ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                           ๒. อนุปทวคฺค
                         ๑. อนุปทสุตฺตวณฺณนา
      [๙๒] เอวมฺเม สุตนฺติ อนุปทสุตฺตํ. ตตฺถ เอตทโวจาติ เอตํ ๑-
"ปณฺฑิโต"ติอาทินา นเยน ธมฺมเสนาปติสาริปุตฺตตฺเถรสฺส คุณกถํ อโวจ. กสฺมา?
อวเสสตฺเถเรสุ หิ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส อิทฺธิมาติ คุโณ ปากโฏ, มหากสฺสปสฺส
ธุตวาโทติ, อนุรุทฺธตฺเถรสฺส ทิพฺพจกฺขุโกติ, อุปาลิตฺเถรสฺส วินยธโรติ,
เรวตตฺเถรสฺส ฌายี ฌานาภิรโตติ, อานนฺทตฺเถรสฺส พหุสฺสุโตติ. เอวํ เตสํ เตสํ
เถรานํ เต เต คุณา ปากฏา, สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปน อปากฏา. กสฺมา?
ปญฺญวโต หิ คุณา น สกฺกา อกถิตา ชานิตุํ. อิติ ภควา "สาริปุตฺตสฺส
คุเณ กเถสฺสามี"ติ สภาคปริสาย สนฺนิปาตํ อาคเมสิ. วิสภาคปุคฺคลานํ หิ
สนฺติเก วณฺณํ กเถตุํ น วฏฺฏติ, เต วณฺเณ กถิยมาเน อวณฺณเมว กเถนฺติ.
อิมสฺมึ ปน ทิวเส เถรสฺส สภาคปริสา สนฺนิปติ, ตสฺสา สนฺนิปติตภาวํ ทิสฺวา
สตฺถา วณฺณํ กเถนฺโต อิมํ เทสนํ อารภิ.
     ตตฺถ ปณฺฑิโตติ ธาตุกุสลตา อายตนกุสลตา ปฏิจฺจสมุปฺปาทกุสลตา
ฐานาฏฺฐานกุสลตาติ อิเมหิ จตูหิ การเณหิ ปณฺฑิโต. มหาปญฺโญติอาทีสุ
มหาปญฺญาทีหิ สมนฺนาคโตติ อตฺโถ.
      ตตฺริทํ มหาปญฺญาทีนํ นานตฺตํ ๒- :- ตตฺถ กตมา มหาปญฺญา, มหนฺเต
สีลกฺขนฺเธ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺญา, มหนฺเต สมาธิกฺขนฺเธ, ปญฺญากฺขนฺเธ,
วิมุตฺติกฺขนฺเธ, วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺเธ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺญา, มหนฺตานิ
ฐานาฏฺฐานานิ, มหนฺตา วิหารสมาปตฺติโย, มหนฺตานิ อริยสจฺจานิ, มหนฺเต
สติปฏฺฐาเน, สมฺมปฺปธาเน, อิทฺธิปาเท, มหนฺตานิ อินฺทฺริยานิ, พลานิ,
โพชฺฌงฺคานิ, มหนฺเต อริยมคฺเค, มหนฺตานิ สามญฺญผลานิ, มหนฺตา อภิญฺญาโย,
มหนฺตํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺญา.
@เชิงอรรถ:  ม. เอวํ             ขุ. ปฏิ. ๓๑/๖๖๕/๕๗๐
      กตา ปุถุปญฺญา, ปุถุ นานากฺขนฺเธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺญา, ปุถุ
นานาธาตูสุ, ปุถุ นานาอายตเนสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ปุถุ นานาปฏิจฺจสมุปฺปาเทสุ,
ปุถุ นานาสุญฺญตมนุปลพฺเภสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ธมฺเมสุ, นิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเนสุ, ปุถุ นานาสีลกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาสมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณ-
ทสฺสนกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาฐานาฐาเนสุ, ปุถุ นานาวิหารสมาปตฺตีสุ, ปุถุ
นานาอริยสจฺเจสุ, ปุถุ นานาสติปฏฺฐาเนสุ, สมฺมปธาเนสุ, อิทฺธิปาเทสุ,
อินฺทฺริเยสุ, พเลสุ, โพชฺฌงฺเคสุ, ปุถุ นานาอริยมคฺเคสุ, สามญฺญผเลสุ,
อภิญฺญาสุ, ปุถุ นานาชนสาธารณธมฺเม สมติกฺกมฺม ปรมตฺเถ นิพฺพาเน ญาณํ
ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺญา.
      กตมา หาสปญฺญา. ๑- อิเธกจฺโจ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฏฺฐิพหุโล
ปาโมชฺชพหุโล สีสํ ปริปูเรติ, อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรติ, โภชเน มตฺตญฺญุตํ,
ชาคริยานุโยคํ สีลกฺขนฺธํ, สมาธิกฺขนฺธํ, ปญฺญากฺขนฺธํ, วิมุตฺติกฺขนฺธํ,
วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ หาสปญฺญา. หาสพหุโล ปาโมชฺชพหุโล ฐานาฏฺฐานํ
ปฏิวิชฺฌติ, หาสพหุโล วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล
อริยสจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติ. สติปฏฺฐาเน, สมฺมปฺปธาเน, อิทฺธิปาเท, อินฺทฺริยานิ,
พลานิ, โพชฺฌงฺคานิ, อริยมคฺเค ๒- ภาเวตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล สามญฺญผลานิ
สจฺฉิกโรติ, อภิญฺญาโย ปฏิวิชฺฌตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล เวทตุฏฺฐิปาโมชฺชพหุโล
ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ หาสปญฺญา.
      กตมา ชวนปญฺญา, ยงฺกิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ยํ
ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. ทุกฺขโต
ขิปฺปํ, อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. ยา กาจิ เวทนา ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ
วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ สพฺพํ วิญฺญาณํ อนิจฺจโต ทุกฺขโต
อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. รูปํ อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน, ทุกฺขํ ภยฏฺเฐน, อนตฺตา อสารกฏฺเฐนาติ
ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา รูปนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ
@เชิงอรรถ:  สี.  หาสุปญฺญา                   ฉ.ม. อริยมคฺคํ
ชวนปญฺญา. เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ, จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน ฯเปฯ วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ
นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ วิญฺญาณํ
จกฺขุํ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ
ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา
วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา.
      กตมา ติกฺขปญฺญา, ขิปฺปํ กิเลเส ฉินฺทตีติ ติกฺขปญฺญา. อุปฺปนฺนํ
กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ, อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ, อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ,
อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม, อุปฺปนฺนํ ราคํ, โทสํ, โมหํ, โกธํ,
อุปนาหํ, มกฺขํ, ปฬาสํ, อิสฺสํ, มจฺฉริยํ, มายํ, สาเฐยฺยํ, ถมฺภํ, สารมฺภํ, มานํ,
อติมานํ, มทํ, ปมาทํ, สพฺเพ กิเลเส, สพฺเพ ทุจฺจริเต, สพฺเพ อภิสงฺขาเร,
สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ
คเมตีติ ติกฺขปญฺญา, เอกสฺมึ อาสเน จตฺตาโร อริยมคฺคา, จตฺตาริ สามญฺญผลานิ,
จตสฺโส ปฏิสมฺภิทาโย, ฉ จ อภิญฺญาโย อธิคตา โหนฺติ สจฺฉิกตา ปสฺสิตา ๑-
ปญฺญายาติ ติกฺขปญฺญา.
      กตมา นิพฺเพธิกปญฺญา, อิเธกจฺโจ สพฺพสงฺขาเรสุ อุพฺเพคพหุโล โหติ
อุตฺราสพหุโล อุกฺกณฺฐนพหุโล อรติพหุโล อนภิรติพหุโล พหิมุโข น รมติ
สพฺพสงฺขาเรสุ, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ
ปทาเลตีติ นิพฺเพธิกปญฺญา, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โทสกฺขนฺธํ,
โมหกฺขนฺธํ, โกธํ, อุปนาหํ ฯเปฯ สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ
นิพฺเพธิกปญฺญา.
      อนุปทธมฺมวิปสฺสนนฺติ สมาปตฺติวเสน วา ฌานงฺควเสน วา อนุปฏิปาฏิยา
ธมฺมวิปสฺสนํ วิปสฺสติ, เอวํ วิปสฺสนฺโต อฑฺฒมาเสน อรหตฺตํ ปตฺโต.
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน สตฺตหิ ทิวเสหิ. เอวํ สนฺเตปิ สาริปุตฺตตฺเถโร
มหาปญฺญวนฺตตโร. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร หิ สาวกานํ สมฺมสนจารํ ยฏฺฐิโกฏิยา
@เชิงอรรถ:  ก. ผุสิตา
อุปฺปีเฬนฺโต วิย เอกเทสเมว สมฺมสนฺโต สตฺตทิวเส วายมิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต.
สาริปุตฺตตฺเถโร ฐเปตฺวา พุทฺธานํ ปจฺเจกพุทฺธานญฺจ สมฺมสนจารํ สาวกานํ
สมฺมสนจารํ นิปฺปเทสํ สมฺมสิ. เอวํ สมฺมสนฺโต อฑฺฒมาสํ วายมิ. อรหตฺตญฺจ
กิร ปตฺวา อญฺญาสิ "ฐเปตฺวา พุทฺเธ จ ปจฺเจกพุทฺเธ จ อญฺโญ สาวโก นาม
ปญฺญาย มยา ปตฺตพฺพํ ปตฺตุํ สมตฺโถ นาม น ภวิสฺสตี"ติ. ยถา หิ ปุริโส
เวฬุยฏฺฐึ คณฺหิสฺสามีติ มหาชฏํ ๑- เวฬุํ ทิสฺวา ชฏํ ฉินฺทนฺตสฺส ปปญฺโจ
ภวิสฺสตีติ อนฺตเรน หตฺถํ ปเวเสตฺวา สมฺปตฺตเมว ยฏฺฐึ มูเล จ อคฺเค จ ฉินฺทิตฺวา
อาทาย ปกฺกเมยฺย, โส กิญฺจาปิ ปฐมตรํ คจฺฉติ, ยฏฺฐึ ปน สารํ วา อุชุํ วา
น ลภติ. อปโร จ ตถารูปเมว เวฬุํ ทิสฺวา "สเจ สมฺปตฺตํ ยฏฺฐึ คณฺหิสฺสามิ,
สารํ วา อุชุํ วา น ลภิสฺสามี"ติ กจฺฉํ พนฺธิตฺวา มหนฺเตน สตฺเถน เวฬุชฏํ
ฉินฺทิตฺวา สารา เจว อุชู จ ยฏฺฐิโย อุจฺจินิตฺวา อาทาย ปกฺกเมยฺย. อยํ
กิญฺจาปิ ปจฺฉา คจฺฉติ, ยฏฺฐิโย ปน สารา เจว อุชู จ ลภติ. เอวํ สมฺปทมิทํ
เวทิตพฺพํ. อิเมสํ ทฺวินฺนํ เถรานํ ปธานํ. ๒-
      เอวํ ปน อฑฺฒมาสํ วายมิตฺวา ธมฺมเสนาปติสาริปุตฺตตฺเถโร สูกรขตเลณทฺวาเร
ภาคิเนยฺยสฺส ทีฆนขปริพฺพาชกสฺส เวทนาปริคฺคหสุตฺตนฺเต เทสิยมาเน ทสพลํ
วีชยมาโน ฐิโต เทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตฺวา ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย ๓-
ปณฺณรสเม ทิวเส สาวกปารมีญาณสฺส มตฺถกํ ปตฺวา สตฺตสฏฺฐิญาณานิ ปฏิวิชฺฌิตฺวา
โสฬสวิธปญฺญํ อนุปฺปตฺโต.
      ตตฺริทํ ภิกฺขเว สาริปุตฺตสฺส อนุปทธมฺมวิปสฺสนายาติ ยา อนุปทธมฺมวิปสฺสนํ
วิปสฺสตีติ อนุปทธมฺมวิปสฺสนา วุตฺตา, ตตฺร อนุปทธมฺมวิปสฺสนาย
สาริปุตฺตสฺส อิทํ โหติ. อิทานิ วตฺตพฺพํ ตนฺตํ วิปสฺสนาโกฏฺฐาสํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ.
      [๙๔] ปฐเม ฌาเนติ เย ปฐเม ฌาเน อนฺโตสมาปตฺติยํ ธมฺมา.
ตฺยสฺสาติ เต อสฺส. อนุปทววตฺถิตา โหนฺตีติ อนุปฏิปาฏิยา ววตฺถิตา
ปริจฺฉินฺนา ญาตา วิทิตา โหนฺติ. กถํ? เถโร หิ เก ธมฺเม โอโลเกนฺโต
อภินิโรปนลกฺขโณ วิตกฺโก วตฺตตีติ ชานาติ. ตถา อนุมชฺชนลกฺขโณ วิจาโร,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชฏํ            ก. สมฺมสนจารานํ          ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
ผรณลกฺขณา ปีติ, สาตลกฺขณํ สุขํ, อวิกฺเขปลกฺขณา จิตฺเตกคฺคตา, ผุสนลกฺขโณ
ผสฺโส, เวทยิตลกฺขณา เวทนา, สญฺชานนลกฺขณา สญฺญา, เจตยิตลกฺขณา
เจตนา, วิชานนลกฺขณํ วิญฺญาณํ, กตฺตุกมฺยตาลกฺขโณ ฉนฺโท, อธิโมกฺขลกฺขโณ
อธิโมกฺโข, ปคฺคหลกฺขณํ วีริยํ, อุปฏฺฐานลกฺขณา สติ, มชฺฌตฺตลกฺขณา อุเปกฺขา,
อนุนยมนสิการลกฺขโณ มนสิกาโร วตฺตตีติ ชานาติ. เอวํ ฌานํ อภินิโรปนฏฺเฐน
วิตกฺกํ สภาวโต ววตฺถเปติ ฯเปฯ อนุนยมนสิการฏฺเฐน มนสิการํ สภาวภาวโต
ววตฺถเปติ. เตน วุตฺตํ "ตฺยาสฺส ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺตี"ติ.
     วิทิตา อุปฺปชฺชนฺตีติ อุปฺปชฺชมานา วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ.
วิทิตา อุปฏฺฐหนฺตีติ ติฏฺฐมานาปิ วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ. วิทิตา
อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺตีติ นิรุชฺฌมานาปิ วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา นิรุชฺฌนฺติ. เอตฺถ
ปน ตํญาณตา เจว ญาณพหุตา ๑- จ โมเจตพฺพา. ยถา หิ เตเนว องฺคุลคฺเคน
ตํ องฺคุลคฺคํ น สกฺกา ผุสิตุํ, เอวเมว เตเนว จิตฺเตน ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาโท
วา ฐิติ วา ภงฺโค วา น สกฺกา ชานิตุนฺติ. เอวํ ตาว ตํญาณตา โมเจตพฺพา.
ยทิ ปน เทฺว จิตฺตานิ เอกโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ, เอเกน จิตฺเตน เอกสฺส อุปฺปาโท
วา ฐิติ วา ภงฺโค วา สกฺกา ภเวยฺย ชานิตุํ. เทฺว ปน ผสฺสา วา เวทนา วา
สญฺญา วา เจตนา วา จิตฺตานิ วา เอกโต อุปฺปชฺชนกานิ นาม นตฺถิ,
เอเกกเมว อุปฺปชฺชติ. เอวํ พหุจิตฺตตา ๒- โมเจตพฺพา. เอวํ สนฺเต กถํ มหาเถรสฺส
สญฺญา อนฺโตสมาปตฺติยํ โสฬสธมฺมา วิทิตา ปากฏา โหนฺตีติ. วตฺถารมฺมณานํ
ปริคฺคหิตตาย. เถเรน หิ วตฺถุญฺเจว อารมฺมณญฺจ ปริคฺคหิตํ, เตนสฺส เตสํ
ธมฺมานํ อุปฺปาทํ อาวชฺชนฺตสฺส อุปฺปาโท ปากโฏ โหติ, ฐานํ อาวชฺชนฺตสฺส
ฐานํ ปากฏํ โหติ, เภทํ อาวชฺชนฺตสฺส เภโท ปากโฏ โหติ. เตน วุตฺตํ
"วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺฐหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺตี"ติ. อหุตฺวา
สมฺโภนฺตีติ อิมินา อุทยํ ปสฺสติ. หุตฺวา ปฏิเวนฺตีติ อิมินา วยํ ปสฺสติ.
      อนุปาโยติ ราควเสน อนุปคมโน หุตฺวา. อนปาโยติ ปฏิฆวเสน
อนปคโต. อนิสฺสิโตติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสเยหิ อนิสฺสิโต. อปฺปฏิพทฺโธติ ฉนฺทราเคน
@เชิงอรรถ:  สี., ม. ญาณพหุจิตฺตตา, อิ. ญาณพหุลตา          ฉ.ม. ญาณพหุตา
อพทฺโธ. วิปฺปมุตฺโตติ กามราคโต วิปฺปมุตฺโต. วิสํยุตฺโตติ จตูหิ โยเคหิ
สพฺพกิเลเสหิ วา วิสํยุตฺโต. วิมริยาทีกเตนาติ นิมฺมริยาทีกเตน. เจตสาติ
เอวํวิเธน จิตฺเตน วิหรติ.
      ตตฺถ เทฺว มริยาทา กิเลสมริยาทา จ อารมฺมณมริยาทา จ. สเจ หิสฺส
อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต โสฬธมฺเม อารพฺภ ราคาทโย อุปฺปชฺเชยฺยุํ, กิเลสมริยาทา
กตา ๑- ภเวยฺย, เตสุ ปนสฺส เอโกปิ น อุปฺปนฺโนติ กิเลสมริยาทา นตฺถิ. ๒-
อารมฺมณมริยาทา นตฺถิ ๒- สเจ ปนสฺส อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต โสฬสธมฺเม
อาวชฺเชนฺตสฺส เอกจฺเจ อาปาถํ นาคจฺเฉยฺยุํ. ๓- เอวมสฺส อารมฺมณมริยาทา
ภเวยฺยุํ. เต ปนสฺส เตรสธมฺเม อาวชฺเชนฺตสฺส อาปาถํ อนาคตธมฺมา ๔- นาม
นตฺถีติ อารมฺมณมริยาทาปิ นตฺถิ.
      อปราปิ เทฺว มริยาทา วิกฺขมฺภนมริยาทา จ สมุจฺเฉทมริยาทา จ. ตาสุ
สมุจฺเฉทมริยาทา อุปริ อาคมิสฺสติ, อิมสฺมึ ปน ฐาเน วิกฺขมฺภนมริยาทา
อธิปฺเปตา. ตสฺส วิกฺขมฺภิตปจฺจนีกตฺตา นตฺถีติ วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ.
      อุตฺตรินิสฺสรณนฺติ อิโต อุตฺตรินิสฺสรณํ. อญฺเญสุ จ สุตฺเตสุ
"อุตฺตรินิสฺสรณนฺ"ติ นิพฺพานํ วุตฺตํ, อิธ ปน อนุตฺตโร วิเสโส อธิปฺเปโตติ
เวทิตพฺโพ. ตพฺพหุลีการาติ ตสฺส ปชานนสฺส พหุลีกรเณน. อตฺถิเตฺววสฺส โหตีติ
ตสฺส เถรสฺส อตฺถีติเยว ทฬฺหตรํ โหติ. อิมินา นเยน เสสวาเรสุปิ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ.
      ทุติยวาเร ปน สมฺปสาทนฏฺเฐน สมฺปสาโท. สภาวโต ววตฺถเปติ.
      จตุตฺถวาเร อุเปกฺขาติ สุขฏฺฐาเน เวทนูเปกฺขาว. ปสฺสทฺธตฺตา เจตโส
อนาโภโคติ โย โส "ยเทว ตตฺถ สุขนฺ"ติ เจตโส อาโภโค, เอเตเนตํ
โอฬาริกมกฺขายตีติ เอวํ ปสฺสทฺธตฺตา เจตโส อนาโภโค วุตฺโต, ตสฺส อภาวาติ
อตฺโถ. สติปาริสุทฺธีติ ปริสุทฺธาสติเยว. อุเปกฺขาปิ ปาริสุทฺธิอุเปกฺขา.
      [๙๕] สโต วุฏฐหตีติ สติยา สมนฺนาคโต ญาเณน สมฺปชาโน หุตฺวา
วุฏฺฐาติ. เต ธมฺเม สมนุสฺสรตีติ ยสมา เนวสญฺญานาสญฺญายตเน พุทฺธานํเยว
@เชิงอรรถ:  ก. กิเลสมริยาเทน เอตํ   ๒-๒ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ
@ ก.,ม. อาคจฺเฉยฺยุํ        ฉ.ม. อนาคตธมฺโม
อนุปทธมฺมวิปสฺสนา โหติ, น สาวกานํ, ตสฺมา เอตฺถ กลาปวิปสฺสนํ ทสฺเสนฺโต
เอวมาห.
      ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺตีติ มคฺคปญฺญาย จตฺตาริ
สจฺจานิ ทิสฺวา จตฺตาโร อาสวา ขีณา โหนฺติ. สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สมถวิปสฺสนํ
ยุคนทฺธํ อาหริตฺวา อรหตฺตปฺปตฺตวาโรปิ อตฺถิ, นิโรธสมาปตฺติสมาปนฺนวาโรปิ.
อรหตฺตปฺปตฺตวาโร อิธ คหิโต, นิโรธํ ปน จิตฺตวสิตาย อปราปรํ สมาปชฺชิสฺสตีติ
วทนฺติ.
      ตตฺถสฺส ยสฺมึ กาเล นิโรธสมาปตฺติ สีสํ โหติ, นิโรธสฺส วาโร
อาคจฺฉติ, ผลสมาปตฺติ คุฬฺหา โหติ. ยสฺมึ กาเล ผลสมาปตฺติ สีสํ โหติ,
ผลสมาปตฺติยา วาโร อาคจฺฉติ, นิโรธสมาปตฺติ คุฬฺหา โหติ. ชมฺพุทีปวาสิโน
เถรา วทนฺติ "สาริปุตฺตตฺเถโร สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ อาหริตฺวา อนาคามิผลํ
สจฺฉิกตฺวา นิโรธํ สมาปชฺชิ, นิโรธา วุฏฺฐาย อรหตฺตํ ปตฺโต"ติ. เต ธมฺเมติ
อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต ติสมุฏฺฐานิกรูปธมฺเม, เหฏฺฐา เนวสญฺญานาสญฺญายตน-
สมาปตฺติยํ ปวตฺตธมฺเม วา. เตปิ หิ อิมสฺมึ วาเร วิปสฺสิตพฺพา ธมฺมาว ๑-
ตสฺมา เต วา วิปสฺสตีติ ทสฺเสตุํ อิทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
      [๙๗] วสิปฺปตฺโตติ จิณฺณวสิตํ ปตฺโต. ปารมิปฺปตฺโตติ นิปฺผตฺตึ ปตฺโต
โอรโสติอาทีสุ เถโร ภควโต อุเร นิพฺพตฺตสทฺทํ สุตฺวา ชาโตติ โอรโส, มุเขน
ปภาวิตํ สทฺทํ สุตฺวา ชาโตติ มุขโต ชาโต, ธมฺเมน ปน ชาตตฺตา นิมฺมิตตฺตา
จ ๒- ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต, ธมฺมทายสฺส อาทิยนโต ธมฺมทายาโท, อามิสทายสฺส
อนาทิยนโต โน อามิสทายาโทติ เวทิตพฺโพ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                       อนุปทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา
                          -------------
@เชิงอรรถ:  ก. วิปสฺสิตพฺพา ธมฺมา จ           ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๕๖-๖๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1417&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1417&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=153              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=2324              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=2297              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=2297              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]