ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

                        2. Ratthapalasuttavannana
      [293] Evamme sutanti ratthapalasuttam. Tattha thullakotthitanti 1- thullakottham
paripunnakotthagaram. So kira janapado niccasasso sada bijabhandam nikkhamati,
khalabhandam pavisati. Tena tasmim nigame kottha niccapurava honti. Tasma so
thullakotthitamtveva 2- sankhyam gato.
      [294] Ratthapaloti kasma ratthapaloti? bhinnam rattham sandharetum paletum
Samatthoti ratthapalo. Kada panassetam namam uppannanti. Padumuttarasammasambuddhakale.
Ito hi pubbe satasahassakappamatthake vassasatasahassayukesu manussesu padumuttaro
nama sattha uppajjitva bhikkhusatasahassaparivaro lokahitaya carikam cari, yam
sandhaya vuttam:-
         "nagaram hamsavati nama 3-        anando nama khattiyo
          sujata nama janika         padumuttarassa satthuno"ti. 4-
      Padumuttare pana anuppanneeva hamsavatiya dve kutumbika saddha pasanna 5-
kapanaddhikayacakadinam danam patthapayimsu. Tada pabbatavasino pancasata tapasa
hamsavatim anuppatta. Te dvepi jana tapase ganamajjhe 6- bhinditva upatthahimsu.
Tapasa kinci kalam vasitva pabbatapadameva gata. Dve samghatthera ohiyimsu.
Tada tesam te yavajivam upatthanam akamsu. Tapasesu bhunjitva anumodanam karontesu
eko sakkassa bhavanassa vannam kathesi, eko bhumindharanagarajabhavanassa.
      Kutumbikesu eko sakkabhavanam patthanam katva sakko hutva nibbatto,
eko nagabhavane palitanagaraja nama. Tam sakko attano upatthanam agatam
disva nagayoniyam abhiramasiti pucchi. So nabhiramamiti aha. Tenahi padumuttarassa
bhagavato danam datva imasmim thane patthanam karohi, ubho sukham vasissamati.
@Footnote: 1 cha.Ma. thullakotthikanti      2 cha.Ma. thullakotthikanteva sankham
@3 ka. nagare hamsavatiya  4 khu. buddha. 33/11/479  padumuttarabuddhavamsa (sya)
@5 Si. saddhasampanna  6 cha.Ma. tapasaganammajjhe
Nagaraja sattharam nimantetva bhikkhusatasahassaparivarassa bhagavato sattaham mahadanam
dadamano padumuttaradasabalassa puttam uparevatam nama samaneram disva sattame
divase buddhappamukhassa bhikkhusamghassa dibbavatthani datva samanerassa thanantaram
patthesi. Bhagava anagatam oloketva "anagate gotamassa nama buddhassa
putto rahulakumaro bhavissati"ti disva "samijjhissati te patthana"ti kathesi.
Nagaraja tamattham sakkassa kathesi. Sakko tassa vacanam sutva tatheva sattaham
mahadanam 1- datva bhinnam rattham sandharetum paletum samatthakule pabbajitva
saddhapabbajitam ratthapalannama kulaputtam disva "ahampi anagate lokasmim
tumhadise buddhe uppanne bhinnam rattham sandharetum paletum samatthakule
nibbattitva ayam kulaputto viya saddhapabbajito ratthapalo nama bhaveyyan"ti
patthanam akasi. Sattha samijjhanakabhavam natva imam gathamaha:-
             "sarajikam catuvannam        posetum yam pahossati
              ratthapalakulam nama        tattha jayissate ayan"ti.
      Evam padumuttarasammasambuddhakale tassetam namamuppannanti veditabbam.
      Etadahositi kim ahosi? yatha yatha khotiadi, tatrayam sankhepakatha:-
Aham kho yena yena karanena bhagavata dhammam desitam ajanami, tena tena me
upaparikkhato evam hoti "yadetam sikkhattayabrahmacariyam ekadivasampi akhandam
katva carimakacittam papetabbataya ekantaparipunnam caritabbam, ekadivasampi ca
kilesamalena amalinam katva carimakacittam papetabbataya ekantaparisuddham, sankhalikhitam
vilikhitasankhasadisam dhotasankhasappatibhagam katva caritabbam, idam na sukaram agaram
ajjhavasata agaramajjhe vasantena ekantaparipunnam .pe. Caritum, yannunaham
kesanca massunca oharetva kasayarasapitataya kasayani brahmacariyam carantanam
anucchavikani vatthani acchadetva agarasma nikkhamitva anagariyam pabbajeyyan"ti.
      Acirapakkantesu thullakotthitakesu brahmanagahapatikesu yena bhagava
tenupasankamiti ratthapalo anutthitesu tesu na bhagavantam pabbajjam yaci. Kasma?
@Footnote: 1 cha.Ma. danam
Tatthassa bahu natisalohita mitta paccasimsanti, 1- te "tvam matapitunam
ekaputtako, na labbha taya pabbajitun"ti bahayampi gahetva akaddheyyum,
tato pabbajjaya antarayo bhavissatiti saheva parisaya utthahitva thokam gantva
puna kenaci sarirakiccalesena nivattitva bhagavantam upasankamma pabbajjam yaci.
Tena vuttam "athakho ratthapalo kulaputto acirapakkantesu thullakotthitakesu .pe.
Pabbajetu mam bhagava"ti. Bhagava pana yasma rahulakumarassa pabbajitato pabhuti
matapituhi ananunnatam puttam na pabbajeti, tasma nam pucchi anunnatosi
pana tvam ratthapala matapituhi .pe. Pabbajjayati.
      [295] Ammatatati ettha ammati mataram alapati, tatati pitaram.
Ekaputtakoti ekova puttako, anno koci jettho va kanittho va natthi.
Ettha ca ekaputtoti vattabbe anukampavasena ekaputtakoti vuttam. Piyoti
pitijanako. Manapoti manavaddhako. Sukhedhitoti sukhena edhito, sukhasamvaddhitoti
attho. Sukhaparibhatoti sukhena paribhato. 2- Jatakalato pabhuti dhatihi ankato ankam
aharitva dhariyamano assakarathakadihi balakilanakehi kilayamano sadhurasabhojanam
bhojayamano sukhena parihato. Na tvam tata ratthapala kassaci dukkhassa janasiti
tvam tata ratthapala appamattakampi kallabhagam dukkhassa na janasi na sarasiti
attho. Maranenapi te mayam akamaka vina bhavissamati sacepi tava amhesu
jivamanesu maranam bhaveyya, tena te maranenapi mayam akamaka anicchaka 3- na
attano ruciya vina bhavissama, taya viyogam papunissamati attho. Kim pana
mayam tanti evam sante kim pana kim nama tam karanam, yena mayantam jivantam
anujanissama. Athava kim pana mayantanti kena pana karanena mayantam jivantam
anujanissamati evamettha attho datthabbo.
      [296] Tatthevati yattha nam thitam matapitaro nanujanimsu, tattheva thane.
Anantarahitayati kenaci attharanena anatthataya. Paricarehiti gandhabbanatanatakadini
@Footnote: 1 cha.Ma. mittapacca    2 Si., ka. sukhaparihatoti sukhena parihato
@3 Si. anicchamanaka, Ma. anicchanta
Paccupatthapetva tattha sahayakehi saddhim yathasukham indriyani carehi sancarehi
ito cito ca upanehiti vuttam hoti. Athava paricarehiti gandhabbanatanatakadini
paccupatthapetva sahayakehi saddhim lala upalala rama, kilassutipi vuttam hoti. Kame
paribhunjantoti attano puttadarehi saddhim bhoge bhunjanto. Punnani karontoti
buddhanca dhammanca samghanca arabbha danappadanadini sugatimaggasamsodhakani
kusalakammani karonto. Tunhi ahositi kathanuppabandhavicchedanattham niralapasallapo
ahosi.
      [297-298] Athassa matapitaro tikkhattum vatva pativacanampi alabhamana
sahayake pakkosapetva "esa vo sahayako pabbajitukamo, nivaretha nan"ti
ahamsu. Tepi tam upasankamitva tikkhattum avocum, tesampi tunhi ahosi. Tena vuttam
athakho ratthapalassa kulaputtassa sahayaka .pe. Tunhi ahositi. Athassa sahayakanam
tikkhattum vatva etadahosi "sace ayam pabbajjam alabhamano marissati, na koci
guno labbhati. Pabbajitam pana nam matapitaropi kalena kalam passissanti, mayampi
passissama, pabbajjapi ca namesa bhariya, divase divase mattikapattam gahetva
pindaya caritabbam, ekaseyyam ekabhattam brahmacariyam atidukkaram, ayam ca sukhumalo
nagarikajatiyo, 1- so tam caritum asakkonto puna idheva agamissati, handassa
matapitaro anujanapessama"ti. Te tatha akamsu. Matapitaropi nam "pabbajitena
pana te matapitaro uddassetabba"ti imam katikam katva anujanimsu. Tena vuttam
"athakho ratthapalassa kulaputtassa sahayaka yena ratthapalassa kulaputtassa
matapitaro .pe. Anunnatosi matapituhi .pe. Uddassetabba"ti. Tattha
uddassetabbati uddham dassetabba, yatha tam kalena kalam passanti, evam
agantva attanam dassetabba.
      [299] Balam gahetvati sappayabhojanani bhunjanto ucchadanadihi ca
kayam pariharanto kayabalam janetva matapitaro vanditva assumukham natiparivattam
pahaya yena bhagava tenupasankami .pe. Pabbajetu mam bhante bhagavati. Bhagava samipe
@Footnote: 1 Si., Ma. nagarakulajatiyo
Thitam annataram bhikkhum amantesi "tenahi bhikkhu ratthapalam pabbajehi ceva
upasampadehi ca"ti. Sadhu bhanteti kho so bhikkhu bhagavato patissutva ratthapalam
kulaputtam jinadattiyam saddhiviharikam laddha pabbajesi ceva upasampadesi ca. Tena
vuttam "alattha kho ratthapalo kulaputto bhagavato santike pabbajjam, alattha
upasampadan"ti.
      Pahitatto viharantoti dvadasa samvaccharani evam viharanto. Neyyapuggalo
hi ayamayasma, tasma punnava abhiniharasampannopi samano "ajja ajjeva
arahattan"ti samanadhammam karontopi dvadasame vasse arahattam papuni.
      Yena bhagava tenupasankamiti mayham matapitaro pabbajjam anujanamana
"taya kalena kalam agantva amhakam dassanam databban"ti vatva anujanimsu,
dukkarakarika kho pana matapitaro, ahanca yenajjhasayena pabbajito, so me
matthakam patto, idani bhagavantam apucchitva attanam matapitunam dassessamiti
cintetva apucchitukamo upasankami. Manasakasiti "kim nu kho ratthapale gate
koci upaddavo bhavissati"ti manasi akasi. Tato "bhavissati"ti natva "sakkhissati
nu kho ratthapalo tam madditun"ti olokento tassa arahattappattim disva
"sakkhissati"ti natva anunnasi. 1- Tena vuttam yatha bhagava annasi .pe.
Kalam mannasiti.
      Migacireti evamnamake uyyane. Tam hi ranna "akale sampattapabbajitanam
dinnameva idam, yathasukham paribhunjantu"ti evam anunnatameva ahosi, tasma thero "mama
agatabhavam matapitunam arocessami, te me padadhovanaunhokapadamakkhanateladini
pesissanti"ti cittampi anuppadetva uyyanameva pavisi. Pindaya pavisiti
dutiyadivase pavisi.
      Majjhimayati sattadvarakotthakassa gharassa majjhime dvarakotthake,
ullikhapetiti kappakena kese paharapeti. Etadavocati "ime samana amhakam
piyaputtakam pabbajetva coranam hatthe nikkhipitva viya ekadivasampi na dassapenti,
@Footnote: 1 cha.Ma. sakkhissatiti annasi
Evam pharusakaraka ete puna imam thanam upasankamitabbam mannanti, ettova
nikkaddhitabba"ti 1- cintetva etam "imehi mundakehi"tiadivacanam avoca.
Natidasiti natakanam daSi. Abhidosikanti parivasikam ekarattatikkantam putibhutam.
Tatrayam padattho:- putibhavadosena abhibhutoti abhidoso, sova 2- abhidosiko.
Ekarattatikkantasseva namasanna esa yadidam abhidosikoti, tam abhidosikam.
Kummasanti yavakummasam. Chaddetukama hotiti yasma antamaso dasakammakaranam
gorupanampi aparibhogaraho, tasma nam kacavaram viya bahi chaddetukama hoti.
Sacetanti sace etam. Bhaginiti tam 3- ariyavoharena attano dhatim natidasim alapati.
Chaddaniyadhammanti chaddetabbasabhavam. Idam vuttam hoti "bhagini etam sace bahi
chaddaniyadhammam nissatthapariggaham, idha me patte akirahi"ti. Kim pana evam
vattum labbhati, vinnatti va payuttavaca va na hotiti. Na hoti. Kasma?
nissatthapariggahatta. Yanhi chaddaniyadhammam nissatthapariggaham, yattha samika analaya
honti, tam sabbam "detha aharatha idha 4- akiratha"ti vuttam vattati. Teneva hi
ayamayasma aggaariyavamsiko samanopi evamaha.
      Hatthananti bhikkhagahanattham pattam upanamayato manibandhato pabhuti dvinnampi
hatthanam. Padananti nivasanantato patthaya dvinnampi padanam. Sarassati sace
tam bhaginiti vacam niccharayato sarassa ca. Nimittam aggahesiti hatthapitthiadini
olokayamana "puttassa me ratthapalassa viya suvannakacchapapitthisadisa ima
hatthapadapitthiyo, haritalavattiyo viya suvattita anguliyo, madhuro saro"ti
gihikale sallakkhitapubbam akaram aggahesi sanjani sallakkhesi. Tassa hayasmato
dvadasavassani arannavasanceva pindiyalopabhojananca paribhunjantassa
annadiso sariravanno ahosi, tena nam sa natidasi disvava na sanjani,
nimittam pana aggahesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. nikkaddhitabba eteti             2 cha.Ma. abhidosova
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati              4 cha.Ma. ayam saddo na dissati
      [300] Ratthapalassa mataram etadavocati therassa angapaccangani santhapetva
thannam payetva samvaddhitadhatipi samana pabbajitva mahakhinasavabhavappattena
samiputtena saddhim "tvam nu kho me bhante putto ratthapalo"tiadivacanam
vattum avisahanti vegena gharam pavisitva ratthapalassa mataram etadavoca.
Yaggheti arocanatthe nipato. Sace je saccanti ettha jeti alapane nipato.
Evam hi tasmim janapade 1- dasadasijanam alapanti, tasma hi "bhoti 2- dasi
sace tvam saccam bhanasi"ti evamettha attho datthabbo.
     Upasankamiti kasma upasankami? mahakule itthiyo bahi nikkhamanta garaham
Papunanti, idanca accayikakiccam, setthissa nam arocessamiti cintesi.
Tasma upasankami. Annataram kuddanti 3- tasmim kira dese danapatinam gharesu
sala honti, asanani cettha pannattani honti, upatthapitam udakakanjiyam.
Tattha pabbajita pindaya caritva nisiditva bhunjanti. Sace icchanti, danapatinampi
santakam ganhanti. Tasma tampi annatarassa kulassa idisaya salaya annataram
kuddamulanti veditabbam. Na hi pabbajita kapanamanussa viya asaruppe thane
nisiditva bhunjantiti.
      Atthi nama tatati ettha atthiti vijjamanatthe, namati pucchanatthe
mannanatthe va nipato. Idam hi vuttam hoti:- atthi nu kho tata ratthapala
amhakam dhanam, nanu mayam niddhanati vattabba, yesam no tvam idise thane
nisiditva abhidosikam kummasam paribhunjissasi. Tatha atthi nu kho tata ratthapala
amhakam jivitam, nanu mayam 4- matati vattabba, yesam no tvam idise thane
nisiditva abhidosikam kummasam paribhunjissasi. Tatha atthi manne tata ratthapala tava
abbhantare sasanam nissaya patibaddho samanaguno, yam tvam subhojanarasasamvaddhitopi
imam jigucchaneyyam abhidosikam kummasam amatamiva nibbikaro paribhunjissasiti. So
pana gahapati dukkhabhitunnataya etamattham paripunnam katva vattumasakkonto
"atthi nama tata ratthapala abhidosikam kummasam paribhunjissasi"ti ettakameva
@Footnote: 1 cha.Ma. dese       2 cha.Ma. tvam hi bhoti   3 cha.Ma. kutatamulanti
@4 Si. ariyasiddhiyam
Avaca. Akkharacintaka panettha idam lakkhanam vadanti:- anokappanamarisanatthavasenetam
atthisadde upapade "paribhunjissasi"ti anagatavacanam katam. Tassayamattho "atthi
nama .pe. Paribhunjissasi, idam paccakkhampi aham na saddahami na marisayami"ti
idam ettakam vacanam gahapati therassa pattamukhavattiyam gahetva thitakova kathesi.
Theropi pitari pattamukhavattiyam gahetva thiteyeva tam putikummasam paribhunji
sunakhavantasadisam putikukkutandamiva bhinnatthane putikam vayantam. Puthujjanena kira
tatharupam kummasam paribhunjitum na sakka. Thero pana ariyiddhiyam 1- thatva dibbojam
amatarasam paribhunjayamano viya paribhunjitva dhammakarakena udakam gahetva pattanca mukhanca
hatthapade ca dhovitva kuto no gahapatitiadimaha.
      Tattha kuto noti kuto nu. Neva dananti deyyadhammavasena neva danam
alatthamha. Na paccakkhananti "kim tata ratthapala, kacci te khamaniyam kaccisi
appakilamathena agato, na tava tata gehe bhattam sampadiyati"ti evam
patisantharavasena paccakkhanampi nalatthamha. Kasma pana thero evamaha?
pituanuggahena. Evam kirassa ahosi "yatha esa mam vadati, annepi pabbajite
evam vadati manne. Buddhasasane ca pattantare padumam viya bhasmacchanno aggi
viya pheggupaticchanno candanasaro viya suttikapaticchannam muttaratanam viya
valahakapaticchanno candima viya madisanam paticchannagunanam bhikkhunamanto natthi,
tesupi na evarupam vacanam pavattessati, samvare thassati"ti anuggahena evamaha.
      Ehi tatati tata tuyham gharam ma hotu, ehi gharam gamissamati vadati.
Alanti thero ukkatthaekasanikataya patikkhipanto evamaha. Adhivasesiti thero
pana pakatiya ukkatthasapadanacariko svatanaya bhikkham nama nadhivaseti,
matuanuggahena pana adhivasesi. Matu kirassa theram anussaritva mahasoko
uppajji, rodaneneva pakkakkhi viya jata, tasma thero "sacaham tam apassitva 2-
gamissami, hadayampassa phaleyya"ti anuggahena adhivasesi. Karapetvati ekam
@Footnote: 1 Si. ariyasiddhiyam                        2 Ma. asahitva
Hirannassa, ekam suvannassati dve punje karapetva. Kivamahanta pana punja
ahesunti. Yatha orato thito puriso parato thitam majjhimappamanam purisam na
passati, evam mahantam. 1-
      [301] Idam te tatati kahapanapunjanca suvannapunjanca dassento
aha. Mattikanti matito agatam, idam te matamahiya matu imam geham agacchantiya
gandhamaladinam atthaya dinnam dhananti attho. Annam pettikam annam petamahanti
yam pana te pitu ca pitamahananca santakam, tam annamyeva, nihitam 2- ca payuttam
ca ativiya bahu. Ettha ca "pitamahan"ti taddhitalopam katva vuttanti veditabbam.
"petamahan"ti va patho. Sakka tata ratthapalati tata ratthapala na kevalam
pabbajitena sakka punnani katum, agaram ajjhavasantenapi bhoge ca bhunjitum
tisu saranesu pana patitthaya panca sikkhapadani samadiyitva ularani danadini
punnanipi ca sakka katum. Ehi tvam tata .pe. Punnani ca karohiti.
Tatonidananti dhanahetu dhanapaccaya. Tam tam dhanam rakkhantassa ca rajadinam vasena
dhanaparikkhayam papunantassa kassaci uppajjamanasokadayo sandhaya evamaha.
Evam vutte setthi gahapati "aham imam uppabbajessamiti anesim, 3- sodani
me dhammakatham katum araddho, ayam na me vacanam karissati"ti utthaya gantva
tassa orodhanam dvaram vivarapetva "ayam vo samiko, gacchatha yankinci katva
nam ganhitum vayamatha"ti uyyojesi. Suvaye 4- thita natakitthiyo nikkhamitva
theram parivarayimsu, tasu dve jetthakitthiyo sandhaya puranadutiyikatiadi vuttam.
Paccekam padesu gahetvati ekekasmim pade nam gahetva.
      Kidisa nama ta ayyaputta accharayoti kasma evamahamsu? tada kira
Sambahule khattiyakumarepi brahmanakumarepi setthiputtepi mahasampattiyo pahaya
pabbajante disva pabbajjagunam ajananta katham samutthapenti "kasma ete
pabbajanti"ti. Athanne vadanti "devaccharanam devanatakanam karana"ti. Sa
@Footnote: 1 cha.Ma. evammahanta    2 Ma. nidahitanca      3 Si. anayim, Ma. anemi
@4 Ma., ka. tisu vayesu
Katha vittharika ahosi. Tam gahetva ta 1- sabba evamahamsu. Atha thero patikkhipanto
na kho mayam bhaginitiadimaha. Samudacaratiti voharati vadati. Tattheva mucchita
papatimsuti tam bhaginivadena samudacarantam disva "mayam ajja agamissati, ajja
agamissati"ti dvadasavassani bahi na nikkhanta, etam nissaya no daraka
na laddha, yesam anubhavena jiveyyama, ito  camha parihina annato ca.
Ayam loko nama attanova cintesi, tasma tapi "idani mayam anatha jata"ti
attanova cintayamana "anatthikodani amhehi ayam, so amhe pajapatiyo samana
attana saddhim ekamatukucchiya sayitadarika viya mannati"ti samuppannabalavasoka
hutva tasmimyeva padese mucchita papatimsu, patitati attho.
      Ma no vihethethati ma amhe dhanam dassetva matugame ca uyyojetva
vihethayittha, vihesa hesa pabbajitananti. Kasma evamaha? matapitunam
anuggahena. So kira setthi pabbajitalingam nama kilittham pabbajitavesam 2- haretva
nahayitva tayo jana ekato bhunjissama"ti mannamano therassa bhikkham na
deti. Thero "madisassa khinasavassa aharantarayam katva ete bahum apunnam
pasaveyyun"ti tesam anuggahena evamaha.
      [302] Gatha abhasiti gathayo abhasi. Tattha passati santike thitam janam sandhaya
vadati. Cittanti cittavicittam. Bimbanti attabhavam. Arukayanti navannam vanamukhanam
vasena vanakayam. Samussitanti tini atthisatani navahi naharusatehi bandhitva navahi
mamsapesisatehi alimpitva samantato ussitam. Aturanti jaraturataya rogaturataya
kilesaturataya ca niccaturam. Bahusankappanti paresam uppannapatthanasankappehi
bahusankappam. Itthinanhi kaye purisanam sankappa uppajjanti, tesam
kaye itthinam. Susane chadditakalevarabhutampi cetam kakakulaladayo patthayantiyevati
bahusankappo nama hoti. Yassa natthi dhuvam thititi yassa kayassa
mayamariciphenupindaudakabubbuladinam 3- viya ekamseneva thiti nama natthi,
bhijjanadhammatava niyata.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati      2 cha.Ma. pabbajjavesam
@3 cha.Ma....phenapindapupphuladinam
      Tacena onaddhanti allamanussacammena onaddham. Saha vatthebhi sobhatiti
gandhadihi manikundalehi ca vicittakatampi rupam vatthehi saheva sobhati, vina
vatthehi jeguccham hoti anolokanakkhamam.
      Alattakakatati alattakena ranjita. Cunnakamakkhitanti sasapakakkena
mukhapilakadini niharitva lonamattikaya dutthalohitam viliyapetva tilapitthena
lohitam pasadetva haliddiya vannam sampadetva cunnakagandikaya mukham
paharanti. 1- Tenesa ativiya virocati. Tam sandhayetam vuttam.
      Atthapadakatati rasodakena makkhitva nalatapariyante avattanaparivatte
katva atthapadakaranena 2- racita. Anjaniti anjananalika.
      Odahiti thapesi. Pasanti vagurajalam. 3- Nasadati na ghattayi. Nivapanti
nivapasutte vuttanivapatinasadisam bhojanam. Kandanteti viravamane paridevamane.
Imaya hi gathaya thero matapitaro migaluddake viya katva dassesi, avasesanatake
migaluddakaparisam viya, hirannasuvannam vagurajalam viya, attana bhuttabhojanam nivapatinam
viya, attanam mahamigam viya katva dassesi. Yatha hi mahamigo yavadattham
nivapatinam khaditva givam ukkhipitva parisam oloketva "imam nama thanam gatassa
sotthi bhavissati"ti migaluddakanam paridevantanamyeva vaguram aghattayamanova
uppatitva arannam pavisitva ghanacchayassa chattassa viya gumbassa hettha
mandamandena vatena vijiyamano agatamaggam olokento titthati, evameva thero
ima gatha bhasitva akaseneva gantva migacire paccupatthasi.
      Kasma pana thero akasena gatoti? pita kirassa setthi sattasu
Dvarakotthakesu aggalam dapetva malle anapesi "sace nikkhamitva gacchati,
hatthapadesu nam gahetva  kasayani haritva gihivesam ganhapetha"ti. Tasma
thero "ete madisam mahakhinasavam hatthe va pade gahetva apunnam pasaveyyum.
Tam nesam ma ahosi"ti cintetva akasena agamasi. Parasamuddavasittheranam
@Footnote: 1 ka. cunnakabhandikaya mukham pasadenti   2 cha.Ma. atthapadakaracanaya
@3 cha.Ma. vakarajalam, evamuparipi
Pana "thitakova ima gatha bhasitva vehasam abbhuggantva ranno korabyassa
migacire paccupatthasi"ti ayam vacanamaggoyeva.
      [303] Migavoti tassa uyyanapalassa namam. Sodhentoti uyyanamaggam
samam karetva antouyyane tacchitabbayuttatthanani tacchapento
sammajjitabbayuttatthanani sammajjapento valukaokiranapupphavikiranapunnaghattathapana-
kadalikkhandhatthapanadini ca karontoti attho. Yena raja korabyo tenupasankamiti
"amhakam raja sada imassa kulaputtassa vannam kathesi, passitukamo etam,
agatabhavam panassa na janati, maha kho panayam pannakaro, gantva ranno
arocessamiti cintetva yena raja korabyo tenupasankamiti.
      Kittayamano ahositi so kira raja theram anussaritva balamajjhepi
natakamajjhepi "dukkaram katam kulaputtena tava mahantam sampattim pahaya
pabbajitva puna nivattitva anaplokentena"ti gunam kathesi, tam gahetva ayam
evamaha. Vissajjethati vatvati orodhamahamattabalakayadisu yassa yam anucchavikam,
tassa tam dapetvati attho. Ussataya ussatayati ussitaya ussitaya,
mahamattamaharatthikadinam vasena uggatuggatameva 1- parisam gahetva upasankamiti
attho. Idha bhavam ratthapalo hatthatthare nisidatuti hatthattharo tanuko bahalapupphadigunam
katva atthato abhilakkhito hoti, tadise anapucchitva nisiditum na yuttanti
mannamano evamaha.
      [304] Parijunnaniti parijunnabhava parikkhaya. Jinnoti jarajinno.
Vuddhoti vayovuddho. Mahallakoti jatimahallako. Addhagatoti addhanam atikkanto.
Vayoanuppattoti pacchimavayam anuppatto. Pabbajatiti dhuraviharam gantva bhikkhu
vanditva "bhante maya daharakale bahum kusalam katam, idani mahallakomhi,
mahallakassa cesa pabbajja nama, cetiyanganam sammajjitva appaharitam katva
jivissami. Pabbajetha mam bhante"ti karunnam uppadento yacati, thera anukampaya
pabbajenti. Tam sandhayetam vuttam. Dutiyavarepi eseva nayo.
@Footnote: 1 Ma. uggatabhutam tameva
      Appabadhoti arogo. Appatankoti niddukkho. Samavepakiniyati
samavepakiniya. 1- Gahaniyati kammajatejodhatuya. Tattha yassa bhuttamattova aharo
jirati, yassa va pana putbhattam viya tatheva titthati, ubhopetena samavepakiniya
gahaniya samannagata. Yassa pana bhuttakale bhattacchando uppajjateva, ayam
samavepakiniya samannagato. Natisitaya naccunhayati teneva karanena
natisitaya naccunhaya. Anupubbenati rajano vicarentitiadina 2- anukkamena.
Dutiyavare rajabhayacorabhayachatakabhayadina anukkamena.
      [305] Dhammuddesa udditthati dhammaniddesa uddittha. Upaniyatiti
jaramaranasantikam gacchati, ayukkhayena va tattha niyyati. Addhuvoti dhuvatthanavirahito.
Atanoti tayitum samatthena virahito. Anabhissaroti assarano abhissaritva abhigantva
assasetum samatthena virahito. Assakoti nissako sakabhandarahito. Sabbam pahaya
gamaniyanti sakabhandanti sallakkhitam sabbam pahaya lokena gantabbam. Tanhadasoti
tanhaya daso.
      [306] Hatthisminti hatthisippe. Kataviti katakaraniyo, sikkhitasikkho
pagunasippoti attho. Esa nayo sabbattha. Urubaliti urubalasampanno. Yassa hi
phalakanca avudhanca gahetva parasenam pavisitva abhinnam bhindato bhinnam sandharayato
parahatthagatam rajjam aharitum urubalam atthi, ayam urubali nama. Bahubaliti
bahubalasampanno. Sesam purimasadisameva. Alamattoti samatthaattabhavo.
      Pariyodhaya vattissantiti uppannam upaddavam odhaya avattharitva
vattissantiti sallakkhitva gahita.
      Samvijjati kho bho ratthapala imasmim rajakule pahutam hirannasuvannanti
idam so raja upari dhammuddesassa karanam aharanto aha.
      Athaparam etadavocati etam "passami loke"tiadina nayena catunnam
dhammuddesanam anugitam avoca.
@Footnote: 1 cha.Ma. samavipacaniya, evamuparipi      2 cha.Ma. harantiti
      [307] Tattha bhiyyova kame abhipatthayantiti ekam labhitva dve patthayanti,
dve labhitva cattaroti evam uttaruttarim vatthukamakilesakame patthayantiyeva.
      Pasayhati sapattaganam 1- abhibhavitva. Sasagarantanti saddhim sagarantena.
Oram samuddassati yam samuddassa orato sakarattham, tena atittarupoti attho.
Na hatthiti na hi atthi.
      Aho vatanoti aho vata nu, ayameva va patho. Amarati cahuti amaram
iti ca ahu. Idam vuttam hoti:- yam matam nati parivaretva kandanti, tam
"aho vata amhakam bhata mato, putto mato"tiadinipi vadanti.
      Phusanti phassanti maranaphassam phusanti. Tatheva phutthoti yatha balo, dhiropi
tatheva maranaphassena phuttho, aphuttho nama natthi, ayam pana viseso balo hi 2-
balya vadhitova setiti balo balabhavena maranaphassam agamma vadhitova seti
abhihatova sayati. Akatam vata me kalyanantiadivippatisaravasena calati vedhati
vipphandati. Dhiro ca na vedhatiti dhiro sugatinimittam passanto na vedhati na calati.
      Yaya vosanam idhadhigacchatiti yaya pannaya imasmim loke sabbakiccavosanam
arahattam adhigacchati, sa ca 3- dhanato uttamataRa. Abyositattati 4- apariyositatta,
arahattappattiya abhavenati attho. Bhavabhavesuti hinappanitesu bhavesu.
      Upeti gabbhanca paranca lokanti tesu papam karontesu yo koci satto
paramparaya samsaram apajjitva gabbhanca paranca lokam upeti. Tassappapannoti
tassa tadisassa appannassa anno appapanno abhisaddahanto.
      Sakammuna hannatiti attana katakammavasena "kasahipi taleti"tiadihi
kammakaranehi hannati. Pecca paramhi loketi ito gantva paramhi apayaloke.
      Viruparupenati vividharupena, nanasabhavenati attho. Kamagunesuti
ditthadhammikasamparayikesu sabbakamagunesu adinavam disva. Daharati antamaso
kalalamattabhavam
@Footnote: 1 Ma. sampattiganam    2 cha.Ma. ca    3 cha.Ma. sava  4 Si. asositattati
Upadaya taruna. Vuddhati vassasatatikkanta. Apannakam samannameva seyyoti
aviruddham advejjhagamim 1- ekantaniyyanikam samannameva "seyyo, uttaritaranca
panitataranca"ti upadharetva pabbajitosmi maharajati. Tasma yam tvam vadasi
"kim disva va sutva va"ti, idam disva ca sutva ca pabbajitosmiti mam
dharehiti desanam nitthapesiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      ratthapalasuttavannana nitthita.
                           -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 210-224. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=5284&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=5284&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=423              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=6825              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=7966              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=7966              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]