ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                         ๕. นครสุตฺตวณฺณนา
    [๖๕] ปญฺจเม นามรูเป โข สติ วิญฺญาณนฺติ เอตฺถ "สงฺขาเรสุ สติ
วิญฺญาณนฺ"ติ จ "อวิชฺชาย สติ สงฺขารา"ติ จ วตฺตพฺพํ ภเวยฺย, ตทุภยมฺปิ น
วุตฺตํ. กสฺมา? อวิชฺชาสงฺขารา หิ ตติโย ภโว, เตหิ สทฺธึ อยํ วิปสฺสนา น
ฆฏิยติ. มหาปุริโส หิ ปจฺจุปฺปนฺนปญฺจโวการวเสน อภินิวิฏฺโฐติ.
    นนุ จ อวิชฺชาสงฺขาเรสุ อทิฏฺเฐสุ น สกฺกา พุทฺเธน ภวิตุนฺติ. สจฺจํ
น สกฺกา, อิมินา ปน เต ภวอุปาทานตณฺหาวเสน ทิฏฺฐาว. ตสฺมา ยถา นาม
โคธํ อนุพนฺธนฺโต ปุริโส ตํ กูปํ ปวิฏฺฐํ ทิสฺวา โอตาเรตฺวา ๓- ปวิฏฺฐฏฺฐานํ
ขนิตฺวา โคธํ คเหตฺวา ปกฺกเมยฺย, น ปรภาคํ ขเนยฺย, กสฺมา? กสฺสจิ นตฺถิตาย.
เอวํ มหาปุริโส โคธํ อนุพนฺธนฺโต ปุริโส วิย โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺโน
@เชิงอรรถ:  ก. คเหตฺวา             ฉ.ม. กณฺณิเก
@ สี. โอตริตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

ชรามรณโต ปฏฺฐาย "อิมสฺส อยํ ปจฺจโย, อิมสฺส อยํ ปจฺจโย"ติ ปริเยสนฺโต ยาว นามรูปธมฺมานํ ปจฺจยํ ทิสฺวา ตสฺสปิ ปจฺจยํ ปริเยสนฺโต วิญฺญาณเมว อทฺทส. ตโต "เอตฺตโก ๑- ปญฺจโวการภววเสน สมฺมสนจาโร"ติ ๒- วิปสฺสนํ ปฏินิวตฺเตสิ, ปรโต ตุจฺฉกูปสฺส อภินฺทนฏฺฐานํ ๓- วิย อวิชฺชาสงฺขารทฺวยํ อตฺถิ. ตเทตํ เหฏฺฐา วิปสฺสนาย คหิตตฺตา ปาฏิเยกฺกํ สมฺมสนูปคํ น โหตีติ น อคฺคเหสิ. ปจฺจุทาวตฺตตีติ ปฏินิวตฺตติ. กตมํ ปเนตฺถ วิญฺญาณํ ปจฺจุทาวตฺตตีติ? ปฏิสนฺธิวิญฺญาณมฺปิ วิปสฺสนาวิญฺญาณมฺปิ. ๔- ตตฺถ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํ ปจฺจยโต ปฏินิวตฺตติ, วิปสฺสนาวิญฺญาณํ ๕- อารมฺมณโต. อุภยมฺปิ นามรูปํ นาติกฺกมติ, นามรูปโต ปรํ น คจฺฉติ. เอตฺตาวตา ชาเยถ วาติอาทีสุ วิญฺญาเณ นามรูปสฺส ปจฺจเย โหนฺเต, นามรูเป วิญฺญาณสฺส ปจฺจเย โหนฺเต, ทฺวีสุปิ อญฺญมญฺญปจฺจเยสุ โหนฺเตสุ เอตฺตเกน ชาเยถ วา อุปปชฺเชถ วา. อิโต หิ ปรํ ยงฺกิญฺจิ อญฺญํ ชาเยยฺย วา อุปปชฺเชยฺย วา, ๖- นนุ เอตเทว ชายติ จ อุปปชฺชติ จาติ. เอวํ สทฺธึ อปราปรจุติปฏิสนฺธีหิ ปญฺจุปาทานานิ ๗- ทสฺเสตฺวา ปุน ตํ เอตฺตาวตาติ วุตฺตมตฺถํ นิยฺยาเทนฺโต ยทิทํ นามรูปปจฺจยา วิญฺญาณํ, วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปนฺติ วตฺวา ตโต ปรํ อนุโลมปจฺจยาการวเสน วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปมูลกํ อายติชรามรณํ ๘- ทสฺเสตุํ นามรูปปจฺจยา สฬายตนนฺติอาทิมาห. @เชิงอรรถ: ม. เอตฺตเก ม. สมฺมสนํ กโรติ @ ฉ.ม. อภินฺนฏฺฐานํ สี. วิปสฺสนญาณมฺปิ @ สี. วิปสฺสนาญาณํ ฉ.ม., อิ. กิมญฺญํ ชาเยถ วา อุปปชฺเชถ วา @ ฉ.ม. ปญฺจ ปทานิ, อิ. ปจฺจุทานํ ก. อายตึปิ ชาติชรามรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

อญฺชสนฺติ มคฺคสฺเสว เววจนํ. อุทาปคตนฺติ ๑- อาปโต อุคฺคตตฺตา อุทาปคตนฺติ ๒- ลทฺธโวหาเรน ปาการวตฺถุนา สมนฺนาคตํ. รมณียนฺติ สมนฺตา จตุนฺนํ ทฺวารานํ อพฺภนฺตเร จ นานาภณฺฑานํ สมฺปตฺติยา รมณียํ. มาเปหีติ มหาชนํ เปเสตฺวา วาสํ กาเรหิ. มาเปยฺยาติ วาสํ กาเรยฺย. กาเรนโต จ ปฐมํ อฏฺฐารส มนุสฺสโกฏิโย เปเสตฺวา "สมฺปุณฺณนฺ"ติ ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรานิ ปญฺจ กุลานิ เปเสยฺย. ปุน ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรานิ ปญฺจปณฺณาส กุลานิ เปเสยฺย. ปุน ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรานิ ตึสกุลานิ เปเสยฺย. ปุน ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรํ กุลสหสฺสํ เปเสยฺย. ปุน ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรานิ เอกาทสนหุตานิ กุลานิ เปเสยฺย. ปุน ปุจฺฉิตฺวา "น ตาว สมฺปุณฺณนฺ"ติ วุตฺเต อปรานิ จตุราสีติ กุลสหสฺสานิ เปเสยฺย. ปุน "สมฺปุณฺณนฺ"ติ ปุจฺฉิเต "มหาราช กึ วเทสิ, มหนฺตํ นครํ อสมฺพาธํ, อิมินา นเยน กุลานิ เปเสตฺวา น สกฺกา ปูเรตุํ, เภรึ จาราเปตฺวา ๓- `อมฺหากํ นครํ อิมาย จ อิมาย จ สมฺปตฺติยา สมฺปนฺนํ, เย ตตฺถ วสิตุกามา, ยถาสุขํ คจฺฉนฺตุ, อิมญฺจิมญฺจ ปริหารํ ลภิสฺสนฺตี'ติ นครสฺส เจว วณฺณํ โลกสฺส จ ปริหารลาภํ โฆสาเปถา"ติ วเทยฺย. โส เอวํ กเรยฺย. ตโต มนุสฺสา นครคุณญฺเจว ปริหารลาภญฺจ สุตฺวา สพฺพทิสาหิ สโมสริตฺวา นครํ ปูเรยฺยุํ. ตํ อปเรน สมเยน อิทฺธญฺเจว อสฺส ผีตญฺจ. ตํ สนฺธาย ตทสฺส นครํ อปเรน สมเยน อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจาติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ อิทฺธนฺติ สมิทฺธํ สุภิกฺขํ. ผีตนฺติ สพฺพสมฺปตฺตีหิ วฑฺฒิตํ. ๔- พหุชญฺญนฺต พหูหิ ญาตพฺพํ, พหุชนานํ หิตํ วา. "พหุชนนฺ"ติปิ ปาโฐ. อากิณฺณมนุสฺสนฺติ มนุสฺเสหิ อากิณฺณํ นิรนฺตรํ ผุฏฺฐํ. วุฑฺฒิเวปุลฺลปฺปตฺตนฺติ วุฑฺฒิปฺปตฺตญฺเจว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุทฺธาปวนฺตนฺติ สี., อิ. อุทฺทาปนฺติ @ ฉ.ม., อิ. เภรึ ปน จราเปตฺวา ฉ.ม., อิ ปุปฺผิตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

เวปุลฺลปฺปตฺตญฺจ, เสฏฺฐภาวญฺเจว วิปุลภาวญฺจ ปตฺตํ, ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ อคฺคนครํ ชาตนฺติ อตฺโถ. เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- อรญฺญปวเน จรมานปุริโส วิย หิ ทีปงฺกรปาทมูลโต ปฏฺฐาย ปารมิโย ปูรยมาโน มหาปุริโส ทกฺฐพฺโพ, ตสฺส ปุริสสฺส ปุพฺพเกหิ มนุสฺเสหิ อนุยาตมคฺคทสฺสนํ วิย มหาสตฺตสฺส อนุปุพฺเพน โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺนสฺส ปุพฺพภาเค อฏฺฐงฺคิกสฺส วิปสฺสนามคฺคสฺส ทสฺสนํ, ปุริสสฺส ตํ เอกปทิกมคฺคํ อนุคจฺฉโต อปรภาเค มหามคฺคทสฺสนํ วิย มหาสตฺตสฺส อุปริ วิปสฺสนาย จิณฺณนฺเต โลกุตฺตรมคฺคทสฺสนํ, ปุริสสฺส เตน ๑- มคฺเคน คจฺฉโต ปุรโต นครทสฺสนํ วิย ตถาคตสฺส นิพฺพานนครทสฺสนํ, พาหิรนครํ ปเนตฺถ อญฺเญน ทิฏฺฐํ, อญฺเญน มนุสฺสวาสํ กตํ, นิพฺพานนครํ สตฺถา สยเมว ปสฺสิ, สยํ วาสมกาสิ. ตสฺส ปุริสสฺส จตุนฺนํ ทฺวารานํ ทิฏฺฐกาโล วิย ตถาคตสฺส จตุนฺนํ มคฺคานํ ทิฏฺฐกาโล, ตสฺส จตูหิ ทฺวาเรหิ นครํ ปวิฏฺฐกาโล วิย ตถาคตสฺส จตูหิ มคฺเคหิ นิพฺพานํ ปวิฏฺฐกาโล, ตสฺส นครพฺภนฺตเร ภณฺฑววตฺถานกาโล วิย ตถาคตสฺส ปจฺจเวกฺขณญาเณน ปโรปณฺณาสกุสลธมฺมววตฺถานกาโล. นครสฺส อาวาสกรณตฺถํ ๒- กุลปริเยสนกาโล วิย สตฺถุ ผลสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย เวเนยฺยสตฺเต โวโลกนกาโล, เตน ปุริเสน ยาจิตสฺส รญฺโญ เอกํ มหากุฏุมฺพิกํ ทิฏฺฐกาโล, รญฺโญ มหากุฏมฺพิกํ ปกฺโกสาเปตฺวา "นครวาสํ กโรหี"ติ ปหิตกาโล วิย ภควโต เอกสฺมึ ปจฺฉาภตฺเต อฏฺฐารสโยชนมคฺคํ คนฺตฺวา อาสาฬฺหปุณฺณมีทิวเส ๔- พาราณสิยํ อิสิปตนํ ปวิสิตฺวา เถรํ กายสกฺขึ กตฺวา ธมฺมํ เทสิตกาโล, มหากุฏุมฺพิเกน อฏฺฐารส ปุริสโกฏิโย @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. เตเนว ฉ.ม., อิ. อคารกรณตฺถํ @ ฉ.ม. อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรํ ฉ.ม. อาสาฬฺหิปุณฺณมทิวเส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

คเหตฺวา นครํ อชฺฌาวุตฺถกาโล วิย ตถาคเตน ธมฺมจกฺเก ปวตฺติเต เถรสฺส อฏฺฐารสหิ พฺรหฺมโกฏีหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิตกาโล, เอวํ นิพฺพานนครํ ปฐมํ อาวาสิตํ, ตโต สมฺปุณฺณํ นครนฺติ ปุจฺฉิตฺวา น ตาวาติ วุตฺเต ปญฺจ กุลานิ อาทึ กตฺวา ยาว จตุราสีติกุลสหสฺสเปสนํ วิย ตถาคตสฺส ปญฺจมทิวสโต ปฏฺฐาย อนตฺตลกฺขณสุตฺตาทีนิ เทเสตฺวา ปญฺจวคฺคิเย อาทึ กตฺวา ยสปมุขา ปญฺจปญฺญาสกุลปุตฺตา ตึสภทฺทวคฺคิยา สหสฺสปุราณชฏิลา พิมฺพิสารปมุขานิ เอกาทสปุริสนหุตานิ ติโรกุฑฺฑานุโมทเน จตุราสีติสหสฺสานีติ เอตฺตกสฺส ชนสฺส อริยมคฺคํ โอตาเรตฺวา นิพฺพานนครํ เปสิตกาโล, อถ เตน นเยน นคเร อปูริยมาเน เภรึ จาราเปตฺวา ๑- นครสฺส วณฺณโฆสนํ กุลานํ ปริหารลาภโฆสนํ วิย ๒- มาสสฺส อฏฺฐ ทิวเส ตตฺถ ตตฺถ นิสีทิตฺวา ธมฺมกถิกานํ นิพฺพานวณฺณสฺส เจว นิพฺพานปฺปตฺตานํ ชาติกนฺตาราทินิตฺถรณอานิสํสสฺส จ โฆสนํ, ตโต สพฺพทิสาหิ อาคนฺตฺวา มนุสฺสานํ นครสโมสรณํ วิย ตตฺถ ตตฺถ ธมฺมกถํ สุตฺวา ตโต ๓- นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชฺชํ อาทึ กตฺวา อนุโลมปฏิปทํ ปฏิปนฺนานํ อปริมาณานํ กุลปุตฺตานํ นิพฺพานสโมสรณํ ทฏฺฐพฺพํ. ปุราณมคฺคนฺติ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ. อยํ หิ อริยมคฺโค ปวารณสุตฺเต ๔- อวตฺตมานกฏฺเฐน "อนุปฺปนฺนมคฺโค"ติ วุตฺโต, อิมสฺมึ สุตฺเต อวฬญฺชนฏฺเฐน "ปุราณมคฺโค"ติ. พฺรหฺมจริยนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหํ สกลสาสนํ. อิทฺธนฺติ ฌานสฺสาเทน สมิทฺธํ สุภิกฺขํ, ผีตนฺติ อภิญฺญาภรเณหิ ปุปฺผิตํ. วิตฺถาริกนฺติ วิตฺถิณฺณํ. พหุชญฺญนฺติ พหุชนวิญฺเญยฺยํ. ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปกาสิตนฺติ ยาว ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺเสหิ ปริจฺเฉโท อตฺถิ, เอตสฺมึ อนฺตเร สุปกาสิตํ สุเทสิตํ ตถาคเตนาติ. ปญฺจมํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. จราเปตฺวา ฉ.ม., อิ. วิย จ ฉ.ม., อิ. ตโต ตโต @ สํ.ส. ๑๕/๒๑๕/๒๓๐

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๑๓๐-๑๓๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=2916&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=2916&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=250              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=2780              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=2546              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=2546              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]