ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                  ๔. พกฺกุลตฺเถรจฺฉริยพฺภุตสุตฺตวณฺณนา ๑-
     [๒๐๙] เอวมฺเม สุตนฺติ พกฺกุลตฺเถรจฺฉริยพฺภุตสุตฺตํ. ตตฺถ พกฺกุโลติ
ยถา ทฺวาวีสติ ทฺวตฺตึสาติอาทิมฺหิ วตฺตพฺเพ พาวีสติ พาตฺตึสาติอาทีนิ
วุจฺจนฺติ, เอวเมว ทฺวิกุโลติ ทฺวกฺกุโลติ วา ๒- วตฺตพฺเพ พกฺกุโลติ วุตฺตํ. ตสฺส
หิ เถรสฺส เทฺว กุลานิ อเหสุํ.
     โส กิร เทวโลกา จวิตฺวา โกสมฺพินคเร นาม มหาเสฏฺฐิกุเล
นิพฺพตฺโต. ตเมนํ ปญฺจเม ทิวเส เสสํ นฺหาเปตฺวา คงฺคากีฬํ อกํสุ.
ธาติยา ๓- ทารกํ อุทเก นิมฺมุชฺชนุมฺมฺุชฺชนวเสน กีฬาเปนฺติยา เอโก มจฺโฉ
ทารกํ ทิสฺวา "ภกฺโข เม อยนฺ"ติ มญฺญมาโน มุขํ วิวริตฺวา อุปคโต,
ธาตี ๔- ทารกํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลาตา, มจฺโฉ ตํ คิลิ, ปุญฺญวา สตฺโต ทุกฺขํ
น ปาปุณิ, สยนคพฺภํ ปวิสิตฺวา นิปนฺโน วิย อโหสิ. มจฺโฉ ทารกสฺส
เตเชน ตตฺตกปาลํ ๕- คิลิตฺวา ทยฺหมาโน วิย เวเคน ตึสโยชนมคฺคํ ๖- คนฺตฺวา
พาราณสินครวาสิโน มจฺฉพนฺธสฺส ชาลํ ปาวิสิ, มหามจฺฉา นาม ชาเล
พทฺธา ปหริยมานา ๗- มรนฺติ. อยํ ปน ทารกสฺส เตเชน ชาลโต
นีหตมตฺโตว มโต. มจฺฉพนฺธา จ มหนฺตํ มจฺฉํ ลภิตฺวา ผาเลตฺวา
วิกฺกิณนฺติ, ตํ ปน ทารกสฺส อานุภาเวน อผาเลตฺวา สกลเมว กาเชน
หริตฺวา สหสฺเสน เทมาติ วทนฺตา นคเร วิจรึสุ. โกจิ น คณฺหาติ.
     ตสฺมึ ปน นคเร อปุตฺตกํ อสีติโกฏิวิภวํ เสฏฺฐิกุลํ อตฺถิ. ตสฺส
ทฺวารมูลํ ปตฺวา "กึ คเหตฺวา เทถา"ติ วุตฺตา กหาปณนฺติ อาหํสุ. เตหิ
กหาปณํ ทตฺวา คหิโต, เสฏฺฐิภริยาปิ อญฺเญสุ ทิวเสสุ มจฺเฉ น เกลายติ,
ตํ ทิวสํ ปน มจฺฉํ ผลเก ฐเปตฺวา สยเมว ผาเลสิ, มจฺฉญฺจ นาม
กุจฺฉิโต ผาเลนฺติ, สา ปน ปิฏฺฐิโต ผาเลนฺตี มจฺฉกุจฺฉิยํ สุวณฺณวณฺณํ
ทารกํ ทิสฺวา "มจฺฉกุจฺฉิยํ เม ปุตฺโต ลทฺโธ"ติ นาทํ นทิตฺวา ทารกํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. พากุลสุตฺต...   ฉ.ม. ทฺวกฺกุโลติ วาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ     ม. ธาตีสุ
@ ม. ธาติโย          สี. ตตฺตผาลํ, ฉ.ม. ตตฺตกปลฺลํ       ม. ติโยชนมตฺตมฺปิ
@ สี. มาริยมานา, ปหริยมานาว (?)
อาทาย สามิกสฺส สนฺติกํ อคมาสิ. เสฏฺฐี ตาวเทว เภรึ จราเปตฺวา ทารกํ
อาทาย รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา "มจฺฉกุจฺฉิยํ เม เทว ทารโก ลทฺโธ, กึ
กโรมี"ติ อาห. ปุญฺญวา เอส, โย มจฺฉกุจฺฉิยํ อโรโค วสิ, โปเสหิ นนฺติ.
     อสฺโสสิ โข อิตรํ กุลํ "พาราณสิยํ กิร เอกํ เสฏฺฐิกุลํ มจฺฉกุจฺฉิยํ
ทารกํ ลภตี"ติ, เต ตตฺถ อคมํสุ. อถสฺส มาตา ทารกํ อลงฺกริตฺวา
กีฬาปิยมานํ ทิสฺวาว "มนาโป วตายํ ทารโก"ติ คนฺตฺวา ปวตฺตึ อาจิกฺขิ.
อิตรา มยฺหํ ปุตฺโตติอาทิมาห. กหนฺเต ลทฺโธติ. มจฺฉกุจฺฉิยนฺติ. โน ตุยฺหํ
ปุตฺโต, มยฺหํ ปุตฺโตติ. กหํ เต ลทฺโธติ. มยา ทส มาเส กุจฺฉิยา ธาริโต,
อถ นํ นทิยา กีฬาปิยมานํ มจฺโฉ คิลีติ. ตุยหํ ปุตฺโต อญฺเญน มจฺเฉน
คิลิโต ภวิสฺสติ, อยํ ปน มยา มจฺฉกุจฺฉิยํ ลทฺโธติ อุโภปิ ราชกุลํ อคมํสุ.
ราชา อาห "อยํ ทส มาเส กุจฺฉิยา ธาริตตฺตา อมาตา กาตุํ น สกฺกา,
มจฺฉํ คณฺหนฺตาปิ วกฺกยกนาทีนิ ๑- พหิ กตฺวา คณฺหนฺตา นาม นตฺถีติ
มจฺฉกุจฺฉิยํ ลทฺธตฺตา อยมฺปิ อมาตา กาตุํ น สกฺกา, ทารโก อุภินฺนมฺปิ
กุลานํ ทายาโท โหตุ, อุโภปิ นํ ชคฺคถา"ติ อุโภปิ ชคฺคึสุ.
     วิญฺญุตํ ปตฺตสฺส ทฺวีสุปิ นคเรสุ ปาสาทํ กาเรตฺวา นาฏกานิ
ปจฺจุปฏฺฐาเปสุํ. เอเกกสฺมึ นคเร จตฺตาโร มาเส วสติ, เอกสฺมึ นคเร
จตฺตาโร มาเส วุตฺถสฺส สงฺฆาฏนาวาย มณฺฑปํ กาเรตฺวา ตตฺถ นํ สทฺธึ
นาฏกาหิ อาโรเปนฺติ, โส สมฺปตฺตึ อนุภวมาโน อิตรํ นครํ คจฺฉติ. ตํ
นครวาสิโน นาฏกานิ อุปฑฺฒมคฺคํ อคมํสุ. เต ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ตํ ปริวาเรตฺวา
อตฺตโน ปาสาทํ นยนฺติ. อิตรานิ นาฏกานิ นิวตฺติตฺวา อตฺตโน นครเมว
คจฺฉนฺติ. ตตฺถ จตฺตาโร มาเส วสิตฺวา เตเนว นิยาเมน ปุน อิตรํ นครํ
คจฺฉติ. เอวมสฺส สมฺปตฺตึ อนุภวนฺตสฺส อสีติ วสฺสานิ ปริปุณฺณานิ.
    อถ ภควา จาริกํ จรมาโน พาราณสึ สมฺปตฺโต, ๒- โส ภควโต
สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิโต. ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหเมว
@เชิงอรรถ:  ม. วิกฺกยกีณาทีนิ             ฉ.ม. ปตฺโต
ปุถุชฺชโน อโหสิ, อฏฺฐเม ปน โส ๑- สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. ๒-
เอวมสฺส เทฺว กุลานิ อเหสุํ. ตสฺมา "พกฺกุโล"ติ สงฺขํ อคมาสีติ.
     ปุราณคิหิสหาโยติ ปุพฺเพ คิหิกาเล สหาโย. อยมฺปิ ทีฆายุโกว เถรํ
ปพฺพชิตํ ปสฺสิตุํ คจฺฉนฺโต อสีติเม วสฺเส คโต. เมถุโน ธมฺโมติ พาโล
นคฺคสมณโก พาลปุจฺฉํ ปุจฺฉติ, น สาสนวจนํ, อิทานิ เถเรน ทินฺนนเย
ฐิโต อิเมหิ ปน เตติ ปุจฺฉิ.
     [๒๑๐] ยมฺปายสฺมาติอาทีนิ ปทานิ สพฺพวาเรสุ ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ
นิยเมตฺวา ฐปิตานิ. ตตฺถ สญฺญา อุปฺปนฺนมตฺตาว, วิตกฺโก กมฺมปถเภทโกติ.
เถโร ปนาห "กสฺมา วิสุํ กโรถ, อุภยมฺเปตํ กมฺมปถเภทกเมวา"ติ.
     [๒๑๑] คหปติจีวรนฺติ วสฺสาวาสิกจีวรํ. สตฺเถนาติ ปิปฺผลิเกน. ๓-
สูจิยาติ สูจึ คเหตฺวา สิพฺพิตภาวํ น สรามีติ อตฺโถ. กฐิเน จีวรนฺติ
กฐินจีวรํ, กฐินจีวรมฺปิ หิ วสฺสาวาสิกคติกเมว. ตสฺมา ตตฺถ สิพฺเพตา
ฯเปฯ นาภิชานามีติ อาห.
     เอตฺตกํ ปนสฺส กาลํ คหปติจีวรํ อสาทิยนฺตสฺส ฉินฺทนสิพฺพนาทีนิ
อกโรนฺตสฺส กุโต จีวรํ อุปฺปชฺชตีติ. ทฺวีหิ นคเรหิ. เถโร หิ มหายสสฺสี,
ตสฺส ปุตฺตธีตโร นตฺตปนตฺตกา สุขุมสาฏเกหิ จีวรานิ กาเรตฺวา รชาเปตฺวา
สมุคฺเค ปกฺขิปิตฺวา ปหิณนฺติ. เถรสฺส นฺหานกาเล นฺหานโกฏฺฐเก ฐเปนฺติ.
เถโร ตานิ นิวาเสติ เจว ปารุปติ จ, ปุราณจีวรานิ สมฺปตฺตปพฺพชิตานํ
เทติ. เถโร ตานิ นิวาเสตฺวา จ ปารุปิตฺวา จ นวกมฺมํ น กโรติ, กิญฺจิ
อายูหนกมฺมํ นตฺถิ. ผลสมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสีทติ. จตูสุ มาเสสุ
ปตฺเตสุ โลมกิลิฏฺฐานิ โหนฺติ, อถสฺส ปุน เตเนว นิยาเมน ปหิณิตฺวา เทนฺติ.
อฑฺฒมาเส อฑฺฒมาเส ปริวตฺตตีติปิ วทนฺติเยว.
     อนจฺฉริยญฺเจตํ เถรสฺส มหาปุญฺญสฺส มหาภิญฺญสฺส ๔- สตสหสฺสกปฺเป
ปูริตปารมิสฺส, อโสกธมฺมรญฺโญ กุลูปโก นิโคฺรธตฺเถโร ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ
@เชิงอรรถ:  ม. อนุโลมพลํ   ฉ.ม. ปาปุณีติ   ฉ.ม. ปิปฺผลเกน   ม. มหาวีริยสฺส
จีวรํ ปริวตฺเตสิ. ตสฺส หิ ติจีวรํ หตฺถิกฺขนฺเธ ฐเปตฺวา ปญฺจหิ จ
คนฺธสมุคฺคสเตหิ ปญฺจหิ จ มาลาสมุคฺคสเตหิ สทฺธึ ปาโตว อาหริยิตฺถ, ตถา ทิวา
เจว สายญฺจ. ราชา กิร ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ สาฏเก ปริวตฺเตนฺโต "เถรสฺส
จีวรํ นีตนฺ"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อาม นีตนฺ"ติ สุตฺวาว ปริวตฺเตสิ. เถโรปิ น
ภณฺฑิกํ พนฺธิตฺวา ฐเปสิ, สมฺปตฺตสพฺรหฺมจารีนํ อทาสิ. ตทา กิร
สกลชมฺพุทีเป ๑- ภิกฺขุสํฆสฺส เยภุยฺเยน นิโคฺรธสฺเสว สนฺตกํ จีวรํ อโหสิ.
     อโห วต มํ โกจิ นิมนฺเตยฺยาติ กึ ปน จิตฺตสฺส อนุปฺปาทนํ
ภาริยํ, อุปฺปนฺนสฺส ปหานนฺติ. จิตฺตํ นาม ลหุกปริวตฺตํ, ตสฺมา อนุปฺปาทนํ
ภาริยํ, อุปฺนปฺปหานมฺปิ ภาริยเมว. อนฺตรฆเรติ มหาสกุลุทายิสุตฺเต ๒-
อินฺทขีลโต ปฏฺฐาย อนฺตรฆรํ นาม, อิธ นิมฺโพทกปตนฏฺฐานํ อธิปฺเปตํ.
กุโต ปนสฺส ภิกฺขา อุปฺปชฺชิตฺถาติ. เถโร ทฺวีสุ นคเรสุ อภิญฺญาโต, เคหทฺวารํ
อาคตสฺเสวสฺส ปตฺตํ คเหตฺวา นานารสโภชนสฺส ปูเรตฺวา เทนฺติ. โส
ลทฺธฏฺฐานโต นิวตฺตติ, ภตฺตกิจฺจกรณฏฺฐานํ ปนสฺส นิพทฺธเมว อโหสิ.
อนุพฺยญฺชนโสติ เถเรน กิร รูเป นิมิตฺตํ คเหตฺวา มาตุคาโม น โอโลกิตปุพฺโพ.
มาตุคามสฺส ธมฺมนฺติ มาตุคามสฺส ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติ, ปญฺหํ
ปุฏฺเฐน คาถาสหสฺสมฺปิ วตฺตุํ วฏฺฏติเยว. เถโร ปน กปฺปิยเมว น อกาสิ.
เยภุยฺเยน หิ กุลูปกตฺเถรานเมตํ กมฺมํ โหติ. ภิกฺขุนูปสฺสยนฺติ ภิกฺขุนิอุปสฺสยํ.
ตํ ปน คิลานปุจฺฉเกน คนฺตุํ วฏฺฏติ, เถโร ปน กปฺปิยเมว น อกาสิ.
เอส นโย สพฺพตฺถ. จุณฺเณนาติ โกสมฺภจุณฺณาทินา. คตฺตปริกมฺเมติ
สรีรสมฺพาหนกมฺเม. วิจาริตาติ ปโยชยิตา. คทฺทูหนมตฺตนฺติ คาวึ ถเน
คเหตฺวา เอกํ ขีรพินฺทุํ ทูหนกาลมตฺตมฺปิ.
     เกน ปน การเณน เถโร นิราพาโธ อโหสิ. ปทุมุตฺตเร กิร
ภควติ สตสหสฺสภิกฺขุปริวาเร จาริกํ จรมาเน หิมวติ วิสรุกฺขา ปุปฺผึสุ.
ภิกฺขุสตสหสฺสานมฺปิ ติณปุปฺผกโรโค อุปฺปชฺชติ, เถโร ตสฺมึ สมเย อิทฺธิมา
ตาปโส โหติ, โส อากาเสน คจฺฉนฺโต ภิกฺขุสํฆํ  ทิสฺวา โอตริตฺวา โรคํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชมฺพุทีเป           ม.ม. ๑๓/๒๓๗-๒๕๙/๒๑๒-๒๓๓
ปุจฺฉิตฺวา หิมวนฺตโต โอสธํ อาหริตฺวา อทาสิ. อุปสิงฺฆนมตฺเตเนว โรโค
วูปสมิ. กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเลปิ ปฐมวปฺปทิวเส วปฺปํ ฐเปตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส
ปริโภคํ อคฺคิสาลํ เจว วจฺจกุฏึ จ กาเรตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส เภสชฺชวตฺตํ
นิพนฺธิ, ๑- อิมินา กมฺเมน นิราพาโธ อโหสิ. อุกฺกฏฺฐเนสชฺชิโก ปเนส
อุกฺกฏฺฐารญฺญโก จ, ตสฺมา "นาภิชานามิ อปสฺเสนกํ อปสฺสยิตา"ติอาทิมาห.
     สรโณติ สกิเลโส. อญฺญา อุทปาทีติ อนุปสมฺปนฺนสฺส อญฺญํ
พฺยากาตุํ น วฏฺฏติ, เถโร กสฺมา พฺยากาสิ? น เถโร อหํ อรหาติ อาห,
อญฺญา อุทปาทีติ ปนาห. อปิจ เถโร อรหาติ ปากโฏ, ตสฺมา เอวมาห.
     [๒๑๒] ปพฺพชฺชนฺติ เถโร สยํ เนว ปพฺพาเชสิ น อุปสมฺปาเทสิ,
อญฺเญหิ ปน ภิกฺขูหิ เอวํ การาเปสิ. อวาปุรณํ อาทายาติ กุญฺจิกํ คเหตฺวา.
     นิสินฺนโกว ปรินิพฺพายีติ อหํ ๒- ธรมาโนปิ  น อญฺญสฺส ภิกฺขุสฺส
ภาโร อโหสึ, ปรินิพฺพุตสฺสปิ เม สรีรํ ภิกฺขุสํฆสฺส ปลิโพโธ มา อโหสีติ
เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิ. สรีรโต ชาลา อุฏฺฐหิ, ฉวิมํสโลหิตํ
สปฺปิ วิย ฌายมานํ ปริกฺขยํ คตํ, สุมนมกุลสทิสา ธาตุโยว อวเสสึสุ. ๓- เสสํ
สพฺพตฺถ ปากฏเมว. อิทํ ปน สุตฺตํ ทุติยสงฺคเห สงฺคีตนฺติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                 พกฺกุลตฺเถรจฺฉริยพฺภุตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๑๓๘-๑๔๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=3514&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=3514&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=380              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=5282              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=5101              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=5101              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]