อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

                  มกฺกฏีวตฺถุกถา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๔๓-๔๔} อิทานิ ยนฺตํ อญฺญมฺปิ วตฺถุ อุปฺปนฺนํ ตํ ทสฺเสตุํ เตน โข
ปน สมเยนาติอาทิมาห ฯ ตตฺราปิ อยมนุตฺตานปทวณฺณนา ฯ
เวสาลิกาติ เวสาลิวาสิโน ฯ วชฺชิปุตฺตกาติ วชฺชิรฏฺเฐ เวสาลิยํ
กุลานํ ปุตฺตา ฯ สาสเน กิร โย โส อุปทฺทโว อาทีนโว
อพฺพุทมุปฺปชฺชิ สพฺพนฺตํ วชฺชิปุตฺตเก นิสฺสาย ฯ ตถาหิ เทวทตฺโตปิ
วชฺชิปุตฺตเก ปกฺเข ลภิตฺวา สงฺฆํ ภินฺทิ ฯ วชฺชิปตฺตกาเอว จ
วสฺสสตํ ปรินิพฺพุเต ภควติ อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ ทีเปสุํ ฯ
อิเมปิ เตสํเยว เอกจฺจา เอวํ ปญฺญตฺเตปิ สิกฺขาปเท ยาวทตฺถํ
นหายึสุ ฯเปฯ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวึสูติ ฯ ญาติพฺยสเนนปีติ เอตฺถ
วิอสนํ พฺยสนํ วิกฺเขโป วิทฺธํสนํ วินาโสติ สพฺพเมตํ เอกตฺถํ ฯ
ญาตีนํ พฺยสนํ ญาติพฺยสนํ ฯ เตน ญาติพฺยสเนน ฯ
ราชทณฺฑพฺยาธิมรณวิปฺปวาสนิมิตฺเตน ญาติวินาเสนาติ อตฺโถ ฯ เอส นโย
ทุติยปเทปิ ฯ ตติยปเท ปน อาโรคฺยวินาสโก โรโคเอว โรคพฺยสนํ ฯ
โส หิ อาโรคฺยํ พฺยสติ วิกฺขิปติ วินาเสตีติ พฺยสนํ ฯ โรโคเอว
พฺยสนํ โรคพฺยสนํ ฯ เตน โรคพฺยสเนน ฯ ผุฏฺฐาติ อธิปนฺนา
อภิภูตา สมนฺนาคตาติ อตฺโถ ฯ น มยํ ภนฺเต อานนฺท
พุทฺธครหิโนติ ภนฺเต อานนฺท มยํ พุทฺธํ น ครหาม น พุทฺธสฺส โทสํ
วเทม น ธมฺมครหิโน น สงฺฆครหิโน ฯ อตฺตครหิโน มยนฺติ
อตฺตานเมว มยํ ครหาม อตฺตโน โทสํ วเทม ฯ อลกฺขิกาติ
นิสฺสิริกา ฯ อปฺปปุญฺญาติ ปริตฺตปุญฺญา ฯ วิปสฺสกา กุสลานํ
ธมฺมานนฺติ เย อฏฺฐตฺตึสารมฺมเณสุ วิภตฺตา กุสลา ธมฺมา เตสํ
วิปสฺสกา ฯ ตโต ตโต อารมฺมณโต วุฏฺฐาย เตว ธมฺเม วิปสฺสมานาติ
อตฺโถ ฯ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตนฺติ รตฺติยา ปุพฺพํ ปุพฺพรตฺตํ รตฺติยา
อปรํ อปรรตฺตํ ฯ ปฐมยามญฺจ ปจฺฉิมยามญฺจาติ วุตฺตํ โหติ ฯ
โพธิปกฺขิกานนฺติ โพธิสฺส ปกฺเข ภวานํ ฯ อรหตฺตมคฺคญฺญาณสฺส
อุปการกานนฺติ อตฺโถ ฯ ภาวนานุโยคนฺติ วฑฺฒนานุโยคํ ฯ อนุยุตฺตา
วิหเรยฺยามาติ คิหิปลิโพธํ อาวาสปลิโพธญฺจ ปหาย วิวิตฺเตสุ
เสนาสเนสุ ยุตฺตปฺปยุตฺตา อนญฺญกิจฺจา วิหเรยฺยาม ฯ เอวมาวุโสติ
เถโร เอเตสํ อาสยํ อชานนฺโต อิทํ เนสํ มหาคชฺชิตํ สุตฺวา สเจ
อิเม อีทิสา ภวิสฺสนฺติ สาธูติ มญฺญมาโน เอวมาวุโสติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ
อฏฺฐานํ อนวกาโสติ อุภยมฺเปตํ การณปฏิกฺเขปวจนํ ฯ การณํ
หิ ยสฺมา ตตฺถ ตทายตฺตวุตฺติภาเวน ผลํ ติฏฺฐติ ยสฺมา จสฺส
ตํ โอกาโส โหติ ตทายตฺตวุตฺติภาเวน ตสฺมา ฐานญฺจ อวกาโส
จาติ วุจฺจติ ฯ ตํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห อฏฺฐานเมตํ อานนฺท
อนวกาโสติ ฯ เอตํ ฐานํ วา โอกาโส วา นตฺถิ ฯ ยํ ตถาคโตติ
เยน ตถาคโต วชฺชีนํ วา ฯเปฯ สมูหเนยฺย ตํ การณํ นตฺถีติ
อตฺโถ ฯ ยทิ หิ ภควา เอเตสํ ลเภยฺยาม อุปสมฺปทนฺติ ยาจนฺตานํ
อุปสมฺปทํ ทเทยฺย เอวํ สนฺเต ปาราชิโก โหติ อสํวาโสติ ปญฺญตฺตํ
สมูหเนยฺย ฯ ยสฺมา ปน ตํ น สมูหนติ ตสฺมา อฏฺฐานเมตนฺติอาทิมาห ฯ
โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพติ ยทิ หิ เอวํ
อาคโต อุปสมฺปทํ ลเภยฺย สาสเน อคารโว ภเวยฺย
สามเณรภูมิยํ ปน ฐิโต สคารโว ภวิสฺสติ อตฺตตฺถญฺจ กริสฺสตีติ ญตฺวา
อนุกมฺปมาโนว ภควา อาห โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพติ ฯ
โส อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพติ เอวํ อาคโต ภิกฺขุภาเว ฐตฺวา
อวิปนฺนสีลตาย สาสเน สคารโว ภวิสฺสติ โส สติ อุปนิสฺสเย
น จิรสฺเสว อุตฺตมตฺถํ ปาปุณิสฺสตีติ ญตฺวา อุปสมฺปาเทตพฺโพติ
อาห ฯ เอวํ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตฺวา อาคเตสุ อนุปสมฺปาเทตพฺพญฺจ
อุปสมฺปาเทตพฺพญฺจ ทสฺเสตฺวา ตีณิ วตฺถูนิ สโมธาเนตฺวา
ปริปุณฺณํ กตฺวา สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปตุกาโม เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว
อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถาติ วตฺวา โย ปน ภิกฺขุ ฯเปฯ
อสํวาโสติ ปริปุณฺณํ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสิ ฯ
     {๔๕} อิทานิ ตสฺส อตฺถํ วิภชนฺโต โย ปนาติ โย ยาทิโสติอาทิมาห ฯ
ตสฺมึ ปน สิกฺขาปเท จ สิกฺขาปทวิภงฺเค จ สกเล จ
วินยวินิจฺฉเย โกสลฺลํ ปฏฺฐยนฺเตน จตุพฺพิโธ วินโย ชานิตพฺโพ ฯ
       จตุพฺพิธํ หิ วินยํ       มหาเถรา มหิทฺธิกา
       นีหริตฺวา ปกาเสสุํ    ธมฺมสงฺคาหกา ปุรา ฯ
กตมํ จตุพฺพิธํ ฯ สุตฺตํ สุตฺตานุโลมํ อาจริยวาทํ อตฺตโน มตีติ
ยํ สนฺธาย วุตฺตํ อาหจฺจปเทน โข มหาราช รเสน อาจริยวํสตา
อธิปฺปาโยติ ฯ เอตฺถ หิ อาหจฺจปทนฺติ สุตฺตํ อธิปฺเปตํ ฯ รโสติ
สุตฺตานุโลมํ ฯ อาจริยวํโสติ อาจริยวาโท ฯ อธิปฺปาโยติ อตฺตโน
มติ ฯ ตตฺถ สุตฺตนฺนาม สกลวินยปิฏเก ปาลิ ฯ สุตฺตานุโลมนฺนาม
จตฺตาโร มหาปเทสา ๑- เย ภควตา เอวํ วุตฺตา ยํ ภิกฺขเว
มยา อิทํ น กปฺปตีติ อปฏิกฺขิตฺตํ ตญฺเจ อกปฺปิยํ อนุโลเมติ
กปฺปิยํ ปฏิพาหติ ตํ โว น กปฺปติ ยํ ภิกฺขเว มยา อิทํ น
กปฺปตีติ อปฏิกฺขิตฺตํ ตญฺเจ กปฺปิยํ อนุโลเมติ อกปฺปิยํ ปฏิพาหติ
ตํ โว กปฺปติ ยํ ภิกฺขเว มยา อิทํ กปฺปตีติ อนนุญฺญาตํ
ตญฺเจ อกปฺปิยํ อนุโลเมติ กปฺปิยํ ปฏิพาหติ ตํ โว น กปฺปติ
ยํ ภิกฺขเว มยา อิทํ กปฺปตีติ อนนุญฺญาตํ ตญฺเจ กปฺปิยํ
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวคฺค. ๕/๗๓๑.
อนุโลเมติ อกปฺปิยํ ปฏิพาหติ ตํ โว กปฺปตีติ ฯ อาจริยวาโท
นาม ธมฺมสงฺคาหเกหิ ปญฺจหิ อรหนฺตสเตหิ ฐปิตา ปาลิวินิมุตฺตา
โอกฺกนฺติกวินิจฺฉยปฺปวตฺตา อฏฺฐกถาตนฺติ ฯ อตฺตโน มติ นาม
สุตฺตสุตฺตานุโลมอาจริยวาเท มุญฺจิตฺวา อนุมาเนน อตฺตโน อนุพุทฺธิยา
นยคฺคาเหน อุปฏฺฐิตาการกถนํ ฯ อปิจ สุตฺตนฺตาภิธมฺมวินยฏฺฐกถาสุ
อาคโต สพฺโพปิ เถรวาโท อตฺตโน มติ นาม ฯ ตํ ปน อตฺตโน
มตึ คเหตฺวา กเถนฺเตน น ทฬฺหคฺคาหํ คเหตฺวา โวหริตพฺพํ การณํ
สลฺลกฺเขตฺวา อตฺเถน ปาลึ ปาลิยา จ อตฺถํ สํสนฺเทตฺวา กเถตพฺพํ ฯ
อตฺตโน มติ อาจริยวาเท โอตาเรตพฺพา ฯ สเจ ตตฺถ โอตรติ เจว
สเมติ จ คเหตพฺพา ฯ สเจ เนว โอตรติ น สเมติ น
คเหตพฺพา ฯ อยํ หิ อตฺตโน มติ นาม สพฺพทุพฺพลา ฯ อตฺตโน
มติโต อาจริยวาโท พลวตโร ฯ อาจริยวาโทปิ สุตฺตานุโลเม
โอตาเรตพฺโพ ฯ ตตฺถ โอตรนฺโต สเมนฺโตเอว คเหตพฺโพ อิตโร น
คเหตพฺโพ ฯ อาจริยวาทโต หิ สุตฺตานุโลมํ พลวตรํ ฯ สุตฺตานุโลมมฺปิ
สุตฺเต โอตาเรตพฺพํ ฯ ตตฺถ โอตรนฺตํ สเมนฺตเมว คเหตพฺพํ อิตรํ
น คเหตพฺพํ ฯ สุตฺตานุโลมโต หิ สุตฺตเมว พลวตรํ ฯ สุตฺตํ หิ
อปฏิวตฺติยํ การกสงฺฆสทิสํ พุทฺธานํ ฐิตกาลสทิสํ ฯ ตสฺมา ยทา
เทฺว ภิกฺขู สากจฺฉนฺติ สกวาที สุตฺตํ คเหตฺวา กเถติ ปรวาที
สุตฺตานุโลมํ ฯ เตหิ อญฺญมญฺญํ เขปํ วา ครหํ วา อกตฺวา
สุตฺตานุโลมํ สุตฺเต โอตาเรตพฺพํ ฯ สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺพํ
โน เจ น คเหตพฺพํ สุตฺตสฺมึเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ สุตฺตํ
คเหตฺวา กเถติ ปโร อาจริยวาทํ เตหิปิ อญฺญมญฺญํ เขปํ
วา ครหํ วา อกตฺวา อาจริยวาโท สุตฺเต โอตาเรตพฺโพ ฯ สเจ
โอตรติ สเมติ คเหตพฺโพ ฯ อโนตรนฺโต อสเมนฺโต จ คารยฺโห
อาจริยวาโท น คเหตพฺโพ สุตฺตสฺมึเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ สุตฺตํ
คเหตฺวา กเถติ ปโร อตฺตโน มตึ เตหิปิ อญฺญมญฺญํ เขปํ วา
ครหํ วา อกตฺวา อตฺตโน มติ สุตฺเต โอตาเรตพฺพา ฯ สเจ โอตรติ
สเมติ คเหตพฺพา โน เจ น คเหตพฺพา สุตฺตสฺมึเยว ฐาตพฺพํ ฯ
อถายํ สุตฺตานุโลมํ คเหตฺวา กเถติ ปโร สุตฺตํ สุตฺตานุโลเม
โอตาเรตพฺพํ ฯ สเจ โอตรติ สเมติ ติสฺโส สงฺคีติโย อารุฬฺหํ
ปาลิอาคตํ ปญฺญายติ คเหตพฺพํ โน เจ ตถา ปญฺญายติ น
โอตรติ น สเมติ พาหิรกสุตฺตํ วา โหติ สิโลโก วา อญฺญํ
วา คารยฺหสุตฺตํ คุฬฺหเวสฺสนฺตรคุฬฺหวินยเวทลฺลาทีนํ อญฺญตรโต
อาคตํ น คเหตพฺพํ สุตฺตานุโลมสฺมึเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ
สุตฺตานุโลมํ คเหตฺวา กเถติ ปโร อาจริยวาทํ ฯ อาจริยวาโท
สุตฺตานุโลเม โอตาเรตพฺโพ ฯ สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺโพ โน
เจ น คเหตพฺโพ สุตฺตานุโลเมเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ สุตฺตานุโลมํ
คเหตฺวา กเถติ ปโร อตฺตโน มตึ อตฺตโน มติ สุตฺตานุโลเม
โอตาเรตพฺพา ฯ สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺพา โน เจ น
คเหตพฺพา สุตฺตานุโลเมเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถ ปนายํ อาจริยวาทํ
คเหตฺวา กเถติ ปโร สุตฺตํ สุตฺตํ อาจริยวาเท โอตาเรตพฺพํ ฯ
สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺพํ ฯ อิตรํ คารยฺหสุตฺตํ น คเหตพฺพํ
อาจริยวาเทเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ อาจริยวาทํ คเหตฺวา กเถติ
ปโร สุตฺตานุโลมํ สุตฺตานุโลมํ อาจริยวาเท โอตาเรตพฺพํ ฯ
โอตรนฺตํ สเมนฺตเมว คเหตพฺพํ ฯ อิตรํ น คเหตพฺพํ อาจริยวาเทเยว
ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ อาจริยวาทํ คเหตฺวา กเถติ ปโร อตฺตโน
มตึ ฯ อตฺตโน มติ อาจริยวาเท โอตาเรตพฺพา ฯ สเจ โอตรติ
สเมติ คเหตพฺพา โน เจ น คเหตพฺพา อาจริยวาเทเยว
ฐาตพฺพํ ฯ อตฺตโน คหณเมว พลิยํ กาตพฺพํ ฯ อถ ปนายํ
อตฺตโน มตึ คเหตฺวา กเถติ ปโร สุตฺตํ สุตฺตํ อตฺตโน
มติยํ โอตาเรตพฺพํ ฯ สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺพํ ฯ อิตรํ
คารยฺหสุตฺตํ น คเหตพฺพํ อตฺตโน มติยํเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ
อตฺตโน มตึ คเหตฺวา กเถติ ปโร สุตฺตานุโลมํ สุตฺตานุโลมํ
อตฺตโน มติยํ โอตาเรตพฺพํ ฯ โอตรนฺตํ สเมนฺตเมว คเหตพฺพํ ฯ
อิตรํ น คเหตพฺพํ อตฺตโน มติยเมว ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ อตฺตโน
มตึ คเหตฺวา กเถติ ปโร อาจริยวาทํ อาจริยวาโท อตฺตโน
มติยํ โอตาเรตพฺโพ ฯ สเจ โอตรติ สเมติ คเหตพฺโพ ฯ อิตโร
คารยฺโห อาจริยวาโท น คเหตพฺโพ อตฺตโน มติยเมว ฐาตพฺพํ ฯ
อตฺตโน คหณเมว พลิยํ กาตพฺพํ ฯ สพฺพฏฺฐาเนสุ จ เขโป วา
ครหา วา น กตฺตพฺพาติ ฯ อถ ปนายํ กปฺปิยนฺติ คเหตฺวา กเถติ
ปโร อกปฺปิยนฺติ สุตฺเต จ สุตฺตานุโลเม จ โอตาเรตพฺพํ ฯ สเจ
กปฺปิยํ โหติ กปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ สเจ อกปฺปิยํ อกปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ
อถายํ ตสฺส กปฺปิยภาวสาธกํ สุตฺตโต พหุํ การณญฺจ วินิจฺฉยญฺจ
ทสฺเสติ ปโร การณํ น วินฺทติ กปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ อถ ปโร
ตสฺส อกปฺปิยภาวสาธกํ สุตฺตโต พหุํ การณญฺจ วินิจฺฉยญฺจ ทสฺเสติ
อเนน อตฺตโน คหณนฺติ กตฺวา ทฬฺหํ อาทาย น ฐาตพฺพํ ฯ
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อกปฺปิเยเอว ฐาตพฺพํ ฯ อถ ทฺวินฺนมฺปิ
การณจฺฉายา ทิสฺสติ ปฏิกฺขิตฺตภาโวเยว สาธุ อกปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ
วินยํ หิ ปตฺวา กปฺปิยากปฺปิยวิจารณํ อาคมฺม รุนฺธิตพฺพํ คาฬฺหํ
กตฺตพฺพํ โสตํ ปจฺฉินฺทิตพฺพํ ครุกภาเวเยว ฐาตพฺพํ ฯ อถ
ปนายํ อกปฺปิยนฺติ คเหตฺวา กเถติ ปโร กปฺปิยนฺติ สุตฺเต จ
สุตฺตานุโลเม จ โอตาเรตพฺพํ ฯ สเจ กปฺปิยํ โหติ กปฺปิเย
ฐาตพฺพํ ฯ สเจ อกปฺปิยํ อกปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ อถายํ พหูหิ
สุตฺตวินิจฺฉยการเณหิ อกปฺปิยภาวํ ทสฺเสติ ปโร การณํ น วินฺทติ
อกปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ อถ ปโร พหูหิ สุตฺตวินิจฺฉยการเณหิ
กปฺปิยภาวํ ทสฺเสติ อยํ การณํ น วินฺทติ กปฺปิเย ฐาตพฺพํ ฯ อถ
ทฺวินฺนมฺปิ การณจฺฉายา ทิสฺสติ อตฺตโน คหณํ น วิสฺสชฺเชตพฺพํ ฯ
ยถา  จายํ กปฺปิยากปฺปิเย จ อกปฺปิยกปฺปิเย จ วินิจฺฉโย
วุตฺโต เอวํ อนาปตฺติอาปตฺติวาเท จ อาปตฺตานาปตฺติวาเท จ
ลหุกครุกาปตฺติวาเท จ ครุกลหุกาปตฺติวาเท จาปิ วินิจฺฉโย
เวทิตพฺโพ ฯ นามมตฺเตเยว หิ เอตฺถ นานํ โยชนานเย นานํ นตฺถิ
ตสฺมา น วิตฺถาริตํ ฯ เอวํ กปฺปิยากปฺปิยาทิวินิจฺฉเย อุปฺปนฺเน โย
สุตฺตสุตฺตานุโลมอาจริยวาทอตฺตโนมตีสุ อติเรกการณํ ลภติ ตสฺส
วาเท ฐาตพฺพํ ฯ สพฺพโส ปน การณวินิจฺฉยํ อลภนฺเตน สุตฺตํ
น วิชหิตพฺพํ สุตฺตสฺมึเยว ฐาตพฺพนฺติ ฯ เอวํ ตสฺมึ สิกฺขาปเท จ
สิกฺขาปทวิภงฺเค จ สกเล จ วินยวินิจฺฉเย โกสลฺลํ ปฏฺฐยนฺเตน
อยํ จตุพฺพิโธ วินโย ชานิตพฺโพ ฯ
     อิมญฺจ ปน จตุพฺพิธํ วินยํ ญตฺวาปิ วินยธเรน ปุคฺคเลน
ติลกฺขณสมนฺนาคเตน ภวิตพฺพํ ฯ ตีณิ หิ วินยธรสฺส ลกฺขณานิ
อิจฺฉิตพฺพานิ ฯ กตมานิ ตีณิ ฯ สุตฺตญฺจสฺส สฺวาคตํ โหติ
สุปฺปวตฺติตํ สุวินิจฺฉิตํ สุตฺตโต อนุพฺยญฺชนโสติ อิทเมกํ ลกฺขณํ ฯ
วินเย โข ปน ฐิโต โหติ อสํหิโรติ อิทํ ทุติยํ ฯ อาจริยปรมฺปรา
โข ปนสฺส สุคฺคหิตา โหติ สุมนสิกตา สูปธาริตาติ อิทํ
ตติยํ ฯ ตตฺถ สุตฺตนฺนาม สกลํ วินยปิฏกํ ตทสฺส สฺวาคตํ โหติ
สุฏฺฐุ อาคตํ ฯ สุปฺปวตฺติตนฺติ สุฏฺฐุ ปวตฺตํ ปคุณํ วาจุคฺคตํ ฯ
สุวินิจฺฉิตํ สุตฺตโต อนุพฺยญฺชนโสติ ปาลิโต จ ปริปุจฺฉาโต จ
อฏฺฐกถาโต จ สุวินิจฺฉิตํ โหติ กงฺขาจฺเฉทํ กตฺวา อุคฺคหิตํ ฯ
วินเย โข ปน ฐิโต โหตีติ วินเย ลชฺชิภาเวน ปติฏฺฐิโต โหติ ฯ
อลชฺชี หิ พหุสฺสุโตปิ สมาโน ลาภครุกตาย ตนฺตึ วิสํวาเทตฺวา
อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ ทีเปตฺวา สาสเน มหนฺตํ อุปทฺทวํ
กโรติ สงฺฆเภทมฺปิ สงฺฆราชิมฺปิ อุปฺปาเทติ ฯ ลชฺชี ปน กุกฺกุจฺจโก
สิกฺขากาโม ชีวิตเหตุปิ ตนฺตึ อวิสํวาเทตฺวา ธมฺมเมว วินยเมว
ทีเปติ สตฺถุสาสนํ ครุํ กตฺวา ฐเปติ ฯ ตถาหิ ปุพฺเพ มหาเถรา
ติกฺขตฺตุํ วาจํ นิจฺฉาเรสุํ อนาคเต ลชฺชี รกฺขิสฺสติ ลชฺชี
รกฺขิสฺสตีติ ฯ เอวํ โย จ ลชฺชี โส วินยํ อชหนฺโต อโวกฺกมนฺโต
ลชฺชิภาเวน วินเย ฐิโต โหติ ปติฏฺฐิโตติ ฯ อสํหิโรติ สํหิโร
นาม โย ปาลิยา เหฏฺฐโต วา อุปริโต วา ปทปฏิปาฏิยา วา
อฏฺฐกถาย วา ปุจฺฉิยมาโน วิตฺถุนาติ วิปฺผนฺทติ สนฺติฏฺฐิตุํ น
สกฺโกติ ยํ ยํ ปเรน วุจฺจติ ตํ ตํ อนุชานาติ สกวาทํ
ฉฑฺเฑตฺวา ปรวาทํ คณฺหาติ ฯ โย ปน ปาลิยํ วา อฏฺฐกถายํ
วา เหฏฺฐูปริเยน วา ปทปฏิปาฏิยา วา ปุจฺฉิมาโน น วิตฺถุนาติ
น วิปฺผนฺทติ เอเกกโลมํ สณฺฑาเสน คณฺหนฺโต วิย เอวํ มยํ
วทาม เอวํ โน อาจริยา วทนฺตีติ วิสฺสชฺเชติ ยมฺหิ ปาลิ จ
ปาลิวินิจฺฉโย จ สุวณฺณภาชเน ปกฺขิตฺตสีหวสา วิย ปริกฺขยํ
ปริยาทานํ อคจฺฉนฺโต ติฏฺฐติ อยํ วุจฺจติ อสํหิโรติ ฯ
อาจริยปรมฺปรา โข ปนสฺส สุคฺคหิตา โหตีติ เถรปรมฺปรา
วํสปรมฺปรา อสฺส สุฏฺฐุ คหิตา โหติ ฯ สุมนสิกตาติ สุฏฺฐุ
มนสิกตา อาวชฺชิตมตฺเต อุชฺชลิตปฺปทีโป วิย โหติ ฯ สูปธาริตาติ
สุฏฺฐุ อุปธาริตา ปุพฺพาปรานุสนฺธิโต อตฺถโต การณโต จ
อุปธาริตา ฯ อตฺตโน มตึ ปหาย อาจริยสุทฺธิยา วตฺตา โหติ มยฺหํ
อาจริโย อสุกาจริยสฺส สนฺติเก อุคฺคณฺหิ โส อสุกสฺสาติ เอวํ
สพฺพํ อาจริยปรมฺปรํ เถรตรงฺคํ หริตฺวา ยาว อุปาลิตฺเถโร
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติเก อุคฺคณฺหีติ ปาเปตฺวา ฐเปติ ฯ
ตโตปิ อาหริตฺวา อุปาลิตฺเถโร สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติเก อุคฺคณฺหิ
ทาสกตฺเถโร อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส อุปาลิตฺเถรสฺส โสณกตฺเถโร
อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส ทาสกตฺเถรสฺส สิคฺควตฺเถโร อตฺตโน
อุปชฺฌายสฺส โสณกตฺเถรสฺส โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร อตฺตโน
อุปชฺฌายสฺส สิคฺควตฺเถรสฺส จณฺฑวชฺชิตฺเถรสฺส จ เอวํ สพฺพํ
อาจริยปรมฺปรํ เถรตรงฺคํ อาหริตฺวา อตฺตโน อาจริยํ ปาเปตฺวา
ฐเปติ ฯ เอวํ อุคฺคหิตา หิ อาจริยปรมฺปรา สุคฺคหิตา โหติ ฯ
เอวํ อสกฺโกนฺเตน ปน อวสฺสํ เทฺว ตโย ปริวฏฺฏา อุคฺคเหตพฺพา ฯ
สพฺพปจฺฉิเมน หิ นเยน ยถา อาจริโย จ อาจริยาจริโย จ
ปาลิญฺจ ปริปุจฺฉญฺจ วทนฺติ ตถา ญาตุํ วฏฺฏติ ฯ
     อิเมหิ จ ปน ตีหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคเตน วินยธเรน
วตฺถุวินิจฺฉยตฺถํ สนฺนิปติเต สงฺเฆ โอติณฺเณ วตฺถุสฺมึ โจทเกน จ
จุทิตเกน จ วุตฺเต วตฺตพฺเพ สหสา อวินิจฺฉินิตฺวาว ฉฏฺฐานานิ
โอโลเกตพฺพานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ วตฺถุ โอโลเกตพฺพํ มาติกา
โอโลเกตพฺพา ปทภาชนียํ โอโลเกตพฺพํ ติกปริจฺเฉโท โอโลเกตพฺโพ
อนฺตราปตฺติ โอโลเกตพฺพา อนาปตฺติ โอโลเกตพฺพา ฯ วตฺถุํ
โอโลเกนฺโตปิ หิ ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา
อาคนฺตพฺพํ น เตฺวว นคฺเคน อาคนฺตพฺพํ โย อาคจฺเฉยฺย
อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ เอกจฺจํ อาปตฺตึ ปสฺสติ ฯ โส ตํ สุตฺตํ
อาเนตฺวา ตํ อธิกรณํ วูปสเมสฺสติ ฯ มาติกํ โอโลเกนฺโตปิ
สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติยนฺติอาทินา นเยน ปญฺจนฺนํ อาปตฺตีนํ
อญฺญตรํ อาปตฺตึ ปสฺสติ ฯ โส ตํ สุตฺตํ อาเนตฺวา ตํ อธิกรณํ
วูปสเมสฺสติ ฯ ปทภาชนียํ โอโลเกนฺโตปิ อกฺขยิเต สรีเร เมถุนํ
ธมฺมํ ปฏิเสวติ อาปตฺติ ปาราชิกสฺส เยภยฺเยน ขยิเต สรีเร
เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสาติอาทินา นเยน
สตฺตนฺนํ อาปตฺตีนํ อญฺญตรํ อาปตฺตึ ปสฺสติ ฯ โส ปทภาชนียโต
สุตฺตํ อาเนตฺวา ตํ อธิกรณํ วูปสเมสฺสติ ฯ ติกปริจฺเฉทํ โอโลเกนฺโตปิ
ติกสงฺฆาทิเสสํ วา ติกปาจิตฺติยํ วา ติกทุกฺกฏํ วา อญฺญตรํ วา
อาปตฺตึ ปริจฺเฉเท ปสฺสติ ฯ โส ตโต สุตฺตํ อาเนตฺวา ตํ
อธิกรณํ วูปสเมสฺสติ ฯ อนฺตราปตฺตึ โอโลเกนฺโตปิ ปฏิลาตํ
อุกฺขิปติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ สิกฺขาปทนฺตเรสุ อนฺตราปตฺติ
โหติ ตํ ปสฺสติ ฯ โส ตํ สุตฺตํ อาเนตฺวา ตํ อธิกรณํ
วูปสเมสฺสติ ฯ อนาปตฺตึ โอโลเกนฺโตปิ อนาปตฺติ ภิกฺขุ
อสาทิยนฺตสฺส อเถยฺยจิตฺตสฺส นมรณาธิปฺปายสฺส อนุลฺลปนาธิปฺปายสฺส
นโมจนาธิปฺปายสฺส อสญฺจิจฺจ อสติยา อชานนฺตสฺสาติ เอวํ
ตสฺมึ ตสฺมึ สิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐํ อนาปตฺตึ ปสฺสติ ฯ โส ตํ
สุตฺตํ อาเนตฺวา ตํ อธิกรณํ วูปสเมสฺสติ ฯ
     โย หิ ภิกฺขุ จตุพฺพิธวินยโกวิโท ติลกฺขณสมฺปนฺโน อิมานิ
ฉฏฺฐานานิ โอโลเกตฺวา อธิกรณํ วูปสเมสฺสติ ตสฺส วินิจฺฉโย
อปฏิวตฺติโย พุทฺเธน สยํ นิสีทิตฺวา วินิจฺฉิตสทิโส โหติ ฯ ตญฺเจ
เอวํ วินิจฺฉยกุสลํ ภิกฺขุํ โกจิ กตสิกฺขาปทวีติกฺกโม ภิกฺขุ
อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน กุกฺกุจฺจํ ปุจฺเฉยฺย เตน สาธุกํ สลฺลกฺเขตฺวา
สเจ อนาปตฺติ โหติ อนาปตฺตีติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ ปนาปตฺติ โหติ
อาปตฺตีติ วตฺตพฺพํ ฯ สา เทสนาคามินี เจ เทสนาคามินีติ
วตฺตพฺพํ ฯ วุฏฺฐานคามินี เจ วุฏฺฐานคามินีติ วตฺตพฺพํ ฯ อถสฺส
ปาราชิกจฺฉายา ทิสฺสติ ปาราชิกาปตฺตีติ น วตฺตพฺพํ ฯ กสฺมา ฯ
เมถุนธมฺมวีติกฺกโม หิ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมวีติกฺกโม จ โอฬาริโก ฯ
อทินฺนาทานมนุสฺสวิคฺคหวีติกฺกมา ปน สุขุมา จิตฺตลหุกา เต
สุขุเมเนว อาปชฺชติ สุขุเมน รกฺขติ ฯ ตสฺมา วิเสเสน ตํ วตฺถุกํ
กุกฺกุจฺจํ ปุจฺฉิยมาโน อาปตฺตีติ อวตฺวา สจสฺส อาจริโย ธรติ
ตโต เตน โส ภิกฺขุ อมฺหากํ อาจริยํ ปุจฺฉาติ เปเสตพฺโพ ฯ
สเจ โส ปุนาคนฺตฺวา ตุมฺหากํ อาจริโย สุตฺตนฺตโต วินยโต
โอโลเกตฺวา สเตกิจฺโฉติ มํ อาหาติ วทติ ตโต เตน โส
สาธุ สุฏฺฐุ ยํ อาจริโย ภณติ ตํ กโรหีติ วตฺตพฺโพ ฯ อถ
ปนสฺส อาจริโย นตฺถิ สทฺธิอุคฺคหิตตฺเถโร ปน อตฺถิ ตสฺส
สนฺติกํ เปเสตพฺโพ อมฺเหหิ สหอุคฺคหิตตฺเถโร คณปาโมกฺโข
ตํ คนฺตฺวา ปุจฺฉาติ ฯ เตนาปิ สเตกิจฺโฉติ วินิจฺฉิเต สาธุ
สุฏฺฐุ ตสฺเสว วจนํ กโรหีติ วตฺตพฺโพ ฯ อถสฺส สทฺธิอุคฺคหิตตฺเถโรปิ
นตฺถิ อนฺเตวาสิโก ปณฺฑิโต อตฺถิ ตสฺส สนฺติกํ เปเสตพฺโพ
อสุกํ ทหรํ คนฺตฺวา ปุจฺฉาติ ฯ เตนาปิ สเตกิจฺโฉติ วินิจฺฉิเต
สาธุ สุฏฺฐุ ตสฺส วจนํ กโรหีติ วตฺตพฺโพ ฯ อถ ทหรสฺสาปิ
ปาราชิกจฺฉายาว อุปฏฺฐาติ เตนาปิ ปาราชิโกสีติ น วตฺตพฺโพ ฯ
ทุลฺลโภ หิ พุทฺธุปฺปาโท ตโต ทุลฺลภตรา ปพฺพชฺชา จ อุปสมฺปทา
จ ฯ เอวํ ปน วตฺตพฺพํ วิวิตฺตํ โอกาสํ สมฺมชฺชิตฺวา ทิวาวิหารํ
นิสีทิตฺวา สีลานิ โสเธตฺวา ทฺวตฺตึสาการํ ตาว มนสิ กโรหีติ ฯ
สเจ ตสฺส อโรคํ สีลํ กมฺมฏฺฐานํ ฆฏิยติ สงฺขารา ปากฏา
หุตฺวา อุปฏฺฐหนฺติ อุปจารปฺปนาปฺปตฺตํ วิย จิตฺตํ เอกคฺคํ โหติ
ทิวสํ อติกฺกนฺตมฺปิ น ชานาติ ฯ โส ทิวสาติกฺกเม อุปฏฺฐานํ
อาคโต เอวํ วตฺตพฺโพ กีทิโส เต จิตฺตปฺปวตฺตีติ ฯ อาโรจิตาย จ
จิตฺตปฺปวตฺติยา วตฺตพฺโพ ปพฺพชฺชา นาม จิตฺตวิสุทฺธตฺถา อปฺปมตฺโต
สมณธมฺมํ กโรหีติ ฯ ยสฺส ปน สีลํ ภินฺนํ โหติ ตสฺส กมฺมฏฺฐานํ
น ฆฏิยติ ปโฏทาภิตุนฺนํ วิย จิตฺตํ วิกมฺปติ วิปฏิสารคฺคินา
ทยฺหติ ตตฺตปาสาเณ นิสินฺโน วิย ตํ ขณํเยว วุฏฺฐาติ ฯ โส
อาคโต กา เต จิตฺตปฺปวตฺตีติ ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ อาโรจิตาย
จิตฺตปฺปวตฺติยา นตฺถิ โลเก รโห นาม ปาปกมฺมํ ปกุพฺพโต
สพฺพปฐมํ หิ ปาปํ กโรนฺโต อตฺตนาว ชานาติ อถสฺส อารกฺขเทวตา
ปรจิตฺตวิทู สมณพฺราหฺมณา อญฺเญ จ เทวตา ชานนฺติ ตฺวํเยว
ทานิ ตว โสตฺถึ ปริเยสาหีติ วตฺตพฺโพ ฯ
     นิฏฺฐิตา จตุพฺพิธวินยกถา วินยธรสฺส จ ลกฺขณาทิกถา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๒๖๘-๒๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=5648&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=5648&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=23
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=751
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=765
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=765
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1