บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๒

๕. ชิณฺณสุตฺตวณฺณนา [๑๔๘] ปญฺจเม ชิณฺโณติ เถโร มหลฺลโก. ครุกานีติ ตํ สตฺถุ สนฺติกา ลทฺธกาลโต ปฏฺฐาย ชิณฺณภินฺนฏฺฐาเน สุตฺตสํสิพฺพเนน เจว อคฺคฬทาเนน จ อเนกปฏลานิ หุตฺวา ครุกานิ ชาตานิ. นิพฺพสนานีติ ปุพฺเพ ภควตา นิวาเสตฺวา อปนีตตาย เอวํลทฺธนามานิ. ตสฺมาติ ยสฺมา ตฺวํ ชิณฺโณ เจว ครุปํสุกูโล จ. คหปตานีติ ปํสุกูลิกงฺคํ วิสฺสชฺเชตฺวา คหปตีหิ ทินฺนจีวรานิ ธาเรหีติ วทติ. นิมนฺตนานีติ ปิณฺฑปาติกงฺคํ วิสฺสชฺเชตฺวา สลากภตฺตาทีนิ นิมนฺตนานิ ภุญฺชาติ วทติ. มม จ สนฺติเกติ อารญฺญิกงฺคํ วิสฺสชฺเชตฺวา คามนฺตเสนาสเนเยว วสาหีติ วทติ. นนุ จ ยถา ราชา เสนาปตึ เสนาปติฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ตสฺส ราชูปฏฺฐานาทินา อตฺตโน กมฺเมน อาราเธนฺตสฺเสว ตํ ฐานนฺตรํ คเหตฺวา อญฺญสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. รกฺขมานภาวํ ^๒ สี.,อิ. อเนกสตานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

ททมาโน อยุตฺตํ นาม กโรติ, เอวํ สตฺถา มหากสฺสปตฺเถรสฺส ปจฺจุคฺคมนตฺถาย ติคาวุตํ มคฺคํ คนฺตฺวา ราชคหสฺส จ นาฬนฺทาย จ อนฺตเร พหุปุตฺตกรุกฺขมูเล นิสินฺโน ตีหิ โอวาเทหิ อุปสมฺปาเทตฺวา เตน สทฺธึ อตฺตโน จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา เถรํ ชาติอารญฺญิกงฺคญฺเจว ชาติปํสุกูลิกงฺคญฺจ อกาสิ, โส ตสฺมึ กตฺตุกมฺยตาฉนฺเทน สตฺถุ จิตฺตํ อาราเธนฺตสฺเสว ปํสุกูลิกงฺคาทีนิ วิสฺสชฺชาเปตฺวา คหปติจีวรปฏิคฺคหณาทีสุ นิโยเชนฺโต อยุตฺตํ นาม กโรตีติ. น กโรติ. กสฺมา? อตฺตชฺฌาสยตฺตา. น หิ สตฺถา ธุตงฺคานิ วิสฺสชฺชาเปตุกาโม, ยถา ปน อฆฏิตเภริอาทโย สทฺทํ น วิสฺสชฺเชนฺติ, เอวํ อฆฏิตา เอวรูปา ปุคฺคลา น สีหนาทํ นทนฺตีติ นทาเปตุกาโม สีหนาทชฺฌาสเยน เอวมาห. เถโรปิ สตฺถุ อชฺฌาสยานุรูเปเนว "อหํ โข ภนฺเต ทีฆรตฺตํ อารญฺญิโก เจวา"ติอาทินา นเยน สีหนาทํ นทิ. ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารนฺติ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโร นาม อารญฺญิกสฺเสว ลภติ, โน คามนฺตวาสิโน. คามนฺตสฺมึ หิ วสนฺโต ทารกสทฺทํ สุณาติ, อสปฺปายรูปานิ ปสฺสติ, อสปฺปาเย สทฺเท สุณาติ, เตนสฺส อนภิรติ อุปฺปชฺชติ. อารญฺญิโก ปน คาวุตํ วา อฑฺฒโยชนํ วา อติกฺกมิตฺวา อรญฺญํ อชฺโฌคาเหตฺวา วสนฺโต ทีปิพฺยคฺฆสีหาทีนํ สทฺเท สุณาติ, เยสํ สวนปจฺจยา อมานุสิกาสวนรติ ^๒- อุปฺปชฺชติ. ยํ สนฺธาย วุตฺตํ:- "สุญฺญาคารํ ปวิฏฺฐสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน อมานุสี รติ โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต. ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ลภติ ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ลพฺภติ ^๒ สี. อมานุสิกาภิรติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ อปโร เจ น วิชฺชติ ตตฺเถว ^๑- ผาสุ ภวติ เอกสฺส รมโต ^๒- วเน"ติ. ตถา ปิณฺฑปาติกสฺเสว ลภติ, ^๓- โน อปิณฺฑปาติกสฺส. อปิณฺฑปาติโก หิ อกาลจารี โหติ, ตุริตจารี ^๔- คจฺฉติ, ปริวตฺเตติ, ปลิพุทฺโธว คจฺฉติ, ตตฺถ จ พหุสํสโย โหติ. ปิณฺฑปาติโก ปน น อกาลจารี โหติ, น ตุริตจารี ^๔- คจฺฉติ, น ปริวตฺเตติ, อปลิพุทฺโธว คจฺฉติ, ตตฺถ จ น พหุสํสโย โหติ. กถํ? อปิณฺฑปาติโก หิ คามโต ทูรวิหาเร วสมาโน กาลสฺเสว "ยาคุํ วา ปาริวาสิกภตฺตํ วา ลจฺฉามิ, อาสนสาลาย วา ปน อุทฺเทสภตฺตาทีสุ กิญฺจิเทว มยฺหํ ปาปุณิสฺสตี"ติ มกฺกฏกสุตฺตานิ ฉินฺทนฺโต สยิตโครูปานิ อุฏฺฐาเปนฺโต ปาโตว คจฺฉนฺโต อกาลจารี โหติ. มนุสฺเส เขตฺตกมฺมนฺตาทีนํ ^๕- อตฺถาย เคหา นิกฺขนฺเตเยว สมฺปาปุณิตุํ มิคํ ^๖- อนุพนฺธนฺโต วิย เวเคน คจฺฉนฺโต ตุริตจารี โหติ. อนฺตรา กิญฺจิเทว ทิสฺวา "อสุกอุปาสโก วา อสุกอุปาสิกา วา เคเห, โน เคเห"ติ ปุจฺฉติ, "โน เคเห"ติ สุตฺวา "อิทานิ กุโต ลภิสฺสามี"ติ อคฺคิทฑฺโฒ วิย ปเวธติ, สยํ ปจฺฉิมทิสํ คนฺตุกาโม ปาจีนทิสาย สลากํ ลภิตฺวา อญฺญํ ปจฺฉิมทิสาย ลทฺธสลากํ อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต อหํ ปจฺฉิมทิสํ คมิสฺสามิ, มม สลากํ ตุเมฺห คณฺหถ, ตุมฺหากํ สลากํ มยฺหํ เทถา"ติ สลากํ ปริวตฺเตติ. เอกํ วา ปน สสากภตฺตํ อาหริตฺวา ปริภุญฺชนฺโต "อปรสฺสาปิ สลากภตฺตสฺส ปตฺตํ เทถา"ติ มนุสฺเสหิ วุตฺเต "ภนฺเต ตุมฺหากํ ปตฺตํ เทถ, อหํ มยฺหํ ปตฺเต ภตฺตํ ปกฺขิปิตฺวา ^๗- ตุมฺหากํ ปตฺตํ ทสฺสามี"ติ อญฺญสฺส ปตฺตํ ทาเปตฺวา ภตฺเต อาหเฏ ^๘- อตฺตโน ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา ปตฺตํ ปฏิเทนฺโต ปตฺตํ ปริวตฺเตติ นาม. วิหาเร ราชราชมหามตฺตาทโย มหาทานํ เทนฺติ, อิมินา จ หิยฺโย ^๙- ทูรคาเม สลากา ลทฺธา, ตตฺถ อคจฺฉนฺโต ปุน สตฺตาหํ สลากํ น ลภตีติ อลาภภเยน คจฺฉติ, @เชิงอรรถ: ^๑ อตีว ขุ.เถร. ๒๖/๕๓๗/๓๔๙ ^๒ วสโต ขุ. เถร. ๒๖/๕๓๗/๓๔๙ ^๓ ฉ.ม.,อิ. ลพฺภติ @^๔ ฉ.ม. ตุริตจารํ, อิ. ตุริตจารีติ ^๕ ฉ.ม.,อิ. เขตฺตกมฺมาทีนํ ^๖ ม. มิควํ @^๗ สี. อหํ ภตฺตํ มยฺหํ ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา, ม. อหํ ภนฺเต มยฺหํ ปตฺเต @ภตฺเต ปกฺขิปิตฺวา ^๘ ม. อาหริตฺวา, ก. อาหเรตํ ^๙ ฉ.ม. ภิยฺโย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๔.

เอวํ คจฺฉนฺโต ปลิพุทฺโธ หุตฺวา คจฺฉติ นาม. ยสฺส เจส สลากภตฺตาทิโน อตฺถาย คจฺฉติ, "ตํ ทสฺสนฺติ นุ โข เม, อุทาหุ น ทสฺสนฺติ, ปณีตํ นุ โข ทสฺสนฺติ, อุทาหุ ลูขํ, โถกํ นุ โข, อุทาหุ พหุกํ, สีตลํ นุ โข, อุทาหุ อุณฺหนฺ"ติ เอวํ ตตฺถ จ พหุสํสโย โหติ. ปิณฺฑปาติโก ปน กาลสฺเสว วุฏฺฐาย วตฺตปฏิวตฺตํ กตฺวา สรีรํ ปฏิชคฺคิตฺวา วสนฏฺฐานํ ปวิสิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ มนสิกตฺวา กาลํ สลฺลกฺเขตฺวา มหาชนสฺส อุฬุงฺกภิกฺขาทีนิ ทาตุํ ปโหนกกาเล คจฺฉตีติ น อกาลจารี โหติ, เอเกกํ ปทวารํ ฉ โกฏฺฐาเส กตฺวา วิปสฺสนฺโต คจฺฉตีติ น ตุริตจารี โหติ, อตฺตโน ครุภาเวน "อสุโก เคเห, น เคเห"ติ น ปุจฺฉติ, สลากภตฺตาทีนิเยว น คณฺหาติ, อคฺคณฺหนฺโต กึ ปริวตฺเตสฺสติ, น อญฺญสฺส วเสน ปลิพุทฺโธว โหติ, กมฺมฏฺฐานํ มนสิกโรนฺโต ยถารุจึ คจฺฉติ, อิตโร วิย น พหุสํสโย โหติ. เอกสฺมึ คาเม วา วีถิยา วา อลภิตฺวา อญฺญตฺถ จรติ. ตสฺมิมฺปิ อลภิตฺวา อญฺญตฺถ จรนฺโต มิสฺสโกทนํ สงฺกฑฺฒิตฺวา อมตํ วิย ปริภุญฺชิตฺวา คจฺฉติ. ปํสุกูลิกสฺเสว ลพฺภติ, โน อปํสุกูลิกสฺส. อปํสุกูลิโก หิ วสฺสาวาสิกํ ปริเยสนฺโต จรติ, น เสนาสนสปฺปายํ ปริเยสติ. ปํสุกูลิโก ปน น วสฺสาวาสิกํ ปริเยสนฺโต จรติ, เสนาสนสปฺปายเมว ปริเยสติ. เตจีวริกสฺเสว ลพฺภติ, น จ อิตรสฺส. อเตจีวริโก หิ พหุภณฺโฑ พหุปริกฺขาโร โหติ, เตนสฺส ผาสุวิหาโร นตฺถิ. อปฺปิจฺฉาทีนํ เจว ลพฺภติ, น จ อิตเรสนฺติ. เตน วุตฺตํ:- "อตฺตโน จ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ สมฺปสฺสมาโน"ติ. ปญฺจมํ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๑๙๑-๑๙๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=4261&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=4261&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=478 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=5319 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=4788 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=4788 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16