure hotuti
ajjhattameva cittam santhapemi, gocarajjhatte thapemiti attho. Sannisademiti
tattheva ca nam sannisidapemi. Ekodim karomiti ekaggam karomi. Samadahamiti samma
adahami, sutthu aropemiti attho. Ma me cittam ugghatiti 2- ma mayham cittam
ugghatayittha 3- ma uddhaccaya samvattatuti attho.
     [210] Uppajjati abyapadavitakko .pe. Avihimsavitakkoti ettha yo
so imaya hettha vuttatarunavipassanaya saddhim uppannavitakko kamapaccanikatthena
nekkhammavitakkoti vutto. Soyeva byapadapaccanikatthena abyapadavitakkoti ca,
vihimsapaccanikatthena avihimsavitakkoti ca vutto.
     Ettavata bodhisattassa samapattim nissaya vipassanapatthapanakalo
kathito. Tassa 4- hi samadhipi taruno, vipassanapi. Tassa vipassanam patthapetva
aticiram nisinnassa kayo kilamati, anto aggi viya utthahati, 5- kacchehi seda
muccanti, matthakato usuma vatti viya utthahati, cittam hannati vihannati
vipphandati uddhatam hoti. 6- So puna samapattim samapajjitva tam paridametva
mudukam katva
@Footnote: 1 cha.Ma. pannavuddhiko. evamuparipi, Ma.mu. 12/209/177 samsandetabbam
@2 cha.Ma. uhanniti, Ma. mu. 12/209/179 passitabbam   3 cha.Ma. ugghatiyittha
@4 cha.Ma. yassa   5 Si. upatthahati   6 cha.Ma. uddhatam hotiti patha na dissanti
Samassasetva puna vipassanam patthapeti. Tassa puna aticiram nisinnassa tatheva
hoti. So puna samapattim samapajjitva tatheva karoti. Vipassanaya hi
bahupakara samapatti.
     Yatha yodhassa phalakakotthako nama bahupakaro hoti, so tam nissaya
sangamamva pavisati, tattha hatthihipi assehipi yodhehipi saddhim kammam katva avudhesu
va khinesu bhunjitukamatadibhave va sati nivattitva phalakakotthakam pavisitva
avudhani ganhati, vimamsatipi, 1- bhunjatipi, paniyam pivatipi, sannahampi
patisannayhati, tam tam katva puna sangamam pavisati, tattha kammam katva puna
uccaradipilito va kenacideva va karaniyena phalakakotthakam pavisati. Tattha santhambhitva
puna sangamam pavisati, evam yodhassa phalakakotthako viya vipassanaya bahupakara samapatti.
     Samapattiya pana sangamam nittharanakayodhassa phalakakotthakatopi vipassana
bahupakarataRa. Kincapi hi tattha 2- samapattim nissaya vipassanam patthapeti,
vipassana pana thamajata samapattimpi rakkhati. Thamajatam karoti.
     Yatha hi thale navampi navaya bhandampi sakatabharam karonti. Udakam
patva pana sakatampi sakatabhandampi yuttagonepi navabharam karonti. Nava tiriyam
sotam chinditva sotthina supattanam gacchati, evameva 3- kincapi samapattim
nissaya vipassanam patthapeti, vipassana pana thamajata samapattimpi rakkhati,
thamajatam karoti. Thalam patva sakatam viya hi samapatti. Udakam patva nava viya
vipassana. Iti bodhisattassa ettavata samapattim nissaya vipassanapatthapanakalo
kathitoti veditabbo.
     Yannadevatiadi kanhapakkhe vuttanusareneva veditabbam, idhapi
atthadipakam 4- upamam dassetum seyyathapitiadimaha. Tattha gamantasambhavesuti 5-
gamantaahatesu. Satikaraniyameva hotiti eta gavoti satiuppadamattameva katabbam
hoti. Ito cito ca gantva akotanadikiccam natthi. Ete dhammati ete
@Footnote: 1 cha.Ma. vissamatipi  2 cha.Ma. tatthati patho na dissati   3 cha.Ma. evamevam evamuparipi
@4 cha.Ma. atthadipikam  5 cha.Ma. gamantasambhatesuti......, Ma.mu. 12/210/178 passitabbam
Samathavipassanadhammati satuppadamattameva katabbam hoti. Imina bodhisattassa
samathavipassananam thamajatakalo kathito. Tada kirassa samapattiappanatthaya
nisinnassa atthasamapattiyo ekavajjanena apatham agacchanti, vipassanam
patthapetva nisinno satta anupassana ekappahareneva arulhova hoti.
     [215] Seyyathapiti idha kim dasseti? ayam patiyekko anusandhi,
Sattananhi hitupacaram attano satthubhavasampadam ca dassento bhagava imam desanam
arabhi. Tattha aranneti ataviyam. Pavaneti vanasande. Atthato hi idam dvayam
ekameva, pathamassa pana dutiyam vevacanam. Ayogakkhemakamoti catuhi yogehi khemam
nibbhayatthanam anicchanto bhayameva icchanto. Sovatthikoti sotthibhavavaho.
Pitigamaniyoti tutthim gamaniyo. Pitagamaniyo"ti va patho. Pidaheyyati sakhadihi
thakeyya. Vivareyyati visadam mukham katva vivatam kareyya. Kummagganti
udakavanapabbatadihi sanniruddham amaggam. Odaheyya okacaranti tesam oke caramanam viya
ekadipimigam 1- ekasmim thane thapeyya. Okacarikanti digharajjuya bandhitamyeva migim.
     Migaluddako hi arannam miganam vasanatthanam gantva "idha vasanti, imina
maggena nikkhamanti, ettha caranti, ettha pivanti, imina maggena pavisanti"ti
sallakkhetva maggam pidhaya kummaggam vivaritva okacaranca okacarikanca thapetva
sayam paticchannatthane sattim gahetva titthati, atha sayanhasamaye miga akutobhaye
aranne caritva paniyam pivanti 2- migapotakehi saddhim kilamana vasanatthanasantikam
agantva okacaranca okacarikanca disva "sahayaka no agata bhavissanti"ti
nirasanka pavisanti, te maggam pihitam disva "nayam maggo, ayam maggo bhavissati"ti
kummaggam patipajjanti. Migaluddako na tava kinci karoti, pavitthesu pana sabbapacchima
sanikam 3- paharati, so uttasati, tato sabbe uttasitva "bhayam uppannan"ti purato
oloketva 4- udakena va vanena va pabbatena va sanniruddham maggam disva
ubhohi passehi angulisankhalikam viya gahanavanam pavisitum asakkonta pavitthamaggeneva
@Footnote: 1 cha.Ma. ekam dipakamigam             2 cha.Ma. pivitva
@3 cha.Ma. sanikam evamuparipi           4 cha.Ma. olokenta
Nikkhamitum arabhanti. Luddako tesam nivattabhavam 1- natva adito patthaya timsampi
cattalisampi mige ghateti. Idam satthara 2- evanhi so bhikkhave mahamigasangho
aparena samayena anayabyasanam apajjeyyati vuttam.
     "nandiragassetam adhivacanam, avijjayetam 3- adhivacanan"ti ettha yasma
ime satta avijjaya annana hutva nandiragena abandhitva ruparammanadini
upanita vattadukkhasattiya ghatam labhanti. Tasma bhagava okacaram nandiragoti,
okacarikam avijjati katva dassesi.
     Migaluddako hi ekadapi tesam sakhabhangena sariram punchitva manussagandham
apanetva okacaram ekasmim thane thapetva okacarikam saha rajjuya vissajjitva
attanam paticchadetva sattim adaya okacarassa santike titthati, okacarika
migaganassa caranatthanabhimukhi gacchati. Tam disva miga sisani ukkhipitva titthanti,
sapi sisam ukkhipitva titthati, te "amhakam samajatika ayan"ti gocaram ganhanti.
Sapi tinani khadanti viya sanikam upagacchati. Arannako 4- yuthapati migo tassa
vatam labhitva sakaparisam 5- vissajjitva tadabhimukho hoti.
     Sattananhi navanavameva piyam hoti. Okacarika arannakassa migassa
accasannabhavam adatva tadabhimukhiva pacchato patikkamitva okacarassa santikam
gacchati, yattha yatthassa 6- rajju laggati, tattha tattha khurena paharitva moceti,
arannako migo okacaram disva okacarikaya sammatto hutva okacare usuyam
katva pitthim nametva sisam kampento titthati, tasmim khane sattim jivhaya
lehantopi "kim etan"ti na janati, okacaropi sacassa uparibhagena tam migam
paharitum sukham hoti, pitthim nameti. Sacassa hetthabhagena paharitum sukham hoti,
hadayam unnameti. Atha luddako arannakam migam sattiya paharitva tattheva ghatetva
mamsam adaya gacchati. Evameva yatha so migo okacarikaya sammatto okacare
usuyam katva sattim jivhaya lehantopi kinci na janati, tatha ime satta
@Footnote: 1 cha.Ma. nivattanabhavam          2 cha.Ma. idam sandhaya    3 ka. avijjayeva
@4 cha.Ma. aranniko evamuparipi   5 cha.Ma. sakabhariyam       6 cha.Ma. yatthassa
Avijjaya sammatta andhabhuta kinci ajananta rupadisu nandiragam upagamma
vattadukkhasattiya vadham labhantiti bhagava okacaram nandiragoti, 1- okacarikam avijjati
katva dasseti. 2-
     Iti kho bhikkhave vivato maya khemo maggoti iti kho bhikkhave maya
imesam sattanam hitacaranena sammasambodhim patva aham buddhosmiti tunhibhutena
anisiditva dhammacakkappavattanato patthaya dhammam desentena vivato khemo ariyo
atthangiko maggo, pihito kummaggo, annakondannadinam 3- bhabbapuggalanam
ohato okacaro nandirago dvedha chetva papito, nasita okacarika
avijja sabbena sabbam samugghatitati attano hitupacaram dasseti. 4- Sesam
sabbattha uttanamevati. 5-
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                    dvedhavitakkasuttavannana nitthita.
                          ------------
@Footnote: 1 cha.Ma. nandirago.....evamuparipi   2 cha.Ma. dassesi
@3 cha.Ma. annatakondanna.,..evamuparipi
@4 cha.Ma. dassesi    5 uttanatthamevati



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 406-414. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=10320&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=10320&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=251              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=3953              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=4701              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=4701              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]