ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

                        8. Sallekhasuttavannana
     [81] "evamme sutan"ti sallekhasuttam. Tattha mahacundoti tassa therassa
namam. Sayanhasamayanti sayanhakale. Patisallana vutthitoti ettha patisallananti
tehi tehi sattasankharehi patinivattitva sallanam niliyanam, ekibhavo vivekoti
vuttam hoti. Yo tato vutthito, so patisallana vutthito nama hoti. Ayam
pana yasma patisallananam uttamato phalasamapattito vutthasi, tasma "patisallana
vutthito"ti vutto. Bhagavantam abhivadetvati samadasanakhasamujjalavibhusitena sirasa
bhagavantam sakkaccam vanditva, abhivadapetva va "sukhi bhava cunda"ti evam
vacanabhedam karetva, bhagava pana kira vandito samano suvannadundubhisadisam givam
paggayha kannasukham pemaniyam amatabhisekasadisam brahmaghosam niccharento "sukhi
hohi"ti tassa tassa namam gahetva vadati, etam acinnam tathagatanam. Tatridam
sadhakasuttam, "sakko bhante devanamindo samacco saparijano bhagavato pade
sirasa vandatiti, sukhi hotu pancasikha sakko devanamindo samacco saparijano,
sukhakama hi deva manussa asura naga gandhabba, ye canne santi
puthukaya"ti. 1- Evanca pana tathagata evarupe mahesakkhe yakkhe abhivadantiti.
     Ya imati idani vattabbanam abhimukhim karonto viya aha. Anekavihitati
nanappakaRa. Ditthiyoti micchaditthiyo. Loke uppajjantiti sattesu patubhavanti.
Attavadapatisamyuttati "rupam attato samanupassati"ti adinayappavattena attavadena
patisamyutta, ta visati 2- bhavanti. Lokavadapatisamyuttati sassato atta ca loko
cati adinayappavattena lokavadena patisamyutta, ta attha honti sassato,
asassato, sassato ca asassato ca, neva sassato nasassato, antava,
anantava, antava ca anantava ca, nevantava nanantava atta ca loko
cati evam pavattatta.
     Adimevati adisu ayamattho, kinnu kho bhante adimeva manasikarontassa
appatvapi sotapattimaggam vipassanamissakam pathamamanasikarameva manasikarontassa
@Footnote: 1 di. maha. 10/350/230 sakkapanhasutta       2 ka. bavisati
Bhikkhuno evametasam ettakeneva upayena etasam ditthinam pahananca
patinissaggo ca hotiti. Idanca thero attana anadhimanikopi samano adhimanikanam
adhimanapahanattham adhimaniko viya hutva pucchatiti veditabbo. Apare panahu
"therassa antevasika adimanasikareneva ca ditthinam samucchedappahanam hotiti
evamsanninopi samapattivihara sallekhaviharati evamsanninopi atthi, so tesam
atthaya bhagavantam pucchati"ti.
     [82] Athassa bhagava tasam ditthinam pahanupayam dassento ya imati
adimaha. Tattha yattha ceta ditthiyo uppajjantitiadi pancakkhandhe sandhaya
vuttam. Etesu hi eta ditthiyo uppajjanti. Yathaha "rupe kho bhikkhave sati
rupam abhinivissa evam ditthi uppajjati, `so atta so ca loko so pecca
bhavissami nicco dhuvo sassato aviparinamadhammo"ti 1- vittharo. Arammanavasena
pana ekavacanam katva yattha cati aha, yasmim arammane uppajjantiti vuttam
hoti. Ettha ca uppajjanti anusenti samudacarantiti imesam evam nanakaranam
veditabbam. Jativasena hi ajata jayamana uppajjantiti vuccanti. Punappunam
asevita thamagata appativinita anusentiti. Kayavacidvaram sampatta samudacarantiti,
idametesam nanakaranam. Tam netam mamatiadisu tam pancakkhandhappabhedam arammanam
etam mayham na hoti, ahampi eso nasmi eso me attapi na hoti. Evametam
yathabhutam sammappannaya passatoti evantava padattho veditabbo.
     Yasma pana ettha etam mamati tanhagaho, tanca ganhanto
atthasatatanhaviparitappabhedam tanhapapancam ganhati. Esohamasmiti managaho, tanca
ganhanto navappabhedam manapapancam ganhati. Eso me attati ditthigaho,
tanca ganhanto dvasatthiditthigatappabhedam ditthipapancam ganhati. Tasma netam
mamati vadanto bhagava yathavuttappabhedam tanhapapancam patikkhipati. Nesohamasmiti
manapapancam. Na me so attati ditthipapancam. Ditthikatthayeva cettha tanhamana
veditabba. Evametanti evam "netam mama"ti adina akarena etam
@Footnote: 1 sam. khandha. 17/152/147 soattasutta
Khandhapancakam. Yathabhutanti yathasabhavam, yatha atthiti vuttam hoti. Khandhapancakanhi
eteneva akarena atthi. Mamati adina pana gayhamanam tenakareneva natthiti
adhippayo. Sammappannaya passatoti sotapattimaggapannaya pariyosanaya
vipassanapannaya sutthu passantassa. Evametasanti etena upayena etasam.
Pahanam patinissaggoti ubhayampetam samucchedappahanassevadhivacanam.
     Evam bhagava adimanasikareneva ditthinam pahanam hoti nukho noti ayasmata
mahacundena adhimanikanam vasena panham puttho sotapattimaggena ditthippahanam
dassetva idani sayameva adhimanikanam jhanam vibhajanto thanam kho panetanti
adimaha. Tattha adhimanika nama yesam appatte pattasannaya adhimano
uppajjati, sacayam uppajjamano neva lokavajjanusarinam balaputhujjananam uppajjati,
na ariyasavakanam. Na hi sotapannassa "sakadagami ahan"ti adhimano uppajjati,
na sakadagamissa "anagami ahan"ti, na anagamino "araha ahan"ti,
karakasseva pana samathavasena va vipassanavasena va vikkhambhitakilesassa
niccayuttapayuttassa araddhavipassakassa uppajjati. Tassa hi samathavikkhambhitanam va
vipassanavikkhambhitanam va kilesanam samudacaram apassato "sotapanno ahanti
va, sakadagami anagami araha ahan"ti va adhimano uppajjati,
talangaratissapabbatavasidhammadinnattherena 1- ovaditatheranam 2- viya.
     Therassa kira acirupasampannasseva ovade thatva bahu bhikkhu visesam
adhigacchimsu, tam pavuttim sutva tissamahaviharavasi bhikkhusamgho "na atthane
niyojako thero theram anetha"ti sambahule bhikkhu pahesi. Te gantva "avuso
dhammadinna bhikkhusamgho tam pakkosapeti"ti ahamsu. So aha "kim pana tumhe
bhante attanam gavesatha paran"ti. Attanam sappurisati, so tesam kammatthanamadasi,
sabbeva arahattam papunimsu. Bhikkhusamgho puna anne bhikkhu pahesi, evam
yavatatiyam pahita sabbepi tatheva arahattam patva viharimsu.
@Footnote: 1 Ma. valangara......         2 cha.Ma. ovadiyamanattheranam
     Tato samgho gata gata nagacchantiti annataram vuddhapabbajitam pahesi,
so gantva ca "bhante dhammadinna tikkhattum tissamahaviharavasi bhikkhusamgho
tuyham santike pesesi, tvam nama samghassa anam garum na karosi, nagacchasi"ti
aha. Thero kimetanti pannasalam apavisitvava pattacivaram gahapetva tavadeva
nikkhami, so antaramagge hankanaviharam 1- pavisi. Tattha ceko mahathero
satthivassatito adhimanena arahattam patijanati, thero tam upasankamitva vanditva
patisantharam katva adhigamam pucchi. Thero aha "ama dhammadinna, yam pabbajitena
katabbam, cirakatam tam maya, atitasatthivassomhi etarahi"ti. Kim bhante iddhimpi
valanjethati. Ama dhammadinnati. Sadhu vata bhante, hatthim tumhakam patimukham
agacchantam mapethati. Sadhavusoti thero sabbasetam sattappatittham tidha pabhinnam
nanguttham vijayamanam sondam mukhe pakkhipitva dvihi dantehi vijjhitukamam viya
patimukham agacchantam mahahatthim mapesi. So tam attanayeva mapitam hatthim disva
bhito palayitum arabhi, tadava attanam "naham araha"ti natva dhammadinnassa
padamule ukkutikam nisiditva "patittha me hohi avuso"ti aha. Dhammadinno
"ma bhante soci, ma anattamano ahosi, karakanamyeva adhimano uppajjati"ti
theram samassasetva kammatthanamadasi. Thero tassovade thatva arahattam papuni.
     Cittalatapabbatepi tadiso ca 2- thero vasati. Dhammadinno tampi upasankamitva
tatheva pucchi. Sopi tatheva byakasi. Tato nam dhammadinno kim bhante iddhimpi
valanjethati aha. Amavusoti. Sadhu vata bhante, ekam pokkharanim mapethati.
Thero mapesi. Ettha bhante padumagumbam mapethati. Tampi mapesi. Padumagumbe
mahapadumam mapethati. Tampi mapesi. Etasmim padumagumbe thatva madhurassarena
gayantam naccantam  ca ekam itthiviggaham mapethati. Tampi mapesi. So etam bhante
punappunam upanijjhayathati vatva sayam pasadam pavisi. Therassa tam upanijjhayato
satthivassani vikkhambhitakilesa calimsu. So tada attanam natva purimatthero viya
dhammadinnattherassa santike kammatthanam gahetva arahattam papuni.
@Footnote: 1 Ma. tankhanaviharam          2 cha.Ma. tadisova
     Dhammadinnopi anupubbena tissamahaviharam agamasi. Tasmim ca samaye
thera cetiyanganam sammajjitva buddharammanam pitim uppadetva nisinna honti,
etam kira tesam vattam. Tena nesam ekopi "idha pattacivaram thapehi"ti dhammadinnam
vatta pucchitapi nahosi. Dhammadinno eso bhaveyyati natva puna panham pucchimsu.
So pucchitapanhe tinhena asina kumudanalakalapam viya chinditva padanguliya
mahapathavim pahari. Bhante ayam acetana mahapathavipi dhammadinnassa gunam janati.
Tumhe pana na janitthati ca vatva imam gathamaha:-
         "acetanayam pathavi               vijanati gunagunam
          sacetanatha kho bhante           na janatha gunagunan"ti.
     Tavadeva ca akase abbhuggantva talangaratissapabbatameva agamasi.
Evam karakasseva adhimano uppajjati. Tasma bhagava tadisanam bhikkhunam vasena
jhanam vibhajanto thanam kho panetanti adimaha.
     Tassattho, atthetam karanam, no natthi. Yena idhekacco bahiraparibbajakehi
sadharanam vivicceva kamehi .pe. Pathamam jhanam upasampajja vihareyya, yam pana
tassa evamassa sallekhena viharamiti, yam patipattividhanam kilese sallikhati, tenaham
viharamiti, tam na yujjati, na hi adhimanikassa bhikkhuno jhanasallekho va
sallekhapatipada va hoti. Kasma? avipassanapadakatta. Na hi so jhanam
samapajjitva tato vutthaya sankhare sammasati, jhanam panassa cittekaggamattam
karoti, ditthadhammasukhaviharo hoti. Tasma tamattham dassento bhagava "na kho
panete cunda ariyassa vinaye sallekha vuccanti, ditthadhammasukhavihara ete
ariyassa vinaye vuccanti"ti aha.
     Tattha eteti jhanadhammavasena bahuvacanam veditabbam. Ete pathamajjhanadhammati
vuttam hoti. Samapattivasena va, ekampi hi pathamajjhanam punappunam samapattivasena
pavattatta bahuttam gacchatiti. 1- Arammanavasena va, ekampi hi pathamajjhanam
pathavikasinadisu
@Footnote: 1 cha.Ma., i. itisaddo na dissati
Pavattavasena bahuttam gacchatiti. Esa nayo dutiyatatiyacatutthajjhanesu. Arupajjhanesu
pana arammanabhedabhavato purimakaranadvayavaseneva bahuvacanam veditabbam.
     Yasma cetesam anganipi, santani arammananipi nibbutani ceva sukhumani
cati vuttam hoti, tasma tani santa ete viharati evam vuttaniti veditabbani.
Ayam tavetesam catunnampi sadharana vannana. Visesavannana pana "sabbaso
rupasannanan"ti adipadanusarato vattabba siya. Sa visuddhimagge sabbakarena
vuttayeva.
     [83] Evam yasma adhimanikassa bhikkhuno jhanaviharo avipassanapadakatta
sallekhaviharo na hoti, na hi so jhanam samapajjitva tato vutthaya sankhare
sammasati, cittekaggakaro 1- ditthadhammasukhaviharo panassa hoti, tasma tamattham
dassento rupajjhanani ca arupajjhanani ca vibhajitva idani ca yattha sallekho
katabbo catucattalisaya akarehi, tanca vatthum tanca sallekham dassento
idha kho pana voti adimaha. Kasma pana "atthahi samapattihi avihimsadayova
sallekha"ti vutta? lokuttarapadakatta. Bahirakananhi atthasamapattiyo
vattapadakayeva. Sasane saranagamanampi lokuttarapadakam, pageva avihimsadayo. Iminayeva
ca suttena veditabbam "tatha bahirakassa atthasamapattilabhino pancabhinnassapi
dinnadanato sasane tisaranagatassa dinnadanam mahapphalataram hoti"ti. Idanhi
sandhaya dakkhinavisuddhisutte "bahirake kamesu vitarage danam datva
kotisatasahassaguna dakkhina patikankhitabba, sotapattiphalasacchikiriyaya patipanne
danam datva asankheyya appameyya dakkhina patikankhitabba, ko pana vado
sotapanne"ti 2- vuttam. Saranagamanato patthaya hi tattha sotapattiphalasacchikiriyaya
patipanno adhippetoti, ayam tavettha paliyojana.
     Anupadavannanaya pana idhati vihimsadivatthudipanametam. Kho panati nipatamattam.
Voti karanatthe samivacanam. Ayam panettha sankhepattho. Yadetam "pare vihimsaka
@Footnote: 1 Ma. cittekaggam karoti  2 ka. sotapannehiti, Ma. upari. 14/379/324
@dakkhinavibhangasutta
Bhavissanti"ti adina nayena vihimsadivatthum vadama, idha cunda tumhehi sallekho
katabboti.
     Evam sankhepato vatva idani vittharento "pare vihimsaka bhavissanti,
mayamettha avihimsaka bhavissamati sallekho karaniyo"ti adimaha.
     Tattha pareti ye keci imam sallekhamananuyutta. Vihimsaka bhavissantiti panina
va ledduna vati adihi sattanam vihethaka 1- bhavissantiti. Mayamettha avihimsaka
bhavissamati mayam pana yattheva vatthusmim pare evam vihimsaka bhavissanti, ettheva
avihimsaka bhavissama, avihimsam uppadetva viharissama. Iti sallekho karaniyoti
evam tumhehi sallekho katabbo. Sallekhoti ca idha avihimsava veditabba.
Avihimsa hi vihimsam sallekhati, tam chindati, tasma sallekhoti vuccati. Esa nayo
sabbattha. Ayam pana viseso. Pare micchaditthiti ettha kammapathanam antamicchaditthim
ca micchattanam adimicchaditthim ca missetva ditthi vuttati veditabba. Tatha
mayamettha sammaditthiti vuttatthane sammaditthi. Ettha ca kammapathakatha vittharato
sammaditthisutte avibhavissanti, 2- micchattesu micchaditthiadayo
dvedhavitakke.
     Ayam panettha sankhepo, panam atipatentiti panatipati, panaghatakati
attho. Adinnam adiyantiti adinnadayi, parassa harinoti attho. Abrahmam
hinam lamakadhammam 3- carantiti abrahmacari, methunadhammapatisevakati attho. Brahmam
settham patipadam carantiti brahmacari, methunappativiratati attho. Ettha ca
brahmacariyam sallekhoti veditabbo. 4- Brahmacariyanhi abrahmacariyam sallekhati. Musa
vadantiti musavadi, paresam atthabhanjakam tuccham alikam vacam bhasitaroti attho.
Pisuna vaca etesanti pisunavaca. Paramammacchedaka 5- pharusa vaca etesanti
pharusavaca. Sampham niratthakam vacanam palapantiti samphappalapi. Abhijjhayantiti abhijjhalu.
Parabhandalubbhanasilati attho. Byapannam putibhutam cittametesanti byapannacitta.
Miccha papika vinnugarahita etesam ditthiti micchaditthi, kammapathapariyapannaya
@Footnote: 1 cha.Ma. vihesaka       2 cha.Ma. avibhavissati     3 Ma. lamakakammam
@4 cha.Ma., i. veditabbam        5 cha.Ma., i. paresam mammacchedika
Natthi dinnanti adikaya micchattapariyapannaya aniyyanikaditthiya ca
samannagatati attho. Samma sobhana vinnupasattha etesam ditthiti sammaditthi,
kammapathapariyapannaya atthi dinnanti adikaya kammassakaditthiya sammattapariyapannaya
maggaditthiya ca samannagatati attho.
     Micchasankappati ayathavaaniyyanikaakusalasankappa. Esa nayo micchavacati
adisu. Ayam pana viseso, micchasankappadayo viya hi micchasati nama na
patiekko koci dhammo natthi, atitam pana cintayato pavattanam catunnampi
akusalakkhandhanametam adhivacanam. Yampi vuttam bhagavata "atthesa bhikkhave anussati, nesa
natthiti vadami, puttalabham va bhikkhave anussarato, dhanalabham va bhikkhave anussarato,
yasalabham va bhikkhave anussarato"ti, tampi tantam cintentassa satipatirupakena
uppattim sandhaya vuttanti veditabbam. Micchananiti ettha ca micchanananti
papakiriyasu upayacintavasena papam katva "sukatam maya"ti paccavekkhanakarena
ca uppanno moho veditabbo. Tena samannagata puggala micchanani.
Sammananiti ettha pana ekunavisatibhedam paccavekkhanananam "sammananan"ti vuccati,
tena samannagata puggala sammanani. Micchavimuttiti avimuttayeva samana
"vimutta mayan"ti evam sannino, avimuttiyam va vimuttisannino. Tatrayam
vacanattho, miccha papika viparita vimutti etesam atthiti micchavimutti.
Micchavimuttiti ca yathavuttenakarena pavattanam akusalakhandhanametam adhivacanam.
Phalasampayuttani pana sammaditthiadini atthangani thapetva sesadhamma
sammavimuttiti veditabba. Sa ca micchavimuttim sallikhitva thitatta
sallekhoti veditabba. Tattha niyojento aha "mayamettha sammavimutti
bhavissamati sallekho karaniyo"ti.
     Ito parani tini nivaranavasena vuttani. Abhijjhalu byapannacittati
evam kammapathesu vuttatta panettha pathamani dve nivaranani na vuttaniti
veditabbani. Tattha thinamiddhena pariyutthita abhibhutati thinamiddhapariyutthita.
Uddhaccena samannagatati uddhata. Vicinanta kicchanti na sakkonti sannitthanam
katunti vicikicchi. Kodhanati adini dasa cittassa upakkilesavasena vuttani.
Tattha kodhadisu
Yam vattabbam siya, tam sabbam dhammadayadavatthasuttesu vuttam. Ayam panettha vacanattho,
kodhanati kujjhanasila. Upanahiti upanahanasila, upanaho va etesam atthiti
upanahi. Tatha makkhi palasi ca. Issayantiti issuki. Maccharayantiti macchari, 1-
maccheram va etesam atthiti macchari. 1- Sathayantiti satha, na samma bhasantiti
vuttam hoti, keratikayuttanam etam adhivacanam. Maya etesam atthiti mayavi.
Thambhasamangitaya thaddha. Atimanayogena atimani. Vuttapaccanikanayena sukkapakkho
veditabbo.
     Dubbacati vattum dukkha kinci vuccamana na sahanti. Tabbiparita suvaca.
Devadattadisadisa papaka mitta etesanti papamitta. Buddha va
sariputtadisadisa va kalyana mitta etesanti kalyanamitta. Kayaduccaritadisu
cittavossaggavasena pamatta. Viparita appamattati veditabba. Imani tini
pakinnakavasena vuttani. Assaddhati adini satta assaddhammavasena. Tattha tisu vatthusu
saddha etesam natthiti assaddha. Sukkapakkhe saddahantiti saddha. Saddha va
etesam atthitipi saddha. Natthetesam hiriti ahirika, akusalasamapattiya
adhigucchamananametam adhivacanam. Hiri etesam mane, 2- hiriya va yuttamanati hirimana.
Na uttappantiti anottappi, akusalasamapattiya na bhayantiti vuttam hoti.
Tabbiparita ottappi. Appam sutametesanti appassuta, appanti ca thokanti
na gahetabbam, natthiti gahetabbam. "appassuta"ti hi nissuta sutavirahita vuccanti.
Bahum sutametesanti bahussuta, tathagatabhasitam ekampi gatham yathavato natva
anurupapatipadam patipannanametam adhivacanam. Kucchitam sidantiti kusita, hinaviriyanametam
adhivacanam. Araddhaviriyametesanti araddhaviriya, sammappadhanayuttanametam adhivacanam,
muttha sati etesanti mutthassati, natthassatiti vuttam hoti. Upatthita sati
etesanti upatthitassati, niccam arammanabhimukhappavattasatinametam adhivacanam. Duttha
panna etesanti duppanna, natthapannati vuttam hoti. Pannaya sampannati
pannasampanna, pannati ca idha vipassanapanna veditabba. Vipassanasambharo
hi paripuro imasmim thane agato, tasma vipassanapannava ayanti porananam
ana.
@Footnote: 1 ka. maccheri        2 Ma. mano
     Idani ekameva lokuttaragunanam antarayakaram aniyyanikaditthim tihakarehi
dassento sanditthiparamasiti adimaha. Tattha sanditthim paramasantiti
sanditthiparamaSi. Adhanam ganhantiti adhanaggahi. Adhananti dalham vuccati,
dalhagahiti attho. Yuttakaranam disvava laddhim patinissajjantiti patinissaggi,
dukkhena kicchena kasirena bahumpi karanam dassetva na sakka patinissaggam katunti
duppatinissaggi. Ye attano uppannaditthim idameva saccanti dalham ganhitva
api buddhadihi karanam dassetva vuccamana na patinissajjanti, tesametam
adhivacanam. Tadisa hi puggala yam yadeva dhammam va adhammam va sunanti, 1- tam
sabbam "evam amhakam acariyehi kathitam, evam amhehi sutan"ti kummova angani
sake kalape antoyeva samodahanti, kumbhilaggaham ganhanti na visajjanti.
Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo.
     [84] Evam catucattalisaya akarehi sallekham dassetva idani
tasmim sallekhe cittuppadassapi bahupakaratam dassetum cittuppadampi kho
ahantiadimaha.
     Tassattho, aham cunda kusalesu dhammesu cittuppadampi bahupakaram vadami,
ya paneta kayena ca vacaya ca anuvidhiyana, yatha pathamam cittam uppannam,
tatheva tesam dhammanam kayena karanam, vacaya ca "karotha"ti anapanam va
uggahaparipucchadini va, tattha vadoyeva ko, ekantabahupakarayeva hi ta anuvidhiyanati
dasseti. Kasma panettha cittuppadopi bahupakaroti. Ekantahitasukhavahatta
anuvidhiyananam hetutta ca.
     "danam dassami"ti hi cittuppado sayampi ekantahitasukhavaho
anuvidhiyananampi hetu, evanhi uppannacittattayeva dutiyadivase mahavithim pidahitva
mahamandapam katva bhikkhusatassa va bhikkhusahassassa va danam deti, "bhikkhusamgham
nimantetha pujetha parivisatha"ti parijane aroceti. 2- Evam "samghassa civaram senasanam
bhesajjam dassami"ti cittuppado sayampi ekantahitasukhavaho anuvidhiyananampi hetu,
@Footnote: 1 cha.Ma., Si. ganhanti        2 cha.Ma. anapeti
Evam uppannacittattayeva hi civaradini abhisankharoti deti dapeti ca. Esa nayo
saranagamanadisu.
     "saranam gacchami"ti hi cittam uppadetvava paccha kayena va vacaya
va saranam ganhati. Tatha "pancangam atthangam dasangam va silam samadiyissami"ti
cittam uppadetvava kayena va vacaya va samadiyati, "pabbajitva catusu
silesu patitthahissami"ti ca cittam uppadetvava kayena vacaya ca puretabbam
silam pureti. "buddhavacanam uggahessami"ti cittam uppadetvava ekam va nikayam
dve va tayo va cattaro va panca va nikaye vacaya ugganhati. Evam
dhutangasamadanakammatthanuggahakasinaparikammananasamapattivipassanamaggaphalapaccekabodhi-
sammasambodhivasena netabbam.
     "buddho bhavissami"ti hi cittuppado sayampi ekantahitasukhavaho
anuvidhiyananampi hetu, evanhi uppannacittattayeva aparena samayena
kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani kayena vacaya ca paramiyo puretva
sadevakam lokam tarentova vicarati. Evam sabbattha cittuppadopi bahupakaro.
Kayavacahi pana anuvidhiyana atibahupakarayevati veditabba.
     Evam kusalesu dhammesu cittuppadassapi bahupakaratam dassetva idani
tattha niyojento "tasmatiha cunda"tiadimaha. Tam atthato patakameva.
     [85] Evam catucattalisaya akarehi dassite sallekhe cittuppadassapi
bahupakaratam dassetva idani tasseva sallekhassa hitadhigamaya maggabhavam dassento
seyyathapitiadimaha.
     Tassattho, yatha nama cunda khanukantakapasanadihi visamo maggo
bhaveyya, tassa parikkamanaya parivajjanatthaya anno suparikammakato viya bhumibhago
samo maggo bhaveyya, yatha ca rukkhamulam pasanapapatam kumbhilamakaradiparibyakulam 1-
visamam titthamassa, tassa parikkamanaya parivajjanatthaya annam avisamam anupubbagambhiram
sopanaphalakasadisam tittham bhaveyya, yam patipanno sukheneva tam nadim va talakam
@Footnote: 1 cha.Ma. rukkhamulapasanapapatakumbhilamakaradiparibyakulam
Va ajjhogahetva nhayeyya va uttareyya va, evameva kho cunada
visamamaggavisamatitthasadisaya vihimsaya samannagatassa vihimsakapuggalassa samamaggasamatitthasadisa
avihimsa hoti parikkamanaya. Yatheva hi visamamaggatitthaparivajjanatthaya samo maggo
ca titthanca patiyattam, evam vihimsaparivajjanatthaya avihimsa patiyatta, yam patipanno
sukheneva manussagatim va devagatim va ajjhogahetva sampattim va anubhaveyya
uttareyya va loka. Eteneva upayena sabbapadani yojetabbani
     [86] Evam tasseva hitadhigamaya maggabhavam dassetva idani
uparibhavangamaniyatam 1- dassento seyyathapitiadimaha.
     Tassattho, yatha nama cunda ye keci akusala dhamma patisandhiya
janaka va ajanaka va, dinnayapi patisandhiya vipakajanaka va ajanaka va,
sabbe te jativasena adhobhavangamaniyati 2- evamnama va honti, vipakakale
anitthakantavipakatta. Yatha ca ye keci kusala dhamma patisandhiya janaka va ajanaka
va, dinnayapi patisandhiya vipakajanaka va ajanaka va, sabbe te jativasena
uparibhavangamaniyati evamnama va honti, vipakakale itthakantavipakatta, evameva
kho cunda vihimsakassa .pe. Uparibhavayati. Tatrayam opammasamsandana:- yatha
sabbe te akusala adhobhavangamaniya, evam vihimsakassa eka vihimsapi. Yatha ca
sabbe kusala uparibhavangamaniya, evam avihimsakassa eka avihimsapi. Eteneva
upayena akusalam akusalena kusalanca kusalena upametabbam, ayam kirettha adhippayoti.
     [87] Evam tasseva sallekhassa uparibhavangamaniyatam dassetva idani
parinibbapane samatthabhavam dassetum so vata cundatiadimaha. Tattha soti
vuttappakarapuggalaniddeso. Tassa yoti imam uddesavacanam aharitva yo attana
palipapalipanno, so vata cunda param palipapalipannam uddharissatiti evam
sabbapadesu sambandho veditabbo. Palipapalipannoti gambhirakaddame nimuggo
vuccati, no ca kho ariyassa vinaye. Ariyassa pana vinaye palipanti panca kamaguna
@Footnote: 1 cha.Ma. uparibhagangamaniyatam       2 cha.Ma. adhobhagangamaniyati
Vuccanti. Palipannoti tattha nimuggo balaputhujjano, tasma evamettha atthayojana
veditabba. Yatha cunda koci puriso yava nasikagga gambhirakaddame nimuggo
aparampi tattheva nimuggam hatthe va sise va gahetva uddharissatiti netam thanam
vijjati, na hi tam karanamatthi, yena so tam uddharitva thale patitthapeyya, evameva
yo attana pancakamagunapalipapalipanno, so vata param tattheva 1- palipapalipannam
uddharissatiti netam thanam vijjati.
     Tattha siya ayuttametam, puthujjananampi bhikkhubhikkhuniupasakaupasikanam
dhammadesanam sutva hontiyeva dhammam abhisametaro, tasma palipapalipanno uddharatiti,
tam na tatha datthabbam. Bhagavayeva hi tattha uddharati, pasamsamattameva pana
dhammakathika labhanti ranna pahitalekhavacako viya. Yatha hi ranna paccantajanapade
pahitam lekham tattha manussa lekham vacetum ajananta yo vacetum janati, tena
vacapetva tamattham sutva "ranno ana"ti adarena sampadenti, na
ca nesam hoti "lekhavacakassa ayam ana"ti. Lekhavacako pana "vissatthaya
vacaya vacesi anelagalaya"ti pasamsamattameva labhati, evameva kincapi
sariputtappabhutayo dhammakathika dhammam desenti, atha kho likhitapannavacaka viya
te honti. Bhagavatoyeva pana sa dhammadesana ranno ana viya. Ye ca tam
sutva dhammam abhisamenti, te bhagavayeva uddharatiti veditabba. Dhammakathika pana
"vissatthaya vacaya dhammam desenti anelagalaya"ti pasamsamattameva labhantiti.
Tasma yuttamevetanti. Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo.
     Adanto avinito aparinibbutoti ettha pana anibbisataya adanto.
Asikkhitavinayataya avinito. Anibbutakilesataya aparinibbutoti veditabbo. 2- So
tadiso param damessati nibbisam karissati vinessati va tisso sikkha sikkhapessati
va parinibbapessati va tassa kilese nibbapessatiti netam thanam vijjati.
Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. tatheva               2 Ma. attho
     Evameva kho cunda vihimsakassa .pe. Parinibbanayati ettha pana evamattho
veditabbo:- yatha hi attana apalipapalipanno param palipapalipannam uddharissati,
danto damessati, vinito vinessati, parinibbuto parinibbapessatiti thanametam
vijjati. Kim pana tanti, apalipapalipannattam dantattam vinitattam parinibbutattam
ca, evameva kho cunda vihimsakassa purisapuggalassa avihimsa hoti parinibbanaya.
Kim vuttam hoti, yo attana avihimsako, tassa ya avihimsa, ya esa vihimsakassa
parassa vihimsa, tassa parinibbanaya hoti, attana hi avihimsako, parassa
vihimsacetanam nibbapessatiti thanametam vijjati. Kim pana tanti, avihimsakattameva.
Yanhi yena attana adhigatam hoti, tena 1- so param tadatthaya samadapetum
sakkotiti.
     Athava yatha attana apalipapalipanno danto vinito parinibbuto param
palipapalipannam adantam avinitam aparinibbutanca uddharissati damessati vinessati
parinibbapessatiti thanametam vijjati, evameva vihimsakassa purisapuggalassa
vihimsapahanaya maggam bhavayato uppanna avihimsa hoti parinibbanaya. Parinibbuto
viya hi aparinibbutam avihimsacetana ca 2- vihimsacetanam parinibbapetum samatthati 3-
etamattham dassento "evameva kho cunda"ti adimahati evamettha attho
datthabbo. Yatha cettha, evam sabbapadesu. Ativittharabhayena pana anupadayojana
na katati.
     [88] Evam tassa parinibbapane samatthabhavam dassetva idani tam
desanam nigametva dhammapatipattiyam niyojetum iti kho cundatiadimaha. Tattha
sallekhapariyayoti sallekhakaranam. Esa nayo sabbattha ettha avihimsadayo eva
vihimsadinam sallekhanato sallekhakaranam. Tesam vasena cittassa uppadetabbato
cittuppadakaranam. Vihimsadiparikkamanassa hetuto parikkamanakaranam, uparibhavanipphadanato
uparibhavakaranam, 4- vihimsadinam parinibbapanato parinibbanakarananti
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ayam patho na dissati   2 cha.Ma., i. va  3 cha.Ma., i. itisaddo
@na dissati   4 cha.Ma. uparibhaganipphadanato uparibhagakaranam
Veditabba. Hitesinati hitam esantena. Anukampakenati anukampamanena. Anukampam
upadayati anukampam cittena pariggahetva, paticcatipi 1- vuttam hoti. Katam vo
tam mayati tam maya ime panca pariyaye dassentena tumhakam katam. Ettakameva
hi anukampakassa satthu kiccam, yadidam aviparitadhammadesana. Ito param pana patipatti
nama savakanam kiccam. Tenaha etani cunda rukkhamulani .pe. Amhakam
anusasaniti.
     Tattha ca rukkhamulaniti imina rukkhamulasenasanam dasseti. Sunnagaraniti
imina janavivittatthanam. Ubhayenapica yoganurupam senasanamacikkhati, dayajjam
niyyadeti. Jhayathati arammanupanijjhanena atthatimsarammanani, lakkhanupanijjhanena
ca aniccadito khandhayatanadini upanijjhayatha, samathanca vipassananca
vaddhethati vuttam hoti. Ma pamadatthati ma pamajjittha. Ma paccha vippatisarino
ahuvatthati ye hi pubbe daharakale arogyakale sattasappayadisampattikale
satthu sammukhibhavakale ca yonisomanasikaravirahita rattindivam mankunabhatta 2- hutva
seyyasukhamiddhasukhamanubhonta pamajjanti, te paccha jarakale rogyakale
maranakale vipattikale satthu parinibbutakale ca tam pubbe pamadaviharam anussaranta,
sappatisandhikalakiriyanca bhariyam sampassamana vippatisarino honti, tumhe pana
tadisa ma ahuvatthati etamattham dassento aha "ma paccha vippatisarino
ahuvattha"ti. Ayam vo amhakam anusasaniti ayam amhakam santika "jhayatha ma
pamadatha"ti tumhakam anusasani, ovadoti vuttam hotiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                       sallekhasuttavanna nitthita.
                           -----------
@Footnote: 1 cha.Ma., Si. pariccatipi        2 Ma. mankulabhattam, cha.Ma. mankulabhatta



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 194-208. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=4960&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=4960&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=100              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=1237              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=1437              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=1437              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]