ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                       3. Mahavedallasuttavannana
    [449] Evamme sutanti mahavedallasuttam. Tattha ayasmati
sagaravasappatissavacanametam. Mahakotthitoti tassa therassa namam. Patisallana vutthitoti
phalasamapattito vutthito. Duppanno duppannoti ettha pannaya duttham nama
natthi, appanno nippannoti attho. Kittavata nu khoti karanaparicchedapuccha,
kittakena nu kho evam vucacatiti attho. Puccha ca namesa aditthajotanapuccha
ditthasamsandanapuccha vimaticchedanapuccha anumatipuccha kathetukamyatapucchati
pancavidha hoti. Tasam idam nanakaranam:-
    "katama aditthajotanapuccha, pakatiya lakkhanam annatam hoti adittham
atulitam atiritam avibhutam avibhavitam, tassa nanaya dassanaya tulanaya tiranaya
vibhutaya vibhavanatthaya panham pucchati, ayam aditthajotanapuccha.
    Katama ditthasamsandanapuccha, pakatiya lakkhanam natam hoti dittham tulitam
tiritam vibhutam vibhavitam, annehi panditehi saddhim samsandanatthaya panham pucchati.
Ayam ditthasamsandanapuccha.
    Katama vimaticchedanapuccha, pakatiya samsayapakkhanno 1- hoti vimatipakkhanno
dvelhakajato "evam nu kho, na nu kho, kinnukho, katham nu kho"ti, so
vimaticchedanatthaya panham pucchati, ayam vimaticchedanapuccha. 2-
    "tam kim mannatha bhikkhave rupam niccam va aniccam vati aniccam bhante"ti 3-
evarupa anumatim gahetva dhammadesanakale puccha anumatipuccha nama.
    "cattarome bhikkhave satipatthana, katame cattaro"ti 4- evarupa bhikkhusamgham
sayameva pucchitva sayameva vissajjetukamassa puccha kathetukamyatapuccha nama.
Tasu idha ditthasamsandanapuccha adhippeta.
    Thero hi attano divatthane nisiditva sayameva panham samutthapetva
sayam vinicchinanto idam suttam adito patthaya matthakam papesi. Ekacco hi
panham samutthapetumyeva sakkoti na nicchetum, ekacco nicchetumyeva 5- sakkoti
na samutthapetum, ekacco ubhayampi na sakkoti, ekacco ubhayampi sakkoti. Tesu
thero ubhayampi sakkotiyeva. Kasma? mahapannataya. Mahapannam nissaya hi
imasmim sasane sariputtatthero, mahakaccayanatthero, punnatthero,
kumarakassapatthero, anandatthero, ayameva ayasmati sambahula thera visesatthanam
adhigata, na hi sakka yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagatena
bhikkhuna savakaparaminanassa matthakam papunitum, mahapannaya pana sakkati 6-
@Footnote: 1 cha.Ma. samsayapakkhando  evamuparipi   2 khu. maha. 29/700/409 (sya) khu.
@cula. 30/122/47 (sya)  3 vinaYu. maha. 4/21/18 pancavaggiyakatha
@4 sam. maha 19/390/151 suddhasutta  5 cha.Ma. nicchetum   6 Ma. sakkoti evamuparipi
Mahapannataya sariputtatthero tam thanam adhigato, pannaya hi therena sadiso
natthi, teneva nam bhagava etadagge thapesi "etadaggam bhikkhave mama savakanam
bhikkhunam mahapannanam yadidam sariputto"ti. 1-
    Tatha na sakka yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagatena
bhikkhuna bhagavata sankhittena bhasitassa sabbannutananena saddhim samsandetva
samanetva vittharena attham vibhajetum, mahapannena pana sakkati mahapannataya
mahakaccayanatthero tattha patibalo jato, teneva nam bhagava etadagge thapesi
"etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam sankhittena bhasitassa vittharena attham
vibhajantanam yadidam mahakaccayano"ti. 2-
    Tatha na sakka yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagatena
bhikkhuna dhammakatham kathentena dasa kathavatthuni arabhitva 3- satta visuddhiyo
vibhajantena dhammakatham kathetum, mahapannena pana sakkati mahapannataya punnatthero
catuparisamajjhe alankatadhammasane cittavijanim gahetva nisinno lilayanto
punnacando viya dhammakatham katheti. 4- Teneva nam bhagava egadagge thapesi "etadaggam
bhikkhave mama savakanam bhikkhunam dhammakathikanam yadidam punno mantaniputto"ti. 5-
    Tatha yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagato bhikkhu
dhammakatham 6- kathento ito va etto va anukkamitva yatthikotim gahetva
andho viya ekapadikam dandakasetum arulho viya ca gacchati, mahapanno pana
catuppadikampi 7- gatham nikkhipitva upama ca karanani ca osaretva 8- tepitakam
buddhavacanam gahetva hetthuppariyam karonto katheti, 9- mahapannataya pana
kumarakassapatthero catuppadikagathampi nikkhipitva upama ca karanani ca aharitva
tehi saddhim yojento jatassare pancavannani kusumani phullapento viya
sinerumatthake vattisahassam telappadipam jalento viya tepitakam buddhavacanam
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/188/23 etadaggavagga     2 an. ekaka. 20/197/23 etadaggavagga
@3 cha.Ma. aharitva    4 cha.Ma. dhammam kathesi   5 an. ekaka. 20/196/23 etadaggavagga
@6 cha.Ma. dhammam        7 cha.Ma. catuppadikam  8 cha.Ma. aharitva    9 cha.Ma. kathesi
Hetthuppariyam karonto katheti, teneva nam bhagava etadagge thapesi "etadaggam
bhikkhave mama savakanam bhikkhunam cittakathikanam yadidam kumarakassapo"ti. 1-
    Tatha yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagato bhikkhu
catuhi masehi catuppadikampi gatham gahetum na sakkoti, mahapanno pana ekapade
thatva padasatampi padasahassampi ganhati, anandatthero pana mahapannataya
ekapaduddhare thatva sakimyeva sutva puna apucchanto satthipadasahassani pannarasa
gathasahassani valliya pupphani akaddhitva ganhanto viya ekappahareneva
ganhati, gahitagahitam pasane lekhitalekha 2- viya, suvannaghate pakkhittasihavasa
viya ca gahitakareneva titthati, teneva nam bhagava etadagge thapesi "etadaggam
bhikkhave mama savakanam bhikkhunam gatimantanam yadidam anando. Satimantanam. Dhiti
mantanam. Bahussutanam. Upatthakanam yadidam anando"ti. 3-
    Na hi sakka yaya va taya va appamattikaya pannaya samannagatena
bhikkhuna catupatisambhidappabhedassa matthakam papunitum, mahapannena pana sakkati
mahapannataya mahakotthitatthero adhigamaparipucchasavanapubbayoganam vasena
anantanayussadam patisambhidappabhedam patto, teneva nam bhagava etadagge thapesi
"etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam patisambhidappattanam yadidam
mahakotthito"ti. 4-
    Iti thero mahapannataya panham samutthapetumpi nicchetumpi 5- ubhayampi
sakkoti, so divatthane nisiditva sayameva sabbapanhe samutthapetva sayam
vinicchinanto idam suttam adito patthaya matthakam papetva "sobhana vata ayam
dhammadesana, jetthabhatikena dhammasenapatina saddhim samsandessami, tato ayam
dvinnampi amhakam ekamatiya ekajjhasayena 6- thapita atigaruka bhavissati
pasanacchattasadisa, caturoghanittharanatthikanam titthe thapitanava viya saggagamanatthikanam 7-
sahassayuttaajannaratho viya bahupakara bhavissati"ti ditthasamsandanattham panham
pucchi. Tena vuttam "tasu idha ditthasamsandanapuccha adhippeta"ti.
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/219/25   2 cha.Ma. khatalekha    3 an. ekaka. 20/219-23/25
@4 an. ekaka. 20/218/25   5 cha.Ma. nicchetumpiti
@6 cha.Ma. ekajjhasayena ca   7 cha.Ma. maggagamanatthikanam
    Nappajanatiti ettha yasma nappajanati, tasma duppannoti vuccatiti
ayamattho. Esa nayo sabbattha. Idam dukkhanti nappajanatiti idam dukkham, ettakam
dukkham, ito uddham dukkham 1- natthiti dukkhasaccam yathavasarasalakkhanato nappajanati.
Ayam dukkhasamudayoti ito dukkham samudetiti pavattidukkhappabhavika 2- tanha
samudayasaccanti yathavasarasalakkhanato nappajanati. Ayam dukkhanirodhoti idam dukkham
ayam dukkhasamudayo ca idam nama thanam patva nirujjhatiti ubhinnam appavatti
nibbanam nirodhasaccanti yathavasarasalakkhanato nappajanati. Ayam dukkhanirodhagamini
patipadati ayam patipada dukkhanirodham gacchatiti maggasaccam yathavasarasalakkhanato
nappajanatiti. Anantaravarepi iminava nayena attho veditabbo. Sankhepato
panettha catusaccakammatthaniko puggalo kathitoti veditabbo.
    Ayam hi acariyasantike cattari saccani savanato ugganhati, thapetva
tanham tebhumika dhamma dukkhasaccam, tanha samudayasaccam, ubhinnam appavatti nibbanam
nirodhasaccam, dukkhasaccam parijananto samudayasaccam pajahanto nirodhapapano maggo
maggasaccanti evam uggahitva 3- abhinivisati. Tattha purimani dve saccani vattam,
pacchimani vivattam, vatte abhiniveso hoti, no vivatte, tasma ayam abhinivisamano
dukkhasacce abhinivisati.
    Dukkhasaccam nama rupadayo pancakkhandhati vavatthapetva catudhatukammatthanavasena 4-
otaritva "cattari mahabhutani catunnanca mahabhutanam upadayarupam
rupan"ti vavatthapeti. Tadarammana vedana sanna sankhara vinnanam
namanti evam yamakatalakkhandham chindanto viya "dveyeva 5- dhamma namarupan"ti
vavatthapeti. Tam panetam na ahetukam sahetukam sappaccayam, ko cassa paccayo avijjadayo
dhammati evam paccaye ceva paccayuppannadhamme ca vavatthapetva "sabbepi
dhamma hutva abhavatthena anicca"ti aniccalakkhanam aropeti, tato
udayavayapatipilanakarena dukkhati, 6- vase avattanakarena 7- anattati
tilakkhanam aropetva vipassanapatipatiya sammasanto lokuttaram maggam papunati.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Si.samudeti pavattetiti dukkhappabhavika
@3 cha.Ma. uggahetva  4 cha.Ma. dhatukammatathanavasena   5 cha.Ma. dve
@6 cha.Ma. dukkha  7 cha.Ma. avasavattanakarena
    Maggakkhane cattari saccani ekapativedhena pativijjhati, ekabhisamayena
abhisameti. Dukkham parinnapativedhena pativijjhati, samudayam pahanapativedhena, nirodham
sacchikiriyapativedhena maggam bhavanapativedhena pativijjhati. Dukkham parinnabhisamayena
abhisameti, samudayam pahanabhisamayena nirodham sacchikiriyabhisamayena maggam
bhavanabhisamayena abhisameti. So tini saccani kiccato pativijjhati, nirodham arammanato.
Tasmim cassa phalakkhane 1- aham dukkham parijanami, samudayam pajahami, nirodham
sacchikaromi, maggam bhavemiti abhogasamannaharamanasikarapaccavekkhana natthi. Etassa
pana parigganhantasseva maggo tisu saccesu parinnadikiccam sadhentova nirodham
arammanato pativijjhatiti.
    Tasma pannavati vuccatiti ettha hetthimakotiya sotapanno uparimakotiya
khinasavo pannavati niddittho. Yo pana tepitakam buddhavacanam palito ca
atthakathato 2- ca anusandhito ca pubbaparato ca ugganhitva hetthuppariyam
karonto vicarati, aniccadukkhaanattavasena pariggahamattampi natthi, ayam pannava
nama, duppanno namati? vinnanacarito namesa, pannavati na vattabbo.
Atha yo tilakkhanam aropetva vipassanapatipatiya sammasanto ajja ajjeva
arahattanti vicarati, 3- ayam pannava nama, duppanno namati? bhajapiyamano
pannavapakkham bhajati. Sutte pana pativedhova kathito.
    Vinnanam vinnananti idha kim pucchati? yena vinnanena sankhare
Sammasitva esa pannava nama jato, 4- tadassa agamanavipassana vinnanam
kammakarakacittam 4- pucchamiti pucchati. Sukhantipi vijanatiti sukhavedanampi
vijanati. Uparipadadvayepi eseva nayo. Imina thero "sukham vedanam vedayamano sukham
vedanam vedayamiti pajanati"tiadina 5- nayena agatavedanavasena arupakammatthanam
kathesi. Tassattho satipatthane vuttanayeneva veditabbo.
    Samsatthati ekuppadadilakkhanena samyogatthena 6- samsattha, udahu visamsatthati
pucchati. Ettha ca thero maggapannanca vipassanavinnanancati ime dve
@Footnote: 1 cha.Ma. khane       2 cha.Ma. atthato
@3 cha.Ma. carati       4.4. Si. tadassa agamaniyavipassanavinnanakammakarakacittam
@5 Ma.mu. 12/113/82 vedananupassanasatipatthana    6 Si. samsaggena
Lokiyalokuttare dhamme missetva bhumantaram bhinditva samayam ajananto viya
pucchatiti na veditabbo. Maggapannaya pana maggavinnanena vipassanapannaya
ca vipassanavinnaneneva saddhim samsatthabhavam pucchatiti veditabbo. Theropissa
tamevattham vissajjento ime dhamma samsatthatiadimaha. Tattha na ca labbha imesam
dhammananti imesam lokiyamaggakkhanepi lokuttaramaggakkhanepi ekato uppannanam
dvinnam dhammanam. Vinibbhujitva vinibbhujitvati visum visum katva
vinivattetva 1- arammanato va vatthuto va uppadato va nirodhato va nanakaranam
dassetum na sakkati attho. Tesam tesam pana dhammanam visayo nama atthi. Lokiyadhammam
patva hi cittam jetthakam hoti pubbangamam, lokuttaram patva panna.
    Sammasambuddhopi hi lokiyadhammam pucchanto "bhikkhu tvam katamam pannam
adhigato, kim pathamamaggapannam, udahu dutiyatatiyacatutthamaggapannan"ti na evam pucchati.
Kimphasso tvam bhikkhu kimvedano kimsanno kimcetanoti na ca pucchati, cittavasena pana
"kimcitto tvam bhikkhu"ti 2- pucchati. Kusalakusalam pannapentopi "manopubbangama
dhamma, manosettha manomaya"ti 3- ca "katame dhamma kusala. Yasmim samaye kamavacaram
kusalam cittam uppannam hoti"ti 4- ca evam cittavaseneva pannapeti. Lokuttaram
pucchanto pana kimphasso tvam bhikkhu, kimvedano, kimsanno, kimcetanoti na pucchati.
Katama te bhikkhu panna adhigata, kim pathamamaggapanna, udahu
dutiyatatiyacatutthamaggapannati evam pannavaseneva pucchati.
    Indriyasamyuttepi "pancimani bhikkhave indriyani, katamani panca,
saddhindriyam viriyindriyam satindriyam samadhindriyam pannindriyam. Kattha ca
bhikkhave saddhindriyam datthabbam, catusu sotapattiyangesu ettha saddhindriyam
datthabbam. Kattha ca bhikkhave viriyindriyam datthabbam, catusu sammappadhanesu ettha
viriyindriya datthabbam. Kattha ca bhikkhave satindriyam datthabbam, catusu
satipatthanesu ettha satindriyam datthabbam. Kattha ca bhikkhave samadhindriyam
datthabbam, catusu jhanesu
@Footnote: 1 cha.Ma. vinivattetva        2 vinaYu. 1/146/81,153/85,156/89
@3 khu.dha. 25/1/15 cakkhupalattheravatthu   4 abhi. sam. 34/1/21 cittuppadakanda
Ettha samadhindriyam datthabbam. Kattha ca bhikkhave pannindriyam datthabbam, catusu
ariyasaccesu ettha pannindriyam datthabban"ti 1- evam savisayasmimyeva
lokiyalokuttara dhamma kathita.
    Yatha hi cattaro setthiputta rajati rajapancamesu sahayesu nakkhattam
kilissamati vithim otinnesu ekassa setthiputtassa geham gatakale itare
cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova "imesam khadaniyam bhojaniyam detha,
gandhamalalakaradini detha"ti gehe vicareti. Dutiyassa tatiyassa catutthassa
geham gatakale itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova "imesam khadaniyam
bhojaniyam detha, gandhamalalankaradini detha"ti gehe vicareti. Atha sabbapaccha
ranno geham gatakale kincapi raja sabbattha issarova, imasmim pana kale
attano geheyeva "imesam khadaniyam bhojaniyam detha, gandhamalalankaradini
detha"ti vicareti, evamevam kho saddhapancamakesu indriyesu tesu sahayesu
ekato vithim otarantesu viya ekarammane uppajjamanesupi yatha pathamassa gehe
itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam sotapattiyangani
patva adhimokkhalakkhanam saddhindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani
tadanvayani honti. Yatha dutiyassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti,
gehasamikova vicareti, evam sammappadhanani patva paggahanalakkhanam viriyindriyameva
jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani honti. Yatha tatiyassa gehe
itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam satipatthanani
patva upatthanalakkhanam satindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani
tadanvayani honti. Yatha catutthassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti,
gehasamikova vicareti, evam jhanavimokkhe patva avikkhepalakkhanam samadhindriyameva
jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani honti. Sabbapaccha ranno geham
gatakale pana yatha itare cattaro tunhi nisidanti, rajava gehe vicareti,
evameva ariyasaccani patva pajananalakkhanam pannindriyameva jetthakam hoti
pubbangamam, sesani tadanvayani honti.
@Footnote: 5 sam. maha. 19/478/172 datthabbasutta
    Iti patisambhidappattanam agge thapito mahakotthitatthero lokiyadhammam
pucchanto cittam jetthakam cittam pubbangamam katva pucchi, lokuttaradhammam
pucchanto pannam jetthakam pannam pubbangamam  katva pucchi, dhammasenapati-
sariputtattheropi tatheva vissajjesiti.
    Yancavuso 1- pajanatiti yam catusaccadhammam idam dukkhantiadina nayena
maggapanna pajanati. Tam vijanatiti maggavinnanampi tatheva tam vijanati. Yam
vijanatiti yam sankharagatam aniccantiadina nayena vipassanavinnanam vijanati.
Tam pajanatiti vipassanapannapi tatheva tam pajanati. Tasma ime dhammati tena
karanena ime dhamma. Samsatthati ekuppadaekanirodhaekavatthukaekarammanataya
samsattha.
    Panna bhavetabbati idam maggapannam sandhaya vuttam, tamsampayuttam pana
vinnanam taya saddhim bhavetabbameva hoti. Vinnanam parinneyyanti idam
vipassanavinnanam sandhaya vuttam, tamsampayutta pana panna tena saddhim
parijanitabbava hoti.
    [450] Vedana vedanati idam kasma pucchati? vedanalakkhanam pucchissamiti
Pucchati. Evam santepi tebhumikasammasanavicaravedanava 2- adhippetati sallakkhetabba.
Sukhampi vedetiti sukham arammanam vedeti anubhavati. Parato padadvayepi eseva
nayo. "rupanca hidam mahali ekantadukkham abhavissa, dukkhanupatitam dukkhavakkantam
anavakkantam sukhena, nayidam satta rupasmim sarajjeyyum. Yasma ca kho mahali
rupam sukham sukhanupatitam sukhavakkantam anavakkantam dukkhena, tasma satta rupasmim
sarajjanti, saraga samyujjanti, samyoga sankilissanti. Vedana ca hidam, .pe.
Sanna .pe. Sankhara .pe. Vinnananca hidam mahali ekantadukkham abhavissa
.pe. Sankilissanti"ti 3- imina hi 4- mahalisuttapariyayena idha arammanam sukham
dukkhamadukkhamasukhanti kathitam. Apica purimasukham vedanam arammanam katva apara sukha
@Footnote: 1 cha.Ma. yam havuso       2 Si. tebhumakasammasanavare vedana
@3 sam. khandha. 17/10/57 mahalisutta    4 Si.,i. iminapi
Vedana vedeti, purimam dukkham vedanam arammanam katva apara dukkha vedana
vedeti, purimam adukkhamasukham vedanam arammanam katva apara adukkhamasukha vedana
vedetiti evam cettha 1- attho datthabbo. Vedanayeva hi vedeti, na anno koci
vedita nama atthiti vuttametam.
    Sanna sannati idha kim pucchati? sannaya 2- lakkhanam. Kim sabbatthakasannayati?
Sannaya  2- lakkhanantipi sabbatthakasannaya lakkhanantipi ekamevetam, evam santepi
tebhumikasammasanavicarasannava 3- adhippetati sallakkhetabba. Nilakampi sanjanatiti
nilapupphe va vatthe va parikmamam katva upacaram va appanam va papento
pajanati. 4- Imasmim hi atthe parikammasannapi upacarasannapi appanasannapi
vattati, nile nilanti uppajjanasannapi vattatiyeva. Pitakadisupi eseva nayo.
    Ya cavuso vedanati ettha vedana sanna vinnananti imani tini
gahetva panna kasma na gahitati? asabbasangahikatta. Pannaya hi gahitaya
pannasampayuttavedanadayo 5- labbhanti, no vippayutta. Tam pana agahetva
imesu gahitesu pannasampayutta ca vippayutta ca antamaso dve pancavinnana-
dhammapi labbhanti. Yatha hi tayo purisa suttam suttanti vadeyyum, catuttho
ratanavutasuttanti. Tesu purima tayo takkagatampi paritakkadigatampi 6- yankinci
bahusuttam labhanti antamaso makkatasuttampi. Ratanavutasuttampi pariyesanto mandam
labhati, evam sampadamidam veditabbam. Hetthato va panna vinnanena saddhim
sampayogam  7- labhitva visatthati visatthatta ca 7- idha na gahitati vadanti.
Yancavuso 8- vedetiti yam arammanam vedana vedeti, sannapi tadeva sanjanati.
Yam sanjanatiti yam arammanam sanna sanjanati, vinnanampi tadeva vijanatiti
attho.
    Idani sanjanati vijanati pajanatiti ettha visesaviseso 9- veditabbo.
Tattha upasaggamattameva viseso, janatiti padam pana aviseso. Tassapi jananatthe
@Footnote: 1 cha.Ma. evamettha   2 cha.Ma. sabbasannaya   3 cha.Ma....carasannava
@4 cha.Ma. sanjanati   5 cha.Ma. pannaya sampayuttava vedanayo 6 cha.Ma. pativattakadigatampi
@7-7 cha.Ma. labhapita visatthattava   8 cha.Ma. yam havuso    9 cha.Ma. viseso
Viseso veditabbo. Sanna hi niladivasena arammanam sanjananamattameva, aniccam
dukkhamanattati lakkhanapativedham papetum na sakkoti. Vinnanam niladivasena
arammanam ceva vijanati, 1- aniccadilakkhanapativedhanca papeti, ussakkitva
pana maggapatubhavam papetum na sakkoti. Panna niladivasena arammanampi
sanjanati, aniccadivasena lakkhanapativedhampi papeti, ussakkitva maggapatubhavam
papetumpi sakkoti.
    Yatha hi herannikaphalake kahapanarasimhi kate ajatabuddhidarako gamikapuriso
mahaherannikoti tisu janesu oloketva thitesu ajatabuddhidarako kahapananam
cittavicittacaturassamandalabhedameva 2- janati, idam manussanam upabhogaparibhogam
ratanasammatanti na janati. Gamikapuriso vicittadibhavam ca 3- janati manussanam
upabhogaparibhogaratanasammatabhavam ca. "ayam kuto 4- ayam accheko ayam pharuso 4- ayam
sanho"ti pana na janati. Mahaheranniko cittadibhavampi ratanasammatabhavampi
kutadibhavampi janati, jananto ca pana nam rupam disvapi janati, akotitassa
saddam sutvapi, gandham ghayitvapi, rasam sayitvapi, hatthena garulahubhavam
upadharetvapi asukagame katotipi janati, asukanigame asukanagare asukajatassare 5-
asukapabbatacchayaya asukanaditire katotipi, asukacariyena katotipi janati. Evameva
sanna ajatabuddhidarakassa kahapanadassanam viya niladivasena arammanamattameva
sanjanati. Vinnanam gamikapurisassa kahapanadassanam viya niladivasena arammanampi
sanjanati, aniccadivasena lakkhanapativedhampi papeti. Panna mahaherannikassa
kahapanadassanam viya niladivasena arammanampi sanjanati, aniccadivasena
lakkhanapativedhampi papeti, ussakkitva maggapatubhavampi papeti, so pana nesam
viseso duppativijjho.
    Tenaha ayasma nagaseno "dukkaram maharaja bhagavata katanti, kim
bhante nagasena bhagavata dukkaram katanti. Dukkaram maharaja bhagavata katam. Imesam
@Footnote: 1 cha.Ma. sanjanati    2 cha.Ma....mandalabhavameva   3 cha.Ma. cittadibhavam ceva
@4-4 cha.Ma. ayam cheko ayam karato    5 cha.Ma. ayam patho na dissati
Arupinam cittacetasikanam dhammanam ekarammane pavattamananam vavatthanam akkhatam,
ayam phasso, ayam vedana, ayam sanna, ayam cetana, idam cittan"ti. 1- Yatha hi
tilatelam, sasapatelam, madhukatelam, erandakatelam, vasatelanti imani panca telani
ekacatiyam pakkhipitva divasam yamakamanthehi manthetva tato idam tilatelam, idam
sasapatelanti ekekassa patiyekkam uddharanam nama dukkaram, idam tato dukkarataram.
Bhagava pana sabbannutananassa supatividdhatta dhammissaro dhammaraja imesam
arupinam dhammanam ekarammane vattamananam vavatthanam akkhasi. Pancannam
mahanadinam samuddam pavitthatthane "idam gangaya udakam idam yamunaya"ti evam
patiyekkam udakauddharanenapi ayamattho veditabbo.
    [451] Nissatthenati nissatena pariccattena va. Tattha nissatenati
atthe sati pancahi indriyehiti nissakkavacanam. Pariccattenati atthe sati karanavacanam
veditabbam. Idam vuttam hoti:- pancahi indriyehi nissaritva manodvare
pavattena pancahi va indriyehi tassa vatthubhavam anupagamanataya pariccattenati.
Parisuddhenati nirupakkilesena. Manovinnanenati rupavacaracatutthajjhanacittena.
Kim neyyanti kim janitabbam, "yankinci neyyam nama atthi dhamman"tiadisu 2- hi
janitabbam neyyanti vuttam. Akasanancayatanam neyyanti katham rupavacara-
catutthajjhanacittena arupavacarasamapatti neyyati? rupavacaracatutthajjhane thitena
arupavacarasamapattim nibbattetum sakka hoti. Ettha thitassa hi sa ijjhati,
tasma "akasanancayatanam neyyan"tiadimaha. Atha nevasannanasannayatanam
kasma na vuttanti? patiyekkam abhinivesabhavato. Tattha hi kalapato nayato
sammasanam labhati, 3- dhammasenapatisadisassapi hi bhikkhuno patiekkam 4- abhiniveso
na jayati, tasma theropi "evam kirime 5- dhamma ahutva sambhonti, hutva
pativenti"ti 6- kalapato nayato sammasitva vissajjesiti. Bhagava pana
sabbannutananassa hatthagatatta nevasannanasannayatanasamapattiyampi paropannasadhamme
@Footnote: 1 khu. milinda. 16/94 (bam+a)    2 khu. maha. 29/320/217 (sya)  3 cha.Ma. labbhati
@4 cha.Ma. patiyekkam     5 cha.Ma. kirame   6 Ma. upari. 14/94/48 anupadasutta
Patiekkam anguddhareneva uddharitva "yavata sannasamapattiyo, tavata
annapativedho"ti aha.
    Pannacakkhuna pajanatiti dassanaparinayakatthena cakkhubhutaya pannaya
pajanati. Tattha dve panna samadhipanna vipassanapanna ca. Samadhipannaya
kiccato asammohato ca pajanati. Vipassanapannaya lakkhanapativedhena arammanato
jananam kathitam. Kimatthiyati ko etissa attho. Abhinnatthatiadisu
abhinneyyadhamme abhijanatiti abhinnattha. Parinneyye dhamme parijanatiti
parinnattha. Pahatabbe dhamme pajahatiti pahanattha. Sa panesa lokiyapi abhinnattha ca
parinnattha ca vikkhambhanato pahanattha. Lokuttarapi abhinnattha ca parinnattha ca
samucchedato pahanattha. Tattha lokiya kiccato ca asammohato ca pajanati,
lokuttara asammohato.
    [452] Sammaditthiya upadayati vipassanasammaditthiya ca
maggasammaditthiya ca. Parato ca ghosoti sappayadhammassavanam. Yoniso ca manasikaroti
attano upayamanasikaro tattha savakesupi dhammasenapatino dve paccaya laddhum
vattantiyeva. Thero hi kappasatasahassadhikam ekam asankheyyam paramiyo puretvapi
attano dhammataya anumattampi kilesam pajahitum nasakkhi. "ye dhamma hetuppabhava"ti 1-
assajittherato imam gatham sutvavassa pativedho jato. Paccekabuddhanampana
sabbannubuddhananca paratoghosakammam natthi, yonisomanasikarasmimyeva thatva
paccekabodhinca sabbannutanananca nibbattenti.
    Anuggahitati laddhupakaRa. Sammaditathiti arahattamaggasammaditthi. Phalakkhane
nibbatta cetovimuttiphalam assati cetovimuttiphala. Tadeva cetovimuttisankhatam
phalam anisamso assati cetovimuttiphalanisamsa. Dutiyapadepi eseva nayo. Ettha ca
catutthaphalam 2- pannavimutti nama avasesa dhamma cetovimuttiti veditabba.
Silanuggahitatiadisu silanti catupparisuddhisilam. Sutanti sappayadhammassavanam.
Sakacchati kammatthane khalanapakkhalanacchedakatha. Samathoti vipassanapadaka atthasamapattiyo.
@Footnote: 1 vinaYu. maha. 4/60/52         2 cha.Ma. catutthaphalapanna
Vipassanati sattavidha anupassana. Catupparisuddhisilam hi purentassa,
sappayadhammassavanam sunantassa, kammatthane khalanapakkhalanam chindantassa, vipassanapadakasu
atthasamapattisu kammam karontassa, sattavidham anupassanam bhaventassa arahattamaggo
uppajjitva phalam deti,
    yatha hi madhuram ambapakkam paribhunjitukamo ambapotakassa samanta
udakakotthakam thiram katva bandhati. Ghatam gahetva kalena kalam udakam asincati.
Udakassa anikkhamanattham mariyadam thiram karoti. Ya hoti samipe valli va sukkhadandako
va kipillikaputo va makkatakajalam va, tam apaneti. Khanittim gahetva kalena
kalam mulani parikhanati. 1- Evamassa appamattassa imani panca karanani karoto
so ambo vaddhitva phalam deti. Evam sampadamidam veditabbam. Rukkhassa samantato
kotthakabandhanam viya hi catupparisuddhisilam 2- datthabbam, kalena kalam udakasincanam
viya dhammassavanam, mariyadaya thirabhavakaranam viya samatho, samipe valliadiniharanam
viya 3- kammatthane khalanapakkhalanacchedanam, kalena kalam khanittim gahetva mulakhananam 4-
viya sattannam anupassananam bhavana, tehi pancahi karanehi anuggahitassa
ambarukkhassa madhuraphaladanakalo viya imassa bhikkhuno imehi pancahi dhammehi
anuggahitaya sammaditthiya arahattaphaladanam veditabbam.
    [453] Kati panavuso bhavati idha kim pucchati? mulameva gato anusandhi,
Duppanno yehi bhavehi na utthati, te pucchissamiti pucchati. Tattha kamabhavoti
kamabhavupagam kammampi kammabhinibbatta upadinnakkhandhapiti ubhayamekato katva
kamabhavoti aha. Ruparupabhavesupi eseva nayo. Ayatinti anagate. Punabbhavaya 5-
abhinibbattiti punabbhavabhinibbatti. Idha vattam pucchissamiti pucchati. Tatra
tatrabhinandanati saddabhinandanati evam tahim tahim abhinandana, karanavacane
cetam paccattam. Tatra tatrabhinandanaya punabbhavabhinibbatti hotiti attho.
Ettavata hi gamanam hoti, agamanam hoti, gamanagamanam hoti, vattam vattatiti
@Footnote: 1 cha.Ma. parikhanati     2 cha.Ma. silam    3 cha.Ma. valliadinam haranam viya
@4 cha.Ma. mulakhananam     5 cha.Ma. punabbhavassa
Vattam matthakam papetva dassesi. Idani vivattam pucchanto "katham
panavuso"tiadimaha. Tassa vissajjane avijjaviragati avijjaya khayanirodhena.
Vijjuppadati arahattamaggavijjaya uppadena. Kim avijja pubbe niruddha, atha
vijja pubbe uppannati? ubhayametam na vattabbam. Dipujjalanena andhakaravigamo viya
vijjuppadena avijja niruddhava hoti. Tanhanirodhati tanhaya khayanirodhena.
Punabbhavabhinibbatti na hotiti evam ayatim punabbhavassa abhinibbatti na hoti, gamanam
agamanam gamanagamanam na hoti, 1- vattam na vattatiti vivattam matthakam papetva dassesi.
    [454] Katamam panavusoti idha kim pucchati? ubhatobhagavimutto bhikkhu
Kalena kalam nirodham samapajjati, tassa nirodhapadakam pathamajjhanam pucchissamiti
pucchati. Pathamam jhananti idha kim pucchati? nirodhasamapajjanakena bhikkhuna
angavavatthanam kotthasaparicchedo nama janitabbo, idam jhanam pancangikam caturangikam
tivangikam duvangikanti angavavatthanam kotthasaparicchedam pucchissamiti pucchati.
Vitakkotiadisu pana abhiniropanalakkhano vitakko, anumajjanalakkhano vicaro,
pharanalakkhana piti, satalakkhanam sukham, avikkhepalakkhana cittekaggatati ime panca
dhamma vattanti. Katangavippahinanti idha pana kim pucchati? nirodhasamapajjanakena
bhikkhuna upakaranupakarani angani janitabbani, tani pucchissamiti pucchati,
vissajjanam panettha pakatameva. Iti hettha nirodhapadakam pathamajjhanam gahitam,
upari tassa anantarapaccayam nevasannanasannayatanasamapattim pucchissati, tassa 2-
antara pana cha samapattiyo sankhitta, nayam va dassetva vissatthati
veditabba.
    [455] Idani vinnananissaye pancappasade pucchanto pancimani
avusotiadimaha. Tattha gocaravisayanti gocarabhutam visayam. Annamannassati cakkhusotassa
sotam va cakkhussati evam ekekassa gocaravisayam na paccanubhoti. Sace hi niladibhedam
ruparammanam samodhanetva sotindriyassa upaneyya "ingha tava nam vavatthapehi
vibhavehi, kim nametam arammanan"ti. Cakkhuvinnanampi 3- vina mukhena attano
@Footnote: 1 cha.Ma. upacchijjati    2 cha.Ma. ayam patho na dissati  3 cha.Ma. cakkhuvinnanam hi
Dhammataya evam vadeyya "are andhabala vassasatampi vassasahassampi paridhavamano
annatra maya kuhim etassa jananakam labhissasi, ahara nam cakkhuppasade upanehi,
ahametam arammanam janissami yadi va nilam yadi va pitakam, na hi eso
annassa visayo, mayhameveso visayo"ti. Sesadvaresupi eseva nayo. Evametani
annamannassa gocaravisayam na paccanubhonti nama. Kim patisarananti etesam kim
patisaranam, kim etani patisarantiti pucchati. Manopatisarananti javanamanopatisaranam.
Mano ca nesanti manodvarikajavanamano va pancadvarikajavanamano va etesam
gocaravisayam rajjanadivasena anubhoti, cakkhuvinnanam hi rupadassanamattameva, ettha
gocaravisayam rajjanadivasena anubhoti, cakkhuvinnanam hi rupadassanamattameva, ettha
rajjanam va dussanam va muyhanam va natthi, etasmim pana dvare javanam rajjati
va dussati va muyhati va. Sotavinnanadisupi eseva nayo.
    Tatrayam upama:- panca kira dubbalabhojaka rajanam sevitva kicchena
kasirena ekasmim pancakulike game parittakam ayam labhimsu, tesam tattha macchabhago
mamsabhago 1- yottakahapano andukahapano masakakahapano 1- atthakahapano va
solasakahapano va dvattimsakahapano va catusatthikahapano va dandoti
ettakamattameva papunati, sattavatthukam pancasatavatthukam sahassavatthukam mahabalim
rajava ganhati. Tattha pancakulikagamo viya panca pasada datthabba, panca
dubbalabhojaka viya panca vinnanani, raja viya javanam, dubbalabhojakanam
parittakam ayapapunanam viya 2- cakkhuvinnanadinam rupadassanadimattam, rajjanadini
pana etesu natthi, ranno mahabaliggahanam viya tesu dvaresu javanassa rajjanadini
veditabbani.
    [456] Pancimani avusoti idha kim pucchati? antonirodhasmim pancappasade.
Kiriyamayappavattasmim hi vattamane arupadhamma pasadanam balavapaccaya honti. Yo
pana tam pavattam nirodhetva nirodhasamapattim samapanno. Tassa antonirodhe
pancappasada kim paticca titthantiti idam pucchissamiti pucchati. Ayum paticcati
jivitindriyam  paticca titthanti. Usmam paticcati jivitindriyam kammajatejam
paticca
@Footnote: 1-1 cha.Ma. yuttikahapano va bandhakahapano va mapaharakahapano va  2 Ma. ayaggahanam viya
Titthati. Yasma pana kammajatejopi jivitindriyena vina na titthati, tasma "usma
ayum paticca titthati"ti aha. Jhayatoti jalato. Accim paticcati jalasikham paticca.
Abha pannayatiti aloko nama pannayati. Abham paticca acciti  tam alokam
paticca jalasikha pannayati.
    Evameva kho avuso ayu usmam paticca titthatiti ettha jalasikha viya
kammajatejo, aloko viya jivitindriyam jalasikha hi uppajjamana alokam
gahetvava uppajjati, sa tena attana janitaalokeneva sayampi anumthula
digharassati pakata hoti, tattha jalappavattiya janitaalokena tassayeva
jalappavattiya pakatabhavo viya usmam paticca nibbattena kammajamahabhutasambhavena
jivitindriyena usmaya anupalanam. Jivitindriyanhi dasapi vassani visatipi
vassani .pe. Vassasatampi kammajatejappavattam paleti, iti mahabhutani
upadarupanam nissayapaccayadivasena paccaya 1- hontiti ayu usmam paticca titthati,
jivitindriyam mahabhutani paletiti usma ayum paticca titthatiti veditabba.
    [457] Ayusankharati ayumeva. Vedaniya dhammati vedanadhammava.
Vutthanam pannayatiti samapattito vutthanam pannayati. Yo hi bhikkhu arupappavatte
ukkanthitva sannanca vedananca nirodhetva nirodham samapanno, tassa
yathaparicchinnakalavasena rupajivitindriyapaccaya arupadhamma uppajjanti, evam pana
ruparupappavattam pavattati. Yatha kim? yatha eko puriso jalapavatte ukkanthito
udakena paharitva jalam appavattam katva charikaya angare pidhaya tunhi
nisidati, yada panassa puna jalaya attho hoti, charikam apanetva angare
parivattetva upadanam datva mukhavatam va talavantavatam va dadati, atha
jalapavattam puna pavattati, evameva jalapavattam viya arupadhamma, purisassa
jalapavatte ukkanthitva udakappaharena jalam appavattam katva charikaya
angare pidhaya tunhibhutassa nisajja viya bhikkhuno arupappavatte ukkanthitva
@Footnote: 1 cha.Ma. paccayani
Sannanca vedananca nirodhetva nirodhasamapajjanam, charikaya pihitaangara viya
1- rupajivitindriyam kammajatejodhatu vattati, 1- purisassa puna jalaya atthe sati
charikapanayanadini viya bhikkhuno yathaparicchinnakalagamanam, aggijalaya pavatti
viya puna arupadhammesu uppannesu ruparupappavatti veditabba.
    Ayu usma ca vinnananti rupajivitindriyam, kammajatejodhatu, cittanti
ime tayo dhamma yada imam rupakayam jahanti, athayam acetanam kattham viya pathaviyam
chaddito setiti attho. Vuttam cetam:-
           "ayu usma ca vinnanam      yada kayam jahantimam
            apaviddho tada seti        parabhattam acetanan"ti. 2-
    Kayasankharati assasapassasa. Vacisankharati vitakkavicaRa. Cittasankharati
sannavedana. Ayuti rupajivitindriyam. Paribhinnaniti upahatani, vinatthaniti
attho. Tattha keci "nirodhasamapannassa cittasankharava niruddha"ti vacanato cittam
aniruddham hoti, tasma sacittaka ayam samapattiti vadanti. Te vattabba
vacisankharapissa niruddhati vacanato vaca aniruddha hoti, tasma nirodhasamapannena
dhammampi kathentena sajjhayampi karontena nisiditabbam siya. "yo cayam mato kalakatopi,
3- tassapi cittasankhara niruddha"ti vacanato cittam aniruddham bhaveyya, tasma
kalakate matapitaro va arahante va jhapayantena anantariyakammam katam bhaveyya.
Iti byanjane abhinivesam akatva acariyanam naye thatva attho upaparikkhitabbo.
Attho hi patisaranam, na byanjanam.
    Indriyani vippasannaniti kiriyamayappavattasmim hi vattamane bahiddha
arammanesu pasade ghatentesu indriyani kilamantani upahatani makkhitani
viya honti vatadihi utthitena rajena catumahapathe thapitaadaso viya. Yatha
pana thavikayam pakkhipitva manjusadisu thapito adaso antoyeva virocati, evam
@Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti Ma. rupajivitindriyam kammajatejodhatu cati
@2 sam. khandha. 17/95/113 phenapindupamasutta     3 cha.Ma. kalankato
Nirodhasamapannassa bhikkhuno antonirodhe panca pasada ativiya virocanti.
Tena vuttam "indriyani vippasannani"ti.
    [458] Kati panavuso paccayati idha kim pucchati? nirodhassa anantarapaccayam
Nevasannanasannayatanam pucchissamiti pucchati. Vissajjane panassa sukhassa ca
pahanati cattaro apagamanapaccaya kathita. Animittayati idha kim pucchati?
nirodhato vutthanakaphalasamapattim pucchissamiti pucchati. Avasesasamapattivutthanam hi
bhavangena hoti, nirodhavutthanam pana vipassananissandaya phalasamapattiyati tameva
pucchati. Sabbanimittananti rupadinam sabbarammananam. Animittaya ca dhatuya
manasikaroti sabbanimittapagataya nibbanadhatuya manasikaro, phalasamapatti-
sahajatamanasikaram sandhayaha. Iti hettha nirodhapadakam pathamajjhanam gahitam,
nirodhassa anantarapaccayam nevasannanasannayatanam gahitam, idha nirodhato
vutthanakaphalasamapatti gahitati.
    Imasmim thane nirodhakatha kathetabba hoti. Sa "dvihi phalehi samannagatatta
tayo ca sankharanam patippassaddhiya solasahi nanacariyahi navahi samadhicariyahi
vasibhavatapanna nirodhasamapattiya nanan"ti evam patisambhidamagge 1-
agata. Visuddhimagge panassa sabbakarena vinicchayakatha kathita.
    Idani valanjanasamapattim pucchanto kati panavuso paccayatiadimaha.
Nirodhato hi vutthanakaphalasamapattithiti nama na hoti, ekadvecittavarameva 2-
pavattitva bhavangam otarati. Ayanhi bhikkhu sattadivase arupappavattam nirodhetva
nisinno nirodha vutthanakaphalasamapattiyam na ciram titthati. Valanjanasamapattiyam
pana addhanaparicchedova pamanam. Tasma sa thita nama hoti. Tenaha "animittaya
cetovimuttiya thitiya"ti. Tassa ciratthitattham kati paccayati attho. Vissajjane
panassa pubbe ca abhisankharoti addhanaparicchedo vutto. Vutthanayati idha
bhavangavutthanam pucchati. Vissajjanepissa sabbanimittananca manasikaroti
rupadinimittavasena bhavangasahajatamanasikaro vutto.
@Footnote: 1 khu. pati. 31/217/143 nanakatha (sya)    2 cha.Ma. ekam dve cittavarameva
    [459] Ya cayam avusoti idha kim pucchati? idha annam abhinavam nama
natthi. Hettha kathitadhammeyeva ekato samodhanetva pucchamiti pucchati. Kattha
panete kathita "nilampi sanjanati pitakampi, lohitakampi, odatampi sanjanati"ti 1-
etasmim hi thane appamana cetovimutti kathita. "natthi kinciti akincannayatanam
neyyan"ti 2- ettha akincannam. "pannacakkhuna pajanati"ti 2- ettha sunnata
kathita. "kati panavuso paccaya animittaya cetovimuttiya thitiya vutthanaya"ti
ettha animitta. Evam hettha kathitava imasmim thane ekato samodhanetva
pucchati. Tam pana patikkhipitva eta tasmim tasmim thane niddittha vati vatva
anne cattaro dhamma ekanamaka atthi, eko dhammo catunamako atthi, ekam 3-
pakatam katva kathapetum idha pucchatiti atthakathayam sannitthanam katam. Tassa 4-
vissajjane ayam vuccatavuso appamana cetovimuttiti ayam pharanaappamanataya
appamana nama, ayanhi appamane va satte pharati, ekasmimpi va satte
asesetva pharati.
    Ayam vuccatavuso akincannati arammanakincanassa abhavato akincanna.
Attena vati attabhavaposapuggaladisankhatena attaniyamena 5- sunnam. Attaniyena
vati civaradiparikkharasankhatena attaniyena sunnam, animittati raganimittadinam
abhaveneva animitta, arahattaphalasamapattim sandhayaha. Nanattha ceva
nanabyanjana cati byanjanampi nesam nana atthopi. Tattha byanjanassa nanata
pakatava. Attho pana appamana cetovimutti bhummantarato 6- mahaggataeva hoti,
rupavacara, arammanato sattapannattiarammana. Akincanna bhummantarato
mahaggata arupavacara, arammanato na vattabbarammana. Sunnata bhummantarato
kamavacara, arammanato sankhararammana. Vipassana hi ettha sunnatati adhippeta.
Animitta bhummantarato lokuttara, arammanato nibbanarammana.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/450/402  2 Ma.mu. 12/451/403       3 cha.Ma. etam
@4 cha.Ma. tassa    5 cha.Ma. attena     6 cha.Ma. bhumantarato
    Rago kho avuso pamanakaranotiadisu yatha pabbatapade putipannarasaudakam
nama hoti kalavannam, olokentanam byamasatagambhiram viya khayati, yatthim va
rajjum va gahetva minantassa pitthipadottharanamattampi na hoti, evameva yava
ragadayo nuppajjanti, tava puggalam sanjanitum na sakka hoti, 1- sotapanno
viya sakadagami viya anagami viya ca khayati. Yada panassa ragadayo uppajjanti,
tada ratto duttho mulhoti pannayati. Iti ete "ettako ayan"ti puggalassa
pamanam dassento viya uppajjantiti pamanakarana nama vutta. Yavata kho
avuso appamana cetovimuttiyoti yattaka appamana cetovimuttiyo. Kittaka
pana ta? cattaro brahmavihara, cattaro magga, cattari ca phalaniti dvadasa.
Tattha brahmavihara pharanaappamanataya appamana. Sesa pamanakaranakilesanam
abhavena appamana, nibbanampi appamanameva, cetovimutti pana na hoti,
tasma na gahitam. Akuppati arahattaphalacetovimutti, sa hi tasam sabbajetthaka, 2-
tasma aggamakkhayatiti vutta, rago kho avuso kincanoti rago uppajjitvapi
puggalam kincati maddati palibuddhati. 3- Tasma kincanoti vutto. Manussa kira
gonehi khalam maddapenta kincehi kapilakincehi kalakati vadanti, evam
maddanattho kincanatthoti veditabbo. Dosamohesupi eseva nayo. Akincanna
cetovimuttiyo nama nava dhamma akincannayatananca maggaphalani ca. Tattha
akincannayatanam kincanam arammanam assa natthiti akincannam, maggaphalani
kincananam maddanapalibuddhanakilesanam natthitaya akincannani, nibbanampi
akincannam, cetovimutti pana na hoti, tasma na gahitam.
    Rago kho avuso nimittakaranotiadisu yatha nama dvinnam kulanam
sadisa dve vacchaka honti. Yava tesam lakkhanam na katam hoti, tava "ayam
asukakulassa vacchako, ayam asukakulassa"ti na sakka honti janitum. Yada pana
tesam sattisuladisu annataram lakkhanam katam hoti, tada sakka honti janitum.
Evameva yava puggalassa rago nuppajjati, tava na sakka hoti janitum ariyo
@Footnote: 1 cha.Ma. honti       2 cha.Ma. sabbajetthika     3 cha.Ma. palibundhati
Va puthujjano vati. Rago panassa uppajjamanova sarago nama ayam puggaloti
sanjanananimittam karonto viya uppajjati, tasma "nimittakarano"ti vutto.
Dosamohesupi eseva nayo.
    Animitta cetovimuttiyo nama terasa dhamma vipassana, cattaro aruppa,
cattaro magga, cattari ca phalaniti. Tattha vipassana niccanimittam sukhanimittam
attanimittam ugghatetiti animitta nama. Cattaro aruppa rupanimittassa
abhavena animitta nama. Maggaphalani nimittakarananam kilesanam abhavena
animittani. Nibbanampi animittameva, tam pana cetovimutti na hoti, tasma na
gahitam. Atha kasma sunnata cetovimutti na gahitati sa "sunna
ragena"tiadivacanato sabbattha anupavitthava, tasma visum na gahita. Ekatthati
arammanavasena ekattha, appamanam akincannam sunnatam animittanti hi sabbanetani
nibbanasseva namani, iti imina pariyayena ekattha. Annasmim panatthane
appamana honti, annasmim akincanna annasmim sunnata annasmim animittati.
Imina pariyayena nanabyanjana. Iti thero yathanusandhinava desanam nitthapesiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                     mahavedallasuttavannana nitthita.
                      --------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 242-263. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=6197&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=6197&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=493              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9220              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=10857              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=10857              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]