อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                        ๓. สูจิโลมสุตฺตวณฺณนา
      [๒๓๗] ตติเย คยายนฺติ คยาคาเม, คยาย อวิทูเร นิวิฏฺคามํ อุปนิสฺสายาติ
อตฺโถ. ฏงฺกิตมญฺเจติ ทีฆมญฺเจ ปาทมชฺเฌ วิชฺฌิตฺวา อฏนิโย ปเวเสตฺวา
กตมญฺเจ. ตสฺส "อิทํ อุปริ, อิทํ เหฏฺา"ติ นตฺถิ, ปริวตฺเตตฺวา อตฺถโตปิ
ตาทิโสว โหติ, ตํ เทวฏฺาเน เปนฺติ. จตุนฺนํ ปาสาณานํ อุปริ ปาสาณํ อตฺถริตฺวา
กตเคหํ ๕- "ฏงฺกิตมญฺโจ"ติ วุจฺจติ. สูจิโลมสฺสาติ กถินสูจิสทิสโลมสฺส.
โส กิร กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา ทูรฏฺานโต อาคโต เสทมลคฺคหิเตน
คตฺเตน สุปญฺตฺตํ สํฆิกมญฺจํ อนาทเรน อปจฺจตฺถริตฺวา นิปชฺชิ, ตสฺส
ปริสุทฺธสีลสฺส ตํ กมฺมํ สุทฺธวตฺเถ กาฬกํ วิย อโหสิ. โส ตสฺมึ อตฺตภาเว วิเสสํ
นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต กาลํ กตฺวา คยาคามทฺวาเร สงฺการฏฺาเน ยกฺโข หุตฺวา
นิพฺพตฺติ นิพฺพตฺตมตฺตสฺเสว จสฺส สกลสรีรํ กถินสูจีหิ ควจฺจิตํ ๖- วิย ชาตํ.
      อเถกทิวสํ ภควา ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต ตํ ยกฺขํ ปมาวชฺชนสฺเสว ๗-
อาปาถํ อาคตํ ทิสฺวา "อยํ เอกํ พุทฺธนฺตรํ มหาทุกฺขํ อนุภวิ,
กินฺนุ ขฺวสฺส มํ อาคมฺม โสตฺถิการณํ ภเวยฺยา"ติ อาวชฺเชนฺโต ปมมคฺคสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. มาตุยา ติโรกุจฺฉิคโต   ๒ ฉ., อิ. โส   ๓ ฉ.ม. มารปกฺขิกยกฺโข
@๔ ฉ.ม. วิปฺปมุตฺตสฺส       ๕ ฉ.ม. กตเคหมฺปิ
@๖ สี., อิ. อาวิชฺฌิตํ, ฉ.ม. ควิจฺฉิวิชฺฌิตํ    ๗ ม. ปมวชฺชนฺตสฺเสว
อุปนิสฺสยํ อทฺทส. อถสฺส สงฺคหํ กาตุกาโม รตฺตทุปฏํ ๑- นิวาเสตฺวา สุคตมหาจีวรํ
ปารุปิตฺวา เทววิมานกปฺปคนฺธกุฏึ ๒- ปหาย หตฺถิควสฺสมนุสฺสกุกฺกุราทิ-
กุณปทุคฺคนฺธํ สงฺการฏฺานํ คนฺตฺวา ตตฺถ มหาคนฺธกุฏิยํ วิย นิสีทิ. ตํ สนฺธาย
วุตฺตํ "สูจิโลมสฺส ยกฺขสฺส ภวเน"ติ.
      ขโรติ สุํสุมารปิฏฺิ วิย ฉทนิฏฺกาหิ วิสมจฺฉทนปิฏฺิ วิย จ ขรสรีโร.
โส กิร กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล สีลสมฺปนฺโน อุปาสโก เอกทิวสํ ๓- วิหาเร
จิตฺตตฺถรณาทีหิ อตฺถตาย ภูมิยา สํฆิเก อตฺถรเณ อตฺตโน อุตฺตราสงฺคํ
อปจฺจตฺถริตฺวา นิปชฺชิ. สํฆิกเตลํ อภาเชตฺวา อตฺตโน หตฺเถหิ สรีรํ มกฺเขสีติ ๔-
วทนฺติ. โส เตน กมฺเมน สคฺเค นิพฺพตฺติตุํ อสกฺโกนฺโต ตสฺเสว คามทฺวาเร
สงฺการยกฺโข ๕- หุตฺวา นิพฺพตฺติ. นิพฺพตฺตสฺส เจวสฺส ๖- สกลสรีรํ วุตฺตปฺปการํ
อโหสิ. เต อุโภปิ สหายา ชาตา. อิติ ขรสฺส ขรภาโว เวทิตพฺโพ.
      อวิทูเร อติกฺกมนฺตีติ โคจรํ ปริเยสนฺตา สมาคมฏฺานํ วา คจฺฉนฺตา
อาสนฺเน าเน คจฺฉนฺติ. เตสุ สูจิโลโม สตฺถารํ น ปสฺสติ, ขรโลโม ปมตรํ
ทิสฺวา สูจิโลมํ ยกฺขํ เอตทโวจ "เอส สมโณ"ติ, สมฺม เอส ตว ภวนํ
ปวิสิตฺวา นิสินฺโน เอโก สมโณติ. เนโส สมโณ, สมณโก เอโสติ โส
กิร โย มํ ปสฺสิตฺวา ภีโต ปลายติ, ตํ สมณโกติ วทติ. โย น ภายติ, ตํ
สมโณติ. ตสฺมา "อยํ มํ ทิสฺวา ภีโต ปลายิสฺสตี"ติ มญฺมาโน เอวมาห.
      กายํ อุปนาเมสีติ เภรวรูปํ นิมฺมินิตฺวา มหามุขํ วิวริตฺวา สกลสรีเร
โลมานิ อุฏฺาเปตฺวา กายํ อุปนาเมสิ. อปนาเมสีติ รตนสติกํ สุวณฺณคฺฆนิยํ ๗-
วิย โถกํ อปนาเมสิ. ปาปโกติ ลามโก อมนุญฺโ. โส คูถํ วิย อคฺคิ วิย
กณฺหสปฺโป วิย จ ปริวชฺเชตพฺโพ, น อิมินา สุวณฺณวณฺเณน สรีเรน
สมฺปฏิจฺฉิตพฺโพ. เอวํ วุตฺเต ปน สูจิโลโม "ปาปโก กิร เม สมฺผสฺโส"ติ กุทฺโธ
ปญฺหํ ตํ สมณาติอาทิมาห. จิตฺตํ วา เต ขิปิสฺสามีติ เยสญฺหิ อมนุสฺสา จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุรตฺตทุปฏฺฏํ   ๒ ฉ.ม. เทววิมานกปฺปํ คนฺธกุฏึ  ๓ ฉ.ม. เอกทิวเส
@๔ ฉ.ม. มกฺเขสีติปิ   ๕ ฉ.ม. สงฺการฏฺาเน ยกฺโข
@๖ ฉ.ม. นิพฺพตฺตมตฺตสฺส จลฺส, อิ. นิพฺพตฺตมตฺตสฺเสว จสฺส
@๗ สี. สุวณฺณคฺฆิกํ, ฉ.ม. สุวณฺณคฺฆนิกํ
ขิปิตุกามา โหนฺติ, เตสํ เสตมุขํ นีโลทรํ สุรตฺตหตฺถปาทํ มหาสีสํ ปชฺชลิตเนตฺตํ
เภรวํ วา อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ทสฺเสนฺติ, เภรวํ สทฺทํ สาเวนฺติ, ๑-
กเถนฺตานํเยว วา มุเข หตฺถํ ปกฺขิปิตฺวา หทยํ มทฺทนฺติ, เตน เต สตฺตา อุมฺมตฺตกา
โหนฺติ ขิตฺตจิตฺตา. ตํ สนฺธาเยวมาห. ปารคงฺคายาติ  ทฺวีสุ ปาเทสุ คเหตฺวา ตํ
อาวิชฺฌิตฺวา ๒- ยถา น ปุนาคจฺฉสิ, เอวํ ปารํ วา เต ๓- คงฺคาย ขิปิสฺสามีติ
วทติ. สเทวเกติอาทิ วุตฺตตฺถเมว. ปุจฺฉ ยทากงฺขสีติ ยงฺกิญฺจิ อากงฺขสิ, ตํ
สพฺพํ ปุจฺฉ, อเสสํ เต พฺยากริสฺสามีติ สพฺพญฺูปวารณํ ปวาเรติ.
      กุโตนิทานาติ กึนิทานา, กึปจฺจยาติ อตฺโถ. กุมารกา ธงฺกมิโวสฺสชฺชนฺตีติ
ยถา กุมารกา กากํ คเหตฺวา โอสฺสชฺชนฺติ ขิปนฺติ, เอวํ ปาปวิตกฺกา กุโต
สมุฏฺาย จิตฺตํ โอสฺสชฺชนฺตีติ ปุจฺฉติ.
      อิโตนิทานาติ อยํ อตฺตภาโว นิทานํ เอเตสนฺติ อิโตนิทานา. อิโตชาติ
อิโต อตฺตภาวโต ชาตา. อิโต สมุฏฺาย มโนวิตกฺกาติ ยถา ทีฆสุตฺตเกน
ปาเท พนฺธํ กากํ กุมารกา ตสฺส สุตฺตกปริยนฺตํ องฺคุลิยํ เวเตฺวา โอสฺสชฺชนฺติ,
โส ทูรํ คนฺตฺวาปิ ปุน เตสํ ปาทมูเลเยว ปตติ, เอวเมว อิโต อตฺตภาวโต
สมุฏฺาย ปาปวิตกฺกา จิตฺตํ โอสฺสชฺชนฺติ.
      เสฺนหชาติ ตณฺหาสิเนหโต ชาตา. อตฺตสมฺภูตาติ อตฺตนิ สมฺภูตา.
นิโคฺรธสฺเสว ขนฺธชาติ นิโคฺรธขนฺธชาตา ปาโรหา วิย. ปุถูติ พหู อเนกปฺปการา
ปาปวิตกฺกา ตํสมฺปยุตฺตกิเลสา จ. วิสตฺตาติ สตฺตา ๔- ลคฺคา ลคฺคิตา. กาเมสูติ
วตฺถุกาเมสุ. มาลุวาว วิตตา วเนติ ยถา วเน มาลุวา ลตา ยํ รุกฺขํ นิสฺสาย
ชายติ, ตํ มูลโต ยาว อคฺคา, อคฺคโต ยาว มูลา ปุนปฺปุนํ สํสิพฺพิตฺวา
อชฺโฌตฺถริตฺวา โอตฺถตา วิตฺถตา ๕- ติฏฺติ. เอวํ วตฺถุกาเมสุ ปุถู กิเลสกามา
วิสตฺตา, ปุถู วา สตฺตา เตหิ กิเลสกาเมหิ วตฺถุกาเมสุ วิสตฺตา. เย นํ
ปชานนฺตีติ เย จ ๖- "อตฺตสมฺภูตา"ติ เอตฺถ วุตฺตอตฺตภาวํ ชานนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. วาเทนฺติ  ๒ ฉ.ม. อาวิญฺเฉตฺวา, อิ. อวิชฌิตฺวา  ๓ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ   ๕ ฉ.ม. โอตตวิตตา     ๖ สี., อิ. เย นํ
      ยโตนิทานนฺติ ยํ นิทานมสฺส อตฺตภาวสฺส, ตญฺจ ชานนฺติ. เต นํ
วิโนเทนฺตีติ เต เอวํ อตฺตภาวสงฺขาตสฺส ทุกฺขสจฺจสฺส นิทานภูตํ สมุทยสจฺจํ
มคฺคสจฺเจน วิโนเทนฺติ นีหรนฺติ. เต ทุตฺตรนฺติ เต สมุทยสจฺจํ นีหรนฺตา
อิทํ ทุตฺตรํ กิเลโสฆํ ตรนฺติ. อติณฺณปุพฺพนฺติ อนมตคฺเค สํสาเร สุปินนฺเตนาปิ ๑-
น ติณฺณปุพฺพํ. อปุนพฺภวายาติ อปุนพฺภวสงฺขาตสฺส นิโรธสจฺจตฺถาย. อิติ อิมาย
คาถาย จตฺตาริ อริยสจฺจานิ ๒- ปกาเสนฺโต อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺาเปสิ.
เทสนาวสาเน สูจิโลโม ตสฺมึเยว ปเทเส ิโต เทสนานุสาเรน าณํ เปเสตฺวา
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺิโต. โสตาปนฺนา จ นาม น กิลิฏฺตฺตภาเว ติฏฺนฺตีติ
สห ผลปฏิลาเภนสฺส สรีเร เปตกณฺฑุปีฬกาสูจิโย ๓- สพฺพา ปติตา. โส
ทิพฺพวตฺถนิวตฺโถ ทิพฺพวรทุกูลุตฺตราสงฺโค ทิพฺพเวนเวิโต ทิพฺพาภรณคนฺธมาลาธโร
สุวณฺณวณฺโณ หุตฺวา ภุมฺมเทวตาปริหารํ ปฏิลภีติ. ตติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๘๖-๒๘๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=7384&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=7384&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=807
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=6655
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=5945
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=5945
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15