ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                           ๓. โกสลสํยุตฺต
                            ๑. ปฐมวคฺค
                         ๑. ทหรสุตฺตวณฺณนา
     [๑๑๒] โกสลสํยุตฺตสฺส ปฐเม ภควตา สทธึ สมฺโมทีติ ยถา ขมนียาทีนิ
ปุจฺฉนฺโต ภควา เตน, เอวํ โสปิ ภควตา สทฺธึ สมฺปวตฺตโมโท ๑- อโหสิ.
สีโตทกํ วิย อุณฺโหทเกน สมฺโมทิตํ เอกีภาวํ อคมาสิ. ยาย จ "กจฺจิ โภ
โคตม ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ โภโต โคตมสฺส โคตมสาวกานญฺจ ๒-
อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหาโร"ติอาทิกาย กถาย สมฺโมทิ,
ตํ ปีติปาโมชฺชสงฺขาตสมฺโมทชนนโต สมฺโมทิตุํ ยุตฺตภาวโต จ สมฺโมทนียํ,
อตฺถพฺยญฺชนมธุรตาย สุจิรมฺปิ กาลํ สาเรตุํ นิรนฺตรํ ปวตฺเตตุํ อรหรูปโต
สริตพฺพภาวโต จ สาราณียํ. ๓- สุยฺยมานสุขโต จ สมฺโมทนียํ, อนุสฺสริยมานสุขโต
สาราณียํ. ตถา พฺยญฺชนปริสุทฺธตาย สมฺโมทนียํ, อตฺถปริสุทฺธตาย สาราณียนฺติ
เอวํ อเนเกหิ ปริยาเยหิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา ปริโยสาเปตฺวา
นิฏฺฐเปตฺวา อิโต ปุพฺเพ ตถาคตสฺส อทิฏฺฐตฺตา คุณาคุณวเสน คมฺภีรภาวํ วา ๔-
อชานนฺโต เอกมนฺตํ นิสีทิ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน ๕- ยํ โอวฏฺฏิกสารํ กตฺวา อาคโต
โลกนิสฺสรณภโวกฺกนฺติปญฺหํ ตํ ปุจฺฉิตุํ ๖- ภวมฺปิ โนติอาทิมาห.
     ตตฺถ ภวมฺปีติ ปิกาโร สมฺปิณฺฑนตฺเถ นิปาโต. เตน จ ฉ สตฺถาเร
สมฺปิณฺเฑติ. ยถา ปูรณาทโย "สมฺมาสมฺพุทฺธมฺหา"ติ ปฏิชานนฺติ, เอวํ ภวํปิ นุ
ปฏิชานาตีติ อตฺโถ. อิทมฺปน ราชา น อตฺตโน ลทฺธิยา, โลเก มหาชเนน
คหิตปฏิญฺญาวเสน ปุจฺฉติ. อถ ภควา พุทฺธสีหนาทํ นทนฺโต ยํ หิ ตํ
มหาราชาติอาทิมาห. ตตฺถ อหํ หิ มหาราชาติ อนุตฺตรํ สพฺพเสฏฺฐํ
สพฺพญฺญุตญาณสงฺขาตํ สมฺมาสมฺโพธึ อหํ อภิสมฺพุทฺโธติ อตฺโถ. สมณพฺราหฺมณาติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. สมปฺปวตฺตโมโท     ฉ.ม. สาวกานญฺจ    ฉ.ม. สารณียํ เอวมุปริปิ
@ ฉ.ม., อิ. คมฺภีรภาวํ วา อุตฺตานภาวํ วา    ฉ.ม., อิ. นิสินฺโน โข
@ ฉ.ม. โลกนิสฺสรณภโวกฺกนฺติปญฺหํ สตฺถุ สมฺมาสมฺพุทฺธตํ ปุจฺฉิตุํ
ปพฺพชฺชูปคมเนน สมณา, ชาติวเสน พฺราหฺมณา. สํฆิโนติอาทีสุ ปพฺพชิตสมูหสงฺขาโต
สํโฆ เอเตสํ อตฺถีติ สํฆิโน. เสฺวว คโณ เอเตสํ อตฺถีติ คณิโน.
อาจารสิกฺขาปนวเสน ตสฺส คณสฺส อาจริยาติ คณาจริยา. ญาตาติ ปญฺญาตา
ปากฏา. "อปฺปิจฺฉา สนฺตุฏฺฐา อปฺปิจฺฉตาย วตฺถมฺปิ น นิวาเสนฺตี"ติ เอวํ
สมุคฺคโต ยโส เอเตสํ อตฺถีติ ยสสฺสิโน. ติตฺถกราติ ลทฺธิกรา. สาธุสมฺมตาติ
"สนฺโต สปฺปุริสา"ติ เอวํ สมฺมตา. พหุชนสฺสาติ อสุตวโต อนฺธพาลปุถุชฺชนสฺส.
ปูรโณติอาทีนิ เตสํ นามโคตฺตานิ. ปูรโณติ หิ นามเมว. ตถา มกฺขลีติ. โส
ปน โคสาลายํ ๑- ชาตตฺตา โคสาโลติ วุตฺโต. นาฏปุตฺโตติ นาฏสฺส ปุตฺโต.
เวฬฏฺฐปุตฺโตติ เวฬฏฺฐสฺส ปุตฺโต. กจฺจายโนติ ปกุทฺธสฺส โคตฺตํ. เกสกมฺพลสฺส
ธารณโต อชิโต เกสกมฺพโลติ วุตฺโต.
      เตปิ มยาติ กปฺปโกลาหลํ พุทฺธโกลาหลํ จกฺกวตฺติโกลาหลนฺติ ตีณิ
โกลาหลานิ. ตตฺถ "วสฺสสตสหสฺสมตฺถเก กปฺปุฏฺฐานํ ภวิสฺสตี"ติ กปฺปโกลาหลํ
นาม โหติ, "อิโต วสฺสสตสหสฺสมตฺถเก โลโก วินสฺสิสฺสติ, เมตฺตํ มาริสา
ภาเวถ, กรุณํ มุทิตํ อุเปกฺขนฺ"ติ มนุสฺสปเถ เทวตา โฆเสนฺติโย วิจรนฺติ.
"วสฺสสหสฺสมตฺถเก ปน พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสตี"ติ พุทฺธโกลาหลํ นาม โหติ, "อิโต
วสฺสสหสฺสมตฺถเก พุทฺโธ อุปฺปชฺชิตฺวา ธมฺมานุธมฺมปฏิปทํ ปฏิปนฺเนน สํฆรตเนน
ปริวาริโต ธมฺมํ เทเสนฺโต วิจริสฺสตี"ติ เทวตา อุคฺโฆเสนฺติ. "วสฺสสตมตฺถเก
ปน จกฺกวตฺติ อุปฺปชฺชิสฺสตี"ติ จกฺกวตฺติโกลาหลํ นาม โหติ, "อิโต
วสฺสสตมตฺถเก สตฺตรตนสมฺปนฺโน จาตุทฺทีปิสฺสโร ปโรสหสฺสปุตฺตปริวาโร ๒-
เวหาสงฺคโม จกฺกวตฺติราชา อุปฺปชฺชิสฺสตี"ติ เทวตา อุคฺโฆเสนฺติ.
      อิเมสุ ตีสุ โกลาหเลสุ อิเม ฉ สตฺถาโร พุทฺธโกลาหลํ สุตฺวา อาจริเย
ปยิรุปาสิตฺวา จินฺตามณิวิชฺชาทีนิ อุคฺคณฺหิตฺวา "มยํ พุทฺธมฺหา"ติ ปฏิญฺญํ
กตฺวา มหาชนปริวุตา ชนปทํ วิจรนฺตา อนุปุพฺเพน สาวตฺถิยํ สมฺปตฺตา. เตสํ
อุปฏฺฐากา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา "มหาราช ปูรณกสฺสโป ฯเปฯ อชิโต เกสกมฺพโล พุทฺโธ
กิร สพฺพญฺญู"ติ ๓- อาโรเจสุํ. ราชา "ตุเมฺหว เน นิมนฺเตตฺวา อาเนถา"ติ อาห.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. โคสาลาย   ฉ.ม., อิ. สหสฺสปุตฺตปริวาโร
@ ฉ.ม. พุทฺโธ กิร สพฺพญฺญู กิรา"ติ
เต คนฺตฺวา เตหิ "ราชา โว นิมนฺเตติ, รญฺโญ เคเห ภิกฺขํ คณฺหถา"ติ วุตฺตา
คนฺตุํ น อุสฺสหนฺติ, ๑- ปุนปฺปุนํ วุจฺจมานา อุปฏฺฐากานํ จิตฺตานุรกฺขนตฺถาย
อธิวาเสตฺวา สพฺเพ เอกโตว อคมํสุ. ราชา อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา "นิสีทนฺตุ"ติ
อาห. นิคณฺฐานํ ๒- อตฺตภาเว ราชุสมา ๓- นาม ผรติ, เต มหารเหสุ อาสเนสุ
นิสีทิตุํ อสกฺโกนฺตา ผลเกสุ เจว ภูมิยญฺจ นิสีทึสุ.
       ราชา "เอตฺตเกเนว นตฺถิ เตสํ อนฺโต สุกฺโก ธมฺโม"ติ วตฺวา  อาหารํ
อทตฺวาว ตาลโต ปติตํ มุคฺคเรน โปเถนฺโต วิย "ตุเมฺห พุทฺธา, น พุทฺธา"ติ
ปญฺหํ ปุจฺฉิ. เต จินฺตยึสุ  "สเจ `พุทฺธมฺหา'ติ วกฺขาม, ราชา พุทฺธวิสเย
ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา กเถตุํ อสกฺโกนฺตา ๔- `ตุเมฺห มยํ พุทฺธาติ มหาชนํ วญฺเจตฺวา
อาหิณฺฑถา'ติ ชิวฺหํ ๕- ฉินฺทาเปยฺย, อญฺญมฺปิ อนตฺถํ กเรยฺยา"ติ สกปฏิญฺญาย
เอว  "น มยํ พุทฺธา"ติ วทึสุ. อถ เน ราชา เคหโต นิกฑฺฒาเปสิ. เต
ราชฆรโต นิกฺขนฺเต อุปฏฺฐากา  ปุจฺฉึสุ "กึ อาจริยา ราชา ตุเมฺห ปญฺหํ
ปุจฺฉิตฺวา สกฺการสมฺมานํ อกาสี"ติ. ราชา "ตุเมฺห พุทฺธา น พุทฺธาติ ๖- ปุจฺฉิ,
ตโต มยํ "สเจ อยํ ราชา พุทฺธวิสเย ปญฺหํ กถิยมานํ อชานนฺโต อเมฺหสุ
มนํ โทเสสฺสติ, ๗- พหุํ อปุญฺญํ ปสวิสฺสตี"ติ รญฺโญ อนุกมฺปาย "น มยํ
พุทฺธา"ติ วทิมฺหา, มยมฺปน พุทฺธา เอว, อมฺหากํ พุทฺธภาโว อุทเกน โธวิตฺวา ๘-
หริตุํ น สกฺกา ๙-  อิติ พหิทฺธา "พุทฺธมฺหา"ติ อาหํสุ, รญฺโญ สนฺติเก "น
มยํ พุทฺธา"ติ วทึสุ, ๑๐- อิทํ คเหตฺวา ราชา เอวมาห. ตตฺถ กึ ปน ภวํ
โคตโม ทหโร เจว ชาติยา, นโว จ ปพฺพชฺชายาติ อิทํ อตฺตโน ปฏิญฺญํ
คเหตฺวา วทติ. ตตฺถ กินฺติ ปฏิกฺเขปวจนํ. เอเต ชาติยา มหลฺลกา ๑๑- จ
จิรปพฺพชิตา จ "พุทฺธมฺหา"ติ น ปฏิชานนฺติ, ภวํ โคตโม ชาติยา จ ทหโร
ปพฺพชฺชาย จ นโว กึ ปฏิชานาติ, มา ปฏิชานาหีติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  ม. น อุสฺสหนฺตา    ฉ.ม., อิ. นิคฺคุณานํ     ราชุสฺมาติ ราชเตโชติ ฏีกา
@ ฉ.ม., อิ. อสกฺโกนฺเต    ฉ.ม., อิ. ชิวฺหมฺปิ
@ ฉ.ม., อิ. "พุทฺธา ตุเมฺห"ติ ปุจฺฉิ   ฉ.ม., อิ. ปโทเสสฺสติ
@ ฉ.ม., อิ. โธวิตฺวาปิ    ฉ.ม., อิ. น สกฺกาติ
@๑๐ ฉ.ม., อิ. วทึสูติ   ๑๑ ฉ.ม., อิ. ชาติมหลฺลกา
      น อุญฺญาตพฺพาติ น อวชานิตพฺพา. น ปริโภตพฺพาติ น ปริภวิตพฺพา.
กตเม จตฺตาโรติ กเถตุกมฺยตาปุจฺฉา. ขตฺติโยติ ราชกุมาโร. อุรโคติ อาสีวิโส.
อคฺคีติ อคฺคิเยว. ภิกฺขูติ อิมสฺมึ ปน ปเท เทสนากุสลตาย อตฺตานํ อพฺภนฺตรํ
กตฺวา สีลวนฺตํ ปพฺพชิตํ ทสฺเสติ. เอตฺถ จ ทหรํ ราชกุมารํ ทิสฺวา อุกฺกมิตฺวา
มคฺคํ อเทนฺโต ปารุปนํ อนปเนนฺโต นิสินฺนาสนโต อนุฏฺฐหนฺโต หตฺถิปิฏฺฐาทีหิ
อโนตรนฺโต เหฏฺฐา กตฺวา อวมญฺญวเสน ๑- อญฺญมฺปิ เอวรูปํ อนาจารํ กโรนฺโต
ขตฺติยํ อวชานาติ นาม. "ภทฺทโก วตายํ ราชกุมาโร มหาคณฺโฑ ๒- มโหทโร ๓- ยํกิญฺจิ
โจรุปทฺทวํ วูปสเมตุํ ยตฺถ กตฺถจิ ฐาเน รชฺชํ อนุสาสิตุํ สกฺขิสฺสตี"ติอาทีนิ
วทนฺโต ปริโภติ นาม. อญฺชนิสลากมตฺตมฺปิ อาสีวิสโปตกํ กณฺณาทีสุ ปิลนฺธนฺโต
องฺคุลิมฺปิ ชิวฺหมฺปิ ฑํสาเปนฺโต อุรคํ อวชานาติ นาม. "ภทฺทโก วตายํ
อาสีวิโส อุทกเทฑฺฑุโภ วิย กญฺจิเทว ๔- ฑํสิตุํ กสฺสจิเทว กาเย วิสํ ผริตุํ
สกฺขิสฺสตี"ติอาทีนิ วทนฺโต ปริโภติ นาม. ขชฺชุปนกมตฺตมฺปิ ๕- อคฺคึ คเหตฺวา
หตฺเถน กีฬนฺโต ภณฺฑุกฺขลิกาย ขิปนฺโต จุฬาย วา สยนปิฏฺฐสาฏกปสิพฺพกาทีสุ
วา ขิปนฺโต ๖- อคฺคึ อวชานาติ นาม. "ภทฺทโก วตายํ อคฺคิ กตรํ นุโข
ยาคุภตฺตํ ปจิสฺสติ, กตรํ มจฺฉมํสํ, กสฺส สีตํ วิโนเทสฺสตี"ติอาทีนิ วทนฺโต
ปริโภติ นาม. ทหรสามเณเร ๗- ปน ทิสฺวา อุกฺกมิตฺวา มคฺคํ อเทนฺโตติ
ราชกุมาเร วุตฺตํ อนาจารํ กโรนฺโต ภิกฺขุํ อวชานาติ นาม. "ภทฺทโก วตายํ
สามเณโร มหาคณฺโฑ ๒- มโหทโร ๓- ยํกิญฺจิ พุทฺธวจนํ อุคฺคเหตุํ ยํกิญฺจิ อรญฺญํ
อชฺโฌคเหตฺวา ๘- วสิตุํ สกฺขิสฺสติ, สํฆตฺเถรกาเล มนาโป ภวิสฺสตี"ติอาทีนิ วทนฺโต
ปริโภติ นาม. ตํ สพฺพมฺปิ น กาตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต น อุญฺญาตพฺโพ น
ปริโภตพฺโพติ อาห.
      เอตทโวจาติ เอตํ คาถาพนฺธํ อโวจ. คาถา จ นาเมตา ตทตฺถทีปนาปิ
โหนฺติ วิเสสตฺถทีปนาปิ, ตตฺริมา ตทตฺถมฺปิ วิเสสตฺถมฺปิ ทีเปนฺติเยว. ตตฺถ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. มญฺญนวเสน    ฉ.ม. มหากณฺโฐ, อิ. มหากโณฺห, สี. มหากณฺโณ
@ ฉ.ม. มโหทโร กึ นาม    ฉ.ม. กึ นาม กิญฺจิเทว   ฉ.ม., อิ. ชชฺโชปนกมตฺตมปิ
@ ฉ.ม., อิ. ฐเปนฺโต       ฉ.ม., อิ. ทหรสามเณรมฺปิ
@ ฉ.ม. อชฺโฌคาเหตฺวา, อิ. อชฺโฌเคตฺวา
ขตฺติยนฺติ เขตฺตานํ อธิปตึ. วุตฺตํ เหตํ "เขตฺตานํ อธิปตีติ โข วาเสฏฺฐ `ขตฺติโย
ขตฺติโย'เตฺวว ทุติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตนฺ"ติ. ๑- ชาติสมฺปนฺนนฺติ
วาเสฏฺฐขตฺติยชาติยา ๒- ชาติสมฺปนฺนํ. อภิชาตนฺติ ตีณิ กุลานิ อติกฺกมิตฺวา ชาตํ.
       ฐานํ หีติ การณํ วิชฺชติ. มนุสฺสินฺโทติ ๓- มนุสฺสเชฏฺฐโก. ราชทณฺเฑนาติ
รญฺญา ๔- อุทฺธตทณฺเฑน, โส อปฺปโก นาม น โหติ, ทสสหสฺสวีสติสหสฺสปฺปมาโณ
โหติเยว. ตสฺมึ ปกฺกมเต ภุสนฺติ ตสฺมึ ปุคฺคเล พลวํ อุปกฺกมติ. รกฺขํ
ชีวิตมตฺตโนติ อตฺตโน ชีวิตํ รกฺขมาโน ตํ ขตฺติยํ ปริวชฺเชยฺย น ฆเฏยฺย. ๕-
       อุจฺจาวเจหีติ นานาวิเธหิ. วณฺเณหีติ สณฺฐาเนหิ. เยน เกนจิ ๖- หิ
วณฺเณน จรนฺโต โคจรํ ลภติ, ยทิ สปฺปวณฺเณน, ยทิ เทฑฺฑุภวณฺเณน, ยทิ
ธมฺมนิวณฺเณน, อนฺตมโส กลนฺทกวณฺเณนปิ จรติเยว. อาสชฺชาติ ปตฺวา.
พาลนฺติ เยน พาเลน ฆฏิโต, ตํ พาลํ นรํ วา นารึ วา ฑํเสยฺย.
       ปหูตภกฺขนฺติ พหุภกฺขํ. อคฺคิสฺส หิ อภกฺขํ นาม นตฺถิ. ชาลินนฺติ
ชาลวนฺตํ. ปาวกนฺติ ๗- อคฺคึ. ปาวคนฺติปิ ปาโฐ. กณฺหวตฺตนินฺติ วตฺตนีติ มคฺโค,
๘- อคฺคินา คตมคฺโค ๘- กโณฺห โหติ กาฬโก, ตสฺมา "กณฺหวตฺตนี"ติ วุจฺจติ.
      มหา หุตฺวานาติ มหนฺโต หุตฺวา. อคฺคิ หิ เอกทา ยาว พฺรหฺมโลกปฺปมาโณปิ
โหติ. ชายนฺติ ตตฺถ ปาโรหาติ ตตฺถ อคฺคินา ทฑฺเฒ วเน
ปาโรหา ชายนฺติ. ปาโรหาติ ติณรุกฺขาทโย วุจฺจนฺติ. เต หิ อคฺคินา
ทฑฺฒฏฺฐาเน มูลมตฺเตปิ อวสิฏฺเฐ ปาทโต โรหนฺติ ชายนฺติ  วฑฺฒนฺติ, ตสฺมา
"ปาโรหา"ติ วุจฺจนฺติ. ปุน โรหนตฺเถน วา ปาโรหา. อโหรตฺตานํ อจฺจเยติ
รตฺติทิวานํ ๙- อติกฺกเม. นิทาเฆปิ เทเว วุฏฺฐมตฺเต ชายนฺติ.
       ภิกฺขุ ฑหติ เตชสาติ เอตฺถ อกฺโกสนฺตํ ปจฺจกฺโกสนฺโต ภณฺฑนฺตํ
ปฏิภณฺฑนฺโต ปหรนฺตํ ปฏิปฺปหรนฺโต ภิกฺขุ นาม กญฺจิ ๑๐- ภิกฺขุํ เตชสา ๑๑-
ฑหิตุํ น สกฺโกติ. โย ปน อกฺโกสนฺตํ น ปจฺจกฺโกสติ, ภณฺฑนฺตํ น
@เชิงอรรถ:  ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๓๑/๘๐ มหาสมฺมตราชา     ฉ.ม., อิ. ตาเยว ขตฺติยชาติยา
@ ฉ.ม. มนุชินฺโท       ฉ.ม. รญฺโญ        ฉ.ม., อิ. ฆฏฺเฏยฺย
@ ฉ.ม., อิ. เยน เยน     อิ. ปวากนฺติ      ๘-๘ ม. โส
@ ฉ.ม., อิ. รตฺตินฺทิวานํ   ๑๐ ฉ.ม., อิ. กิญฺจิ  ๑๑ ฉ.ม. ภิกฺขุเตชสา
ปฏิภณฺฑติ, ปหรนฺตํ น ปฏิปฺปหรติ, ตสฺมึ วิปฺปฏิปนฺโน ตสฺส สีลเตเชน ฑยฺหติ.
เตเนตํ ๑- วุตฺตํ. น ตสฺส ปุตฺตา ปสโวติ ตสฺส ปุตฺตธีตโรปิ โคมหิสกุกฺกุฏสูกราทโย
จ ๒- สพฺเพปิ ๓- น ภวนฺติ, วินสฺสนฺตีติ อตฺโถ. ทายาทา วินฺทเร
ธนนฺติ ตสฺส ทายาทาปิ ธนํ น วินฺทนฺติ. ตาลวตฺถุ ๔- ภวนฺติ เตติ เต ภิกฺขู
เตชสา ๕- ทฑฺฒา วตฺถุมตฺตาวสิฏฺฐา ๖- มตฺถกา ฉินฺนตาโล วิย ภวนฺติ,
ปุตฺตธีตาทิวเสน น วฑฺฒนฺตีติ อตฺโถ.
      ตสฺมาติ ยสฺมา สมณเตเชน ทฑฺฒา มตฺถกจฺฉินฺนตาโล วิย อวิรุฬฺหธมฺมา
ภวนฺติ, ตสฺมา. สมฺมเทว สมาจเรติ สมฺมา สมาจเรยฺย. สมฺมา สมาจารํ เตน
กึ กาตพฺพํ. ๗- ขตฺติยํ ตาว นิสฺสาย ลทฺธคามนิคมยานพาหนาทิอานิสํสํ, ๘- อุรคํ
นิสฺสาย ตสฺส กีฬาปเนน ลทฺธพฺพํ วตฺถหิรญฺญสุวณฺณาทิอานิสํสํ, อคฺคึ นิสฺสาย
ตสฺสานุภาเวน ปตฺตพฺพํ ยาคุภตฺตปจนสีตวิโนทนาทิอานิสํสํ, ภิกฺขุํ  นิสฺสาย ตสฺส
วเสน ปตฺตพฺพํ อสุตสวนสุตปริโยทปนสมคฺคาธิคมาทิอานิสํสํ ๙- สมฺปสฺสมาเนน
"เอเต นิสฺสาย ปุพฺเพ วุตฺตปฺปกาโร อาทีนโว อตฺถิ, กึ อิเมหี"ติ น สพฺพโสว
ปหาตพฺโพ. ๑๐- อิสฺสริยตฺถิเกน จ ๑๑- วุตฺตปฺปการํ อวชานนญฺจ ปริภวนญฺจ
อกตฺวา ปุพฺพุฏฺฐายิปจฺฉานิปาตาทีหิ อุปาเยหิ ขตฺติยกุมาโร โตเสตพฺโพ, เอวํ
ตโต อิสฺสริยํ อธิคมิสฺสติ. อหิตุณฺฑิเกน อุรเค วิสฺสาสํ อกตฺวา นาควิชฺชํ
ปริวตฺเตตฺวา อชปเทน ทณฺเฑน คีวาย คเหตฺวา วิสหเรน มูเลน ทาฒํ ๑๒-
โธวิตฺวา เปฬายํ ปกฺขิปิตฺวา กีฬาเปนฺเตน จริตพฺพํ. เอวํ ตํ นิสฺสาย
ฆาสจฺฉาทนาทีนิ ลภิสฺสติ. ยาคุปจนาทีนิ กตฺตุกาเมน อคฺคึ วิสฺสาเสน
ภณฺฑุกฺขลิกาทีสุ อปกฺขิปิตฺวา หตฺเถหิ อนามสนฺเตน โคมยจุณฺณาทีหิ ชลิตฺวา ๑๓-
ยาคุปจนาทีนิ กตฺตพฺพานิ, เอวํ ตํ นิสฺสาย อานิสํสํ ลภิสฺสติ. อสุตสวนาทีนิ
ปตฺถยนฺเตนปิ ภิกฺขุํ อติวิสฺสาเสน เวชฺชกมฺมทูตกมฺมนวกมฺมาทีสุ ๑๔- อโยเชตฺวา
จตูหิ ปจฺจเยหิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เตเนเวตํ     ฉ.ม., อิ. จ สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม., อิ. ปสโวปิ
@ ฉ.ม., อิ. ตาลาวตฺถู    ฉ.ม., อิ. ภิกฺขุเตชสา    ฉ.ม., อิ. วสิฏฺโฐ
@ ฉ.ม., อิ. สมาจรนฺเตน ปน กึ กาตพฺพนฺติ    ฉ.ม., อิ. ลทฺธพฺพํ คามนิคม...
@ ฉ.ม., อิ......สคฺคมคฺคาธิ.....  ๑๐ ฉ.ม. สพฺพโส ปหาตพฺพา, อิ. ปหาตพฺพา
@๑๑ ฉ.ม., อิ. ปน   ๑๒  ฉ.ม., อิ. ทาฐา    ๑๓ ฉ.ม., อิ. ชาเลตฺวา
@๑๔ ฉ.ม. เวชฺชกมฺมนวกมฺมาทีสุ, สี., อิ. เวชฺชกมฺมทูตกมฺมาทีสุ
สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐาตพฺโพ, เอวํ ตํ นิสฺสาย อสุตปุพฺพํ พุทฺธวจนํ อสุตปุพฺพํ
ปญฺหวินิจฺฉยํ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ ติสฺโส กุลสมฺปตฺติโย ๑- ฉ กามสคฺคานิ
นว จ พฺรหฺมโลเก ปตฺวา อมตมหานิพฺพานทสฺสนมฺปิ ลภิสฺสตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย
สมฺมเทว สมาจเรติ อาห.
      เอตทโวจาติ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺโน ปสาทํ อาวิกโรนฺโต เอตํ
"อภิกฺกนฺตนฺ"ติอาทิวจนํ อโวจ. ตตฺถ อภิกฺกนฺตนฺติ อติกนฺตํ ๒- อติอิฏฺฐํ
อติมนาปํ, อติสุนฺทรนฺติ อตฺโถ. เอตฺถ เอเกน อภิกฺกนฺตสทฺเทน เทสนํ โถเมติ
"อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ยทิทํ ภควโต ธมฺมเทสนา"ติ. เอเกน อตฺตโน ปสาทํ
"อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ยทิทํ ภควโต ธมฺมเทสนํ อาคมฺม มม ปสาโท"ติ.
      ตโต ปรํ จตูหิ อุปมาหิ เทสนํเยว โถเมติ. ตตฺถ นิกฺกุชฺชิตนฺติ อโธมุขฐปิตํ,
เหฏฺฐามุขชาตํ วา. อุกฺกุชฺเชยฺยาติ อุปริ มุขํ กเรยฺย. ปฏิจฺฉนฺนนฺต
ติณาทิฉาทิตํ. ๓- วิวเรยฺยาติ อุคฺฆาเฏยฺย. มูฬฺหสฺสาติ ทิสามูฬฺหสฺส. มคฺคํ
อาจิกฺเขยฺยาติ หตฺเถ คเหตฺวา "เอส มคฺโค"ติ วเทยฺย. อนฺธกาเรติ
กาฬปกฺขจาตุทฺทสีอฑฺฒรตฺตฆนวนสณฺฑเมฆปฏเลหิ จตุรงฺเค ตเม. ๔- อิทํ วุตฺตํ โหติ:-
ยถา โกจิ นิกฺกุชฺชิตํ อุกฺกุชฺเชยฺย, เอวํ สทฺธมฺมวิมุขํ อสทฺธมฺเม ปติตํ มํ
สทฺธมฺมา วุฏฺฐาเปนฺเตน, ยถา ปฏิจฺฉนฺนํ วิวเรยฺย, เอวํ กสฺสปสฺส ภควโต
สาสนนฺตรธานา ปภูติ มิจฺฉาทิฏฺฐิคหณปฏิจฺฉนฺนํ สาสนํ วิวรนฺเตน, ยถา มูฬฺหสฺส
มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, เอวํ กุมฺมคฺคมิจฺฉามคฺคปฏิปนฺนสฺส เม สคฺคโมกฺขมคฺคํ
อาวิกโรนฺเตน, ยถา อนฺธกาเร เตลปโชตํ ธาเรยฺย, เอวํ โมหนฺธกาเร นิมุคฺคสฺส ๕-
เม พุทฺธาทิรตนรูปานิ อปสฺสโต ตปฺปฏิจฺฉาทกโมหนฺธการวิทฺธํสกเทสนาปโชตํ
ธาเรนฺเตน ๖- มยฺหํ ภควตา เอเตหิ ปริยาเยหิ ปกาสิตตฺตา อเนกปริยาเยน
ธมฺโม ปกาสิโต. ๗-
      เอวํ เทสนํ โถเมตฺวา อิมาย เทสนาย รตนตฺตยปสนฺนจิตฺโต ปสนฺนาการํ
กโรนฺโต เอสาหนฺติอาทิมาห. ตตฺถ เอสาหนฺติ เอโส อหํ. ภควนฺตํ สรณํ
@เชิงอรรถ:  สี. กุสล........    ฉ.ม., อิ. อภิกนฺตํ   ฉ.ม., อิ. ติณปณฺณาทิฉาทิตํ
@ ม. จตุรงฺคตมสิ     สี., ก. โมหนฺธกานิมุคฺคสฺส     ก.....ปโชตธารเณน
@ ฉ.ม. ปกาสิโตติ
คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจาติ ภควนฺตญฺจ ธมฺมญฺจ สํฆญฺจาติ ๑- อิมํ รตนตฺตยํ
สรณํ คจฺฉามิ. อุปาสกํ มํ ภนฺเต ภควา ธาเรตูติ มํ ภควา "อุปาสโก
อยนฺ"ติ เอวํ ธาเรตุ, ชานาตูติ อตฺโถ. อชฺชตคฺเคติ อชฺชตํ อาทึ กตฺวา.
อชฺชทคฺเคติ วา ปาโฐ, ทกาโร ปทสนฺธิกโร, อชฺช อคฺคํ กตฺวาติ อตฺโถ.
ปาณุเปตนฺติ ปาเณหิ อุเปตํ. ยาว เม ชีวิตํ ปวตฺตติ, ตาว อุเปตํ อนญฺญสตฺถุกํ
ตีหิ สรณคมเนหิ สรณคตํ อุปาสกํ กปฺปิยการกํ มํ ภควา ธาเรตูติ อยเมตฺถ
สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย สามญฺญผลสุตฺเต
สพฺพากาเรน วุตฺโตติ. ปฐมํ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๒๓-๑๓๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=3203&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3203&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=322              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2153              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=1867              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=1867              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]