ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                       ๒. ทุติยทสพลสุตฺตวณฺณนา
    [๒๒] ทุติยํ ภควตา อตฺตโน อชฺฌาสยวเสน วุตฺตํ. ตตฺถ ทสพลสมนฺนาคโตติ
ทสหิ พเลหิ สมนฺนาคโต. พลญฺจ นาเมตํ ทุวิธํ กายพลญฺจ
@เชิงอรรถ:  สี. โปตลิกาทโย, ฉ.ม. โปตฺถลิกาทโย     ฉ.ม. อตฺตนิ
@ ฉ.ม., อิ. อญฺญตรปฺปกาโร              ฉ.ม., อิ. กงฺขติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐.

ญาณพลญฺจ. เตสุ ตถาคตสฺส กายพลํ หตฺถิกุลานุสาเรน เวทิตพฺพํ. วุตฺตเญฺหตํ โปราเณหิ:- "กาฬาวกญฺจ คงฺเคยฺยํ ปณฺฑรํ ตมฺพปิงฺคลํ คนฺธํ มงฺคลเหมญฺจ อุโปสถํ ฉทฺทนฺติเม ทสา"ติ ๑- อิมานิ ทส หตฺถิกุลานิ. ตตฺถ กาฬาวกนฺติ ปกติหตฺถิกุลํ ทฏฺฐพฺพํ. ยํ ทสนฺนํ ปุริสานํ กายพลํ, ตํ เอกสฺส กาฬาวกสฺส หตฺถิโน พลํ. ๒- ยํ ทสนฺนํ กาฬาวกานํ พลํ, ตํ เอกสฺส คงฺเคยฺยสฺส. ยํ ทสนฺนํ คงฺเคยฺยานํ, ตํ เอกสฺส ปณฺฑรสฺส. ยํ ทสนฺนํ ปณฺฑรานํ, ตํ เอกสฺส ตมฺพสฺส. ยํ ทสนฺนํ ตมฺพานํ, ตํ เอกสฺส ปิงฺคลสฺส. ยํ ทสนฺนํ ปิงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส คนฺธหตฺถิโน. ยํ ทสนฺนํ คนฺธหตฺถีนํ, ตํ เอกสฺส มงฺคลสฺส. ยํ ทสนฺนํ มงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส เหมวตสฺส. ยํ ทสนฺนํ เหมวตานํ, ตํ เอกสฺส อุโปสถสฺส. ยํ ทสนฺนํ อุโปสถานํ, ตํ เอกสฺส ฉทฺทนฺตสฺส. ยํ ทสนฺนํ ฉทฺทนฺตานํ, ตํ เอกสฺส ตถาคตสฺส. นารายนสงฺขาตํ พลนฺติปิ ๓- อิทเมว วุจฺจติ. ตเทตํ ปกติหตฺถิคณนาย หตฺถีนํ ๔- โกฏิสหสฺสานํ, ปุริสคณนาย ปน ทสนฺนํ ปุริสโกฏิสหสฺสานํ พลํ โหติ. อิทํ ตาว ตถาคตสฺส กายพลํ. "ทสพลสมนฺนาคโต"ติ เอตฺถ ปน เอตํ สงฺคหํ น คจฺฉติ. เอตํ หิ พาหิรกํ ลามกํ ติรจฺฉานคตานํ สีหาทีนมฺปิ โหติ. เอตํ หิ นิสฺสาย ทุกฺขปริญฺญา วา สมุทยปฺปหานํ วา มคฺคภาวนา วา ผลสจฺฉิกิริยา วา นตฺถิ. อญฺญํ ปน ทสสุ ฐาเนสุ อกมฺปนฏฺเฐน อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน จ ทสวิธํ ญาณพลนฺนาม อตฺถิ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ทสพลสมนฺนาคโต"ติ. กตมํ ปน ตนฺติ? ฐานาฏฺฐานาทีนํ ยถาภูตํ ชานนํ. เสยฺยถีทํ? ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ชานนํ เอกํ, อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ @เชิงอรรถ: ป.สู. ๑/๑๔๘/๓๔๖, สมฺโม. วิ. ๕๑๕, มโน:ปู. ๓/๒๑/๓๒๕ @ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. นารายนสงฺฆาตพลนฺติปิ @ ม. ปกติหตฺถีนํ ฉ.ม.,อิ. อฏฺฐานํ อฏฺฐานโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๑.

กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส ยถาภูตํ วิปากชานนํ เอกํ, สพฺพตฺถคามินีปฏิปทาชานนํ เอกํ, อเนกธาตุนานาธาตุโลกชานนํ เอกํ, สตฺตานํ ๑- นานาธิกมุตฺติชานนํ เอกํ, เตสํเยว อินฺทฺริยปโรปริยตฺติชานนํ เอกํ, ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สงฺกิเลสโวทานวุฏฺฐานชานนํ เอกํ, เตสํเยว ๒- ปุพฺเพนิวาสชานนํ เอกํ, สตฺตานํ จุตูปปาตชานนํ เอกํ, อาสวกฺขยชานนํ เอกํ. ๓- อภิธมฺเม ปน:- "อิธ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตตี"ติ ๔- อาทินา นเยน วิตฺถารโต อาคโต. ๕- อตฺถวณฺณนาปิ เนสํ วิภงฺคฏฺฐกถาย ๖- เจว ปปญฺจสูทนิยา จ มชฺฌิมฏฺฐกถายํ ๗- สพฺพาการโต วุตฺตา. สา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว คเหตพฺพา. จตูหิ จ เวสารชฺเชหีติ เอตฺถ สารชฺชปฏิปกฺขํ เวสารชฺชํ, จตูสุ ฐาเนสุ เวสารชฺชภาวํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปนฺนโสมนสฺสมยญาณสฺเสตํ นามํ. กตเมสุ จตูสุ? "สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา อนภิสมฺพุทฺธา"ติอาทีสุ โจทนาวตฺถูสุ. ตตฺรายํ ปาลิ:- "จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส เวสารชฺชานิ ฯเปฯ กตมานิ จตฺตาริ? `สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา อนภิสมฺพุทฺธา'ติ ตตฺร วต มํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ @ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. เอกนฺติ @ อภิ.วิ. ๓๕/๗๖๐/๓๘๔ ฉ.ม. อาคตาเนว @ สมฺโม. วิ. ๕๑๔ (สฺยา) ป. สู ๑/๑๔๘/๓๔๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒.

วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมึ สห ธมฺเมน ปฏิโจทิสฺสตีติ ๑- นิมิตฺตเมตํปิ ๒- ภิกฺขเว น สมนุปสฺสามิ. เอตมหํ ภิกฺขเว นิมิตฺตํ อสมนุปสฺสนฺโต เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ. `ขีณาสวสฺส เต ปฏิชานโต อิเม อาสวา อปริกฺขีณา'ติ ตตฺร วต มํ ฯเปฯ `เย โข ปน เต อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา, เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา'ติ ตตฺร วต มํ ฯเปฯ `ยสฺส โข ปน เต อตฺถาย ธมฺโม เทสิโต, โส น นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมา ทุกฺขกฺขยายา'ติ ตตฺร วต มํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ฯเปฯ เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามี"ติ. ๓- อาสภณฺฐานนฺติ เสฏฺฐฏฺฐานํ อุตฺตมฏฺฐานํ. อาสภา วา ปุพฺพพุทฺธา, เตสํ ฐานนฺติ อตฺโถ อปิจ ควสตเชฏฺฐโก อุสโภ, ควสหสฺสเชฏฺฐโก วสโภ, วชสตเชฏฺฐโก วา อุสโภ, วชสหสฺสเชฏฺฐโก วสโภ, สพฺพควเสฏฺโฐ สพฺพปริสฺสยสโห เสโต ปาสาทิโก มหาภารวโห อสนิสตสทฺเทหิปิสฺส ๔- อสมฺปกมฺปิโย นิสโภ, โส อิธ อุสโภติ อธิปฺเปโต. อิทํ ๕- หิ ตสฺส ปริยายวจนํ. อุสภสฺส อิทนฺติ อาสภํ. ฐานนฺติ จตูหิ ปาเทหิ ปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา อวฏฺฐานํ. ๖- อิธ ๗- ปน อาสภํ วิยาติ อาสภํ. ยเถว หิ นิสภสงฺขาโต อุสโภ อุสภพเลน สมนฺนาคโต จตูหิ ปาเทหิ ปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา อจลฏฺฐาเนน ติฏฺฐติ, เอวํ ตถาคโตปิ ทสหิ ตถาคตพเลหิ สมนฺนาคโต จตูหิ เวสารชฺชปาเทหิ อฏฺฐปริสปฐวึ อุปฺปีเฬตฺวา @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. ปฏิโจเทสฺสตีติ. @ ฉ.ม., อิ. อปิสทฺโท น ทิสฺสติ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๘/๑๐ @ ฉ.ม., อิ. อสฺสาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม.,อิ. อิทมฺปิ @ อจลฏฺฐานํ ป. สู. ๑/๑๔๘/๓๔๗ ฉ.ม.,อิ. อิทํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓.

สเทวเก โลเก เกนจิ ปจฺจตฺถิเกน ปจฺจามิตฺเตน อกมฺปิโย อจลฏฺฐาเนน ติฏฺฐติ. เอวํ ติฏฺฐมาโน จ ตํ อาสภณฺฐานํ ปฏินาชาติ อุปคจฺฉติ น ปจฺจกฺขาติ, อตฺตนิ อาโรเปติ. เตน วุตฺตํ "อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาตี"ติ. ปริสาสูติ "อฏฺฐ โข อิมา สาริปุตฺต ปริสา. กตมา อฏฺฐ? ขตฺติยปริสา พฺราหฺมณปริสา คหปติปริสา สมณปริสา จาตุมฺมหาราชิกปริสา ตาวตึสปริสา มารปริสา พฺรหฺม ปริสา"ติ ๑- อิมาสุ อฏฺฐสุ ปริสาสุ. สีหนาทํ นทตีติ เสฏฺฐนาทํ อภีตนาทํ นทติ, สีหนาทสทิสํ วา นาทํ นทติ. อยมตฺโถ สีหนาทสุตฺเตน ทีเปตพฺโพ. ยถา วา สีโห สหนโต เจว หนนโต จ สีโหติ วุจฺจติ, เอวํ ตถาคโต โลกธมฺมานํ สหนโต ปรปฺปวาทานญฺจ หนนโตปิ ๒- สีโหติ วุจฺจติ. เอวํ วุตฺตสฺส สีหสฺส นาทํ สีหนาทํ. ตตฺถ ยถา สีโห สีหพเลน สมนฺนาคโต สพฺพตฺถ วิสารโท วิคตโลมหํโส สีหนาทํ นทติ, เอวํ ตถาคตสีโห ๓- ตถาคตพเลหิ สมนฺนาคโต อฏฺฐสุ ปริสาสุ วิสารโท วิคตโลมหํโส "อิติ รูปนฺ"ติอาทินา นเยน นานาวิธํ วิลาสธมฺมเทสนํ วิลาสสมฺปนฺนํ ๔- สีหนาทํ นทติ. เตน วุตฺตํ "ปริสาสุ สีหนาทํ นทตี"ติ. พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตตีติ เอตฺถ พฺรหฺมนฺติ เสฏฺฐํ อุตฺตมํ, วิสุทฺธสฺส ธมฺมจกฺกสฺเสตํ อธิวจนํ. ตํ ปน ธมฺมจกฺกํ ทุวิธํ โหติ ปฏิเวธญาณญฺจ เทสนาญาณญฺจ. ตตฺถ ปญฺญาปภาวิตํ อตฺตโน อริยผลาวหํ ปฏิเวธญาณํ, กรุณาปภาวิตํ สาวกานํ อริยผลาวหํ เทสนาญาณํ. ตตฺถ ปฏิเวธญาณํ อุปฺปชฺชมานํ อุปฺปนฺนนฺติ ทุวิธํ. @เชิงอรรถ: ม.มู. ๑๒/๑๕๑/๑๑๒ @ ฉ.ม., อิ. หนนโต ฉ.ม., อิ. ตถาคตสิโหปิ @ ฉ.ม., อิ. นานาวิธเทสนาวิลาสสมฺปนฺนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔.

ตํ หิ อภินิกฺขมนโต ปฏฺฐาย ยาว อรหตฺตมคฺคา อุปฺปชฺชมานํ, ผลกฺขเณ อุปฺปนฺนํ นาม. ตุสิตภวนโต ปฏฺฐาย ๑- ยาว มหาโพธิปลฺลงฺเก อรหตฺตมคฺคา อุปฺปชฺชมานํ, ผลกฺขเณ อุปฺปนฺนํ นาม. ทีปงฺกรโต วา ปฏฺฐาย ยาว อรหตฺตมคฺคา อุปฺปชฺชมานํ, ผลกฺขเณ อุปฺปนฺนํ นาม. เทสนาญาณํ ๒- ปวตฺตมานํ ปวตฺตนฺติ ทุวิธํ. ตํ หิ ยาว อญฺญาโกณฺฑญฺญสฺส ๓- โสตาปตฺติมคฺคา ปวตฺตมานํ, ผลกฺขเณ ปวตฺตํ นาม. เตสุ ปฏิเวธญาณํ โลกุตฺตรํ, เทสนาญาณํ โลกิยํ. อุภยมฺปิ ปเนตํ อญฺเญหิ อสาธารณํ พุทฺธานํเยว โอรสญาณํ. อิมานิ ยํ อิมินา ญาเณน สมนฺนาคโต สีหนาทํ นทติ, ตํ ทสฺเสตุํ อิติ รูปนฺติอาทิมาห. ตตฺถ อิติ รูปนฺติ อิทํ รูปํ เอตฺตกํ รูปํ, อิโต อุทฺธํ รูปํ นตฺถีติ รุปฺปนสภาวญฺเจว ภูตุปาทายเภทญฺจ อาทึ กตฺวา ลกฺขณรสปจฺจุปฏฺฐาน- ปทฏฺฐานวเสน อนวเสสรูปปริคฺคโห วุตฺโต. อิติ รูปสฺส สมุทโยติ อิมินา เอวํ ปริคฺคหิตสฺส ๕- รูปสฺส สมุทโย วุตฺโต. ตตฺถ อิตีติ เอวํ สมุทโย โหตีติ อตฺโถ. ตสฺส วิตฺถาโร "อวิชฺชาสมุทยา รูปสมุทโย, ตณฺหาสมุทยา, กมฺมสมุทยา, ๔- อาหารสมุทยา รูปสมุทโยติ นิพฺพตฺติลกฺขณํ ปสฺสนฺโตปิ รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสตี"ติ ๕- เอวํ เวทิตพฺโพ. อฏฺฐงฺคเมปิ "อวิชฺชานิโรธา รูปนิโรโธ ฯเปฯ วิปริณามลกฺขณํ ปสฺสนฺโตปิ รูปกฺขนฺธสฺส นิโรธํ ปสฺสตี"ติ อยํ วิตฺถาโร. อิติ เวทนาติอาทีสุปิ อยํ เวทนา เอตฺตกา เวทนา, อิโต อุทฺธํ เวทนา นตฺถิ, อยํ สญฺญา, อิเม สงฺขารา, อิทํ วิญฺญาณํ เอตฺตกํ วิญฺญาณํ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. วา @ ฉ.ม., อิ. เทสนาญาณมฺปิ ฉ.ม. อญฺญาสิโกณฺฑญฺญสฺส @ สี., ม. กมฺมสมุทโย ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๐๖/๗๙ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕.

อิโต อุทฺธํ วิญฺญาณํ นตฺถีติ เวทยิตสญฺชานนอภิสงฺขรณวิชานนสภาวญฺเจว สุขาทิรูปสญฺญาทิปสาทจกฺขุวิญฺญาณาทิเภทญฺจ ๑- อาทึ กตฺวา ลกฺขณรสปจฺจุปฏฺฐาน- ปทฏฺฐานวเสน อนวเสสเวทนาสญฺญาสงฺขารวิญฺญาณปริคฺคโห วุตฺโต. อิติ เวทนาย สมุทโยติอาทีหิ ปน เอวํ ปริคฺคหิตานํ เวทนาสญฺญาสงฺขารวิญฺญาณานํ สมุทโย วุตฺโต. ตตฺราปิ อิตีติ เอวํ สมุทโย โหตีติ อตฺโถ. เตสมฺปิ วิตฺถาโร "อวิชฺชาสมุทยา เวทนาสมุทโย"ติ ๒- รูเป วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อยํ ปน วิเสโส:- ตีสุ ขนฺเธสุ "อาหารสมุทยา"ติ อวตฺวา "ผสฺสสมุทยา"ติ วตฺตพฺพํ, วิญฺญาณกฺขนฺเธ "นามรูปสมุทยา"ติ, อฏฺฐงฺคมปทมฺปิ เตสํเยว วเสน โยเชตพฺพํ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปน อุทยพฺพยวินิจฺฉโย สพฺพาการปริปูโร วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺโต. อิมสฺมึ สติ อิทํ โหตีติ อยมฺปิ อปโร สีหนาโท. ตสฺสตฺโถ:- อิมสฺมึ อวิชฺชาทิเก ปจฺจเย สติ อิทํ สงฺขาราทิกํ ผลํ โหติ. อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชตีติ อิมสฺส อวิชฺชาทิกสฺส ปจฺจยสฺส อุปฺปาทา อิทํ สงฺขาราทิกํ ผลํ อุปฺปชฺชติ. อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหตีติ อิมสฺมึ อวิชฺชาทิเก ปจฺจเย อสติ อิทํ สงฺขาราทิกํ ผลํ น โหติ. อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌตีติ อิมสฺส อวิชฺชาทิกสฺส ปจฺจยสฺส นิโรธา อิทํ สงฺขาราทิกํ ผลํ นิรุชฺฌติ. อิทานิ ยถา ตํ โหติ เจว นิรุชฺฌติ จ, ตํ วิตฺถารโต เทเสนฺโต ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติอาทิมาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. สุขาทิรูปสญฺญาทิผสฺสาทิจกฺขุวิญฺญาณาทิเภทญฺจ @ ขุ. ปฏิ. ๑๓/๑๐๘/๘๐ (สฺยา) ฉ.ม. ทสฺเสตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖.

เอวํ สฺวากฺขาโตติ เอวํ ปญฺจกฺขนฺธวิภชนาทิวเสน สุฏฺฐุ อกฺขาโต สุกถิโต. ธมฺโมติ ปญฺจกฺขนฺธปจฺจยาการธมฺโม. อุตฺตาโนติ อนิกุชฺชิโต. วิวโฏติ วิวริตฺวา ฐปิโต. ปกาสิโตติ ทีปิโต โชติโต. ฉินฺนปิโลติโกติ ปิโลติกา วุจฺจติ ฉินฺนํ ภินฺนํ ตตฺถ ตตฺถ สิพฺพิตคณฺฐิกํ ชิณฺณวตฺถํ, ตํ ยสฺส นตฺถิ. อฏฺฐหตฺถํ วา นวหตฺถํ วา อหตสาฏกํ นิวตฺโถ, โส ฉินฺนปิโลติโก นาม. อยมฺปิ ธมฺโม ตาทิโส. น เหตฺถ โกหญฺญาทิวเสน ฉินฺนภินฺนสิพฺพิตคณฺฐิตภาโว อตฺถิ. อปิจ ขุทฺทกสาฏโกปิ ปิโลติกา วุจฺจติ, สา ยสฺส นตฺถิ, อฏฺฐนวหตฺโถ มหาปโฏ อตฺถิ, โสปิ ฉินฺนปิโลติโก, อปคตปิโลติโกติ อตฺโถ. ตาทิโส อยํ ธมฺโม. ยถา หิ จตุหตฺถํ สาฏกํ ลภิตฺวา ๑- ปริคฺคหณํ กโรนฺโต ปุริโส อิโต จิโต จ อญฺฉนฺโต กิลมติ, เอวํ พาหิรกสมเย ปพฺพชิตา อตฺตโน ปริตฺตกธมฺมํ "เอวํ สติ เอวํ ภวิสฺสตี"ติ ปกปฺเปตฺวา ปกปฺเปตฺวา วฑฺเฒนฺตา กิลมนฺติ. ยถา ปน อฏฺฐหตฺถนวหตฺเถน สาฏเกน ปริคฺคหณํ กโรนฺโต ยถารุจึ ๒- ปารุปติ น กิลมติ, นตฺถิ ตตฺถ อญฺฉิตฺวา วฑฺฒนกิจฺจํ, เอวํ อิมสฺมิมฺปิ ธมฺเม ปกปฺเปตฺวา ปกปฺเปตฺวา วิภชนกิจฺจํ นตฺถิ, เตหิ เตหิ การเณหิ มยาว อยํ ธมฺโม สุวิภตฺโต สุวิตฺถาริโตติ อิทมฺปิ สนฺธาย "ฉินฺนปิโลติโก"ติ อาห. อปิจ กจวโรปิ ปิโลติกา ๓- วุจฺจติ, อิมสฺมึ จ สาสเน สมณกจวรํ นาม ปติฏฺฐาตุํ น ลภติ. เตเนวาห:- "การณฺฑวํ นิทฺธมถ กสมฺพุํ อวกสฺสถ ๔- ตโต ปลาเป ๕- วาเหถ อสฺสมเณ สมณมานิเน. @เชิงอรรถ: ม. คเหตฺวา @ ฉ.ม.,อิ. ปิโลติกาติ ฉ.ม. ยถารุจิ @ สี. กสมฺพุญฺจาปกสฺสถ, ฉ.ม. อปกสฺสถ ก. กลาเป

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๗.

นิทฺธมิตฺวาน ปาปิจฺเฉ ปาปอาจารโคจเร สุทฺธา สุทฺเธหิ สํวาสํ กปฺปยโวฺห ปติสฺสตา ตโต สมคฺคา นิปกา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถา"ติ. ๑- อิติ สมณกจวรสฺส ฉินฺนตฺตาปิ อยํ ธมฺโม ฉินฺนปิโลติโก นาม โหติ. อลเมวาติ ยุตฺตเมว. สทฺธาปพฺพชิเตนาติ สทฺธาย ปพฺพชิเตน. กุลปุตฺเตนาติ เทฺว กุลปุตฺตา อาจารกุลปุตฺโต ชาติกุลปุตฺโต จ. ตตฺถ โย ยโต กุโตจิ กุลา ปพฺพชิตฺวา สีลาทโย ปญฺจ ธมฺมกฺขนฺเธ ปูเรติ, อยํ อาจารกุลปุตฺโต นาม. โย ปน ยสกุลปุตฺตาทโย วิย ชาติสมฺปนฺนกุลา ปพฺพชิโต, อยํ ชาติกุลปุตฺโต นาม. เตสุ อิธ อาจารกุลปุตฺโต อธิปฺเปโต. สเจ ปน ชาติกุลปุตฺโต อาจารวา โหติ, อยํ อุตฺตโมเยว. เอวรูเปน กุลปุตฺเตน. วิริยํ อารภิตุนฺติ จตุรงฺคสมนฺนาคตํ วิริยํ กาตุํ. อิทานิ ๒- จตุรงฺคํ ทสฺเสนฺโต กามํ ตโจ จาติอาทิมาห. เอตฺถ หิ ตโจ เอกํ องฺคํ, นฺหารุ เอกํ, อฏฺฐิ เอกํ, มํสโลหิตํ เอกนฺติ. อิทญฺจ ปน จตุรงฺคสมนฺนาคตํ วิริยํ อธิฏฺฐหนฺเตน นวสุ ฐาเนสุ สโมธาตพฺพํ ๓- ปุเรภตฺเต ปจฺฉาภตฺเต ปุริมยาเม มชฺฌิมยาเม ปจฺฉิมยาเม คมเน ฐาเน นิสชฺชาย สยเนติ. ทุกฺขํ ภิกฺขเว กุสีโต วิหรตีติ อิมสฺมึ สาสเน โย กุสีโต ปุคฺคโล, โส ทุกฺขํ วิหรติ. พาหิรสมเย ปน โย กุสีโต, โส สุขํ วิหรติ. โวกิณฺโณติ มิสฺสีภูโต. สทตฺถนฺติ โสภณํ วา อตฺถํ สกํ วา อตฺถํ, อุภเยนาปิ อรหตฺตเมว อธิปฺเปตํ. ปริหาเปตีติ หาเปติ น ปาปุณาติ. กุสีตปุคฺคลสฺส หิ ฉ ทฺวารานิ อคุตฺตานิ ๔- โหนฺติ, ตีณิ กมฺมานิ อปริสุทฺธานิ, อาชีวฏฺฐมกํ สีลํ อปริโยทาตํ, ภินฺนาชีโว กุลุปโก โหติ. โส สพฺรหฺมจารีนํ อกฺขิมฺหิ ปติตรชํ วิย อุปฆาตกโร หุตฺวา @เชิงอรรถ: องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๑๐๐/๑๗๓ (สฺยา) ฉ.ม., อิ. อิทานิสฺส @ ฉ.ม., อิ. สมาธาตพฺพํ สี. อคุตฺตานิ อรกฺขิตานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๘.

ทุกฺขํ วิหรติ, ปีฐมทฺทโน ๑- เจว โหติ ลณฺฑสาทโน ๒- จ, สตฺถุ อชฺฌาสยํ คเหตุํ น สกฺโกติ, ทุลฺลภํ ขณํ วิราเธติ, เตน ภุตฺโต รฏฺฐปิณฺโฑปิ น มหปฺผโล โหติ. อารทฺธวิริโย จ โข ภิกฺขเวติ อารทฺธวิริโย ปุคฺคโล อิมสฺมึเยว สาสเน สุขํ วิหรติ. พาหิรสมเย ปน โย อารทฺธวิริโย วิหรติ, ๓- โส ทุกฺขํ วิหรติ. ปวิวิตฺโตติ วิวิตฺโต วิยุตฺโต หุตฺวา. สทตฺถํ ปริปูเรตีติ อรหตฺตํ ปาปุณาติ. อารทฺธวิริยสฺส หิ ฉ ทฺวารานิ สุคุตฺตานิ โหนฺติ, ตีณิ กมฺมานิ ปริสุทฺธานิ, อาชีวฏฺฐมกํ สีลํ ปริโยทาตํ, สพฺรหฺมจารีนํ วา อกฺขีสุ สีตลญฺชนํ ๔- วิย ธาตุคฺคตจนฺทนํ วิย จ มนาโป หุตฺวา สุขํ วิหรติ, สตฺถุ อชฺฌาสยํ คเหตุํ สกฺโกติ. สตฺถา หิ:- "จิรํ ชีว มหาวีร กปฺปํ ติฏฺฐ มหามุนี"ติ ๕- เอวํ โคตมิยา วนฺทิโต "น โข โคตมิ ตถาคตา เอวํ วนฺทิตพฺพา"ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ตาย ยาจิโต วนฺทิตพฺพาการํ อาจิกฺขนฺโต เอวมาห:- "อารทฺธวิริเย ปหิตตฺเต นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม สมคฺเค สาวเก ปสฺส เอสา พุทฺธาน วนฺทนา"ติ. ๕- เอวํ อารทฺธวิริโย สตฺถุ อชฺฌาสยํ คเหตุํ สกฺโกติ, ทุลฺลภํ ขณํ น วิราเธติ. ตสฺส หิ พุทฺธุปฺปาโท ธมฺมเทสนา สํฆสุปฏิปตฺติ จ สผลา โหติ สอุทฺรยา, รฏฺฐปิณฺโฑปิ เตน ภุตฺโต มหปฺผโล โหติ. หีเนน อคฺคสฺสาติ หีนาย สทฺธาย หีเตน วิริเยน หีนาย สติยา หีเนน สมาธินา หีนาย ปญฺญาย อคฺคสงฺขาตสฺส อรหตฺตสฺส ปตฺติ นาม น โหติ. @เชิงอรรถ: สี. สิวมทฺทโน สี.,อิ. เลฑฺฑุปาตโน, ฉ.ม. ลณฺฑปูรโก @ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ สี. พาหุคตสนฺทนํ วิย, ฉ.ม.,อิ. อกฺขมฺหิ @สุสีตลญฺชนํ ปาลิ. เอตํ พุทฺธาน วนฺทนํ, ขุ. อป. ๓๓/๑๕๗/๒๘๘ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๙.

อคฺเคน จ โขติ อคฺเคหิ สทฺธาทีหิ อคฺคสฺส อรหตฺตสฺส ปตฺติ โหติ. มณฺฑเปยฺยนฺติ ปสนฺนฏฺเฐน มณฺฑํ, ปาตพฺพฏฺเฐน เปยฺยํ. ยํ หิ ปิวิตฺวา อนฺตรวีถิยํ ปติโต วิสญฺญี อตฺตโน สาฏกาทีนมฺปิ อสฺสามิโก โหติ, ตํ ปสนฺนมฺปิ น ปาตพฺพํ, มยฺหํ ปน สาสนํ เอวํ ปสนฺนญฺจ ปาตพฺพญฺจาติ ทสฺเสนฺโต "มณฺฑเปยฺยนฺ"ติ อาห. ตตฺถ ติวิโธ มณฺโฑ เทสนามณฺโฑ ปฏิคฺคหมณฺโฑ พฺรหฺมจริยมณฺโฑติ. กตโม เทสนามณฺโฑ? จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ อาจิกฺขนา เทสนา ปญฺญาปนา ปฏฺฐปนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ, จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ ฯเปฯ อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส อาจิกฺขนา ฯเปฯ อุตฺตานีกมฺมํ, อยํ เทสนามณฺโฑ. กตโม ปฏิคฺคหมณฺโฑ? ภิกฺขุภิกฺขุนิโย อุปาสกอุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ วิญฺญาตาโร, อยํ ปฏิคฺคหมณฺโฑ. กตโม พฺรหฺมจริยมณฺโฑ? อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, เสยฺยถีทํ? สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ, อยํ พฺรหฺมจริยมณฺโฑ. อปิจ อธิโมกฺขมณฺโฑ สทฺธินฺทฺริยํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฏ, อสฺสทฺธิยํ กสฏํ ฉฑฺเฑตฺวา สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขมณฺฑํ ปิวตีติ มณฺฑเปยฺยนฺติ- อาทินาปิ ๑- นเยเนตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สตฺถา สมฺมุขีภูโตติ อิทเมตฺถ การณวจนํ. ยสฺมา สตฺถา สมฺมุขีภูโต, ตสฺมา วิริยปโยคํ ๒- กตฺวา ปิวถ ตํ มณฺฑํ. พาหิรกํ หิ เภสชฺชมณฺฑมฺปิ เวชฺชสฺส อสมฺมุขา ปิวนฺตานํ ปมาณํ วา อุคฺคมนํ วา นิคฺคมนํ วา น ชานามาติ อาสงฺกา โหติ, เวชฺชสมฺมุขา ปน "เวชฺโช ชานิสฺสตี"ติ นิราสงฺกา ปิวนฺติ, เอวเมว อมฺหากํ ธมฺมสฺสามี สตฺถา สมฺมุขีภูโตติ วิริยํ กตฺวา ปิวถาติ มณฺฑปาเนปิ เนสํ นิโยเชนฺโต ตสฺมาติห ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ สผลาติ สานิสํสา. สอุทฺรยาติ สวฑฺฒิ. ตตฺถ อตฺตตฺถนฺติ อตฺตโน @เชิงอรรถ: ขุ.ปฏิ. ๓๑/๕๓๑/๔๒๕ (สฺยา) ฉ.ม.,อิ. วิริยสมฺปโยคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐.

อตฺถภูตํ. อรหตฺตํ. อปฺปมาเทน สมฺปาเทตุนฺติ อปฺปมาเทน สพฺพกิจฺจานิ กาตุํ. ปรตฺถนฺติ ปจฺจยทายกานํ มหปฺผลานิสํสํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ทุติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๔๙-๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=1099&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=1099&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=65              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=662              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=681              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=681              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]