ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

                       3. Dhammadayadasuttavannana
     [29] Evamme sutanti dhammadayadasuttam. Yasma panassa atthuppattito
nikkhepo, tasma tam dassetvavassa anupubbapadavannanam karissami. 1- Kataraya
pana idam atthuppattiya nikkhittanti. Labhasakkarena. Bhagavato kira mahalabhasakkaro
uppajji. Yathatam cattaro asankheyye puritadanaparamisancayassa sabbadisasu hi 2-
yamakamahamegho vutthahitva mahogham viya sabbaparamiyo ekasmim attabhave
vipakam dassamati sampandita viya labhasakkaramahogham nibbattayimsu. Tato tato
annapanayanavatthamalagandhavilepanadihattha khattiyabrahmanadayo agantva
"kaham buddho kaham bhagava kaham devadevo narasabho purisasiho"ti bhagavantam
pariyesanti. Sakatasatehipi paccaye aharitva okasam alabhamana samanta
gavutappamanampi sakatadhurena sakatadhuram ahacca titthanti ceva anubandhanti ca
andhakavindabrahmanadayo viya. Sabbam khandhake tesu tesu suttesu ca agatanayeneva
veditabbam. Yatha ca bhagavato, evam bhikkhusamghassati. Vuttampi cetam:-
     "tena kho pana samayena bhagava sakkato hoti garukato manito pujito
apacito labhi civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam, bhikkhusamghopi
kho sakkato hoti .pe. Parikkharanan"ti. 3- Tatha
     "yavata kho cunda etarahi samgho va gano va loke uppanno,
naham cunda annam ekasamghampi samanupassami, evam labhaggayasaggappattam, yathariva
cunda bhikkhusamgho"ti. 4- Svayam bhagavato ca bhikkhusanghassa ca uppanno labhasakkaro
ekato hutva dvinnam mahanadinam udakamiva appameyyo ahosi. Kamena bhikkhu
paccayagaruka paccayagiddha paccayabahullika ahesum. Pacchabhattampi telamadhuphanitadisu
ahatesu gandim paharitva "amhakam acariyassa detha, upajjhayassa detha"ti
@Footnote: 1 cha.Ma., i. karissama            2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati
@3 khu.u. 25/14/107 sakkarasutta   4 di. pati. 11/176/109
@brahmacariyaaparipuradikatha
Uccasaddam karonti. Sa ca nesam pavatti bhagavatopi pakata ahosi. Tato bhagava
ananucchavikanti dhammasamvegam uppadetva cintesi:-
     "paccaya akappiyati na sakka sikkhapadam pannapetum, paccayapativaddha
hi kulaputtanam samanadhammavutti, handaham dhammadayadapatipadam desemi, ya
sikkhakamanam kulaputtanam sikkhapadapannatti viya bhavissati nagaradvare
thapitasabbakayikaadaso viya ca, yatha hi nagaradvare thapite sabbakayike adase
cattaro vanna attano chayam disva vajjam pahaya niddosa honti, evameva
sikkhakama kulaputta payogamandanena 1- attanam manditukama imam
sabbakayikadasupamandesanam avajjitva amisadayadapatipadam vajjetva
dhammadayadapatipadam purenta khippameva jatijaramaranassa antam karissanti"ti. Imissa
atthuppattiya idam suttam abhasi.
     Tattha dhammadayada me bhikkhave bhavatha ma amisadayadati dhammassa me
dayada bhikkhave bhavatha, ma amisassa. Yo mayham dhammo tassa patiggahaka
bhavatha. Yanca kho mayham amisantassa ma patiggahaka bhavathati vuttam hoti. Tattha
dhammopi duvidho nippariyayadhammo pariyayadhammoti. Amisampi duvidham nippariyayamisam
pariyayamisanti. Katham? maggaphalanibbanabhedo hi navavidhopi lokuttaradhammo
nippariyayadhammo nibbattitadhammoyeva, na kenaci pariyayena karanena va lesena
va dhammo. Yampanidam vivattupanissitam kusalam, seyyathidam, idhekacco vivattam
patthento danam deti, silam samadiyati, uposathakammam karoti, gandhamaladihi vatthupujam
karoti, dhammam sunati deseti, jhanasamapattiyo nibbatteti, evam karonto anupubbena
nippariyayadhammam amatam nibbanam patilabhati, ayam pariyayadhammo. Tatha civaradayo
cattaro paccaya nippariyayamisameva, na annena pariyayena va lesena va
amisam. Yampanidam vattagamikusalam, seyyathidam, idhekacco vattam patthento
sampattibhavam icchamano danam deti .p. Samapattiyo nibbatteti, evam karonto
anupubbena devasampattim manussasampattim patilabhati, idam pariyayamisam nama.
@Footnote: 1 Si. sikkhayogamandanena
    Tattha nippariyayadhammopi bhagavatoyeva santako. Bhagavata hi kathitatta
bhikkhu maggaphalanibbanani adhigacchanti. Vuttampi cetam "so hi brahmana
bhagava anuppannassa maggassa uppadeta, asanjatassa maggassa sanjaneta,
anakkhatassa maggassa akkhata, maggannu maggavidu maggakovido, magganuga ca
pana etarahi savaka viharanti paccha samannagata"ti 1- ca "so havuso bhagava
janam janati passam passati cakkhubhuto nanabhuto dhammabhuto brahmabhuto vatta
pavatta atthassa ninneta amatassa data dhammassami tathagato"ti 2- ca.
     Pariyayadhammopi bhagavatoyeva santako. Bhagavata hi kathitatta evam jananti
"vivattam patthetva danam dento .pe. Samapattiyo nibbattento anukkamena
amatam nibbanam patilabhati"ti. Nippariyayamisampi ca bhagavatoyeva santakam. Bhagavata
hi anunnatattayeva bhikkhuhi jivakavatthum adim katva panitacivaram laddham. Yathaha
"anujanami bhikkhave gahapaticivaram, yo icchati pamsukuliko hotu, yo icchati,
gahapaticivaram sadiyatu, itaritarena caham 3- bhikkhave santutthimyeva vannemi"ti. 4-
     Pubbe ca bhikkhu panitapindapatam nalatthum. Sapadanapindiyalopabhojana
eva ahesum. Tehi rajagahe viharantena bhagavata "anujanami bhikkhave samghabhattam
uddesabhattam nimantanam salakabhattam pakkhikam uposathikam patipadikan"ti 5- evam
anunnatattayeva panitam bhojanam laddham. Tatha senasanam. Pubbepi 6-
akatapabbhararukkhamuladisenasanayeva bhikkhu ahesum. Te "anujanami bhikkhave panca
senasanani"ti 7- evam bhagavata anunnatattayeva viharo addhayogo pasado
hammiyam guhati imani senasanani labhimsu, pubbe ca muttaharitakeyeva bhesajjam
akamsu. Te bhagavatayeva "anujanami bhikkhave panca bhesajjani, seyyathidam? sappi
navanitam telam madhu phanitan"ti 8- evamadina nayena anunnatatta nanabhesajjani
labhimsu.
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/79/60 gopakamoggallanasutta  2 Ma. mu. 12/203/717 madhupindikasutta
@3 cha.Ma., i. itaritarenapaham  4 vinaYu. maha. 5/337/139 varayacanakatha
@5 vinaYu. cula. 7/325/103 samghabhattadianujanana  6 cha.Ma., i. pubbe hi
@7 cha.Ma. lenaniti.., vinaYu. cula. 7/294/60 senasanakhandhaka
@8 vinaYu. maha. 5/260/28 bhesajjakhandhaka
     Pariyayamisampi bhagavatoyeva santakam. Bhagavata hi kathitatta evam jananti
"sampattibhavam patthento danam datva silam .pe. Samapattiyo nibbattetva
anukkamena pariyayamisam dibbasampattim manussasampattim patilabhati"ti. Tadeva
yasma nippariyayadhammopi pariyayadhammopi nippariyayamisampi pariyayamisampi
bhagavatoyeva santakam, tasma tattha attano samibhavam desento aha "dhammadayada
me bhikkhave bhavatha, ma amisadayada"ti.
     Yo mayham santako duvidhopi dhammo, tassa dayada bhavatha. Yanca kho
etam mayhameva santakam amisam, tassa dayada ma bhavatha. Dhammakotthasasseva samino
bhavatha, ma amisakotthasassa. Yo hi jinasasane pabbajitva paccayaparamo viharati,
catusu tanhuppadesu sandissamano nikkhittadhuro dhammanudhammapatipattiyam, ayam
amisadayado nama. Tadisa ma bhavatha. Yo pana anunnatapaccayesu
appicchatadiniyeva nissaya patisankha sevamano patipattiparamo viharati catusu
ariyavamsesu sandissamano, ayam dhammadayado nama. Tadisa bhavathati vuttam hoti.
     Idani yesantu etadahosi, bhavissati va anagatamaddhanam "kinnu kho
bhagava savakanam alabhatthiko evamaha"ti tesam atipanitalabhatthiko aham evam
vadamiti dassetum aha atthi me tumhesu .pe. No amisadayadati.
     Tassayamattho, atthi me tumhesu anukampa anuddaya hitesita, kena
nu kho karanena kena upayena savaka dhammadayada assu dhammakotthasamino,
no amisadayati. Ayampana adhippayo, passati kira bhagava amisagarukanam amise
upakkhalitanam atitakale tava kapilassa bhikkhuno "sanghatipi aditta hoti"ti 1-
adina nayena agatapapabhikkhubhikkhunisikkhamanadinanca anekasatadinam 2-
apayaparipurakattam attano sasane pabbajitananca devadattadinam. Dhammagarukanam pana
sariputtamoggallanamahakassapadinam abhinnapatisambhidadigunapatilabham. Tasma tesam
apayaparimuttim sabbagunasampattinca icchanto aha "atthi me tumhesu anukampa
@Footnote: 1 vinaYu. mahavi. 1/230/163 parajikakanda. sam. nidana. 16/218/247
@2 cha.Ma., i. anekasatanam
Kinti me savaka dhammadayada bhaveyyum, no amisadayada"ti. Paccayagaruko ca
catuparisantare kutakahapano viya nibbutangaro viya ca nittejo nippabho hoti.
Tato nivattitacitto dhammagaruko tejava sihova abhibhuyyacari, tasmapi evamaha
"atthi me .pe. No amisadayada"ti.
     Evam "dhammadayada me bhikkhave bhavatha, ma amisadayada"ti idam
anukampaya panitataram labham icchantena vuttam, no alabhatthikenati savetva
idani imassa ovadassa akarane adinavam dassento aha "tmhe ca me
bhikkhave .pe. No dhammadayada"ti. Tattha tumhepi tena adissa 1- bhaveyyathati
tumhepi tena amisadayadabhavena no dhammadayadabhavena adissa 1- bhaveyyatha
avadisitabba 2- visum katabba vavatthapetabba vinnuhi garayha bhaveyyathati
vuttam hoti. Kinti? amisadayada satthusavaka viharanti, no dhammadayadati.
     Ahampi tena adisso 3- bhaveyyanti ahampi tena tumhakam amisadayadabhavena
no dhammadayadabhavena garayho bhaveyyam. Kinti? amisa .pe. Dayadati.
Idam bhagava tesam ativa mudukaranattham aha. Ayanhi ettha adhippayo sace bhikkhave
tumhe amisalola carissatha tattha vinnu mam garahissanti. "kathanhi nama sabbannu
samano attano savake dhammadayade no amisadayade katum na sakkoti"ti.
Seyyathapi nama anakappasampanne bhikkhu disva acariyupajjhaye garahanti
"kassime saddhiviharika, kassa antevasika"ti. Seyyatha va pana kulakumarake va
kulakumarikayo va dussile papadhamme disva matapitaro garahanti "kassime
putta kassa dhitaro"ti, evameva mam vinnu garahanti 4- "kathanhi nama sabbannu
samano attano savake dhammadayade no amisadayade katum na sakkoti"ti.
     Evam imassa ovadassa akarane adinavam dassetva karane anisamsam
dassento tumhe ca meti adimaha. Tattha ahampi tena na adisso 5- bhaveyyanti
seyyathapi nama vattaparipurake daharabhikkhu uddesaparipucchasampanne vassasatikatthere
viya akappasampanne disva, `kassa saddhiviharika, kassa antevasikati,
@Footnote: 1-1 cha.Ma. adiya       2 cha.Ma. apadisitabba       3 cha.Ma. adiyo
@4 i. garahissanti         5 cha.Ma. adiyo
Asukassati vutte, "patirupo 1- therassa, patibalo vata ovaditum anusasituna"ti
acariyupajjhaya na adissa 2- na garayha bhavanti, evameva ahampi tena tumhakam
dhammadayadabhavena no amisadayadabhavena kassa savaka nalakapatipadam
tuvatakapatipadam candupamapatipadam rathavinitapatipadam mahagosingasalapatipadam mahasunnatapatipadam
patipanna catupaccayasantosabhavanaramaariyavamsesu sakkhibhuta paccayagedhato
vivattamanasa abbhamuttacandupama viharantiti, "samanassa gotamassa"ti vutte
"sabbannu vata bhagava asakkhi vata savake amisadayadapatipadam chaddapetva
dhammadayadapatipattipurake katuna"ti vinnunam na adisso 3- na garayho
bhaveyyanti. Evamimasmim pade adhippayam natva sesam kanhapakkhe vuttanayapaccanikena
veditabbam. Evam imassa ovadassa karane anisamsam dassetva idani tam ovadam
niyyatento 4- aha "tasma tiha me bhikkhave .pe. No amisadayada"ti.
     [30] Evamimam ovadam niyyatetva idani tassa dhammadayadapatipattiya
paripurake thometum idhaham bhikkhaveti adimaha. Bhagavato hi thomanam sutvapi hontiyeva
tathattaya 5- patipajjitaro.
     Tattha idhati nipatapadametam. Bhuttaviti bhuttava, katabhattakiccoti vuttam
hoti. Pavaritoti yavadatthapavaranaya pavarito, yavadattham bhunjitva
patikkhittabhojano titto vati vuttam hoti. Catubbidha hi pavarana vassam vutthapavarana
paccayapavarana anatirittapavarana yavadatthapavaranati. Tattha "anujanami bhikkhave
vassam vutthanam *- bhikkhunam tihi thanehi pavaretun"ti 6- ayam vassam vutthapavarana.
"icchamaham bhante sangham catumasam bhesajjena pavaretun"ti 7- ca "annatra
punapavaranaya annatra niccapavaranaya"ti 8- ca ayam paccayapavarana. "pavarito
nama asanam pannayati, bhojanam pannayati, hatthapase thito abhiharati, patikkhepo
pannayati, eso pavarito nama"ti 9- ayam anatirittapavarana. "panitena khadaniyena
@Footnote: 1 cha.Ma. patirupam   2 cha.Ma. adiya   3 cha.Ma. adiyo   4 Ma. niyyadento
@5 cha.Ma. tadatthaya  *6 pali. vassam vutthanam, vinaYu. maha. 4/209/237 pavaranakhandhaka
@7 vinaYu. mahavi. 2/303/259 pacittiyakanda   8 vinaYu. mahavi. 2/306/261 acelakavagga
@9 vinaYu. mahavi. 2/239/230 bhojanavagga
Bhojaniyena sahattha santappesi sampavaresi"ti 1- ayam. Yavadatthapavarana. Ayamidha
adhippeta. Tena vuttam "pavaritoti yavadatthapavaranaya pavarito"ti.
     Paripunnoti  bhojanena paripunno. Pariyositoti pariyositabhojano,
uttarapadalopo datthabbo. Yavatakam bhunjitabbam, tavatakam bhuttam hoti, avasita
me bhojanakiriyati attho. Suhitoti dhato, jighacchadukkhabhavena va sukhitoti
vuttam hoti. Yavadatthoti yavatako me bhojanena attho, so sabbo pattoti.
Ettha ca purimanam tinnam pacchimani sadhakani. Yo hi pariyosito, so bhuttavi
hoti. Yo ca suhito, so yavadatthapavaranaya pavarito. Yo yavadattho, so
paripunno. Purimani va pacchimanam. Yasma hi bhuttavi, tasma pariyosito.
Yasma pavarito, tasma suhito. Yasma paripunno, tasma yavadatthoti. Sabbam
cetam parikappetva vuttanti veditabbam.
     Siyati ekamse ca vikappane ca. "pathavidhatu siya ajjhattika, siya
bahira"ti 2- ekamse. "siya annatarassa bhikkhuno apatti, siya vitikkamo"ti 3-
vikappane. Idha ubhayampi vattati. Atirekova atirekadhammo. Tatha chaddiyadhammo.
Adhiko ca chaddetabbo ca, na annam kinci katabboti attho. Athati tamhi
kale. Jighacchadubbalyaparetati jighacchaya ca dubbalyena ca pareta duttha
anugata ca atthapi dasapi divasani. Tattha keci jighacchitapi na dubbala honti,
sakkonti jighaccham sahitum. Ime pana na tadisati dassetum ubhayamaha. Tyahanti
te aham. Sace akankhathati yadi icchatha.
     Appahariteti apparulhaharite, yasmim thane pindapatajjhottharanena
vinassanadhammani tinani natthi, tasminti attho. Tena nittinanca mahatinanca
tinagahananca, 4- yattha sakatenapi chaddite pindapate tinani na vinassanti,
tanca thanam pariggahitam hoti. Bhutagamasikkhapadassa hi avikopanatthametam vuttam.
     Appanaketi nippanake pindapatajjhottharanena maritabbapanakarahite
va mahaudakakkhandhe. Parittodake eva hi bhattapakkhepanena alulite sukhumapanaka
maranti, na mahatalakadisuti. Panakanurakkhanatthanhi evam vuttam. Opilapessamiti
nimujjapessami.
@Footnote: 1 di.Si. 9/297,/358/108,150 ambattha...,kutadantasutta.
@2 Ma. upari. 14/349/307 dhatuvibhangasutta  3 Ma. upari. 14/39/29 kintisutta
@4 cha.Ma. tena nittinam ca mahatinagahanam ca,
     Tatrekassati 1- tesu dvisu ekassa. Yo imam dhamdesanam sutthu sutva
punappunam avajjeti ca, tam sandhayaha vuttam kho panetanti. Ayam vuttasaddo
kesoharanepi dissati "kapadiko *- manavo daharo vuttasiro"ti adisu. 2-
Ropitepi "yatha saradikam vijam, khette vuttam viruhati"ti adisu. 3- Kathitepi
"vuttamidam bhagavata, vuttamidam arahata"ti adisu. Idha pana kathite datthabbo.
Kathitam kho panetanti ayam hissa attho. Amisannataranti catunnam paccayamisanam
annataram, ekanti attho. Yadidanti nipato, sabbalingavibhattivacanesu tadisova
tattha tattha atthato parinametabbo. Idha panassa yo esoti attho. Yo eso
pindapato nama. Idam amisannataranti vuttam hoti. Yannunahanti sadhu vataham.
Evanti yatha idani imam khanam vitinameti, 4- evameva rattindivampi.
Vitinameyyanti khepeyyam ativattapeyyam.
     So tam pindapatanti so tam sadevakena lokena sirasa sampaticchitabbarupam
sugatatirittam pindapatam abhunjitva dhammadayadabhavam akankhamano adittasisupamam
paccavekkhitva teneva jighacchadubbalyena evam tam rattindivam vitinameyya.
     Atha dutiyassati imasmim pana vare esa sankhepo, sace so bhikkhu
yannunaham .pe. Vitinameyyanti cintento evampi cinteyya, pabbajitena kho
balamigakule aranne bhesajjam viya pancakamagunabalakule game pindapatopi
dukkham pariyesitum. Ayampana pindapato iti pariyesanadinavavimutto ca sugatatiritto
cati ubhato sujatakhattiyakumaro viya hoti, yehi ca pancahi karanehi pindapato
na paribhunjitabbo hoti. Seyyathidam, puggalam garahitva na paribhunjitabbo hoti
"alajjipuggalassa santako"ti. Aparisuddhauppattitaya na paribhunjitabbo hoti
"bhikkhuniparipacanaasantasambhavanuppanno"ti. Samikanukampaya na paribhunjitabbo
hoti "pindapatasamiko bhikkhu jighacchito"ti. So dhato tasseva antevasikadisu
anukampaya na paribhunjitabbo hoti "antevasika anne va tappatibaddha
jighacchita"ti. Tepi dhata suhita, apica kho assaddhataya na paribhunjitabbo
hoti "pindapatasamiko bhikkhu assaddho"ti. Tehi ca karanehi ayam vimutto.
@Footnote: 1 tatthatassa iti pali  *2 cha.Ma. kapatiko, Si.,i. kapathiko, Ma.Ma. 13/426/415
@cankisutta  3 khu.ja. tika. 27/383/105 padumajataka (sya)  4 cha.Ma. vitinamemi
Assaddho"ti. Tehi ca karanehi ayam vimutto. Bhagava hi lajjinam aggo.
Parisuddhuppattiko pindapato, bhagava ca dhato suhito, paccasimsakopi canno
puggalo natthi, ye loke saddha, bhagava tesam aggoti evam cintetva ca so
tam pindapatam bhunjitva .pe. Vitinameyya. Ettavata yopi abhunjitva
samanadhammam karoti, sopi bhunjitabbakameva pindapatam na bhutto hoti, yopi
bhunjitva samanadhammam karoti, sopi bhunjitabbakameva bhutto hoti. Natthi
pindapate viseso. Puggale pana atthi viseso. Tasma tam dassento kincapi
soti idhamaha.
     Tattha kincapiti anujananapasamsanatthe nipato. Kim anujanati? tassa
Bhikkhuno tam anavajjaparibhogam. Kim pasamsati? bhunjitva samanadhammakaranam. Idam vuttam
Hoti, yahipi so bhikkhu evam bhunjitabbameva bhunjitva katabbameva kareyya.
Atha kho asuyeva me purimo bhikkhuti yo purimo bhikkhu tamapi pindapatam
patikkhipitva samanadhammam karoti, soyeva mama dvisu suresu surataro viya dvisu
panditesu panditataro viya ca pujjataro ca pasamsataro ca, dutiyabhikkhuto atirekena
pujaniyo pasamsaniyo cati vuttam hoti.
     Idani tamattham karanena sadhento tam kissa hetuti adimaha. Tassattho,
tattha siya tumhakam, kasma so bhikkhu bhagavato pujjataro ca pasamsataro cati,
tanhi tassati yasma tam pindapatapatikkhipanam tassa bhikkhuno digharattam appicchataya
.pe. Viriyaramthaya samvattissati. Katham? tassa hi sace aparena samayena paccayesu
atricchata va papicchata va mahicchata va uppajjissati. Tato nam imina
pindapatapatikkhepankusena nivaressati "are tvam sugatatirittampi pindapatam
patikkhipitva idisam iccham uppadesi"ti evam paccavekkhamano. Esa nayo
asantutthiya asallekhassa cuppannassa nivarane. Evam tavassa appicchataya
santutthiya sallekhaya samvattissati.
     Subharatayati etatha ayam vannana, idhekacco attanopi upatthakanampi
dubbharo hoti dupposo. Ekacco attanopi upatthakanampi subharo hoti
Suposo. Katham? yo hi ambiladini laddha anambiladini pariyesati, annassa
ghare laddham annassa ghare chdadento sabbakalam vicaritva rittapattova viharam
pavisitva nipajjati, ayam attano dubbharo. Yo pana salimamsodanadinam patte puretva
ninnepi dummukhabhavam anattamanabhavameva ca dasseti, tesam va sammukhava tam pindapatam
"kim tumhehi dinnan"ti apasadento samaneragahatthadinampi deti, ayam upatthakanam
dubbharo. Etam disva manussa duratova parivajjenti "dubbharo bhikkhu na sakka
positun"ti. Yo pana yam kinci lukham va panitam va laddha tutthacittova bhunjitva
viharam gantva attano kammam karoti, ayam attano subharo. Yo ca paresampi
appam va bahum va lukham va panitam va danam ahiletva attamano vippasannamukho
hutva tesam sammukhava paribhunjitva yati, ayam upatthakanam subharo. Etam disva
manussa ativiya tuttha honti, "amhakam bhadanto subharo thokathokenapi
tussati, mayameva nam posissama"ti patinnam katva posenti.
     Tattha sace aparena samayena tassa attano va upatthakanam dubbharatanayena
cittam uppajjissati. Tato nam imina pindapatapatikkhepankusena nivaressati
"are tvam sugatatirittampi pindapatam patikkhipitva idisam cittam uppadesi"ti
evam paccavekkhamano, evamassa subharataya samvattissati. Sace panassa kosajjam
uppajjissati, tampi etenevankusena nivaressati "are tvam nama tada
sugatatirittampi pindapatam patikhipitva tatha jighacchadubbalyaparetopi samanadhammam
katva ajja kosajjamanuyanjasi"ti evam paccavekkhamano, evamassa viriyarambhaya
samvattissati. Evamassa idam pindapatapatikkhepanam digharattam appicchataya .pe.
Viriyarambhaya samvattissati. Evamassime panca guna paripura dasa kathavatthuni
paripuressanti.
     Katham? tatra hi paliyamyeva appicchatasantutthiviriyarambhavasena tini
Agatani, sallekhena sangahitani, idanhi sabbakathavatthunam namameva, yadidam
sallekho. Yathaha "ya ca kho ayam ananda katha abhisallekhika cetovivaranasappaya 1-
@Footnote: 1 cha.Ma. cetovinivaranasappaya, i. cetovivaranasappaya,  pali. cetovicaranasappaya
Ekantanibbidaya viragaya nirodhaya upasamaya abhinnaya sambodhaya nibbanaya
samvattati. Seyyathidam? appicchakatha"ti 1- vittharo. Evam ime panca guna
paripura dasa kathavatthuni paripuressanti. Dasa kathavatthuni paripurani tisso
sikkha paripuressanti.
     Katham? etesu hi appicchakatha santosakatha asamsaggakatha silakathati ima
Catasso katha adhisilasikkhasangahitayeva. Pavivekakatha viriyarambhakatha samadhikathati
ima tisso adhicittasikkhasangahita. Pannakatha vimuttikatha vimuttinanadassanakathati
ima tisso adhipannasikkhasangahitati. Evam dasa kathavatthuni paripurani
tisso sikkha paripuressanti. Tissopi sikkha paripura panca asekkhadhammakkhandhe
paripuressanti.
     Katham? paripura hi adhisilasikkha asekkho silakkhandhoyeva hoti, adhicittasikkha
Asekkho samadhikkhandho, adhipannasikkha asekkha pannavimuttivimuttinana-
dassanakkhandha evati evam tisso sikkha paripura panca asekkhadhammakkhandhe
paripuressanti. Panca dhammakkhandha paripura amatam nibbanam paripuressanti.
Seyyathapi uparipabbate pavussako mahamegho abhivuttho pabbatakandarapadarasakha 2-
paripureti. Ta paripura kusubbhe kusubbha mahasubbhe, mahasubbha kunnadiyo,
kunnadiyo mahanadiyo, mahanadiyo samuddam sagaram paripuressanti, evamevantassa
bhikkhuno ime panca guna paripura dasa kathavatthuni adim katva yava amatam nibbanam
paripuressanti. Evamayam bhikkhu dhammadayadapatipadam patipanno paramadhammadayadam
lacchatiti. Etamattham sampassamano bhagava "tam kissa hetu, tanhi tassa bhikkhave
bhikkhuno"ti adimaha.
     Evam tassa bhikkhuno pujjatarapasamsatarabhavam karanena sadhetva idani
te bhikkhu tathattaya sanniyojento tasmatiha me bhikkhaveti adimaha. Kim vuttam
hoti, yasma yo tam pindapatam bhunjitva samanadhammam kareyya, so imehi
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/189,192/162, 164 mahasunnatasutta.  2 cha.Ma. pabbatakandarasarasakha
Pancahi mulagunehi paribahiro. Yo pana abhunjitva kareyya, so imesam bhagi
hoti "tasmatiha me bhikkhave .pe. No amisadayada"ti.
     Idamavoca bhagavati idam nibbanapariyosanato 1- pabhuti yava no
amisadayadati suttappadesam bhagava avoca. Idam vatvana sugatoti idanca
suttappadesam vatvava 2- sobhanaya patipadaya gatatta sugatoti sankham pattoyeva
bhagava. Utthayasana viharam pavisiti pannattapavarabuddhasanato utthahitva viharam
attano mahagandhakutim pavisi abhisambhinnaya eva parisaya, kasma?  dhammathomanattham.
     Buddha kira aparinitthitaya desanaya viharam pavisanta dvihi karanehi
pavisanti puggalathomanattham va dhammathomanattham va. Puggalathomanattham pavisanto evam
cinteti 3- "imam maya sankhittena uddesam uddittham, vittharena avibhattam,
dhammapatiggahaka bhikkhu uggahetva anandam va kaccanam va upasankamitva
pucchissanti, te mayham nanena samsandetva kathessanti. 4- Tato dhammapatiggahaka
puna mam pucchissanti, tesamaham sukathitam bhikkhave anandena, sukathitam kaccanena,
mancepi tumhe etamattham puccheyyatha. Ahampi nam evameva byakareyyanti
evante puggale thomessami, tato tesu garavam janetva bhikkhu upasankamessanti,
tepi bhikkhu atthe ca dhamme ca niyojessanti, te tehi niyojita tisso
sikkha paripurenta dukkhassantam karissanti"ti.
     Dhammathomanattham pavisanto evam cinteti, 3- yatha idheva cintesi "mayi
viharam pavitthe tameva amisadayadam garahanto dhammadayadanca thomento
imisasamyeva parisati nisinno sariputto dhammam desessati, evam dvinnampi
amhakam ekajjhasayaya matiya desita ayam desana agga ca garuka ca bhavissati
pasanacchattasadisa. Caturoghanittharanatthena titthe vasitanava viya saggagamanatthena
catuyuttaajannaratho viya ca bhavissati. Yatha ca `evam karontassa ayam dando'ti
parisati anam thapetva utthayasana pasadam arulhe rajini tattheva nisinno
@Footnote: 1 cha.Ma. nidanapariyosanato  2 Ma. vatva ca   3-3 cha.Ma. cintesi
@4 Si. vissajjessanti.
Senapati tam ranno thapitam anam pavatteti, evampi maya thapitam desanam
imissamyeva parisati nisinno sariputto thometva desessati, evam dvinnampi
amhakam matiya desita ayam desana balavatara majjhantikasuriyo viya pajjalissati"ti,
evam idha dhammathomanattham utthayasana viharam pavisi.
     Idisesu ca thanesu bhagava nisinnasaneyeva antarahito cittagatiya viharam
pavisatiti veditabbo. Yadi hi kayagatiya gaccheyya, sabba parisa bhagavantam
parivaretva gaccheyya, sa ekavaram bhinna puna dussannipata bhaveyyati. Bhagava
cittagatiya eva pavisi.
     [31] Evam pavitthe pana bhagavati bhagavato adhippayanurupam tam dhammam
thometukamo tatra kho ayasma sariputto .pe. Etadavoca. Tattha ayasmati
piyavacanametam. Sariputtoti tassa therassa namam, tanca kho matito, na pitito.
Rupasariya hi brahmaniya so putto, tasma sariputtoti vuccati.
Acirapakkantassati pakkantassa sato na cirena. Avuso bhikkhaveti ettha pana buddha
bhagavanto savake alapanta bhikkhaveti alapanti. Savaka pana buddhehi sadisa ma homati
avusoti pathamam vatva paccha bhikkhaveti 1- bhananti. Buddhehi  ca alapito bhikkhusamgho
`bhadanteti pativacanam deti, savakehi `avusoti.
     Kittavata nu kho avusoti ettha kittavatati paricchedavacanam, kittakenati
vuttam hoti. Nukaro pucchayam. Khokaro nipatamattam. Satthu pavivittassa viharatoti
tihi vivekehi kayacittaupadhivivekehi satthuno viharantassa. Vivekannanusikkhantiti
tinnam vivekanam annatarampi nanusikkhanti, amisadayadava hontiti idamattham
ayasma sariputto bhikkhu pucchi. Esa nayo sukkapakkhepi.
     Evam vutte tamattham sotukama bhikkhu duratopi khoti adimahamsu. Tattha
duratopiti tiroratthatopi tirojanapadatopi anekayojanagananatopiti vuttam hoti. Santiketi
samipe. Annatunti janitum bujjhitum. Ayasmantamyeva sariputtam patibhatuti
@Footnote: 1 pali. bhikkhavoti
Ayasmatoyeva sariputtassa bhago hotu, ayasma pana sariputto attano
bhagam katva vibhajatuti vuttam hoti. Ayasmato hi bhago yadidam atthakkhanam,
amhakampana savanam bhagoti ayamettha adhippayo, evam saddalakkhanena sameti.
Keci pana bhananti "patibhatuti dissatu"ti. Apare "upatthatu"ti. Dharessantiti
uggahessanti pariyapunissanti. Tato nesam kathetukamo thero tenahiti adimaha.
Tattha tenati karanavacanam. Hikaro nipato. Yasma sotukamattha, yasma ca mayham
bharam arocayittha, tasma sunathati vuttam hoti. Tepi bhikkhu therassa vacanam
sampaticchimsu, tenaha "evamavuso 1- .pe. Paccassosun"ti.
     Atha nesam amisadayadam garahantena bhagavata "tumhepi tena adissa 2-
bhaveyyatha"ti ekenevakarena vuttamattham tihi akarehi dassento ayasma
sariputto etadavoca "idhavuso satthu pavivittassa viharato .pe. Ettavata
kho avuso satthu pavivittassa viharato savaka vivekam nanusikkhanti"ti.
     Ettavata yanca bhagava amisadayadapatipadam garahanto "tumhepi tena
adissa 2- bhaveyyatha"ti aha. Yanca attana puccham pucchi "kittavata nu
kho .pe. Nanusikkhanti"ti. Tassa vittharato atto suvibhatto hoti. So ca
kho bhagavato adissabhavam 3- anamasitvava. Bhagavatoyeva hi yuttam savake
anuganhantassa "ahampi tena adisso 3- bhavissami"ti vuttam, na savakanam.
Esa nayo sukkapakkhepi, ayantavettha anusandhikkamayojana.
     Ayampanettha vannana. Idhati imasmim sasane, satthu pavivittassati
satthuno tihi vivekehi accantam pavivittassa. Vivekam nanusikkhantiti kayavivekam
nanusikkhanti, na paripurentiti vuttam hoti. Yadi pana tividhampi vivekam sandhaya
vadeyya, pucchaya aviseso siya, byakaranapakkho hi ayam. Tasma imina padena
kayavivekam, "yesanca dhammananan"ti adina cittavivekam, "bahullika"ti adina
upadhivivekanca dassesiti evamettha sankhepato attho veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. evamavusoti.   2-2 cha.Ma. adiya    3-3 cha.Ma. adiyabhavam, adiyo
     Yesanca dhammananti lobhadayo sandhayaha, ye parato "tatravuso lobho
ca papako"ti adina nayena vakkhati. Nappajahantiti na pariccajanti, cittavivekam
na paripurentiti vuttam hoti. Bahullikati civaradibahullaya patipanna. Sasanam
sithilam ganhantiti sathilika. 1- Okkamane pubbangamati ettha okkamanam vuccati
adhogamanatthena panca nivaranani, tena pancanivaranapuranena pubbangamati vuttam
hoti. Paviveketi upadhiviveke nibbane. Nikkhittadhurati 2- oropitadhura, tadadhigamaya
arambhampi akurumanati, ettavata upadhivivekam na paripurentiti vuttam hoti.
     Ettavata aniyameneva vatva idani desanam niyamento "tatravuso"ti
adimaha, kasma? savaka "tihi thanehi"ti evanhi aniyametvava vuccamane
"tampi anne 3- bhanati, na amhe"ti udasinapi honti. "thera nava majjhima"ti
evampana niyametva vuccamane amhe bhanatiti adaram karonti. Yatha ranno 4-
"amaccehi nagaravithiyo sodhetabba"ti vuttepi "kena nukho sodhetabba"ti
mannamana na sodhenti, attano attano gharadvaram sodhetabbanti pana bheriya
nikkhamantaya sabbe muhuttena sodhenti ca alankaronti ca evam sampadamidam
veditabbam.
     Tattha tatrati tesu savakesu. Therati dasavasse upadaya vuccanti.
Tihi thanehiti tihi karanehi. Ayanhi thanasaddo issariyatthitikhanakaranesu
dissati. "kim panayasma devanamindo kammam katva imam thanam patto"ti adisu
hi issariye dissati. "thanakusalo hoti akkhanavedhi"ti adisu thitiyam. "thanasovetam
tathagatam patibhati"ti adisu 5- khane. "thananca thanato atthananca atthanato"ti
adisu 6- karane. Idha pana karaneyeva. Karananhi yasma tattha phalam titthati
tadayattavuttibhavena, tasma thananti vuccati.
     Imina pathamena thanena thera bhikkhu garayhati ettha garayhati
garahitabba. Thera nama samana aranne vanapatthani pantani senasanani na
@Footnote: 1 cha.Ma. sathalika  2 cha.Ma. nikkhittadhura evamuparipi  3 cha.Ma. manne  4 cha.Ma. ranna
@5 Ma.Ma. 13/87/65 bahuvedaniyasutta  6 abhi. vibhanga. 35/809/409 dasakaniddesa,
@Ma.mu. 12/148/107
Upenti, gamantasenasanam na muncanti, sanganikaramatam vaddhenta vicaranti,
kayavivekampi na paripurenti, navamajjhimakale kidisa ahesunti evam ninditabba
honti, imam nindam avuso labhantiti dasseti. Dutiyena thanenati etthapi ime
nama therapi samana yesam dhammanam sattha pahanamaha, te lobhadidhamme na jahanti,
accharasanghatamattampi ekamante nisiditva cittekaggatam na labhanti, navamajjhimakale
kidisa ahesuntievam ninditabba honti, imam nindam avuso labhantiti
dasseti evam yojana katabba. Tatiyena thanenati etthapi ime namavuso therapi
samana itaritarena na yapenti, civarapattasenasanaputikayam mandananuyogamanuyutta
viharanti upadhivivekam apurayamana, navamajjhimakale kidisa ahesunti evam
ninditabba honti, imam avuso nindam labhantiti dassetiti evam yojana
veditabba. Esa nayo majjhimanavavaresu.
     Ayampana viseso. Majjhimati pancavasse upadaya yava navavassati
vuccanti. Navati pancavassati vuccanti yatha ca tattha navamajjhimakale kidisa
ahesunti vuttam, evamidha navakale kidisa ahesum, therakale kidisa bhavissanti,
majjhimatherakale kidisa bhavissantiti vatva yojetabba.
     [32] Imasminca kanhapakkhe vuttapaccanikanayena sukkapakkhe attho
veditabbo. Ayampanettha sankhepo, imeva va therapi samana yojanaparamparaya
aranne vanapatthani senasanani sevanti, gamantasenasanam upagantum, yuttakalepi
na upagacchanti, evam jinnasarirapi araddhaviriya paccayadayakanam pasadam janenti,
navamajjhimakale kidisa ahesunti imina pathamena thanena thera pasamsa
bhavanti, pasamsam labhanti. Lobhadayo pahaya cittavivekam purenti, ayampi mahathero
saddhiviharikaantevasikaparivarito hutva nisiditum yuttakalepi idisepi vaye
vattamane bhattakiccam katva pavittho sayam nikkhamati, sayam pavittho pato
nikkhamati, kasinaparikammam karoti, samapattiyo nibbatteti, maggaphalani adhigacchati,
sabbatthapi cittavivekam pureti imina dutiyena thanena thera bhikkhu pasamsa
Bhavanti, pasamsam labhanti. Yasmim kale therassa patadukulakoseyyadini 1- sukhasamphassani
lahucivarani yuttani, tasmimpi nama kale ayam mahathero pamsukulani dhareti,
asithilam sasanam gahetva vigatanivarano phalasamapattim appetva upadhivivekam
paripurayamano viharati, navamajjhimakale kidiso ahositi imina tatiyena thanena
thera pasamsa bhavanti pasamsam labhantiti. Esa nayo majjhimanavavaresu.
     [33] Tatravusoti ko anusandhi, evam navahakarehi amisadayadapatipadam
garahanto, navahi dhammadayadapatipadam thomento, attharasahakarehi desanam
nitthapetva, ye te "yesanca dhammanam sattha pahanamaha, te ca dhamme
nappajahanti"ti evam pahatabbadhamma vutta, tesam sarupato "ime te"ti dassetum
idam "tatravuso lobho ca"ti adimaha, ayamanusandhi.
     Apica hettha pariyayeneva dhamma kathita. Amisampana pariyayenapi
nippariyayenapi kathitam. Idani nippariyayadhammam lokuttaramaggam kathetum idamaha.
Ayancettha anusandhi.
     Tatrati 2- atitadesananidassanam, "satthu pavivittassa viharato savaka vivekam
nanusikkhanti"ti adina nayena vuttadesanayanti vuttam hoti. Lobho ca papako
doso ca papakoti ime dve dhamma papaka lamaka, ime pahatabbati
dasseti. Tattha lubbhanalakkhano lobho. Dussanalakkhano doso. Tesu lobho
amisadayadassa paccayanam labhe hoti, doso alabhe. Lobhena aladdham pattheti,
dosena alabhanto vighatamaharati. 3- Lobho ca deyyadhamme hoti, doso adayake
va amanunnadayake va. Lobhena navatanhamulake dhamme paripureti, dosena
panca macchariyani.
     Idani nesam pahanupayam dassento lobhassa ca dosassa ca pahanayati
adimaha. Tassattho, tassa pana papakassa lobhassa ca dosassa ca pahanaya.
Atthi majjhima patipadati maggam sandhaya idam vuttam. Maggo hi lobho eko
@Footnote: 1 Ma. pattanundukula..., cha.Ma. pattadukula...  2 cha.Ma. tattha tatrati
@3 cha.Ma. vighatava hoti
Anto, doso eko antoti ete dve ante na upeti na upagacchati,
vimutto etehi antehi, tasma "majjhima patipada"ti vuccati. Etesam majjhe
bhavatta majjhima, patipajjitabbato ca patipadati tatha kamasukhallikanuyogo eko
anto, attakilamathanuyogo eko anto, sassatam eko anto, ucchedo eko
antoti purimanayeneva vittharetabbam.
     Cakkhukaraniti adihi pana tameva patipadam thometi. Sa hi saccanam dassanaya
samvattati dassane parinayakatthenati cakkhukarani. Saccanam nanaya samvattati
viditakaranatthenati nanakarani. Ragadinanca vupasamanato upasamaya samvattati nama. 1-
Catunnampi saccanam abhinneyyabhavadassanato abhinnaya samvattati. Sambodhoti maggo,
tassatthaya samvattanato sambodhaya samvattati. Maggoyeva hi maggatthaya samvattati
maggena katabbakiccakaranato. Nibbanam nama appaccayam, tassa 2- pana
sacchikiriyapaccakkhakammaya samvattanato nibbanaya samvattatiti vuccati, ayamettha saro.
Ito annatha vannanapapanco.
     Idani tam majjhimapatipadam sarupato dassetukamo "katamavuso"ti pucchitva
"ayameva"ti adina nayena visajjesi. 3-
     Tattha ayamevati avadharanavacanam, annamaggapatisedhanattham, buddhapaccekabuddha-
buddhasavakanam sadharanabhavadassanattham ca. Vuttam cetam "eseva maggo natthanno,
dassanassa visuddhiya"ti. 4- Svayam kilesanam arakattapi ariyo. Arippahanaya
samvattatitipi ariyena desitotipi ariyabhavapatilabhaya samvattatitipi ariyo. Atthahi
angehi upetatta atthangiko. Na ca angavimutto pancangikaturiyadini viya,
kilese marento gacchati, maggati va nibbanam, maggiyati va nibbanatthikehi,
gammati va tehi patipajjiyatiti maggo. Seyyathidanti nipato, tassa katamo so
iti veti attho, katamani va tani atthanganiti. Ekamekanhi angam maggoyeva,
@Footnote: 1 cha.Ma. namasaddo na dissati    2 Si. nibbanamatassa   3 cha.Ma. vissajjeti
@4 khu. dhamMa. 25/274/64 pancasatabhikkhuvatthu
Yathaha "sammaditthi maggo ceva hetu ca"ti, 1- poranapi bhananti "dassanamaggo
sammaditthi, abhiniropanamaggo sammasankappo .pe. Avikkhepamaggo
sammasamadhi"ti.
     Sammaditthadisu cetesu sammadassanalakkhana sammaditthi. Sammabhiniropanalakkhano
sammasankapPo. Sammapariggahanalakkhana sammavaca. Sammasamutthanalakkhano
sammakammanto. Sammavodanalakkhano sammaajivo. Sammapaggahalakkhano
sammavayamo. Sammaupatthanalakkhana sammasati. Sammasamadhanalakkhano sammasamadhi.
Nibbacanampi nesam samma passatiti sammaditthiti eteneva nayena veditabbam.
     Tattha sammaditthi uppajjamana micchaditthim tappaccanikakilese 2- ca avijjam
ca pajahati, nibbananca arammanam karoti, sampayuttadhamme ca passati, te ca
kho asammohato na arammanato, tasma "sammaditthi"ti vuccati.
     Sammasankappo micchasankappam tappaccanikakilese ca pajahati, nibbanam
ca arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma abhiniropeti, tasma
"sammasankappo"ti vuccati.
     Sammavaca micchavacam tappaccanikakilese ca pajahati, nibbanam ca
arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma pariganhati, tasma "sammavaca"ti
vuccati.
     Sammakammanto micchakammantam tappaccanikakilese ca pajahati, nibbanam
ca arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma samutthapeti, tasma "sammakammanto"ti
vuccati.
     Sammaajivo micchaajivam tappaccanikakilese ca pajahati, nibbanam ca
arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma vodapeti. Tasma "sammaajivo"ti
vuccati.
@Footnote: 1 abhi. sangani. 34/1039/247 nikkhepakanda  2 cha.Ma., i. tappaccaniyakilese
@evamuparipi
     Sammavayamo micchavayamam tappaccanikakilese 1- ca kosajjam ca pajahati,
nibbanam ca arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma patigganhati, tasma
"sammavayamo"ti vuccati.
     Sammasati micchasatim tappaccanikakilese ca pajahati, nibbanam ca arammanam
karoti, sampayuttadhamme ca samma upatthapeti, tasma "sammasati"ti vuccati.
     Sammasamadhi micchasamadhim tappaccanikakilese ca uddhaccam ca pajahati,
nibbanam ca arammanam karoti, sampayuttadhamme ca samma samadhiyati, tasma
"sammasamadhi"ti vuccati.
     Idani ayam kho sa avusoti tameva patipadam nigamento aha. Tassattho,
yvayam cattaropi lokuttaramagge ekato katva kathito atthangiko maggo, ayam
kho sa avuso .pe. Nibbanaya samvattatiti.
     Evam pahatabbadhammesu lobhadose tappahanupayanca dassetva idani
annepi pahatabbadhamme tesam pahanupayanca dassento tatravuso kodho cati
adimaha. Tattha kujjhanalakkhano kodho candikkalakkhano va, aghatakaranaraso,
dussanapaccupatthano. Upanaddhanalakkhano 2- upanaho, veram appatinissajjanaraso,
kodhanuppabandhabhavapaccupatthano. Vuttam cetam "pubbakale *- kodho, aparakale
upanaho"ti 3- adi.
     Paragunamakkhanalakkhano makkho, tesam vinasanaraso, tadavacchadanapaccupatthano.
Yugaggahalakkhano palaso, paragunehi attano gunanam samitakaranaraso, paresam
gunappamanena upatthanapaccupatthano.
     Parasampattikhiyyanalakkhana 4- issa, tassa akkhamanalakkhana va, tattha
anabhiratirasa, tato vimukhabhavapaccupatthana. Attano sampattiniguhanalakkhanam maccheram,
attano sampattiya parehi sadharanabhavaasukhayanarasam, sankocanapaccupatthanam.
@Footnote: 1 porana. tappaccanikadhamme    2 cha.Ma. upanandhanalakkhano
@*-3 pali pubabakalam, abhi. vibhanga, 35/891/437 khuddakavatthuvibhanga
@4 cha.Ma... khiyanalakkhana
     Katapapapaticchadanalakkhana maya, tassa niguhanarasa, tadavaranapaccupatthana.
Attano avijjamanagunappakasanalakkhanam satheyyam, tesam samudaharanarasam,
sarirakarehipi tesam vibhutakaranapaccupatthanam.
     Cittassa uddhumatabhavalakkhano thambho, appatissayavuttiraso,
amaddavatapaccupatthano. Karanuttariyalakkhano sarambho, vipaccanikataraso,
agaravapaccupatthano.
     Unnatilakkhano mano, ahankararaso, uddhumatabhavapaccupatthano.
Abbhunnatilakkhano atimano, ativiya ahankararaso, accuddhumatabhavapaccupatthano.
     Mattabhavalakkhano mado, madagahanaraso, ummadapaccupatthano. Pancasu
kamagunesu cittavossaggalakkhano pamado, vossagganuppadanaraso,
sativippavasapaccupatthanoti evam imesam dhammanam lakkhanadini veditabba. Ayamettha
sankhepo, vittharo pana "tattha katamo kodho"ti adina vibhange 1- vuttanayeneva
veditabbo.
     Visesato cettha amisadayado attano alabhanto annassa labhino
kujjhati, tassa sakim uppanno kodho kodhoyeva, taduttarim 2- upanaho. So eva
kuddho upanayhanto ca santopi annassa labhino gune makkheti, ahampi
tadisoti ca yugaggaham ganhati, ayamassa makkho ca palaso ca, so evam makkhi
palasi tassa labhasakkaradisu kim imassa iminati issati padussati, ayam issa.
Sace panassa kaci sampatti hoti, tassa tena sadharanabhavam na sahati, idamassa
maccheram. Labhahetu kho pana attano santepi dose paticchadeti, ayamassa
maya. Asantepi gune pakaseti, idamassa satheyyam. So evam patipanno sace
yathadhippayam labham labhati, tena thaddho hoti amuducitto, nayidam evam katabbanti
ovaditum asakkuneyyo, ayamassa thambho. Sace pana nam koci kinci vadati "nayidam
evam katabban"ti, tena saraddhacitto hoti bhakutikamukho "ko me tvan"ti
pasayhabhani, ayamassa sarambho. Tato thambhena "ahameva seyyo"ti attanam
mannanto mani hoti. Sarambhena "ke ime"ti pare atimannanto atimani,
@Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/891/437 dukaniddesa    2 cha.Ma. tatuttari
Ayamassa mano ca atimano ca. So tehi manatimanehi jatimadadianekarupam
madam janeti, matto samano kamagunadibhedesu vatthusu pamajjati, ayamassa mado
ca pamado cati.
     Evam amisadayado aparimutto hoti imehi papakehi dhammehi annehi
ca evarupehi. Evam tavettha pahatabbadhamma veditabba. Pahanupayo pathato
ca atthato ca sabbattha nibbisesoyeva.
     Nanaparicayapatavattham panettha ayam bhedo ca kamo ca bhavananayo ca
veditabbo. Tattha bhedo tava, ayanhi majjhima patipada kadaci ariyo
atthangiko maggo hoti, kadaci sattangigo. Ayanhi lokuttarapathamajjhanavasena
uppajjamano atthangiko hoti, avasesajhanavasena sattangiko. Ukkatthaniddesato
panidha atthangiko maggoti 1- vutto. Tato 2- paranhi maggangam natthi. Evam tavettha
bhedo veditabbo.
     Yasma pana sabbakusalanam sammaditthi settha 3- yathaha "panna hi
settha kusala vadanti"ti. 4- Kusalavare ca pubbangama, yathaha "kathanca bhikkhave
sammaditthi pubbangama hoti, sammaditthim `sammaditthi'ti pajanati, micachaditthim
`micchaditthi'ti pajanati"ti 5- vittharo. Yatha caha "vijja ca kho bhikkhave
pubbangama kusalanam dhammanam samapattiya"ti. Tappabhavabhinibbattani sesangani,
yathaha "sammaditthissa sammasankappo pahoti .pe. Sammasatissa sammasamadhi
pahoti"ti. 6- Tasma imina kamena etani angani vuttaniti evamettha kamo
veditabbo.
     Bhavananayoti koci samathapubbangamam vipassanam bhaveti, koci vipassanapubbangamam
samatham. Katham? idhekacco samatham upacarasamadhim va appanasamadhim va uppadeti,
ayam samatho, so tanca tamsampayutte ca dhamme aniccadihi vipassati, ayam vipassana.
@Footnote: 1 cha.Ma. panidha atathangikoti vutto.  2 cha.Ma. ito   3 ka. settho
@4 khu. ja. cattalisa. 27/2468/541 sarabhangajataka.  5 Ma. upari. 14/136/121
@mahacattalisakasutta   6 Ma. upari. 14/141/126 anupadavagga
Iti pathamam samatho, paccha vipassana. Tena vuccati "samathapubbangamam vipassanam
bhaveti"ti. Tassa samathapubbangamam vipassanam bhavayato maggo sanjayati, so tam
maggam asevati bhaveti bahulikaroti, tassa tam maggam asevato bhavayato bahulikaroto
samynoani pahiyanti, anusaya byantihonti, 1- evam samathapubbangamam vipassanam
bhaveti.
     Idha panekacco vuttappakaram samatham anuppadetvava pancupadanakkhandhe
aniccadihi vipassati, ayam vipassana. Tassa vipassanaparipuriya tattha jatanam
dhammanam vossaggarammanato uppajjati cittassa ekaggata, ayam samatho. Iti
pathamam vipassana. Paccha samatho. Tena vuccati "vipassanapubbangamam samatham bhaveti"ti.
Tassa vipassanapubbangamam samatham bhavayato maggo sanjayati, so tam maggam
asevati .pe. Bahulikaroti, tassa tam maggam asevato .pe. Anusaya byanti
honti, 1- evam vipassanapubbangamam samatham bhaveti.
     Samathapubbangamam vipassanam bhaveti samathapubbangamam pana vipassanam bhavayatopi
vipassanapubbangamam samatham bhavayatopi lokuttaramaggakkhane samathavipassanayuganaddhava
hontiti evamettha bhavananayo veditabbo.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                     dhammadayadasuttavannana nitthita.
                           ----------
@Footnote: 1-1 an. catukka. 21/170/179 yuganaddhasutta, khu. pati. 31/534/432
@yuganaddhakatha (sya), tannissayapali.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 96-118. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=2422&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=2422&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=20              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=385              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=414              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=414              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]