อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                         ๘. สกลิกสุตฺตวณฺณนา
      [๓๘] อฏฺเม มทฺทกุจฺฉิสฺมินฺติ เอวํนามเก อุยฺยาเน. ตํ หิ อชาตสตฺตุมฺหิ
กุจฺฉิคเต ตสฺส มาตรา "อยํ มยฺหํ กุจฺฉิคโต คพฺโภ รญฺโ สตฺตุ ภวิสฺสติ,
กิมฺเม อิมินา"ติ คพฺภปาตนตฺถํ ตตฺถ ๕- กุจฺฉิ มทฺทาปิตา. ตสฺมา "มทฺทกุจฺฉี"ติ
สงฺขํ คตํ. มิคานํ ปน อภยวาสตฺถาย ทินฺนตฺตา มิคทาโย วุจฺจติ.
      เตน โข ปน สมเยนาติ เอตฺถ อยํ อนุปุพฺพีกถา:- เทวทตฺโต หิ
อชาตสตฺตุํ นิสฺสาย ธนุคฺคเห จ ธนปาลกํ จ ปโยเชตฺวาปิ ตถาคตสฺส
ชีวิตนฺตรายํ กาตุํ อสกฺโกนฺโต "สหตฺถาว นํ มาเรสฺสามี"ติ ๖- คิชฺฌกูฏํ ปพฺพตํ
อภิรูหิตฺวา มหนฺตํ กูฏาคารปฺปมาณํ สิลํ อุกฺขิปิตฺวา "สมโณ โคตโม
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ. มหา. ๒๙/๓๖๓/๒๔๒ มาคนฺทิยสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา)
@๒ ขุ. สุตฺต. ๒๕/๕๒๘/๔๓๗ สภิยสุตฺต        ๓ ฉ.ม., อิ. สุสุนาคภาวสมฺปตฺตึ
@๔ ฉ.ม., อิ. เอวรูเป                  ๕ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ.
@๖ ฉ.ม. สหตฺเถเนว มาเรสฺสามิ
จุณฺณวิจุณฺโณ โหตู"ติ ปวิชฺฌิ. มหาถามวา กิเรส ปญฺจนฺนํ หตฺถีนํ พลํ ธาเรติ.
อฏฺานํ โข ปเนตํ, ยํ พุทฺธานํ ปรูปกฺกเมน ชีวิตนฺตราโย ภเวยฺยาติ ตํ
ตถาคตสฺส สรีราภิมุขํ อาคจฺฉนฺตํ อากาเส อญฺา สิลา อุฏฺหิตฺวา สมฺปฏิจฺฉิ.
ทฺวินฺนํ สิลานํ สมฺปหาเรน มหนฺตา ปาสาณสกลิกา ๑- อุฏฺหิตฺวา ภควโต
ปิฏฺิปาทปริยนฺตํ อภิหนิ, ปาโท มหาผรสุนา ปหโฏ วิย สมุคฺคตโลหิเตน
ลาขารสรญฺชิโต ๒- วิย อโหสิ. ภควา อุทฺธี โอโลเกตฺวา เทวทตฺตํ เอตทโวจ
"พหุ ตยา โมฆปุริส อปุญฺ ปสุตํ, โย ตฺวํ ปทุฏฺจิตฺโต วธกจิตฺโต ตถาคตสฺส
โลหิตํ อุปฺปาเทสี"ติ. ตโต ปฏฺาย ภควโต อผาสุ ชาตํ. ภิกฺขู จินฺตยึสุ "อยํ
วิหาโร อุชฺชงฺคโล วิสโม, พหุนฺนํ ขตฺติยาทีนญฺเจว ปพฺพชิตานญฺจ อโนกาโส"ติ.
เต ตถาคตํ มญฺจสิวิกาย อาทาย มทฺทกุจฺฉึ นยึสุ. เตน วุตฺตํ "เตน โข ปน
สมเยน ภควโต ปาโท สกลิกาย ขโต โหตี"ติ.
       ภุสาติ พลวติโย. สุทนฺติ นิปาตมตฺตํ. ทุกฺขาติ สุขปฏิกฺเขโป. ติพฺพาติ
พหลา. ขราติ ผรุสา. กฏุกาติ ติขิณา. อสาตาติ อมธุรา. น ตาสุ มโน
อปฺเปติ, น ตา มนํ อปฺปายนฺติ น วฑฺเฒนฺตีติ อมนาปา. สโต สมฺปชาโนติ
เวทนาธิวาสนสติสมฺปชญฺเน สมนฺนาคโต หุตฺวา. อวิหญฺมาโนติ อปีฬิยมาโน,
สมฺปริวตฺตสายิตาย เวทนานํ วสํ อคจฺฉนฺโต.
       สีหเสยฺยนฺติ เอตฺถ กามโภคีเสยฺยา เปตเสยฺยา สีหเสยฺยา ตถาคตเสยฺยาติ
จตสฺโส เสยฺยา. ตตฺถ "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว กามโภคี สตฺตา วาเมน ปสฺเสน
เสนฺตี"ติ ๓- อยํ กามโภคีเสยฺยา. เตสุ หิ เยภุยฺเยน ทกฺขิณปสฺเสน สยาโน
นาม นตฺถิ. "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว เปตา อุตฺตานา เสนฺตี"ติ ๓- อยํ เปตเสยฺยา.
อปฺปมํสโลหิตตฺตา หิ อฏฺิสงฺฆาฏชฏิตา เอเกน ปสฺเสน สยิตุํ น สกฺโกนฺติ,
อุตฺตานาว เสนฺติ. "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว สีโห มิคราชา นงฺคุฏฺ อนฺตรสตฺถิมฺหิ
อนุปกฺขิปิตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน เสตี"ติ ๓- อยํ สีหเสยฺยา. เตชุสฺสทตฺตา หิ
สีโห มิคราชา เทฺว ปุริมปาเท เอกสฺมึ, ปจฺฉิมปาเท เอกสฺมึ าเน เปตฺวา
นงฺคุฏฺ อนฺตรสตฺถิมฺหิ ปกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทปจฺฉิมปาทนงฺคุฏฺานํ ิโตกาสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาสาณสฺส สกฺขลิกา, ฉ.ม. ปาสาณสฺส สกลิกา     ๒ ฉ.ม. ลาขารสมกฺขิโต
@๓ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๒๔๖/๒๗๒ เสยฺยาสุตฺต
สลฺลกฺเขตฺวา ทฺวินฺนํ ปุริมปาทานํ มตฺถเก สีสํ เปตฺวา สยติ, ทิวสํปิ สยิตฺวา
ปพุชฺฌมาโน น อุตฺรสนฺโต ปพุชฺฌติ, สีสํ ปน อุกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทาทีนํ
ิโตกาสํ สลฺลกฺเขติ. สเจ กิญฺจิ านํ วิชหิตฺวา ิตํ โหติ, "นยิทํ ตุยฺหํ
ชาติยา, น สูรภาวสฺส จ อนุรูปนฺ"ติ อนตฺตมโน หุตฺวา ตเถว สยติ, น
โคจราย ปกฺกมติ. อวิชหิตฺวา ิเต  ปน "ตุยฺหํ ชาติยา จ สูรภาวสฺส จ
อนุรูปมิทนฺ"ติ หฏฺตุฏฺโ อุฏฺาย สีหวิชิมฺหิตํ วิชิมฺหิตฺวา ๑- เกสรภารํ
วิธุนิตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมติ. จตุตฺถชฺฌาเน เสยฺยา ปน
"ตถาคตเสยฺยา"ติ วุจฺจติ. ตาสุ อิธ สีหเสยฺยา อาคตา. อยํ หิ
เตชุสฺสทอิริยาปถตฺตา อุตฺตมเสยฺยา นาม.
       ปาเท ปาทนฺติ ทกฺขิณปาเท วามปาทํ. อจฺจาธายาติ อติอาธาย, อีสกํ
อติกฺกมฺม เปตฺวา. โคปฺปเกน ๒- หิ โคปฺปเก ชานุนา ๓- วา ชานุมฺหิ
สงฺฆฏฺฏิยมาเน อภิณฺหํ เวทนา อุปฺปชฺชติ, จิตฺตํ เอกคฺคํ น โหติ, เสยฺยา
อผาสุกา โหติ. ยถา ปน ๔- น สงฺฆเฏติ, เอวํ อติกฺกมฺม ปิเต เวทนา
นุปฺปชฺชติ, จิตฺตํ เอกคฺคํ โหติ, เสยฺยา ผาสุ โหติ. ตสฺมา เอวํ นิปชฺชิ. สโต
สมฺปชาโนติ สยนปริคฺคาหกสติสมฺปชญฺเน สมนฺนาคโต. "อุฏฺานสญฺนฺ"ติ
ปเนตฺถ น วุตฺตํ, คิลานเสยฺยา เหสา ตถาคตสฺส.
       สตฺตสตาติ อิมสฺมึ สุตฺเต สพฺพาปิ ตา เทวตา คิลานเสยฺยฏฺานํ อาคตา.
อุทานํ อุทาเนสีติ คิลานเสยฺยํ อาคตานํ โทมนสฺเสเนว ภวิตพฺพํ สิยา. อิมา ๕-
ปน ตถาคตสฺส เวทนาธิวาสนํ ทิสฺวา "อโห พุทฺธานํ มหานุภาวตา, เอวรูปาสุ
นาม เวทนาสุ วตฺตมานาสุ วิการมตฺตํปิ นตฺถิ, สิริสยเน อลงฺกริตฺวา
ปิตสุวณฺณรูปกํ วิย อนิญฺชมาเนน กาเยน นิปนฺโน, อิทานิสฺส อธิกตรํ มุขวณฺโณ
วิโรจติ, ปภาสมฺปนฺโน ปุณฺณจนฺโท วิย สมฺปติ วิกสิตํ วิย จ อรวินฺทํ อสฺส
มุขํ โสภติ, กาเยปิ วณฺณายตนํ อิทานิ สุสมฺปหฏฺกญฺจนํ ๖- วิย วิปฺปสีทตี"ติ
อุทานํ อุทาหริ. ๗-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. สีหวิชมฺภิตํ วิชมฺภิตฺวา  ๒ ฉ.ม. โคปฺผก...เอวมุปริปิ
@๓ ฉ.ม. ชาณุ...เอวปมุปริปิ  ๔ ฉ.ม. ปน-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๕ ฉ.ม. อิมาสํ, อิ. อิมสฺมึ  ๖ ฉ.ม. สุสมฺมฏฺกญฺจนํ วิย  ๗ ฉ.ม. อุทปาทิ.
       นาโค วต โภติ เอตฺถ โภติ ธมฺมาลปนํ. พลวนฺตฏฺเน นาโค.
นาควตาติ นาคภาเวน. สีโห วตาติอาทีสุ อสนฺตาสนฏฺเน สีโห. พฺยตฺตปริจริยฏฺเน ๑-
การณาการณชานเนน วา อาชานีโย. อปฺปฏิสมฏฺเน นิสโภ.
ควสตเชฏฺโก หิ อุสโภ, ควสหสฺสเชฏฺโก จ อาสโภ, ๒- ควสตสหสฺสเชฏฺโก
นิสโภติ วุจฺจติ. ภควา ปน อปฺปฏิสมฏฺเน อาสภณฺานํ ปฏิชานาติ. เตเนวตฺเถน
อิธ "นิสโภ"ติ วุตฺโต. ธุรวาหฏฺเน โธรยฺโห. นิพฺพิเสวนฏฺเน ทนฺโต.
       ปสฺสาติ อนิยมิตาณตฺติ. สมาธินฺติ อรหตฺตผลสมาธึ. สุวิมุตฺตนฺติ
ผลวิมุตฺติยา สุวิมุตฺตํ. ราคานุคตํ ปน จิตฺตํ อภินตํ นาม โหติ, โทสานุคตํ
อปนตํ. ตทุภยปฏิกฺเขเปน น จาภินตํ น จาปนตนฺติ อาห. น จ สสงฺขารนิคฺคยฺห
วาริตวตนฺติ ๓- น สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน กิเลเส นิคฺคเหตฺวา
วาริตฺวา วตํ, ๔- กิเลสานํ ปน ฉินฺนตฺตา วตํ ผลสมาธินา สมาหิตนฺติ อตฺโถ.
อติกฺกมิตพฺพนฺติ วิเหเตพฺพํ ฆฏฺเฏตพฺพํ. อทสฺสนาติ อญฺาณา. อญฺาณี หิ
อนฺธพาโลว. เอวรูเป สตฺถริ อปรชฺเฌยฺยาติ เทวทตฺตํ ฆฏยมานา วทนฺติ.
       ปญฺจเวทาติ อิติหาสปญฺจมานํ เวทานํ ธารกา. สตํ สมนฺติ วสฺสสตํ.
ตปสฺสีติ ตปนิสฺสิตกา หุตฺวา. จรนฺติ  จรนฺตา. น สมฺมา วิมุตฺตนฺติ สเจปิ
เอวรูปา พฺราหฺมณา วสฺสสตํ จรนฺติ, จิตฺตํ จ เนสํ สมฺมา วิมุตฺตํ น โหติ.
หีนตฺตรูปา น ปารํ คมา เตติ หีนตฺตสภาวา เต นิพฺพานํ คมา น โหนฺติ.
"หีนตฺถรูปา"ติปิ ปาโ. หีนตฺถชาติกา ปริหีนตฺถาติ อตฺโถ. ตณฺหาธิปนฺนาติ
ตณฺหาย อชฺโฌตฺถตา. วตสีลพทฺธาติ อชวตกุกฺกุรวตาทีหิ จ วเตหิ ตาทิเสเหว
จ สีเลหิ พทฺธา. ลูขํ ตปนฺติ ปญฺจตาปตปฺปนํ ๖- กณฺฏกเสยฺยาทิกํ ตปํ. อิทานิ
สา เทวตา สาสนสฺส นิยฺยานิกภาวํ กเถนฺตี น มานกามสฺสาติอาทมาห, ตํ
วุตฺตตฺถเมวาติ. อฏฺมํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. พยตฺตปริจยฏฺเน, สี. ภตฺตุปริจริยตฺเถน ฏีกา. พฺยตฺตุปริจรณตฺเถน
@๒ ฉ.ม. วสโภ  ๓ ฉ.ม. วาริตคตนฺติ  ๔ ฉ.ม. วาริตวตํ
@๕ สี., อิ. ปญฺจตปตาปนํ, ฉ.ม. ปญฺจาตปตาปนํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๗๕-๗๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=1987&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=1987&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=122
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=789
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=697
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=697
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15