อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                        ๒. ปญฺจราชสุตฺตวณฺณนา
       [๑๒๓] ทุติเย รูปาติ นีลปีตาทิเภทํ รูปารมฺมณํ. กามานํ อคฺคนฺติ เอตํ
   กามานํ อุตฺตมํ เสฏฺฐนฺติ รูปครุโก อาห. เสเสสุปิ เอเสว นโย. ยโตติ  ยทา.
มนาปปริยนฺตนฺติ มนาปนิปฺผตฺติกํ มนาปโกฏิกํ. ตตฺถ เทฺว มนาปานิ
ปุคฺคลมนาปํ สมฺมติมนาปญฺจ. ปุคฺคลมนาปํ นาม ยํ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส อิฏฺฐํ กนฺตํ
โหติ, ตเทว อญฺญสฺส อนิฏฺฐํ อกนฺตํ. ปจฺจนฺตวาสีนญฺหิ คณฺฑุปาทาปิ อิฏฺฐา
โหนฺติ กนฺตา มนาปา, มชฺฌิมปเทสวาสีนํ อติเชคุจฺฉา. เตสญฺจ โมรมํสาทีนิ
อิฏฺฐานิ โหนฺติ, อิตเรสํ ตานิ อติเชคุจฺฉานิ. อิทํ ปุคฺคลมนาปํ. อิตรํ
สมฺมติมนาปํ.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม., อิ. อทฺวารฆรํ     ๒ ฉ.ม., อิ. เคณฺฑุ   ๓ ฉ.ม. อนนฺตรํ
@๔ ก. จารา, สี., อิ. โจรา    ๕ ฉ.ม. โลหฑฺฒมาสโก
      อิฏฺฐานิฏฺฐารมฺมณํ นาม โลเก ปฏิวิภตฺตํ นตฺถิ, วิภชิตฺวา ปน
ทสฺเสตพฺพํ. วิภชนฺเตน ปน ๑- อติอิสฺสรานํ มหาสมฺมตมหาสุทสฺสนธมฺมาโสกาทีนํ
วเสน วิภชิตพฺพํ. เตสํ หิ ทิพฺพกปฺปมฺปิ อารมฺมณํ อมนาปํ อุปฏฺฐาติ.
อติทุคฺคตานํ ทุลฺลภนฺนปานานํ วเสน ๒- น วิภชิตพฺพํ. เตสํ หิ
กณาชกภตฺตสิตฺถานิปิ ปูติมํสสฺส รโสปิ อติมธุโร อมตสทิโส โหติ. มชฺฌิมานมฺปน
คณิกมหามตฺตเสฏฺฐิกุฏุมฺพิกวาณิชาทีนํ กาเลน อิฏฺฐํ กาเลน อนิฏฺฐํ ลภมานานํ
วเสน วิภชิตพฺพํ. ตญฺจ ปเนตํ อารมฺมณํ ชวนํ ปริจฺฉินฺทิตุํ น สกฺโกติ. ชวนํ
หิ อิฏฺเฐปิ รชติ อนิฏฺเฐปิ, อิฏฺเฐปิ ทุสฺสติ อนิฏฺเฐปิ. เอกนฺตโต ปน
วิปากจิตฺตํ อิฏฺฐานิฏฺฐํ ปริจฺฉินฺทติ. กิญฺจาปิ หิ มิจฺฉาทิฏฺฐิกา พุทฺธํ ๓- วา
สํฆํ วา มหาเจติยาทีนิ วา อุฬารานิ อารมฺมณานิ ทิสฺวา อกฺขีนิ ปิทหนฺติ
โทมนสฺสํ อาปชฺชนฺติ, ธมฺมสทฺทํ สุตฺวา กณฺเณ ถเกนฺติ,
จกฺขุวิญฺญาณโสตวิญฺญาณานิ ๔- ปน เตสํ กุสลวิปากาเนว โหนฺติ. กิญฺจาปิ
คูถสูกราทโย คูถคนฺธํ ฆายิตฺวา ขาทิตุํ ลภิสฺสามาติ โสมนสฺสชาตา โหนฺติ, คูถทสฺสเน
ปน เนสํ จกฺขุวิญฺญาณํ, ตสฺส คนฺธฆายเน ฆานวิญฺญาณํ, รสสายเน ชิวฺหาวิญฺญาณญฺจ
อกุสลวิปากเมว โหติ. ภควา ปน ปุคฺคลมนาปตํ สนฺธาย เต จ มหาราช
รูปาติอาทิมาห.
      จนฺทนงฺคลิโยติ ๕- อิทํ ตสฺส อุปาสกสฺส นามํ. ปฏิภาติ มํ ภควาติ
มยฺหํ ๖- เอกํ การณํ อุปฏฺฐาติ ปญฺญายติ. ตสฺส ปญฺจ ๗- ราชาโน อามุตฺตมณิกุณฺฑเล
สชฺชิตาย อาปานภูมิยา สนฺนิเวเสเนว ๘- มหตา ราชานุภาเวน ปรเมน
อิสฺสริยวิภเวน อาคนฺตฺวาปิ ทสพลสฺส สนฺติเก ฐิตกาลโต ปฏฺฐาย  ทิวา ปทีเป
วิย อุทกาภิสิตฺเต องฺคาเร วิย สุริยุฏฺฐาเน ขชฺโชปนเก วิย จ หตปฺปเภ
หตโสเภ ตํ ตถาคตญฺจ เตหิ สตคุเณหิ วิโรจมานํ ๙- ทิสฺวา "มหนฺตา วต โภ
พุทฺธา นามา"ติ ปฏิภาณํ อุทปาทิ. ตสฺมา เอวมาห.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. จ น      ๒ ฉ.ม., อิ. วเสนปิ      ๓ สี. สมฺพุทฺธํ
@๔ ม. จกฺขุวิญฺญาณาทีนิ   ๕ ฉ.ม., อิ. จนฺทนงฺคลิโก  ๖ ฉ.ม. ภควา มยฺหํ
@๗ ฉ.ม., อิ. ตสฺส เต ปญฺจ, สี. ตสฺส เต จ   ๘ ฉ.ม., อิ. นิสินฺนวเสเนว
@๙ ฉ.ม., อิ. เตหิ สตฺตคุเณน สหสฺสคุเณน วิโรจมานํ
      โกกนทนฺติ ปทุมสฺเสเวตํ เววจนํ. ปาโตติ กาลสฺเสว. สิยาติ ภเวยฺย.
อวีตคนฺธนฺติ อวิคตคนฺธํ. องฺคีรสนฺติ สมฺมาสมฺพุทฺธํ. ภควโต หิ องฺคโต รํสิโย ๑-
นิกฺขมนฺติ, ตสฺมา องฺคีรโสติ วุจฺจติ. ยถา โกกนทสงฺขาตํ ปทุมํ ปาโตว ผุลฺลํ
อวีตคนฺธํ สุคนฺธํ ๒- สิยา, เอวเมว ภควนฺตํ องฺคีรสํ ตปนฺตํ อาทิจฺจมิว
อนฺตลิกฺเข วิโรจมานํ ปสฺสาติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ. ภควนฺตํ อจฺฉาเทสีติ ภควโต
อทาสีติ อตฺโถ. โลกโวหารโต ปเนตฺถ อีทิสํ วจนํ โหติ. โส กิร อุปาสโก
"เอเต ตถาคตสฺส คุเณสุ ปสีทิตฺวา มยฺหํ ปญฺจ อุตฺตราสงฺเค เทนฺติ, อหํ
เอเต ๓- ภควโตว ทสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา อทาสิ. ทุติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๔๓-๑๔๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=3744&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3744&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=359
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2575
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=2223
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=2223
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15