|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๖. พฺรหฺมสํยุตฺต ๑. ปฐมวคฺค ๑. พฺรหฺมายาจนสุตฺตวณฺณนา [๑๗๒] พฺรหฺมสํยุตฺตสฺส ปฐเม ปริวิตกฺโก อุทปาทีติ สพฺพพุทฺธานํ อาจิณฺโณ สมาจิณฺโณ อยํ เจตโส ปริวิตกฺโก ๑- อุทปาทิ. กทา อุทปาทีติ? พุทฺธภูตสฺส อฏฺฐเม สตฺตาเห ราชายตนมูเล สกฺเกน เทวานมินฺเทน อาภตํ ทนฺตกฏฺฐญฺจ โอสถหรีตกญฺจ ขาทิตฺวา มุขํ โธวิตฺวา จตูหิ โลกปาเลหิ อุปนีเต ปจฺจคฺเฆ เสลมเย ปตฺเต ตปุสฺสภลฺลิกานํ ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา ปุน ปจฺจาคนฺตฺวา อชปาลนิโคฺรเธ นิสินฺนมตฺตสฺส. อธิคโตติ ปฏิวิทฺโธ. ธมฺโมติ จตุสจฺจธมฺโม. คมฺภีโรติ อุตฺตานปฏิกฺเขป- วจนเมตํ. ทุทฺทโสติ คมฺภีรตฺตาว ทุทฺทโส ทุกฺเขน ทฏฺฐพฺโพ, น สกฺกา สุเขน ทฏฺฐุํ. ทุทฺทสตฺตาว ทุรานุโพโธ ทุกฺเขน อวพุชฺฌิตพฺโพ, น สกฺกา สุเขน อวพุชฺฌิตุํ. สนฺโตติ นิพฺพุโต. ปณีโตติ อตปโก. ๒- อิทํ ทฺวยํ โลกุตฺตรเมว สนฺธาย วุตฺตํ. อตกฺกาวจโรติ ตกฺเกน อวจริตพฺโพ โอคาหิตพฺโพ น โหติ, ญาเณเนว อวจริตพฺโพ. นิปุโณติ สโณฺห. ปณฺทิตเวทนีโยติ สมฺมาปฏิปทํ ปฏิปนฺเนหิ ปณฺฑิเตหิ เวทิตพฺโพ. อาลยรามาติ สตฺตา ปญฺจกามคุเณสุ อลฺลียนฺติ, ตสฺมา เต อาลยาติ วุจฺจนฺติ. อฏฺฐสตตณฺหาวิปรีตานิ ๓- อลฺลียนฺติ, ตสฺมาปิ อาลยาติ วุจฺจนฺติ. เตหิ อาลเยหิ รมนฺตีติ ๔- อาลยรามา. อาลเยสุ รตาติ อาลยรตา. อาลเยสุ สุมุทิตาติ ๕- อาลยสุมุทิตา. ยเถว หิ สุสชฺชิตํ ปุปฺผผลภริตรุกฺขาทิสมฺปนฺนํ อุยฺยานํ ปวิฏฺโฐ ราชา ตาย ตาย สมฺปตฺติยา รมติ, สุมุทิโต อาโมทิตปโมทิโต ๖- โหติ, น อุกฺกณฺฐติ. สายํปิ นิกฺขมิตุํ น อิจฺฉติ, เอวมิเมหิ ๗- กามาลยตณฺหาลเยหิ สตฺตา รมนฺติ, สํสารวฏฺเฏ สุมุทิตา อนุกฺกณฺฐิตา @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิตกฺโก ๒ ฉ.ม. อตปฺปโก อิ. อนปฺปโก ๓ ฉ.ม....... วิจริตานิ @๔ อิ. รมตีติ ๕ ฉ.ม. สุฏฺฐุ มุทิตาติ อิ. สมฺมุทิตา ๖ ม. อาโมทิตสมฺโมทิโต @๗ ฉ.ม. เอวมิเมหิปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๖.
วสนฺติ. เตน เตสํ ภควา ทุพฺพิธํปิ ๑- อาลยํ อุยฺยานภูมึ วิย ทสฺเสนฺโต "อาลยรามา"ติอาทิมาห. ตตฺถ ยทิทนฺติ นิปาโต, ตสฺส ฐานํ สนฺธาย "ยํ อิทนฺ"ติ, ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ สนฺธาย "โย อยนฺ"ติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. อิทปฺปจฺจยตา- ปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ อิเมสํ ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา, อิทปฺปจฺจยา เอว อิทปฺปจฺจยตา, อิทปฺปจฺจยตา จ สา ปฏิจฺจสมุปฺปาโท จาติ อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปาโท. สงฺขาราทิปจฺจยานํ เอตํ อธิวจนํ. สพฺพสงฺขารสมโถติอาทิ สพฺพํ นิพฺพานเมว. ยสฺมา หิ ตํ อาคมฺม สพฺพสงฺขารวิปฺผนฺทิตานิ สมนฺติ วูปสมฺมนฺติ, ตสฺมา สพฺพสงฺขารสมโถติ วุจฺจติ. ยสฺมา จ ตํ อาคมฺม สพฺเพ อุปธโย ปฏินิสฺสฏฺฐา โหนฺติ, สพฺพตณฺหา ขียนฺติ, สพฺเพ กิเลสราคา วิรชฺชนฺติ, สพฺพทุกฺขํ นิรุชฺฌติ, ตสฺมา สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธติ วุจฺจติ. ยา ปเนสา ตณฺหา ภเวน ภวํ, ผเลน วา สทฺธึ กมฺมํ วินติ ๒- สํสิพฺพตีติ กตฺวา วานนฺติ วุจฺจติ, ตโต นิกฺขนฺตํ วานโตติ นิพฺพานํ. โส มมสฺส กิลมโถติ ยาปิ อชานนฺตานํ เทสนา นาม, โส มม กิลมโถ อสฺส, สา มม วิเหสา อสฺสาติ อตฺโถ. กายกิลมโถ เจว กายวิเหสา จ อสฺสาติ วุตฺตํ โหติ. จิตฺเต ปน อุภยํ เจตํ ๓- พุทฺธานํ นตฺถิ. อปิสฺสุทนฺติ ๔- อนุพฺรูหนตฺเถ นิปาโต, โส "น เกวลํ อยํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ, อิมาปิ คาถา ปฏิภํสู"ติ ทีเปติ. อนจฺฉริยาติ อนุ อจฺฉริยา. ปฏิภํสูติ ปฏิภานสงฺขาตสฺส ญาณสฺส โคจรา อเหสุํ, ปริวิตกฺกยิตฺพฺพตํ ปาปุณึสุ. กิจฺเฉนาติ ทุกฺขาย ปฏิปทาย. ๕- พุทฺธานญฺหิ จตฺตาโรปิ มคฺคา สุขา ปฏิปทาว โหนฺติ. ปารมีปูรณกาเล ปน สราคสโทสสโมหสฺเสว สโต อาคตานํ ๖- ยาจกานํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ สีสํ กนฺติตฺวา คลโลหิตํ นีหริตฺวา สุอญฺชิตานิ อกฺขีนิ อุคฺฆาเฏตฺวา ๗- กุลวํสปทีปํ ปุตฺตํ มนาปจารินึ ภริยนฺติ เอวมาทีนิ เทนฺตสฺส อญฺญานิ จ ขนฺติวาทิสทิเสสุ อตฺตภาเวสุ เฉชฺชาทีนิ ๘- ปาปุณนฺตสฺส อาคมนียปฏิปทํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ทุวิธํ ๒ อิ. วินาติ ๓ ฉ.ม. อุภยมฺเปตํ ๔ ฉ.ม. อปิสฺสูติ @๕ ฉ.ม. ทุกฺเขน, น ทุกฺขาย ปฏิปาทาย ๖ ฉ.ม. อาคตาคตานํ ๗ ฉ.ม. อุปฺปาเฏตฺวา @๘ ฉ.ม. เฉชฺชเภชฺชาทีนิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๗.
สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. หลนฺติ เอตฺถ หกาโร นิปาตมตฺโต, อลนฺติ อตฺโถ. ปกาสิตุนฺติ เทสิตุํ, เอวํ กิจฺเฉน อธิคตสฺส อลํ เทสิตุํ, ปริยนฺตํ เทสิตุํ, โก อตฺโถ เทสิเตนาติ วุตฺตํ โหติ. ราคโทสปเรเตหีติ ราคโทสผุฏฺเฐหิ ราคโทสานุคเตหิ วา. ปฏิโสตคามินฺติ นิจฺจาทีนํ ปฏิโสตํ "อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา อสุภนฺ"ติ เอวํ คตํ จตุสจฺจธมฺมํ. ราครตฺตาติ กามราเคน ภวราเคน ทิฏฺฐิราเคน จ รตฺตา. น ทกฺขนฺตีติ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา อสุภนฺติ อิมินา สภาเวน น ปสฺสิสฺสนฺติ, เต อปสฺสนฺเต โก สกฺขิสฺสติ เอวํ คาหาเปตุํ. ตโมกฺขนฺเธน อาวุฏาติ อวิชฺชาราสินา อชฺโฌตฺถฏา. อปฺโปสฺสุกฺกตายาติ นิรุสฺสุกฺกภาเวน, อเทเสตุกามฺยตายาติ อตฺโถ. กสฺมา ปนสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ, นนุ เอส "มุตฺโต โมเจสฺสามิ, ติณฺโณ ตาเรสฺสามิ, กิมฺเม อญฺญาตเวเสน ธมฺมํ สจฺฉิกเตนิธ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา ตารยิสฺสํ สเทวเก"ติ ๒- ปตฺถนํ กตฺวา ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตํ ปตฺโตติ? สจฺจเมตํ, ตเทว ปจฺจเวกฺขณานุภาเวน ปนสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ. ตสฺส หิ สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา สตฺตานํ กิเลสคหนตํ ธมฺมสฺส จ คมฺภีรตํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส สตฺตานํ กิเลสคหนตา จ ธมฺมคมฺภีรตา จ สพฺพากาเรน ปากฏา ชาตา, อถสฺส "อิเม สตฺตา กญฺชิกปุณฺณา ลาวุ ๓- วิย, ตกฺกภริตาจาฏิ ๔- วิย, วสาเตลปีตปิโลติกา วิย, อญฺชนมกฺขิตหตฺโถ วิย จ กิเลสภริตา อติสงฺกิลิฏฺฐา ราครตฺตา โทสทุฏฺฐา โมหมุฬฺหา, เต กินฺนาม ปฏิวิชฺฌิสฺสนฺตี"ติ จินฺตยโต กิเลสคหนปจฺจเวกฺขณานุภาเวนปิ ๕- เอวํ จิตฺตํ นมิ. "อยญฺจ ธมฺโม ๖- ปฐวีสนฺธารกอุทกกฺขนฺโธ วิย คมฺภีโร, ปพฺพเตน ปฏิจฺฉาเทตฺวา ฐปิโต สาสโป วิย ทุทฺทโส, สตฺตธา ภินฺนสฺส พาลสฺส โกฏิยา โกฏิ วิย, ๗- นนุ มยา หิ อิมํ ธมฺมํ ปฏิวิชฺฌิตุํ วายมนฺเตน อทินฺนํ ทานํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ปสฺสิสฺสนฺติ ๒ ขุ. พุทฺธ ๓๓/๒(๕๕)/๔๒๑ โกกํ วิสทิสํ (สฺยา) @๓ ฉ.ม., อิ. ลาพุ ๔ อิ. ตกฺกภูรจาฏิ ๕ อิ. กิเลสคหนณปจฺจเวกฺขณานุภาเนนปิ @สี. คหณตา ๖ อิ. มม ธมฺโม อยญฺจ ธมฺโม ๗ ฉ.ม. โกฏิปฏิปาทนํ วิย ทุรนุโพโธ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๘.
นาม นตฺถิ, อรกฺขิตํ สีลํ นาม นตฺถิ, อปูริตา ๑- กาจิ ปารมี นาม นตฺถิ, ตสฺส เม นิรุสฺสาหํ วิย มารพลํ วิธมนฺตสฺสาปิ ปฐวี น กมฺปิตฺถ, ปฐมยาเม ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตสฺสาปิ น กมฺปิตฺถ, มชฺฌิมยาเม ทิพฺพจกฺขุํ โสเธนฺตสฺสาปิ น กมฺปิตฺถ, ปจฺฉิมยาเม ปน ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปฏิวิชฺฌนฺตสฺเสว เม ทสสหสฺสีโลกธาตุ กมฺปิตฺถ, อิติ มาทิเสนาปิ ติกฺขญาเณน กิจฺเฉเนวายํ ธมฺโม ปฏิวิทฺโธ, ตํ โลกิยมหาชนา กถํ ปฏิวิชฺฌิสฺสนฺตี"ติ ธมฺมคมฺภีรปจฺจเวกฺขณานุภาเวนาติ เอวํ จิตฺตํ นมีติ เวทิตพฺพํ. อปิจ พฺรหฺมุนา ยาจิเต เทเสตุกามตายปิสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ. ชานาติ หิ ภควา "มม อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺเต นมมาเน มํ มหาพฺรหฺมา ธมฺมเทสนํ ยาจิสฺสติ, อิเม จ สตฺตา พฺรหฺมครุกา, เต `สตฺถา กิร ธมฺมํ น เทเสตุกาโม อโหสิ, อถ นํ มหาพฺรหฺมา ยาจิตฺวา เทสาเปติ, สนฺโต วต โภ ธมฺโม, ปณีโต วต โภ ธมฺโม'ติ มญฺญมานา สุสฺสูสิสฺสนฺตี"ติ อิทํปิ การณํ ปฏิจฺจ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนายาติ เวทิตพฺพํ. สหมฺปติสฺสาติ โส กิร กสฺสปภควโต สาสเน สหโก นาม เถโร ปฐมชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ปฐมชฺฌานภูมิยํ กปฺปายุพฺรหฺมา หุตฺวา นิพฺพตฺโต, ตตฺร นํ "สหมฺปติพฺรหฺมา"ติ สญฺชานนฺติ, ๒- ตํ สนฺธายาห "พฺรหฺมุโน สหมฺปติสฺสา"ติ. นสฺสติ วต โภติ โส กิร อิมํ สทฺทํ ตถา นิจฺฉาเรสิ, ยถา ทสสหสฺสีโลกธาตุพฺรหฺมาโน สุตฺวา สพฺเพ สนฺนิปตึสุ. ยตฺร หิ นามาติ ยสฺมึ นาม โลเก. ปุรโต ปาตุรโหสีติ เตหิ ทสหิ พฺรหฺมสหสฺเสหิ สทฺธึ ปาตุรโหสิ. อปฺปรชกฺขชาติกาติ ปญฺญามเย อกฺขิมฺหิ อปฺปํ ปริตฺตํ ราคโทสโมหรชํ เอเตสํ เอวํ สภาวาติ อปฺปรชกฺขชาติกา. อสฺสวนตาติ อสฺสวนตาย. ภวิสฺสนฺตีติ ปุริมพุทฺเธสุ ทสปุญฺญกิริยาวเสน กตาธิการา ปริปากคตา ปทุมานิ วิย สุริยรสฺมิสมฺผสฺสํ, ธมฺมเทสนํเยว อากงฺขมานา จตุปฺปทิกคาถาวสาเน อริยภูมึ โอกฺกมนารหา น เอโก, น เทฺว, อเนกสตสหสฺสา ธมฺมสฺส อญฺญาตาโร ภวิสฺสนฺตีติ ทสฺเสติ. ปาตุรโหสีติ ปาตุภวิ. สมเลหิ จินฺติโตติ สมเลหิ ฉหิ สตฺถาเรหิ จินฺติโต. เตหิ ปุเรตรํ อุปฺปชฺชิตฺวา สกลชมฺพุทีเป กณฺฏเก ปตฺถรมานา วิย, @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อปริปูริตา ๒ ฉ.ม. ปฏิสญฺชานนฺติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๙.
สํสิพฺพมานา ๑- วิย จ สมเล มิจฺฉาทิฏฺฐิธมฺเม ๒- เทสยึสุ. อปาปุเรตนฺติ วิวร เอตํ. อมตสฺส ทฺวารนฺติ อมตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารภูตํ อริยมคฺคํ. สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธนฺติ อิเม สตฺตา ราคาทีนํ มลานํ อภาวโต วิมเลน สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนุพุทฺธํ จตุสจฺจธมฺมํ สุณนฺตุ ตาว ภควาติ ยาจติ. เสเล ยถา ปตฺพตมุทฺธนิฏฺฐิโตติ สิลามเย ๓- เอกฆเน ปพฺพตมุทฺธนิ ยถา ฐิโต จ. ๔- น หิ ตตฺถ ฐิตสฺส ทสฺสนตฺถํ คีวุกฺขิปนปสารณาทิกิจฺจํ อตฺถิ. ตถูปมนฺติ ตปฺปฏิภาคํ เสลปพฺพตูปมํ. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- ยถา เสลปพฺพตมุทฺธนิ ฐิโตว จกฺขุมา ปุริโส สมนฺตโต ชนตํ ปสฺเสยฺย, ตถา ตฺวํปิ สุเมธ สุนฺทรปญฺญ สพฺพญฺญุตญาเณน สมนฺตจกฺขุ ภควา ธมฺมมยํ ปญฺญามยํ ๕- ปาสาทมารุยฺห สยํ อเปตโสโก โสกาวกิณฺณํ ๖- ชาติชราภิภูตญฺจ ชนตํ อเปกฺขสฺสุ ๗- อุปธารย อุปปริกฺข. อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย:- ยถา หิ ปพฺพตปาเท สมนฺตา มหนฺตํ เขตฺตํ กตฺวา ตตฺถ เกทารปาฬีสุ กุฏิกาโย กตฺวา รตฺตึ อคฺคึ ชาเลยฺยุํ, จตุรงฺคสมนฺนาคตํ จ อนฺธการํ อสฺส, อถ ตสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ฐตฺวา จกฺขุมโต ปุริสสฺส ภูมึ โอโลกยโต เนว เขตฺตํ น เกทารปาฬิโย น กุฏิกาโย น ตตฺถ สยิตมนุสฺสา ปญฺญาเยยฺยุํ. กุฏิกาสุ ปน อคฺคิชาลมตฺตเมว ปญฺญาเยยฺย, เอวํ ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห สตฺตนิกายํ โอโลกยโต ตถาคตสฺส เย เต อกตกลฺยาณา สตฺตา, เต เอกวิหาเร ทกฺขิณชานุปสฺเส นิสนฺนาปิ พุทฺธจกฺขุสฺส อาปาถํ นาคจฺฉนฺติ, รตฺตึ ขิตฺตา สรา วิย โหนฺติ. เย ปน กตกลฺยาณา เวเนยฺยปุคฺคลา, เต เอวสฺส ทูเร ฐิตาปิ อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ โส อคฺคิ วิย หิมวนฺตปพฺพโต วิย จ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:- "ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺติ หิมวนฺโตว ปพฺพโต อสนฺเตตฺถ น ทิสฺสนฺติ รตฺตึ ขิตฺตา ยถา สรา"ติ. ๘- อชฺเฌสนนฺติ ยาจนํ. พุทฺธจกฺขุนาติ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตญาเณน อาสยานุสยญาเณน จ. อิเมสํ หิ ทฺวินฺนํ ญาณานํ "พุทฺธจกฺขู"ติ นามํ, สพฺพญฺญุตญาณสฺส @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิสํ สิญฺจมานา ๒ ฉ.ม. สมลํ มิจฺฉาทิฏฺฐิธมฺมํ ๓ ฉ.ม. เสลมเย ๔ ฉ.ม. ว @๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ๖ ฉ.ม. โสกาวติณฺณํ ๗ ฉ.ม., อิ. อเวกฺขสฺสุ @๘ ขุ. ธมฺม. ๒๕/๓๐๔/๖๙ จูฬสุภทฺทาวตฺถุ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.
"สมนฺตจกฺขู"ติ, ติณฺณํ มคฺคญาณานํ "ธมฺมจกฺขู"ติ. อปฺปรชกฺเขติอาทีสุ เยสํ วุตฺตนเยน จ ๑- ปญฺญาจกฺขุมฺหิ ราคาทิรชํ อปฺปํ, เต อปฺปรชกฺขา. เยสํ มหนฺตํ เต มหารชกฺขา. เยสํ สทฺธาทีนิ อินฺทฺริยานิ ติกฺขานิ, เต ติกฺขินฺทฺริยา. เยสํ ตานิ มุทูนิ, เต มุทินฺทฺริยา, เยสนฺเต เอว สทฺธาทโย อาการา สุนฺทรา, เต สฺวาการา. เย กถิตการณํ สลฺลกฺเขนฺติ, สุเขน สกฺกา โหนฺติ วิญฺญาเปตุํ, เต สุวิญฺญาปยา. เย ปรโลกํ เจว วชฺชํ จ ภยฺโต ปสฺสนฺติ, เต ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน นาม. อยํ ปเนตฺถ ปาลิ:- สทฺโธ ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข, อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล มหารชกฺโข. อารทฺธวิริโย, กุสีโต. อุปฏฺฐิตสฺสติ มุฏฺฐสฺสติ. สมาหิโต, อสมาหิโต ปญฺญวา, ทุปฺปญฺโญ ปุคฺคโล มหารชกฺโข. ตถา สทฺโธ ปุคฺคโล ติกฺขินฺทฺริโย ฯเปฯ ปญฺญวา ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี, ทุปฺปญฺโญ ปุคฺคโล น ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี. โลโกติ ขนฺธโลโก, อายตนโลโก, ธาตุโลโก, สมฺปตฺติภวโลโก, สมฺปตฺติสมฺภวโลโก, วิปตฺติภวโลโก, วิปตฺติสมฺภวโลโก, เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺฐิติกา. เทฺว โลกา นามญฺจ รูปญฺจ. ตโย โลกา ติสฺโส เวทนา. จตฺตาโร โลกา จตฺตาโร อาหารา. ปญฺจ โลกา ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา. ฉ โลกา ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ. สตฺต โลกา สตฺต วิญฺญาณฏฺฐิติโย. อฏฺฐ โลกา อฏฺฐ โลกธมฺมา. นว โลกา นว สตฺตาวาสา. ทส โลกา ทสายตนานิ. ทฺวาทส โลกา ทฺวาทสายตนานิ. อฏฺฐารส โลกา อฏฺฐารส ธาตุโย. วชฺชนฺติ สพฺเพ กิเลสา วชฺชา, สพฺเพ ทุจฺจริตา วชฺชา, สพฺเพ อภิสงฺขารา วชฺชา, สพฺเพ ภวคามิกมฺมา วชฺชา, อิติ อิมสฺมึ จ โลเก อิมสฺมึ จ วชฺเช ติพฺพา ๒- ภยสญฺญา ปจฺจุปฏฺฐิตา โหติ, เสยฺยถาปิ อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก. อิเมหิ ปญฺญาสาย อากาเรหิ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ชานาติ ปสฺสติ อญฺญาสิ ปฏิวิชฺฌิ. อิทํ ตถาคตสฺส อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต ญาณนฺ"ติ. ๓- อุปฺปลินิยนฺติ อุปฺปลวเน. อิตเรสุปิ เอเสว นโย. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนีติ ยานิ อนฺโต นิมุคฺคาเนว โปสิยนฺติ. อุทกํ อจฺจุคฺคมฺม ฐิตานีติ อุทกํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. วุตฺตนเยเนว ๒ ก. วชฺเชติ สพฺพา @๓ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๒๗๐-๗๖/๑๗๗-๗๙ ญาณกถา (สฺยา)--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.
อติกฺกมิตฺวา ฐิตานิ ตตฺถ ยานิ อจฺจุคฺคมฺม ฐิตานิ, ตานิ สุริยรสฺมิสมฺผสฺสํ อาคมยมานานิ ฐิตานิ อชฺช ปุปฺผนกานิ. ยานิ ปน สโมทกํ ฐิตานิ, ตานิ เสฺว ปุปฺผนกานิ. ยานิ อุทกา อนุคฺคตานิ อนฺโตนิมุคฺคโปสีนิ, ตานิ ตติยทิวเส ปุปฺผนกานิ. อุทกา ปน อนุคฺคตานิ อญฺญานิปิ สโรอุปฺปลาทีนิ ๑- นาม อตฺถิ, ยานิ เนว ปุปฺผิสฺสนฺติ, มจฺฉกจฺฉปภกฺขาเนว ภวิสฺสนฺติ, ตานิ ปาลึ นารุฬฺหานิ. อาหริตฺวา ปน ทีเปตพฺพานีติ ทีปิตานิ. ยเถว หิ ตานิ จตุพฺพิธานิ ปุปฺผานิ, เอวเมวํ อุคฺฆฏิตญฺญู วิปจิตญฺญู เนยฺโย ปทปรโมติ จตฺตาโร ปุคฺคลา. ตตฺถ "ยสฺส ปุคฺคลสฺส สห อุทาหฏเวลาย ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตญฺญู. ยสฺส ปุคฺคลสฺส สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺเถ วิภชิยมาเน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล วิปจิตญฺญู. ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสโต ปริปุจฺฉโต โยนิโส มนสิกโรโต กลฺยาณมิตฺเต เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต อนุปุพฺเพน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เนยฺโย ยสฺส ปุคฺคลสฺส พหุมฺปิ สุณโต พหุมฺปิ ภณโต พหุมฺปิ ธารยโต พหุมฺปิ วาจยโต น ตาย ชาติยา ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปทปรโม"ติ. ๒- ตตฺถ ภควา อุปฺปลวนาทิสทิสํ ทสสหสฺสีโลกธาตุํ ๓- โอโลเกนฺโต "อชฺช ปุปฺผนกปุปฺผานิ วิย อุคฺฆฏิตญฺญู, เสฺว ปุปฺผนกานิ วิย วิปจิตญฺญู, ตติยทิวเส ปุปฺผนกานิ วิย เนยฺโย, มจฺฉกจฺฉปภกฺขปุปฺผานิ วิย ปทปรโม"ติ อทฺทส. ปสฺสนฺโต จ "เอตฺตกา อปฺปรชกฺขา, เอตฺตกา มหารชกฺขา, ตตฺราปิ เอตฺตกา อุคฺฆฏิตญฺญู"ติ เอวํ สพฺพาการโตว อทฺทส. ตตฺถ ติณฺณํ ปุคฺคลานํ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ภควโต ธมฺมเทสนา อตฺถํ สาเธติ. ปทปรมานํ อนาคตตฺถาย วาสนา ๔- โหติ. อถ ภควา อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อตฺถาวหํ ธมฺมเทสนํ วิทิตฺวา เทเสตุกมฺยตํ อุปฺปาเทตฺวา ปุน สพฺเพปิ ตีสุ ภเวสุ สตฺเต ภพฺพาภพฺพวเสน เทฺว โกฏฺฐาเส อกาสิ. เย สนฺธาย วุตฺตํ "กตเม สตฺตา อภพฺพา, เย เต สตฺตา กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา กิเลสาวรเณน @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. สโรคอุปฺปลาทีนิ @๒ อภิ. ปุคฺคล. ๓๖/๑๔๘-๕๑/๑๕๒ จตุกฺกปุคฺคลปญฺญตฺติ ๓ ฉ.ม. ทสสหสฺสิ...., @๔ อนาคเต วาสนตฺถาย, ที. มหา. อ. ๒/๖๙/๖๖ มหาปทานสุตฺต. (มหาจุฬ). @ฏีกา ปน ปสฺสิตพฺพา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.
สมนฺนาคตา วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา อสฺสทฺธา อจฺฉนฺทิกา ทุปฺปญฺญา อภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, อิเม เต สตฺตา อภพฺพา. กตเม เต สตฺตา ภพฺพา, เย เต สตฺตา น กมฺมาวรเณน ฯเปฯ อิเม เต สตฺตา ภพฺพา"ติ. ๑- ตตฺถ สพฺเพปิ อภพฺพปุคฺคเล ปหาย ภพฺพปุคฺคเลเยว ญาเณน ปริคฺคเหตฺวา "เอตฺตกา เอตฺถ ราคจริตา เอตฺตกา โทสโมหวิตกฺกสทฺธาพุทฺธิจริตา"ติ ฉ โกฏฺฐาเส อกาสิ. เอวํ กตฺวา ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ จินฺเตสิ. ปจฺจภาสีติ ปฏิ อภาสิ. อปารุตาติ วิวฏา. อมตสฺส ทฺวาราติ อริยมคฺโค. โส หิ อมตสงฺขาตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารํ, โส มยา ๒- วิวริตฺวา ฐปิโตติ ทสฺเสติ. ปมุญฺจนฺตุ สทฺธนฺติ สพฺเพ อตฺตโน สทฺธํ ปมุญฺจนฺตุ วิสฺสชฺเชนฺตุ. ปจฺฉิมปททฺวเย อยมตฺโถ:- อหํ หิ อตฺตโน ปคุณํ สมฺปวตฺติตํปิ อิมํ ปณีตํ อุตฺตมํ ธมฺมํ กายวาจากิลมถสญฺญี หุตฺวา น ภาสึ. อิทานิ ปน สพฺโพ ชโน สทฺธาภาชนํ อุปเนตุ, ปูเรสฺสามิ เตสํ สงฺกปฺปนฺติ. อนฺตรธายีติ สตฺถารํ คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา อนฺตรหิโต, สกฏฺฐานเมว คโตติ อตฺโถ. คเต จ ปน ตสฺมึ ภควา "กสฺส นุโข อหํ ปฐมํ ธมฺมํ เทเสยฺยนฺ"ติ อาฬารุทกานํ กาลกตภาวํ, ปญฺจวคฺคิยานํ จ พหูปการภาวํ ญตฺวา เตสํ ธมฺมํ เทเสตุกาโม พาราณสิยํ อิสิปตนํ คนฺตฺวา ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสีติ. ปฐมํ.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๘๕-๑๙๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=4800&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=4800&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=555 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4405 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=3876 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=3876 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]