ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

page66.

2. Sabbasavasuttavannana [14] Evamme sutam .pe. Savatthiyanti sabbasavasuttam. 1- Tatrayam anupubbapadavannana 2-:- savatthiti savatthassa isino nivasanatthanabhuta nagari yatha kakandi makanditi evam tava akkharacintaka. Atthakathacariya pana bhananti "yam kinci manussanam upabhogaparibhogam sabbamettha atthiti savatthi. Satthasamayoge ca kim bhandam atthiti pucchite sabbamatthiti vacanamupadaya savatthi. Sabbada sabbupakaranam savatthiyam samohitam tasma sabbamupadaya savatthiti pavuccati. Kosalanam puram rammam dassaneyyam manoramam dasahi saddehi avivittam annapanasamayutam. Vuddhim vepullatam pattam iddham phitam manoramam alakamandava devanam savatthipuramuttaman"ti. Tassam savatthiyam. Jetavaneti ettha attano paccatthikam janam jinatiti ranna va attano paccatthikajane jite jatoti jeto. Mangalakamyataya va tassa evannamameva katanti jeto. Jetassa vanam jetavanam. Tanhi jetena rajakumarena ropitam samvaddhitam paripalitam, so ca tassa sami ahosi. Tasma jetavananti vuccati, tasmim jetavane. Anathapindikassa arameti ettha sudatto nama so gahapati matapituhi katanamavasena sabbakamavasena sabbakamasamiddhitaya pana vigatamaccherataya karunadigunasamangitaya ca niccakalam anathanam pindamadasi, tena anathapindikoti sankhyam gato. Aramanti ettha panino visesena va pabbajitati aramo, tassa pupphaphaladisobhanaya natiduranaccasannatadipancavidhasenasanangasampattiya tato tato agamma ramanti abhiramanti anukkanthita hutva nivasantiti attho. Vuttappakaraya va sampattiya tattha tattha gatepi attano abbhantaramyeva @Footnote: 1 sabbasavasamvarasuttam iti pali (saya) 2 cha.Ma. apubbapadavannana evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Anetva rametiti aramo. So hi anathapindikena gahapatina jetassa rajakumarassa hatthato attharasahi hirannakotihi santharena kinitva attharasahi hirannakotihi senasanani karapetva attharasahi hirannakotihi viharamaham nitthapetva evam catupannasahirannakoti pariccagena buddhappamukhassa samghassa niyyadito. Tasma "anathapindikassa aramo"ti vuccati, tasmim anathapindikassa arame. Ettha ca "jetavane"ti vacanam purimasamiparikittanam. "anathapindikassa arame"ti pacchimasamiparikittanam. Kimetesam parikittane payojananti. Punnakamanam ditthanugatim apajjanam. Tatra hi davarakotthakapasadamapane bhumivikkayaladdha attharasahirannakotiyo anekakotiagghanaka rukkha ca jetssa pariccago, catupannasakotiyo anathapindikassa. Iti tesam parikittanena eva 1- punnakama pannani karontiti dassento ayasma anando annepi punnakame tesam ditthanugatim apajjane niyojeti. Sabbasavasamvarapariyayam vo bhikkhaveti kasma idam suttamabhasi. Tesam bhikkhunam upakkilesavisodhanam adim katva asavakkhayaya patipattidassanattham. Tattha sabbasavasamvarapariyayanti sabbesam asavanam samvarakaranam samvarabhutam karanam, yena karanena te samvarita pidahita hutva anuppadanirodhasankhatam khayam gacchanti pahiyanti nappavattanti, tam karananti attho. Tattha asavantiti asava, cakkhutopi .pe. Manatopi sandanti pavattantiti vuttam hoti. Dhammato yava gotrabhum okasato yava bhavaggam savantiti va asava, ete dhamme etanca okasam anto karitva pavattantiti attho. Antokaranattho hi ayam akaro. Cirapparivasiyatthena madiradayo asava viyatipi asava. Lokasmimnhi cirapparivasika madiradayo asavati vuccanti. Yadi ca cirapparivasikatthena asava, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttanhetam "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya ito pubbe avijja @Footnote: 1 cha.Ma., i. evam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Nahosi"ti adi. 1- Ayatim va samsaradukkham savanti pasavantitipi asava. Purimani cettha nibbacanani yattha kilesa asavati agacchanti, tattha yujjanti, pacchimam kammepi. Na kevalanca kammakilesayeva asava, apica kho nanappakaraka upaddavapi. Suttesu hi "naham cunda ditthadhammikanamyeva asavanam samvaraya dhammam desemi"ti 2- ettha vivadamulabhuta kilesa asavati agata. "yena devupapatyassa gandhabbo va vihangamo yakkhattam yena gaccheyyam manussattanca abbhaje 3- te mayham asava khina viddhasta vinalikata"ti 4- ettha tebhumikanca kammam avasesa ca akusala dhamma. "ditthadhammikanam asavanam samvaraya samparayikanam asavanam patighataya"ti 5- ettha parupavadavippatisaravadhabandhadayo ceva apayadukkhabhuta ca nanappakara upaddava. Te te panete asava yattha yatha agata, tattha tatha veditabba. Ete hi vinaye tava "ditthadhammikanam asavanam samvaraya samparayikanam asavanam patighataya"ti dvidha agata. Salayatane "tayome avuso asava, kamasavo bhavasavo avijjasavo"ti 6- tidha agata. Annesu ca suttantesu abhidhammesu ca te eva ditthasavena saha catudha agata. Nibbedhikapariyayena "atthi bhikkhave asava nirayagaminiya, *- atthi asava tiracchanayonigaminiya, atthi asava pittivisayagaminiya, atthi asava manussalokagaminiya, atthi asava devalokagaminiya"ti 7- pancadha agata. Chakkanipate "atthi bhikkhave asava samvara pahatabba"ti adina nayena chadha agata. Imasmim pana sutte teyeva dassanapahatabbehi saddhim sattadha agata. Ayam tava asavapade vacanattho ceva pabhedo ca. @Footnote: 1 an. dasaka. 24/61/90 avijjasutta. 2 di. pati. 11/182/112 pasadikasutta @3 ka. andajam, cha.Ma. abbaje 4 an. catukka. 21/36/43-4 donasutta @5 vinaYu. mahavi. 1/39/26 parajikakanda 6 an. chakka. 22/334/463 nibbedhikasutta @* pali....gamaniya evamuparipi (saya) 7 an. chakka. 22/334/463 (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Samvarapade pana samvariyatiti 1- samvaro pidahati nivareti pavattitum na detiti attho. Tathahi "anujanami bhikkhave diva patisalliyantena davaram samvaritva patisalliyitun"ti, 2- "sotanam samvaram brumi pannayete pithiyyare"ti 3- adisu pidhanatthena samvaramaha. Svayam samvaro pancavidho hoti silasamvaro satinanakhantiviriyasamvaroti. Tattha "imina patimokkhasamvarena upeto"ti 4- ayam silasamvaro. Patimokkhasilanhi ettha samvaroti vuttam. "cakkhundriye samvaramapajjati"ti 5- adisu satisamvaro. Sati hettha samvaroti vutta. "sotanam samvaram brumi pannayete pithiyyare"ti ayam nanasamvaro. Nananhettha pithiyyareti imina pidhanatthena samvaroti vuttam. "khamo hoti sitassa .pe. Uppannam kamavitakkam nadhivaseti"ti 6- adina nayena idheva khantiviriyasamvara agata. Tesanca "sabbasavasamvarapariyayan"ti imina uddesena sangahitatta samvarabhavo veditabbo. Apica pancavidhopi ayam samvaro idha agatoyeva, tattha khantiviriyasamvara tava vuttayeva. "so tanca anasanam tanca agocaran"ti 7- ayampanettha silasamvaro. "patisankha yoniso cakkhundriyasamvarasamvuto"ti 8- ayam satisamvaro. Sabbattha patisankha nanasamvaro. Agahitagahanena pana dassanam patisevana bhavana ca nanasamvaro. Pariyayanti etena dhammati pariyayo, uppattim nirodham va gacchantiti vuttam hoti. Ettavata "sabbasavasamvarapariyayan"ti ettha yam vattabbam, tam vuttam hoti. [15] Idani janato ahanti adisu janatoti janantassa. Passatoti passantassa. Dvepi padani ekatthani, byanjanameva nanam. Evam santepi janatoti nanalakkhanam upadaya puggalam niddisati, jananalakkhananhi nanam. Passatoti nanappabhavam upadaya, passanappabhavanhi nanam. Nanasamangi puggalo cakkhuma viya cakkhuna rupani naneneva vivate dhamme passati. Apica yoniso manasikaram uppadetum janato, ayoniso manasikaro yatha na uppajjati, evam @Footnote: 1 cha.Ma. samvarayatiti 2 vinaYu. maha. vi. 1/77/52 pathamaparajika: vinitavatthu. @3 khu.su. 25/1042/532 ajitamanavakapanha. 4 abhi. vibhanga. 35/511/296 jhanavibhanga @5 di.Si. 9/213/70 indriyasamvara 6 Ma.mu. 12/24,26/14,15 mulapariyayavagga @7 Ma. mu. 12/25/15 sabbasavasutta 8 Ma. mu. 12/22/13 "-".

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Passatoti ayamettha saro. Keci panacariya bahu papancetva bhananti. Te imasmim atthe na yujjanti. Asavanam khayanti asavappahanam asavanam accantakhayasamuppadam khinakaram natthibhavanti ayameva imasminca sutte "asavanam khaya anasavancetovimuttin"ti 1- adisu ca asavakkhayattho. Annatra pana maggaphalanibbananipi asavakkhayoti vuccanti. Tathahi:- "sekkhassa sikkhamanassa ujumagganusarino khayasmim pathamam nanam tato anna anantara"ti 2- adisu maggo asavakkhayoti vutto. "asavanam khaya samano hoti"ti adisu 3- phalam. "paravajjanupassissa niccam ujjhanasannino asava tassa vaddhanti ara so asavakkhaya"ti 4- adisu nibbanam "asavakkhayo"ti vuttam. No ajanato no apassatoti yo pana na janati na passati, tassa no vadamiti attho. Etena ye ajanato apassatopi samvaradihiyeva suddhim vadanti, te patikkhitta honti. Purimena va padadvayena upayo vutto, imina anupayapatisedhoti. Sankhepena cettha nanam asavanam samvarapariyayoti dassitam hoti. Idani yam janato asavanam khayo hoti, tam dassetukamo kinca bhikkhave janatoti puccham arabhi. Tattha janana bahuvidha. Dabbajatiko eva hi koci bhikkhu chattam katum janati koci civaradinam annataram, tassa idisani kammani vattasise thatva karontassa sa janana maggaphalanam padatthanam na hotiti na vattabba. Yo pana sasane pabbajitva vejjakammadini katum janati, tassevam @Footnote: 1 Ma. mu. 12/438/386 culaassapurasutta 2 khu. iti. 25/62/279 indriyasutta @3 Ma. mu 12/438/386 4 khu. dhamMa. 25/253/60 ujjhanasannittheravatthu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Janato asava vaddhantiyeva, tasma yam janato passato asavanam khayo hoti, tadeva dassento aha yoniso ca manasikaram ayoniso ca manasikaranti. Tattha yoniso manasikaro nama upayamanasikaro pathamanasikaro, aniccadisu aniccanti adina nayena saccanulomikena va cittassa avajjana anvavajjana abhogo samannaharo manasikaro, ayam vuccati yoniso manasikaro. Ayoniso manasikaroti anupayamanasikaro uppathamanasikaro anicce niccanti dukkhe sukhanti anattani attati asubhe subhanti ayoniso manasikaro uppathamanasikaro saccapatikkulena va cittassa avajjana anvavajjana abhogo samannaharo manasikaro ayam vuccati ayoniso manasikaroti. Evam yoniso manasikaram uppadetum janato ayoniso manasikaro ca yatha na uppajjati, evam passato asavanam khayo hoti. Idani imassevatthassa yuttim dassento aha ayoniso bhikkhave .pe. Pahiyyantiti. Tena kim vuttam hoti. Yasma ayoniso manasikaroto asava uppajjanti yoniso manasikaroto pahiyyanti tasma janitabbam. Yoniso manasikaram uppadetum janato ayoniso manasikaro ca yatha na uppajjati evam passato asavanam khayo hotiti. Ayam tavettha sankhepavannana. Ayampana vittharo:- tattha "yoniso ayoniso"ti imehi tava dvihi padehi abaddham hoti upari sakalasuttam. Vattavivattavasena hi upari sakalasuttam vuttam. Ayoniso manasikaramulakanca vattam, yoniso manasikaramulakam vivattam. Katham? ayoniso manasikaro hi vaddhamano dve dhamme paripureti avijjanca bhavatanhanca. Avijjaya ca sati "avijjapaccaya sankhara .pe. Dukkhakkhandhassa samudayo hoti, tanhaya sati tanhapaccaya upadanam .pe. Samudayo hoti"ti evam ayoniso manasikarabahulo puggalo vatavegabhighatena vippannatthanava viya gangavatte patitagokulam viya cakkayante yuttabalibaddo viya punappunam bhavayonigativinnanatthitisattavasesu avattam parivattam karoti, evam tava ayoniso manasikaramulakam vattam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Yoniso manasikaro pana vaddhamano "yoniso manasikarasampannassetam bhikkhave bhikkhuno patikankham, `ariyam atthangikam maggam bhavessati, ariyam atthangakam maggam bahulikarissati"ti 1- vacanato sammaditthippamukham atthangikam maggam paripureti. Ya ca sammaditthi sa vijjati tassa vijjuppada 2- "avijjanirodha sankharanirodho .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti"ti 3- evam yoniso manasikaramulakam vivattam veditabbam. Evam imehi dvihi padehi abaddham hoti upari sakalasuttam. Evam abaddhe cettha yasma pubbe asavappahanam dassetva paccha uppatti vuccamana na yujjati. Na hi pahina puna uppajjanti. Uppannanampana pahanam yujjati, tasma uddesapatilomatopi "ayoniso bhikkhave manasikarototi adimaha. Tattha ayoniso manasikarototi vuttappakaram ayoniso manasikaram uppadayato. Anuppanna ceva asava uppajjantiti ettha ye pubbe appatiladdhapubbam civaradim va paccayam upatthakasaddhiviharikaantevasinam va annataram manunnam vatthum patilabhitva tam subham sukhanti ayoniso manasikaroto annatarannataram va pana ananubhutapubbam arammanam yatha tatha va ayoniso manasikaroto asava uppajjanti, te anuppanna uppajjantiti veditabba, annatha hi anamatagge samsare anuppanna nama asava na santi. Ananubhutapubbepi vatthumhi arammane va yassa pakatisuddhiya va uddesaparipucchapariyattinavakammayonisomanasikaranam va annataravasena pubbe anuppajjitva paccha tadisena paccayena sahasa uppajjanti, imepi anuppanna uppajjantiti veditabba. Tesuyeva pana vattharammanesu punappunam uppajjamana uppanna pavaddhantiti vuccanti. Ito annatha 4- pathamuppannanam vaddhi nama natthi. @Footnote: 1 sam. maha. 19/55/24 yonisomanasikarasampadasutta 2 cha.Ma. vijjuppada @avijjanirodho, "avijjanirodha... 3 vinaYu. maha. 4/1/1-2 bodhikatha. @4 cha.Ma., i. annatha hi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Yoniso ca kho bhikkhaveti ettha pana yassa pakatisuddhiya va seyyathapi ayasmato mahakassapassa bhaddaya ca kapilaniya uddesaparipucchadihi va karanehi asava nuppajjanti, so pajanati "na kho me asava maggena samugghatam gata, handa nesam samuhataya patipajjami"ti. Tato maggabhavanaya sabbe samugghateti. Tassa te asava `anuppanna na uppajjantiti vuccanti. Yassa pana arakasseva sato satisammosena sahasa asava uppajjanti, tato samvegamapajjitva yoniso padahanto te asave samucchindati, tassa uppanna pahiyantiti vuccanti mandalaramavasimahatissaguttattherassa viya. So kira tasmimyeva vihare uddesam ganhati, athassa game pindaya carato visabhagarammane kileso uppajji, so tam vipassanaya vikkhambhetva viharam agamasi. Tassa supinantepi tam arammanam upatthasi. So "ayam kileso vaddhitva apayasamvattaniko hoti"ti samvegam janetva acariyam apucchitva vihara nikkhamma mahasangharakkhitattherassa santike ragapatipakkham asubhakammatthanam gahetva gumbantaram pavisitva pamsukulacivaram pattharitva 1- nisajja anagamimaggena pancakamagunikaragam chinditva utthaya acariyam vanditva punadivase uddesamaggam papuni. Ye pana vattamananuppanna, tesam patipattiya pahanam nama natthi. [16] Idani "uppanna ca asava pahiyyanti"ti idameva padam gahetva ye te asava pahiyyanti, tesam nanappakarato annampi pahanakaranam avikatum desanam vittharento atthi bhikkhave asava dassana pahatabbati adimaha yathatam 2- desanappabhedakusalo dhammaraja. Tattha dassana pahatabbati dassanena pahatabba. Esa nayo sabbattha. Dassanapahatabbaasavavannana [17] Idani tani padani anupubbato byakatukamo "katame ca bhikkhave asava dassana pahatabba"ti puccham katva mulapariyayavannanaya @Footnote: 1 cha.Ma. santharitva. 2 cha.Ma. yatha tam evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Vuttanayeneva "idha bhikkhave assutava puthujjano"ti puggaladhitthanam desanam arabhi. Tattha manasikaraniye dhamme nappajanatiti avajjitabbe samannaharitabbe dhamme nappajanati. Amanasikaraniyeti tabbiparite. Esa nayo sesesu padesu. Yasma pana ime dhamma manasikaraniya, ime amanasikaraniyati dhammato niyamo natthi, akarato pana atthi. Yenakarena manasikariyamana akusaluppattipadatthana honati, tenakarena na manasikatabba. Yena kusaluppattipadatthana honti, tenakarena manasikatabba. Tasma "yassa bhikkhave dhamme manasikaroto anuppanno va kamasavo"ti adimaha. Tattha yassati ye assa assutavato puthujjanassa. Manasikarototi avajjayato samannaharantassa. Anuppanno va kamasavoti ettha samuccayattho vasaddo na vikappattho. Tasma yatha "yavata bhikkhave satta apada va .pe. Tathagato tesam aggamakkhayati"ti 1- vutte apada ca dvipada cati attho, yatha ca "bhutanam va sattanam thitiya sambhavesinam va anuggahaya"ti 2- vutte bhutananca sambhavesinancati attho, yatha ca "aggito va udakato va mithubhedato va"ti 3- vutte aggito ca udakato ca mithubhedato cati attho, evamidhapi anuppanno ca kamasavo uppajjati, uppanno ca kamasavo pavaddhatiti attho datthabbo. Evam sesesu. Ettha ca kamasavoti pancakamaguniko rago. Bhavasavoti ruparupabhave chandarago jhananikanti ca sassatucchedaditthisahagata. Evam ditthasavopi bhavasaveeva samodhanam gacchati. Avijjasavoti catusu saccesu annanam. Tattha kamagune assadato manasikaroto anuppanno ca kamasavo uppajjati, uppanno ca pavaddhati. Mahaggatadhamme assadato manasikaroto anuppanno ca bhavasavo uppajti, uppanno ca pavaddhati. Tisu bhumisu dhammesu catuvipallasapadatthanabhavena manasikaroto anuppanno ca avijjasavo uppajjati, uppanno ca pavaddhatiti veditabbo. Vuttanayapaccanikato sukkapakkho vittharetabbo. @Footnote: 1 khu. iti. 25/90/308 aggappasadasutta 2 Ma.mu. 12/402/359 mahatanhasankhayasutta @3 khu.u. 25/76/223 pataligamiyasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Kasma pana tayo eva asava idha vuttati. Vimokkhapatipakkhato. Appanihitavimokkhapatipakkho hi kamasavo, animittasunnatapatipakkha itare. Tasma ime tayo asave uppadenta tinnam vimokkhanam abhagino honti, anuppadenta bhaginoti etamattham dassentena tayo eva vuttati veditabba. Ditthasavopi va ettha vuttoyevati vannitametam. Tassa amanasikaraniyanam dhammanam manasikarati manasikarahetu, yasma te dhamme manasikaroti, tasmati vuttam hoti. Esa nayo dutiyapadesu. "anuppanna ceva asava uppajjanti, uppanna ca asava pavaddhanti"ti hettha vuttaasavanamyeva abhedato nigamanametam. [18] Ettavata yo ayam puggaladhitthanaya desanaya dassanaya pahatabbe asave niddisitum assutava puthujjano vutto, so yasma "ayoniso bhikkhave manasikaroto anuppanna ceva asava uppajjanti"ti evam samannato vuttanam ayoniso manasikarapaccayanam kamasavadinampi adhitthanam, tasma tepi asave teneva puggalena dassetva idani dassanaya pahatabbe asave dassento so evam ayoniso manasikaroti, ahosim nu kho ahanti adimaha. Vicikicchasisena cettha ditthasavampi dassetum imam desanam arabhi. Tassattho yassete imina vuttanayena asava uppajjanti, so puthujjano yo cayam "assutava"ti adina nayena vutto, so puthujjano evam ayoniso anupayena uppathena manasikaroti. Katham? ahosim nu kho .p. So kuhim gami bhavissatiti. Kim vuttam hoti, so evam ayoniso manasikaroti, yathassa "aham ahosim nu kho"ti adina nayena vutta solasavidhapi vicikiccha uppajjati. 1- Tattha ahosim nu kho na nu khoti sassatakaranca adhiccasamuppattiakaranca nissaya atitena attano vijjamanatanca avijjamanatanca kankhati. Kim karananti na vattabbam. Ummattako viya balaputhujjano yatha va tatha va pavattati. Apica @Footnote: 1 cha.Ma. uppajjatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Ayoniso manasikaroyevettha karanam. Evam ayoniso manasikarassa pana kim karananti. Sveva puthujjanabhavo ariyanam adassanadini va. Nanu ca puthujjanopi yoniso manasikarotiti. Kova evamaha manasikarotiti. Na pana tattha puthujjanabhavo karanam, saddhammassavanakalyanamittatadini tattha karanani. Na hi macchamamsadini attano pakatiya sugandhani, abhisankharapaccaya pana sugandhanipi honti. Kim nu kho ahosinti. Jatilingupapattiyo nissaya khattiyo nu kho ahosim, brahmanavessasuddagahatthapabbajitadevamanussanam annataroti kankhati. Katham nu khoti santhanakaram nissaya digho nu kho ahosim, rassaodatakanhappamanikaappamanikadinam annataroti kankhati. Keci pana issaranimmanadini 1- nissaya kena nu kho karanena ahosinti hetuto kankhatiti vadanti. Kim hutva kim ahosinti jatiadini nissaya khattiyo hutva nu kho brahmano ahosim .pe. Devo hutva manussoti attano paramparam kankhati. Sabbattheva pana addhananti kaladhivacanametam. Bhavissami nu kho na nu khoti sassatakaranca ucchedakaranca nissaya anagate attano vijjamanatanca avijjamanatanca kankhati. Sesamettha vuttanayameva. Etarahi va paccuppannam addhananti idani va patisandhimadim katva cutipariyantam sabbampi vattamanakalam gahetva. Ajjhattam kathamkathi hotiti attano khandhesu vicikicchi 2- hoti. Ahannu khosmiti attano atthibhavam kankhati. Yuttampanetanti? yuttam ayuttanti ka ettha cinta. Apicettha idam vatthumpi udaharanti. Culamataya kira putto mundo mahamataya putto amundo, tam puttam mundesum. So utthaya aham nu kho culamataya puttoti cintesi. Evam aham nu khosmiti kankha hoti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. issaranimmanadim 2 cha.Ma. vicikiccho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

No nu khosmiti attano natthibhavam kankhati. Tatrapi idam vatthu:- eko kira macche ganhanto udake ciratthanena sitibhutam attano urum macchoti cintetva pahari. Aparo susanapasse khettam rakkhanto bhito sankutito sayi. So pabujjhitva attano jannukani dve yakkhati cintetva pahari. Evam no nu khosmiti kankhati. Kim nu khoti khattiyova samano attano khattiyabhavam kankhati. Esa nayo sesesu. 1- Devo pana samano devabhavam ajananto nama natthi sopi tampana "aham rupi nu kho arupi nu kho"ti adina nayena kankhati. Khattiyadayo kasma na janantiti ce. Appaccakkha tesam tattha tattha kule uppatti. Gahatthapi potthalikadayo 2- pabbajitasannino. Pabbajitapi "kuppannu kho kamman"ti adina nayena gahatthasannino. Manussapi ca rajano viya attani devasannino honti. Katham nu khosmiti vuttanayameva. Kevalanhettha abbhantare jivo nama atthiti gahetva tassa santhanakaram nissaya digho nu khosmi. Rassa caturamsachalamsa atthamsasolasamsadinam annatarappakaroti kankhanto katham nu khosmiti 3- veditabbo. Sarirasanthanam paccuppannam ajananto nama natthi. Kuto agato, so kuhim gami bhavissatiti attabhavassa agatagatatthanam 4- kankhati. [19] Evam solasappabhedam vicikiccham dassetva idani yam imina vicikicchasisena ditthasavam dassetum ayam desana araddha, tam dassento tassa evam ayoniso manasikaroto channam ditthinanti adimaha. Tassa puggalassa yatha ayam vicikiccha uppajjati, evam ayoniso manasikaroto tasseva savicikicchassa ayoniso manasikarassa thamagatatta channam ditthinam annatara ditthi uppajjatiti vuttam hoti. Tattha sabbapadesu vasaddo vikappattho. Evam va evam va ditthi uppajjatiti vuttam hoti. Atthi me attati cettha sassataditthi sabbakalesu @Footnote: 1 i. sesesupi 2 porane potalika iti likhiyati @3 cha.Ma., i. katham nu khosmiti kankhatiti veditabbo 4 cha.Ma. agatigatitthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Attano attano atthitam ganhati. Saccato thetatoti bhutato ca thirato ca, evam 1- saccanti bhutato sutthu dalhabhavenati vuttam hoti. Natthi me attati ayampana ucchedaditthi sato sattassa tattha tattha vibhavagahanato. Athava purimapi tisu kalesu atthiti gahanato sassataditthi, paccuppannameva atthiti ganhanti ucchedaditthi. Pacchimapi atitanagatesu natthiti gahanato `bhasmanta ahutiyoti gahitaditthikanam viya ucchedaditthi. Atite eva natthiti ganhanti adhiccasamuppattikasseva sassataditthi. Attanava attanam sanjanamiti sannakkhandhasisena khandhe attati gahetva sannaya avasesakkhandhe sanjanato imina attana imam attanam sanjanamiti hoti. Attanava anattananti sannakkhandhamyeva attati gahetva itare ca cattaro anattati gahetva sannaya te sanjanato evam hoti. Anattanava attananti sannakkhandham anattati itare ca cattaro attati gahetva sannaya te sanjanato evam hoti, sabbapi sassatucachedaditthiyoyeva. Vado vedeyyoti adayo pana sassataditthiya eva abhinivesakaRa. Tattha vadatiti vado, vacikammassa karakoti vuttam hoti. Vedayatiti vedeyyo, janati anubhavati cati vuttam hoti. Kim vedetiti. Tatra tatra kalyanapapakanam kammanam vipakam patisamvedeti. Tatra tatrati tesu tesu yonigatithitinivasanikayesu arammanesu va. Niccoti uppadavayarahito. Dhuvoti thiro sarabhuto. Sassatoti sabbakaliko. Aviparinamadhammoti attano pakatibhavam avijahanadhammo, kakantako 2- viya nanappakaratam napajjati. Sassatisamanti candasuriyasamuddamahapathavipabbata lokavoharena sassatiyoti vuccanti. Sassatihi samam sassatisamam. Yava sassatiyo titthanti, tava tatheva thassatiti ganhato evam ditthi hoti. Idam vuccati bhikkhave ditthigatanti adisu idanti idani vattabbassa paccakkhanidassanam. Ditthigatasambandhena ca idanti vuttam na ditthisambandhena, ettha ca ditthiyeva ditthigatam guthagatam viya. Ditthisu va gatam idam dassanam @Footnote: 6 cha.Ma., i. idam 2 porane kakanthakoti likhiyati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Dvasatthiditthiantogadhattatipi ditthigatam. Ditthiya va gatam ditthigatam. Idanhi atthi me attati adi ditthiya gamanamattameva, natthettha atta va nicco va kociti vuttam hoti. Sa cayam ditthi dunniggamanatthena gahanam. Duratikkamanatthena sappatibhayatthena ca kantaro dubbhikkhakantaravalakantaradayo viya. Sammaditthiya vinivijjhanatthena va vilomanatthena va visukam. Kadaci sassatassa kadaci ucchedassa gahanato virupam phanditanti vipphanditam. Bandhanatthena samyojanam. Tenaha "ditthigahanam *- .pe. Ditthisamyojanan"ti. 1- Idanissa tameva bandhanattham dassento ditthiyojanasamyuttoti adimaha. Tatthayam sankhepattho, imina ditthisamyojanena samyutato puthujjano etehi jatiadihi na parimuccati. Kim va bahuna, sakalavattadukkhatopi na muccatiti. [20] Evam chappabhedam ditthasavam dassetva yasma silabbataparamaso kamasavadivaseneva dassito hoti. Kamasukhatthanhi bhavasukhabhavavisuddhiatthanca avijjaya abhibhuta ito bahiddha samanabrahmana silabbatani paramasanti, tasma tam adassetva ditthigahanena va tassa gahitattapi tam adassetvava idani yo puggalo dassanapahatabbe asave pajahati, tam dassetva tesam asavanam pahanam dassetum pubbe va ayoniso manasikaroto puthujjanassa tesam uppattim dassetva idani tabbiparitassa pahanam dassetum sutava ca kho bhikkhaveti adimaha. Tassattho, yava so idam dukkhanti agacchati tava hettha vuttanayena ca vuttapaccanikato veditabbo. Paccanikanayena pana sabbakarena ariyadhammassa akovidaavinitapaccanikato ayam "sutava ariyasavako ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinito"ti veditabbo. Apica kho sikkhappattavipassanato pabhuti tava gotrabhu, tava tadanurupena atthena ayam ariyasavakoti veditabbo. [21] "so idam dukkhanti yoniyo manasikaroti"ti adisu ayampana atthavibhavana, so catusaccakammatthaniko ariyasavako tanhavajja tebhumika @Footnote: 1 abhi. sangani. 34/381/107 cittuppadakanda * pali... gahanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Khandha dukkham, tanha dukkhasamudayo, ubhinnam appavatti nirodho, nirodhasampapako maggoti evam pubbeva acariyasantike uggahitacatusaccakammatthano aparena samayena vipassanamaggam samarulho samano te tebhumike khandhe idam dukkhanti yoniso manasikaroti, upayena pathena samannaharati ceva vipassati ca. Ettha hi yava sotapattimaggo, tava manasikarasiseneva vipassana vutta. Ya panayam tasseva dukkhassa samutthapika ca bhavika tanha, ayam samudayoti yoniso manasikaroti yasma pana idam dukkhanca samudayo ca idam thanam patva nirujjhanti nappavattanti, tasma yadidam nibbanam nama, ayam dukkhanirodhoti yoniso manasikaroti. Nirodhasampapakam atthangikam maggam ayam dukkhanirodhagamini patipadati yoniso manasikaroti, upayena pathena samannaharati ceva vipassati ca. Tatrayam upayo, abhiniveso nama vatte hoti, vivatte natthi. Tasma "ayam atthi imasmim kaye pathavidhatu apodhatu"ti adina nayena sakasantatiyam cattari bhutani tadanusarena upadarupani ca pariggahetva ayam rupakkhandhoti vavatthapeti, tam vavatthapayato uppanne tadarammane cittacetasike dhamme ime cattaro arupakkhandhati vavatthapeti, tato ime pancakkhandha dukkhanti vavatthapeti, te pana sankhepato namanca rupancati dve bhaga eva honti. Idanca namarupam sahetu sapaccayam uppajjati. Tassa ayam hetu ayam paccayoti avijjabhavatanhakammaharadike hetupaccayeva vavatthapeti. Tato tesam paccayananca paccayuppannadhammananca yathavasarasalakkhanam vavatthapetva ime dhamma ahutva hontiti aniccalakkhanam aropeti, udayavayapilitatta dukkhati dukkhalakkhanam aropeti, avasavattanato anattati anattalakkhanam aropeti. Evam tini lakkhanani aropetva patipatiya vipassanam pavattento sotapattimaggam papunati. Tasmim khane cattari saccani ekapativedheneva pativijjhati, ekabhisamayena abhisameti. Dukakham parinnapativedhena pativijjhati, samudayam pahanapativedhena, nirodham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Sacchikiriyapativedhena, maggam bhavanapativedhena. Dukkhanca parinnabhisamayenabhisameti .pe. Maggam bhavanabhisamayena abhisameti, no ca kho annamannena nanena. Ekananeneva hi esa nirodham arammanato sesani kiccato pativijjhati ceva abhisameti ca. Na hi tassa tasmim samaye evam hoti "aham dukkham parijanami"ti va .pe. "maggam bhavemi"ti vati, apica khvassa arammanam katva pativedhavasena nirodham sacchikarotoyeva tam nanam dukkhaparinnakiccampi samudayapahanakiccampi maggabhavanakiccampi karotiyeva. Tassa evam upayena yoniso manasikaroto tini samyojanani pahiyanti. Visativatthuka sakkayaditthi, atthavatthuka vicikiccha, "silena suddhi vatena suddhi"ti silabbatanam paramasanato silabbataparamasoti. Tattha catusu asavesu sakkayaditthisilabbataparamasa ditthasavena sangahita asava ceva samyojana ca. Vicikiccha samyojanameva, na asavo. "dassana pahatabba asava"ti ettha pariyapannatta pana asavati. "ime vuccanti .pe. Pahatabba"ti ime sakkayaditthiadayo dassana pahatabba nama asavati dassento aha. Athava ya ayam channam ditthinam annatara ditthi uppajjatiti evam sarupeneva sakkayaditthi vibhatta. Tam sandhayaha "ime vuccanti bhikkhave"ti. Sa ca yasma sahajatapahanekatthehi saddhim pahiyati. Ditthasave hi pahiyamane tamsahajato catusu ditthisampayuttacittesu kamasavopi avijjasavopi pahiyati. Pahanekattho pana catusu ditthivippayuttesu nagasupannadisamiddhipatthanavasena uppajjamano bhavasavo. Teneva sampayutto avijjasavopi. Davisu domanassacittesu panatipatadinibbattako avijjasavopi, tatha vicikicchacittasampayutto avijjasavopiti evam sabbatthapi avasesa tayopi asava pahiyanti. Tasma bahuvacananiddeso katoti evamettha attho veditabbo. Esa porananam adhippayo. Dassana pahatabbati dassanam nama sotapattimaggo, tena pahatabbati attho. Kasma sotapattimaggo dassanam? pathamam nibbanadassanato. Nanu gotrabhu pathamataram passatiti. No na passati. Disva kattabbakiccampana na karoti samyojananam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Appahanato. Tasma passatiti na vattabbo. Yattha katthaci rajanam disvapi pannakaram datva kiccanipphattiya aditthatta "ajjapi rajanam na passami"ti vadanto gamavasi puriso cettha nidassanam. Samvarapahatabbaasavavannana [22] Evam dassanena pahatabbe asave dassetva idani tadanantaram nidditthe samvara pahatabbe dassetum katame ca bhikkhave asava samvara pahatabbati aha. Evam sabbattha sambandho veditabbo. Ito paranhi atthamattameva vannayissama. Nanu ca dassanena bhavanayati imehi dvihi apahatabbo asavo nama natthi, atha kasma visum samvaradihi pahatabbe dassetiti. Samvaradihi pubbabhage vikkhambhita asava catuhi maggehi samugghatam gacchanti, tasma tesam magganam pbbabhage ime pancahakarehi vikkhambhanappahanam dassento evamaha. Tasma yo cayam vutto pathamo dassanamaggoyeva, idani bhavananamena vuccissanti 1- tayo magga, tesam sabbesampi ayam pubbabhagapatipadati veditabba. Tatthe idhati imasmim sasane. Patisankhati patisankhaya. Tatrayam sankhasaddo nanakotthasapannattigananasu dissati. "sankhayekam patisevati"ti 2- adisu hi nane dissati. "papancasannasankha samudacaranti"ti 3- adisu kotthase. "tesam tesam dhammanam sankha samanna"ti 4- adisu pannattiyam. "na *- sukaram sankhatun"ti 5- adisu gananayam. Idha pana nane datthabbo. Patisankha yonisoti hi upayena pathena patisankhaya natva paccavekkhitvati attho. Ettha ca asamvare adinavapatisankha yoniso patisankhati veditabba. Sa cayam "varam bhikkhave tattaya ayosalakaya adittaya sampajjalitaya sanjotibhutaya @Footnote: 1 Ma. bujjhissanti 2 Ma.Ma. 13/168/139 nalakasutta @3 Ma.mu. 12/201/169 madhupindikasutta @4 abhi. sangani. 34/1313-15/297 nikkhepakanda @*-5 pali. sukaro, sam. nidana. 16/128/175 pabbatasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Cakkhundriyam sampalimattham, na tveva cakkhuvinneyyesu rupesu anubyanjanaso nimittaggaho"ti 1- adina adittapariyayanayena veditabba. Cakkhundriyasamvarasamvuto viharatiti ettha cakkhumeva indriyam cakkhundriyam, samvaranato samvaro, pidahanato thakanatoti vuttam hoti. Satiya etam adhivacanam. Cakkhundriye samvaro cakkhundriyasamvaro. Titthakako avatakacchapo vanamahisoti adayo viya. Tattha kincapi cakkhundriye samvaro va asamvaro va natthi. Na hi cakkhupasadam nissaya sati va mutthasaccam va uppajjati. Apica yada ruparammanam cakkhussa apatham agacchati, tada bhavange dvikkhattum uppajjitva niruddhe kiriyamanodhatu avajjanakiccam sadhayamana uppajjitva nirujjhati, tato cakkhuvinnanam dassanakiccam, tato vipakamanodhatu sampaticchannakiccam, tato vipakahetukamanovinnanadhatu santiranakiccam, tato kiriyahetukamanovinnanadhatu votthabbanakiccam 2- sadhayamana uppajjitva nirujjhati. Tadanantaram javati. Tatthapi neva bhavangasamaye, na avajjanadinam annatarasamaye samvaro va asamvaro va atthi. Javanakkhane pana sace dussilyam va mutthasaccam va annanam va akkhanti va kosajjam va uppajjati, ayam asamvaro hoti, evam hontopi so cakkhundriye asamvaroti vuccati. Kasma? yasma tasmim sati dvarampi aguttam hoti, bhavangampi avajjanadini vithicittanipi, yatha kim, yatha nagare catusu dvaresu asamvutesu kincapi antogharadvarakotthakagabbhadayo susamvuta, tathapi antonagare sabbam bhandam arakkhitam agopitameva hoti. Nagaradavarena hi pavisitva cora yadicchanti, tam hareyyum, 3- evameva javane dussilyadisu uppannesu tasmim asamvare sati dvarampi aguttam hoti, bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. 4- Tasmimpana siladisu uppannesu dvarampi guttam hoti, bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Yatha kim, yatha nagaradvaresu samvutesu kincapi antogharadayo asamvuta, tathapi antonagare sabbam bhandam surakkhitam sugopitameva hoti. @Footnote: 1 sam. sala. 18/303/210 samuddavagga: adittapariyayasutta. @2 Si., i. votthapanakiccam 3 cha.Ma., i. kareyyum 4 cha.Ma., i. vithicittanipiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Nagaradvaresu hi pidahitesu coranam paveso natthi, evameva javane siladisu uppannesu dvarampi suguttam hoti, bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Tasma javanakkhane uppajjamanopi cakkhundriyasamvaroti vutto. Idha cayam satisamvaro adhippetoti veditabbo. Cakkhundriyasamvarena samvuto cakkhundriyasamvarasamvuto upetoti vuttam hoti. Tathahi patimokkhasamvarasamvutoti imassa vibhange "imina patimokkhasamvarena upepo hoti .pe. Samannagato"ti 1- vuttam tam ekajjham katva cakkhundriyasamvarena samvutoti evamatthato veditabbam. 2- Athava samvariti samvuto, thakesi pidahiti vuttam hoti. Cakkhundriye samvarasamvuto cakkhundriyasamvarasamvuto, cakkhundriyasamvarasannitam satikavatam cakkhudvare gharadvare kavatam viya samvari thakesi pidahiti vuttam hoti. Ayameva cettha attho sundarataro. Tathahi "cakkhundriyasamvaram asamvutassa viharato samvutassa viharato"ti ettha dvisu padesu ayameva attho dissatiti. Viharatiti evam cakkhundriyasamvarasamvuto yena kenaci iriyapathaviharena viharati. Yanhissati adimhi yam cakkhundriyasamvaram assa bhikkhuno asamvutassa athaketva apidahitva viharantassati evamattho veditabbo. Athava yekarassa yanti adeso, hikaro ca padapurano, ye assati attho. Uppajjeyyunti nibbatteyyum. Asava vighataparilahati 3- cattaro asava ca anne ca vighatakara kilesaparilaha vipakaparilaha va. 4- Cakkhudvare hi ittharammanam apathagatam kamassadavasena assadayato abhinandato kamasavo uppajjati, idisam annasmimpi sugatibhave labhissamiti bhavapatthanaya assadayato bhavasavo uppajjati, sattoti va sattassati va ganhantassa ditthasavo uppajjati, sabbeheva sahajatam annanam avijjasavoti cattaro asava uppajjanti. Tehi sampayutta apare kilesa vighataparilaha, ayatim va tesam vipaka. Tepi hi asamvutasseva viharato uppajjeyyunti vuccanti. @Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/511/296 jhanavibhanga. 2 cha.Ma., i. veditabbo @3 cha.Ma. vighataparilaha evamuparipi 4 cha.Ma. ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Evamsa teti evam assa te eva, etena upayena na honti, no annathati vuttam hoti. Esa nayo patisankha yoniso sotindriyasamvarasamvutoti adisu. Ime vuccanti asava samvara pahatabbati ime chasu dvaresu cattaro 1- katva catuvisati asava samvarena pahatabbati vuccanti. Sabbattheva cettha satisamvaro eva samvaroti veditabbo. Patisevanapahatabbaasavavannana [23] Patisankha yoniso civaranti adisu yam vattabbam, tam sabbam visuddhimagge silakathayam vuttameva. Yanhissati yam civarapindapatadisu va annataram assa. Apatisevatoti evam yoniso apatisevanatassa. Sesam vuttanayameva. Kevalam panidha aladdham civaradim patthayato laddham va assadayato kamasavassa uppatti veditabba. Idisam annasmimpi sampattibhave sugatibhave labhissamiti bhavapatthanaya assadayato bhavasavassa aham labhamiti va mayham va idanti attasannam adhitthahato 2- ditthasavassa uppatti veditabba. Sabbeheva pana sahajato avijjasavoti evam catunnam asavanam uppatti vipakaparilaha pana 3- navavedanuppadanatopi veditabba. Ime vuccanti bhikkhave asava patisevana pahatabbati ime ekamekasmim paccaye cattaro cattaro katva solasa asava imina nanasamvarasankhatena paccavekkhanapatisevanena pahatabbati vuccantiti. 4- Adhivasanapahatabbaasavavannana [24] Patisankha yoniso khamo hoti sitassati upayena pathena paccavekkhitva khamo 5- hoti sitassa sitam khamati sahati, na avirapuriso viya @Footnote: 1 cha.Ma., i. cattaro cattaro 2 Si., i. avijahato 3 cha.Ma., i. ca @4 cha.Ma., i. vuccanti 5 i. khanta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Appamattakenapi sitena calati kampati kammatthanam vijahati. Apica kho lomasanagatthero viya anappakenapi sitena phuttho na calati na kampati kammatthanameva manasikaroti. Thero kira cetiyapabbate piyanguguhayam padhanaghare viharanto antaratthake himapatasamaye lokantariyaniraye paccavekkhitva kammatthanam avijahantova abbhokase vitinamesi. Evam unhadisupi atthayojana veditabba. Kevalanhi yo bhikkhu adhimattampi unham sahati sveva thero viya, ayam "khamo unhassa"ti veditabbo. Thero kira gimahasamaye pacchabhattam bahicankame nisidi. Kammatthanam manasikaroto 1- sedapissa kacchehi muccanti. Atha nam antevasiko aha "idha bhante nisidatha, sitalo okaso"ti. Thero "unhabhayena nevamhi avuso idha nisinno"ti avicimahanirayam paccavekkhitva nisidiyeva. Unhanti cettha aggisantapo ca veditabbo. Suriyasantapavasena panetam vatthu vuttam. Yo ca dve tayo vare bhattam va paniyam va alabhamanopi anamatagge samsare attano pittivisayupapattim paccavekkhitva avedhento kammatthanam na vijahatiyeva. Adhimattehi damsamakasavatatapasamphassehi phuttho capi tiracchanupapattim paccavekkhitva avedhento kammatthanam na vijahatiyeva. Sirimsapasamphassena phuttho capi anamatagge samsare sihabyagghadimukhesu anekavaram parivattitam pubbattabhavam paccavekkhitva avedhento kammatthanam na vijahatiyeva padhaniyatthero viya. Ayam "khamo jighacchaya .pe. Sirimsapasamphassanan"ti veditabbo. Theram kira khandavelamahavihare 2- kannikarapadhaniyaghare 3- ariyavamsam sunantam ghoraviso sappo damsi. Thero janitvapi pasannacitto nisinno dhammamyeva sunati. Visavego thaddho ahosi. Thero upasampannamandalam adim katva silam paccavekkhitva parisuddhasilomhiti pitim uppadesi. Saha pituppada 4- visam nivattitva pathavim pavisi. Thero tattheva cittekaggatam labhitva vipassanam vaddhetva arahattam papuni. @Footnote: 1 cha.Ma., i. manasikaronto 2 cha.Ma. khandacelavihare, Ma. khande cetiyavihare @3 cha.Ma. kanikarapadhaniyaghare 4 puranapotthake cittuppadati dissati. tam pamadalekham @bhaveyYu. tikayanhi pharanapitiya uppadena sahevati vuttam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Yo pana akkosanavasena durutte duruttattayeva ca duragate api antimavatthusahite vacanapathe sutva khantigunamyeva paccavekkhitva na vedhati dighabhanakaabhayatthero viya. Ayam "khamo duruttanam duragatanam vacanapathanan"ti veditabbo. Thero kira paccayasantosabhavanaramataya mahaariyavamsapatipadam kathesi, sabbo mahagamo agacchati. Therassa mahasakkaro uppajji. 1- Tam annataro mahathero adhivasetum asakkonto dighabhanako ariyavamsam kathemiti sabbarattim kolahalam karotiti adihi akkosi, ubhopi ca attano attano viharam gacchanta gavutamattam ekapathena agamamsu. Sakalagavutampi so tam akkosiyeva. Tato yattha dvinnam viharanam maggo bhijjati, tattha thatva dighabhanakatthere tam vanditva "esa bhante tumhakam maggo"ti aha. So asunanto viya agamasi, theropi viharam gantva pade pakkhaletva nisidi. Tamenam antevasiko "kim bhante sakalagavutam paribhasantam na kinci avocuttha"ti. Thero "khantiyeva avuso mayham bharo na akkhanti, ekapaduddharepi kammatthanaviyogam na passami"ti aha. Ettha ca vacanameva vacanapathoti veditabbo. Yo pana uppanna saririka vedana dukkhapanatthena 2- dukkha, dukkhavahanatthena 3- tippa, pharusatthena khara, tikhinatthena katuka, assadavirahitato 4- asata, manassa 5- avaddhanato amanapa, panaharanasamatthataya panahara adhivasetiyeva, na vedhati. Evamsabhavo hoti cittalatapabbate padhaniyatthero viya. Ayam "uppannanam .pe. Adhivasanajatiko"ti veditabbo. Therassa kira rattim padhanena vitinametva thitassa udaravato uppajji. So tam adhivasetum asakkonto avattati parivattati. Tamenam cankamapasse thito pindapatiyatthero aha "avuso pabbajito nama adhivasanasilo hoti"ti. So @Footnote: 1 cha.Ma. uppajjati 2 cha.Ma., i. dukkhamanatthena 3 cha.Ma., i. bahalatthena @4 cha.Ma. assadavirahato 5 cha.Ma. manam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

"sadhu bhante"ti adhivasetva niccalova sayi. Vato nabhito yava hadayam phalesi. Thero vedanam vikkhambhetva vipassanto muhuttena anagami hutva parinibbayiti. Yanhissati sitadisu yam kinci ekadhammampi assa. Anadhivasayatoti anadhivasentassa akhamantassa. Sesam vuttanayameva. Asavuppatti panettha evam veditabba. Sitena phutthassa unham patthayato kamasavo uppajjati, evam sabbattha. Natthi no sampattibhave sugatibhave sitam va unham vati bhavam patthentassa bhavasavo. Mayham sitam unhanti gaho ditthasavo. Sabbeheva sampayutto avijjasavoti. "ime vuccanti .pe. Adhivasana pahatabba"ti ime sitadisu ekamekassa vasena cattaro 1- katva aneke asava imaya khantisamvarasankhataya adhivasanaya pahatabbati vuccantiti attho. Ettha ca yasma ayam khanti sitadayo dhamme adhivaseti, attano upari aropetva vasetiyeva. Na asahamana hutva nirassati, 2- tasma adhivasanati vuccatiti veditabba. Parivajjanapahatabbaasavavannana [25] Patisankha yoniso candam hatthim parivajjetiti aham samanoti candassa hatthissa asanne na thatabbam. Tatonidanam hi maranampi siya maranamattampi dukkhanti evam upayena pathena paccavekkhitva candam hatthim parivajjeti patikkamati. Esa nayo sabbattha. Candanti paduttham balanti vuttam hoti. Khanunti khadirakhanuadim. Kantakatthananti kantakanam thanam, yattha kantaka vijjanti, tam okasanti vuttam hoti. Sobbhanti sabbato chinnatatam. Papatanti ekato chinnatatam. Candanikanti ucchitthodakamaladinam chaddanatthanam. Oligallanti tesamyeva sakaddamadinam sandanokasam. Tam jannumattampi asucibharitam hoti, dvepi cetani thanani amanussadutthani honti, tasma tani vajjetabbani. Anasaneti ettha pana ayuttam asanam anasanam, tam atthato aniyatavatthukam raho paticchannasananti veditabbam. Agocareti etthapi ca ayutto gocaro agocaro, so vesiyadibhedato @Footnote: 1 cha.Ma., i. cattaro cattaro 2 Ma. nidassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Pancavidho. Papake mitteti lamake dussile mittapatirupake amitte va. Bhajantanti sevamanam. Vinnu sabrahmacariti pandita buddhisampanna sabrahmacarino, bhikkhunametam adhivacanam. Te hi ekakammaekuddeso samasikkhatati 1- imam brahmasamanam caranti, tasma sabrahmacariti vuccanti. Papakesu thanesuti lamakesu thanesu. Okappeyyunti saddaheyyum, adhimucceyyum "addha ayamayasma akasi va karissati va"ti. Yanhissati hatthiadisu yam kinci ekampi assa. Sesam vuttanayameva asavuppatti panettha evam veditabba. Hatthiadinidanena dukkhena phutthassa sukham patthayato kamasavo uppajjati. Natthi no sampattibhave sugatibhave idisam dukkhanti bhavam patthentassa bhavasavo. Mam hatthi maddati, mam assoti gaho ditthasavo. Sabbeheva sampayutto avijjasavoti. Ime vuccanti .pe. Paravajjana pahatabbati ime hatthiadisu ekekassa vasena cattaro katva aneke asava imina silasamvarasankhatena parivajjanena pahatabbati vuccantiti veditabba. Vinodanapahatabbaasavavannana [26] Patisankha yoniso uppannam kamavitakkam nadhivasetiti "itipayam vitakko akusalo, itipi savajjo, itipi dukkhavipako, so ca kho attabyabadhayapi samvattati"ti adina nayena yoniso kamavitakke adinavam paccavekkhitva tasmim tasmim arammane uppannam jatamabhinibbattam kamavitakkam nadhivaseti, cittam aropetva na vaseti, abbhantare va na vasetitipi attho. Anadhivasento kim karoti 2-? pajahati chaddeti. Kim kacavaram viya pitakenati? na hi, apica kho nam vinodeti tudati Vijjhati niharati. Kim balibaddam viya patodenati? na hi, atha kho nam byantikaroti Vigatantam karoti. Yathassa antopi navasissati antamaso bhavangamattampi, tatha nam karoti. @Footnote: 1 cha.Ma. samasikkhatati 2 cha.Ma. karotiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Kathampana tam tatha karotiti? anabhavangametiti anu anu abhavangameti, vikkhambhanappahanena yatha suvikkhambhito hoti, tatha karotiti vuttam hoti. Esa nayo byapadavihimsavitakkesu. Ettha ca kamavitakkoti "yo kamapatisamyutto takko vitakko micchasankappo"ti vibhange 1- vutto. Esa nayo itaresu. Uppannuppanneti uppanne uppanne, uppannamatteyevati vuttam hoti. Sakim va uppanne vinodetva dutiyavare ajjhupekkhita na hoti, sattakkhattumpi uppannuppanne vinodetiyeva. Papake akusaleti lamakatthena papake akosallataya 2- akusale. Dhammeti teyeva kamavitakkadayo sabbepi va nava mahavitakke. Tattha tayo vutta eva. Avasesa "nativitakko janapadavitakko amaravitakko paranuddayatapatisamyutto vitakko labhasakkarasilokapatisamyutto vitakko anavannattipatisamyutto vitakko"ti 3- ime cha. Yanhissati etesu vitakkesu yam kinci assa. Sesam vuttanayameva hoti. Kamavitakko panettha kamasavo eva. Tabbiseso bhavasavo. Tamsamupayutto ditthasavo. Sabbavitakkesu avijja avijjasavoti evam asavuppattipi veditabba. Ime vuccanti .pe. Vinodana pahatabbati ime kamavitakkadivasena vuttappakara asava imina tasmim tasmim vitakke adinavapaccavekkhanasahitena viriyasamvarasankhatena vinodanena pahatabbati vuccantiti veditabba. Bhavanapahatabbaasavavannana [27] Patisankha yoniso satisambojjhangam bhavetiti abhavanaya adinavam bhavanaya ca anisamsam upayena pathena paccavekkhitva satisambojjhangam bhaveti. Esa nayo sabbattha. Ettha ca kincapi ime uparimaggattayasamayasambhuta lokuttarabojjhanga eva adhippeta, tathapi adikammikanam bojjhangesu asammohattham lokiyalokuttaramissakena nesam nayena atthavannanam karissami. Idha pana lokiyanayam @Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/910/443 2 Ma. akosallataya patipakkhataya @3 khu. maha. 29/973/618/ sariputtasuttaniddesa (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Pahaya lokuttaranayo eva gahetabbo. Tattha satisambojjhanganti adina nayena vuttanam sattannam adipadanamyeva tava:- atthato lakkhanadihi kamato ca vinicchayo anunadhikato ceva vinnatabbo vibhavina. Tattha satisambojjhange tava saranatthena sati. Sa panesa upatthanalakkhana apilapanalakkhana va. Vuttampi hetam "yatha maharaja ranno bhandagariko ranno sapateyyam apilapeti, ettakam maharaja hirannam, ettakam suvannam, ettakam sapateyyanti, evameva kho maharaja sati uppajjamana kusalakusalasavajjana- vajjahinapanitakanhasukkasappatibhage dhamme apilapeti. Ime cattaro satipatthana"ti 1- vittharo. Apilapanarasa. Kiccavaseneva hissa etam lakkhanam therena vuttam. Asammosarasa va. Gocarabhimukhabhavapaccupatthana. Sati eva sambojjhango satisambojjhango, tattha bodhiya bodhissa va angoti bojjhango. Kim vuttam hoti, ya hi ayam dhammasamaggi yaya lokiyalokuttaramaggakkhane uppajjamanaya linuddhaccapatitthanayuhanakamasukhattakilamathanuyogaucchedasassatabhi- nivesadinam anekesam upaddavanam patipakkhabhutaya satidhammavicayaviriyapitipassaddhisamadhi- upekkhasankhataya dhammasamaggiya ariyasavako bujjhatiti katva "bodhi"ti vuccati. Bujjhatiti kilesasantananiddaya utthahati cattari va ariyasaccani pativijjhati nibbanameva va sacchikarotiti vuttam hoti. Yathaha "satta bojjhange bhavetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho"ti. Tassa dhammasamaggisankhataya bodhiya angotipi bojjhango jhanangamaggangadayo viya. Yo cesa yathavuttappakaraya etaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva ariyasavako "bodhi"ti vuccati, tassa bodhissa angotipi bojjhango senangarathangadayo viya. Tenahu atthakathacariya "bujjhanakassa puggalassa angati va bojjhanga"ti. Apica "bojjhanga"ti kenatthena bojjhanga. Bodhaya samvattantiti bojjhanga, bujjhantiti bojjhanga, anubujjhantiti bojjhanga, patibujjhantiti @Footnote: 1 milindapanha. 13/36 satilakkhanapanha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Bojjhanga, sambujjhantiti bojjhanga"ti adina 1- patisambhidanayenapi attho veditabbo. Pasattho sundaro va bojjhangoti sambojjhango. Evam sati eva sambojjhango satisambojjhango. Tam satisambojjhangam. Evam tava ekassa adipadassa atthato lakkhanadihi ca vinicchayo vinnatabbo. Dutiyadisu pana catusaccadhamme vicinatiti dhammavicayo. So pavicayalakkhano obhasanaraso asammohapaccupatthano. Virabhavato vidhina iriyatabbato ca viriyam. Tam paggahalakkhanam upatthambharasam anosidanapaccupatthanam pinayatiti piti sa pharanalakkhana tutthilakkhana va kayacittanam pinanarasa tesamyeva udagyapaccupatthana. Kayacittadarathapassambhanato passaddhi. Sa upasamalakkhana kayacittadarathanimmathanarasa kayacittanam apariphandanabhutasitibhavapaccupatthana. Samadhanato samadhi. So avikkhepalakkhano avisaralakkhano va cittacetasikanam sampindanaraso cittatthitipaccupatthano. Ajjhupekkhanato upekkha. Sa patisankhanalakkhana samavahitalakkhana va unadhikanivaranarasa pakkhapatupacchedanavasa va majjhattabhavapaccupatthana. Sesam vuttanayameva. Evam sesapadanampi atthato lakkhanadihi ca vinicchayo vinnatabbo. Kamatoti ettha ca "satinca khvaham bhikkhave sabbatthikam vadami"ti 2- vacanato sabbesam sesabojjhanganam upakarakatta satisambojjhango pathamam vutto. Tato param "so tatha sato viharanto tam dhammam pannaya pavicinati"ti 3- adina nayena sesabojjhanganam pubbapariyavacane payojanam sutteyeva vuttam. Evamettha kamatopi vinicchayo vinnatabbo. Anunadhikatoti kasma pana bhagavata satteva bojjhanga vutta anuna anadhikati. Linuddhaccapatipakkhato sabbatthikato ca. Ettha hi tayo bojjhanga linassa patipakkha. Yathaha "yasminca kho bhikkhave samaye linam cittam hoti, kalo tasmim samaye dhammavicayasambojjhangassa bhavanaya, kalo viriyasambojjhangassa bhavanaya, kalo pitisambojjhangassa bhavanaya"ti. 4- Tayo uddhaccassa patipakkha. @Footnote: 1 khu. pati. 31/557/463 bojjhangakatha (saya) 2 sam. maha. 19/234/102 aggisutta @3 abhi. vibhanga. 35/467/274/ bojjhangavibhanga 4 sam. maha. 19/234/100 @bojjhangasamyutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Yathaha "yasminca kho bhikkhave samaye uddhatam cittam hoti, kalo tasmim samaye passaddhisambojjhangassa bhavanaya, kalo samadhisambojjhangassa bhavanaya, kalo upekkhasambojjhangassa bhavanaya"ti. 1- Eko panettha sabbatthiko. Yathaha "satinca khvaham bhikkhave sabbatthikam vadami"ti. 2- "sabbatthakan"tipi patho, dvinnampi sabbattha icchitabbanti attho. Evam linuddhaccapatipakkhato sabbatthikato ca satteva bojjhanga vutta anuna anadhikati, evamettha anunadhikatopi vinicchayo vinnatabbo. Evam tava "satisambojjhangan"ti adina nayena vuttanam sattannam padanamyeva atthavannanam natva idani bhaveti vivekanissitanti adisu evam natabba. Bhavetiti vaddheti, attano cittasantane punappunam janeti abhinibbattetiti attho. Vivekanissitanti vivekam nissitam. Vivekoti vivittata. Svayam tadangaviveko vikkhambhanasamucchedapatipassaddhinissaranavivekoti pancavidho. Tassa nanattam "ariyadhamme avinito"ti ettha vuttanayeneva veditabbam ayameva hi tattha vinayoti vutto. Evametasmim pancavidhe viveke. Vivekanissitanti tadangavivekanissitam samucchedavivekanissitam nissaranavivekanissitanca satisambojjhangam bhavetiti ayamattho veditabbo. Tathahi ayam bojjhangabhavananuyutto yogi vipassasanakkhane kiccato tadangavivekanissitam ajjhasayatonissaranavivekanissitam, maggakale pana kiccato samucchedavivekanissitam arammanato nissaranavivekanissitam satisambojjhangam bhaveti. Pancavidhavivekanissitantipi eke, te hi na kevalam balavavipassanamaggaphalakkhanesu eva bojjhange uddharanti, vipassanapadakakasinajjhanaanapanasubhabrahmaviharajjhanesupi. Na ca patisiddha atthakathacariyehi. Tasma tesam matena etesam jhananam pavattikkhane kiccato evam vikkhambhanavivekanissitam. Yatha ca "vipassanakkhane ajjhasayato nissaranavivekanissitan"ti vuttam, evam patipassaddhivivekanissitampi bhavetiti vattum vattati. Esa nayo viraganissitadisu. Vivekattha eva hi viragadayo. @Footnote: 1 sam. maha. 19/234/101 bojajhangasamyutata 2 sam. maha. 19/234/102

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Kevalanhettha vossaggo duvidho pariccagavossaggo ca pakkhandanavossaggocati. Tattha pariccagavossaggoti vipassanakkhane ca tadangavasena maggakkhane ca samucchedavasena kilesappahanam. Pakkhandanavossaggoti vipassanakkhane tanninnabhavena maggakkhane pana arammanakaranavasena nibbanapakkhandanam. Tadubhayampi imasmim lokiyalokuttaramissake atthavannananaye vattati. Tathahi ayam satisambojjhango yathavuttena pakarena kilese pariccajati, nibbananca pakkhandati. Vossaggaparinaminti imina pana sakalena vacanena vossaggattham parinamantam parinatanca pariccantam paripakkancati idam vuttam hoti. "ayanhi bojjhangabhavanamanuyutto bhikkhu yatha satisambojjhango kilesapariccagavossaggattham nibbanapakkhandanavossaggatthanca paripaccati yatha ca paripakko hoti tatha nam bhaveti"ti. Esa nayo sesabojjhangesu. Idha pana nibbanamyeva sabbasankhatehi vivittatta viveko, sabbesam viragabhavato virago, nirodhabhavato nirodhoti vuttam. Maggo eva ca vossaggaparinami, tasma satisambojjhangam bhaveti vivekam arammanam katva pavattiya vivekanissitam. Tatha viraganissitam nirodhanissitanca. Tanca kho ariyamaggakkhanuppattiya kilesanam samucchedato pariccagabhavena ca nibbanapakkhandanabhavena ca parinatam paripakkanti ayameva attho datthabbo. Esa nayo sesabojjhangesu. Yanhissati etesu bojjhangesu yam kinci assa. Sesam vuttanayameva. Asavuppattiyam panettha imesam uparimaggattayasampayuttanam bojjhanganam abhavitatta ye uppajjeyyum kamasavo bhavasavo avijjasavoti tayo asava; bhavayato evam assa te asava na hontiti ayannayo veditabbo. Ime vuccanti .pe. Bhavana pahatabbati ime tayo asava imaya maggattayasampayuttaya bojjhangabhavanaya pahatabbati vuccantiti veditabba. [28] Idani imehi sattahakarehi pahinasavam bhikkhum thomento asavappahane cassa anisamsam dassento eteheva ca karanehi asavappahanena sattanam ussukkam janento yato kho bhikkhave .pe. Antamakasi dukkhassati aha. Tattha yato khoti samivacane tokaro, yassa khoti vuttam hoti. Porana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Pana yamhi kaleti vannenti. Ye asava dassana pahatabbati ye asava dassanena pahatabba, te dassaneneva pahina honti, na appahinesuyeva pahinasanni hoti. Evam sabbattha vittharo. Sabbasavasamvarasamvutoti sabbehi asavapidhanehi pihito, sabbesam va asavanam pidhanehi pihito. Acchejji tanhanti sabbampi tanham chindi va samucchindi va. Vivattayi samynonti dasavidhampi samyojanam parivattayi nimmalamakasi. Sammati hetuna karanena. Manabhisamayati manassa dassanabhisamaya pahanabhisamaya ca. Arahattamaggo hi kiccavasena manam passati, ayamassa dassanabhisamayo. Tena dittho pana so tavadeva pahiyati dathavisena datthasattanam 1- jivitam viya. Ayamassa pahanabhisamayo. Antamakasi dukkhassati evam arahattamaggena manassa ditthatta pahinatta ca ye ime "kayabandhanassa anto jirati, 2- haritantam va"ti 3- evam vuttaantimamariyadanto ca, "antamidam bhikkhave jivikanan"ti 4- evam vuttalamakanto ca, "sakkayo eko anto"ti 5- evam vuttakotthasanto ca, "esevanto dukkhassa sabbapaccayasankhaya"ti 6- evam vuttakotanto cati evam cattaro anta, tesu sabbasseva vattadukkhassa adum catutthakotisankhatam antamakasi, paricchedam parivatumam akasi. Antimasamussayamattavasesam dukkhamakasiti vuttam hoti. Attamana te bhikkhuti sakamana tutthamana, pitisomanassehi va sampayuttamana hutva. Bhagavato bhasitam abhinandunti idam dukkhassa antakiriyapariyosanam bhagavato bhasitam sukathitam sulapitam, evametam bhagava evametam sugatati matthakena sampaticchanna abbhanumodimsuti. Sesamettha yanna vuttam, tam pubbe vuttatta ca suvinneyyatta ca na vuttam. Tasma sabbam vuttanusarena anupadaso paccavekkhitabbam. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya sabbasavasuttavannana nitthita. @Footnote: 1 cha.Ma., i. ditthavisena ditthasattanam 2 vinaYu. cula. 7/278/43 khuddakavatthuni @3 ma mu. 12/304/266 4 khu. iti. 25/91/309 jivakasutta sam. khandha. 17/80/75 @pindolyasutta 5 an. chakka. 22/332(61)/448 (saya) @6 sam. nidana. 16/51/82 parivimamsanasutta


             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 66-95. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=1647&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=1647&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=10              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=238              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=227              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=227              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]