ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                     ๘-๑๐. มหาทิฏฺฐิสุตฺตาทิวณฺณนา
    [๒๑๓-๒๑๕] อกฏาติ อกตา. อกฏวิธาติ อกตวิธานา, "เอวํ กโรหี"ติ เกนจิ
การิกาปิ น โหนฺตีติ อตฺโถ. อนิมฺมิตาติ อิทฺธิยาปิ น นิมฺมิตา. อนิมฺมาตาติ
อนิมฺมาปิตา. "อนิมฺมิตพฺพา"ติปิ ปาโฐ, น นิมฺมิตพฺพาติ อตฺโถ. วชฺฌาติ
วญฺฌปํสุวชฺฌาติ ตาลาทโย วิย อผลา กสฺสจิ อชนกา. ปพฺพตกูฏํ วิย ฐิตาติ
กูฏฏฺฐา. เอสิกฏฺฐายิโน วิย หุตฺวา ฐิตาติ เอสิกฏฺฐายิฏฺฐิตา, ยถา สุนิขาโต
เอสิกตฺถมฺโภ นิจฺจโล ติฏฺฐติ, เอวํ ฐิตาติ อตฺโถ. น อิญฺชนฺตีติ เอสิกตฺถมฺโภ
วิย ฐิตตฺตา น จลนฺติ. น วิปริณมนฺตีติ ปกตึ น วิชหนฺติ. น อญฺญมญฺญํ
พฺยาพาเธนฺตีติ อญฺญมญฺญํ น อุปหนนฺติ. นาลนฺติ น สมตฺถา. ปฐวีกาโยติอาทีสุ
ปฐวีเยว ๑- ปฐวีกาโย, ปฐวีสมูโห วา. สตฺตนฺนนฺเตฺวว กายานนฺติ ยถา
มุคฺคราสิยาทีสุ ปหฏสตฺถํ มุคฺคราสิอาทีนํ อนฺตเรเนว ปวิสติ, เอวํ สตฺตนฺนํ
กายานํ อนฺตเรน ฉิทฺเทน วิวเรน สตฺถํ ปวิสติ. ตตฺถ "อหํ อิมํ ชีวิตา
โวโรเปมี"ติ เกวลํ สญฺญามตฺตเมว โหตีติ ทสฺเสติ. ๒-
@เชิงอรรถ:  สี. ปฐวีธาตุเยว        ฉ.ม. ทสฺเสนฺติ
    โยนิปมุขสตสหสฺสานีติ ปมุขโยนีนํ อุตฺตมโยนีนํ จุทฺทสสตสหสฺสานิ
อญฺญานิ จ สฏฺฐิสตานิ อญฺญานิ จ ฉสตานิ. ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานีติ
ปญฺจกมฺมสตานิ จาติ เกวลํ ตกฺกมตฺตเกน นิรตฺถกํ ทิฏฺฐํ ทีเปนฺติ. ปญฺจ จ
กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานีติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เกจิ ปนาหุ "ปญฺจ กมฺมานีติ
ปญฺจินฺทฺริยวเสน ภณนฺติ, ตีณีติ กายกมฺมาทิวเสนา"ติ. กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม
จาติ เอตฺถ ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมญฺจ กมฺมนฺติ ลทฺธิ, มโนกมฺมํ อุปฑฺฒกมฺมนฺติ.
ทฺวฏฺฐิปฏิปทาติ ทฺวาสฏฺฐิ ปฏิปทาติ วทนฺติ. ทฺวฏฺฐนฺตรกปฺปาติ เอกสฺมึ กปฺเป
จตุสฏฺฐิ อนฺตรกปฺปา นาม โหนฺติ, อยํ ปน อญฺเญ เทฺว อชานนฺโต เอวมาห.
    ฉฬาภิชาติโยติ กณฺหาภิชาติ นีลาภิชาติ โลหิตาภิชาติ หลิทฺทาภิชาติ
สุกฺกาภิชาติ ปรมสุกฺกาภิชาตีติ อิมา ฉ อภิชาติโย วทนฺติ. ตตฺถ โอรพฺภิกา
สูกริกา สากุณิกา มาควิกา ลุทฺทา มจฺฉฆาตกา โจรา โจรฆาตกา พนฺธนาคาริกา,
เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ กุรูรกมฺมนฺตา, อยํ กณฺหาภิชาตีติ วทนฺติ. ภิกฺขู
นีลาภิชาตีติ วทนฺติ. เต กิร จตูสุ ปจฺจเยสุ กณฺฏเก ปกฺขิปิตฺวา ขาทนฺติ,
"ภิกฺขู จ กณฺฑกวุตฺติกา"ติ ๑- อยํ หิสฺส ปาฬิ เอว. อถวา กณฺฑกวุตฺติกา
เอว นาม เอเก ๒- ปพฺพชิตาติ. วทนฺติ. โลหิตาภิชาติ นาม นิคณฺฐา เอกสาฏกาติ
วทนฺติ. อิเม กิร ปุริเมหิ ทฺวีหิ ปณฺฑรตรา. คิหี โอทาตวสนา อเจลกสาวกา
หลิทฺทาภิชาตีติ วทนฺติ. เอวํ อตฺตโน ปจฺจยทายเก นิคณฺเฐหิปิ เชฏฺฐกตเร
กโรนฺติ. อาชีวกา อาชีวิโย อยํ สุกฺกาภิชาตีติ วทนฺติ. เต กิร ปุริเมหิ จตูหิ
ปณฺฑรตรา. นนฺโท วจฺโฉ, กิโส สงฺกิจฺโจ, ๓- มกฺขลิโคสาโล ปรมสุกฺกาภิชาตีติ
วทนฺติ. เต กิร สพฺเพหิ ปณฺฑรตรา.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. กณฺหาธิมุตฺติกา, องฺ. ฉกฺก. ๒๒/๓๒๘/๔๒๙ (สฺยา)
@ ก. เอวํนามิกา            ม. สงฺกิจฺโฉ
    อฏฺฐ ปุริสภูมโยติ มนฺทภูมิ ขิฑฺฑาภูมิ วีมํสกภูมิ อุชุคตภูมิ เสขภูมิ สณมภูมิ
ชานนภูมิ ปนฺนภูมีติ อิมา อฏฺฐ ปุริสภูมิโยติ วทนฺติ. ตตฺถ ชาตทิวสโต
ปฏฺฐาย สตฺต ทิวเส สมฺพาธฏฺฐานโต นิกฺขนฺตตฺตา สตฺตา มนฺทา โหนฺติ
โมมูหา, อยํ มนฺทภูมีติ วทนฺติ. เย ปน ทุคฺคติโต อาคตา โหนฺติ, เต
อภิณฺหํ โรทนฺติ เจว วิรวนฺติ จ, ๑- สุคติโต อาคตา ตํ อนุสฺสริตฺวา อนุสฺสริตฺวา
หสนฺติ, อยํ ขิฑฺฑาภูมิ นาม. มาตาปิตูนํ หตฺถํ วา ปาทํ วา มญฺจํ วา ปีฐํ วา
คเหตฺวา ภูมิยํ ปาทนิกฺขิปนํ วีมํสกภูมิ นาม. ปทสา คนฺตุํ สมตฺถกาโล
อุชุคตภูมิ นาม. สิปฺปานิ สิกฺขนกาโล เสขภูมิ นาม. ฆรา นิกฺขมฺม ปพฺพชฺชนกาโล
สมณภูมิ นาม. อาจริยํ เสวิตฺวา เสวิตฺวา ชานนกาโล ชานนภูมิ นาม.
"ภิกฺขุ จ ปนฺนโก ชิโน ๒- น กิญฺจิ อาหา"ติ เอวํ อลาภึ สมณํ ปนฺนภูมีติ
วทนฺติ.
    เอกูนปญฺญาส อาชีวกสเตติ เอกูนปญฺญาส อาชีววุตฺติสตานิ.
ปริพฺพาชกสเตติ ปริพฺพาชกปพฺพชฺชาสตานิ. นาควาสสเตติ นาคมณฺฑลสตานิ.
วีเส อินฺทฺริยสเตติ วีส อินฺทฺริยสตานิ. ตึเส นิรยสเตติ ตึส นิรยสตานิ.
รโชธาตุโยติ รชโอกิรณฏฺฐานานิ. หตฺถปิฏฺฐิปาทปิฏฺฐาทีนิ สนฺธาย วทติ. สตฺต
สญฺญีคพฺภาติ โอฏฺฐโคณคทฺรภอชปสุมิคมหึเส สนฺธาย วทติ. สตฺต อสญฺญีคพฺภาติ
สาลิยวโคธูมมุคฺคกงฺคุวรกกุทฺรูสเก สนฺธาย วทติ. นิคณฺฐิคพฺภาติ คณฺฐิมฺหิ
ชาตคพฺภา, อุจฺฉุเวฬุนฬาทโย สนฺธาย วทติ. สตฺต เทวาติ พหู เทวา, โส ปน สตฺตาติ
วทติ. มนุสฺสาปิ อนนฺตา, โส สตฺตาติ วทติ. สตฺต เปสาจาติ ปิสาจา มหนฺตมหนฺตา,
สตฺตาติ วทติ. สราติ มหาสรา. กณฺณมุณฺฑรถการอโนตตฺตสีหปฺปปาตมณฺฑากินิ-
มุจฺจลินฺทกุณาลทเห ๓- คเหตฺวา วทติ.
@เชิงอรรถ:  ม. ปริเทวนฺติ จ           สี. ชิณฺโณ
@ ฉ.ม.....สีหปฺปปาตฉทฺทนฺตมุจฺจลินฺทกุณาลทเห, สุ.วิ. ๑/๑๗๐/๑๘๔
    ปวุฏาติ คณฺฐิกา. ปปาตาติ มหาปปาตา. ปปาตสตานีติ ขุทฺทกปปาตสตานิ.
สุปินาติ มหาสุปินา. สุปินสตานีติ ขุทฺทกสุปินสตานิ. มหากปฺปิโนติ
มหากปฺปานํ. เอตฺถ เอกมฺหา มหาสรา วสฺสสเต วสฺสสเต กุสคฺเคน เอกํ
อุทกพินฺทุํ นีหริตฺวา สตฺตกฺขตฺตุํ ตมฺหิ สเร นิรุทเก กเต เอโก มหากปฺโปติ
วทติ. เอวรูปานํ มหากปฺปานํ จตุราสีติ สตสหสฺสานิ เขเปตฺวา พาเล จ
ปณฺฑิเต จ ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรนฺตีติ อยมสฺส ลทฺธิ. ปณฺฑิโตปิ กิร อนฺตรา
วิสุชฺฌิตุํ น สกฺโกติ, พาโลปิ ตโต อุทฺธํ น คจฺฉติ.
    สีเลน วาติ อเจลกสีเลน วา อญฺเญน วา เยน เกนจิ. วเตนาติ
ตาทิเสเนว วเตน. ตเปนาติ ตโปกมฺเมน. อปริปกฺกํ ปริปาเจติ นาม โย "อหํ
ปณฺฑิโต"ติ อนฺตรา วิสุชฺฌติ. ปริปกฺกํ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตีกโรติ นาม โย
"อหํ พาโล"ติ วุตฺตปริมาณํ กาลํ อติกฺกมิตฺวา ยาติ. เหวํ นตฺถีติ เอวํ นตฺถิ.
ตํ หิ อุภยมฺปิ น สกฺกา กาตุนฺติ ทีเปติ. โทณมิเตติ โทเณน มิตํ วิย.
สุขทุกฺเขติ สุขทุกฺขํ. ปริยนฺตกเตติ วุตฺตปริมาเณน กาเลน กตปริยนฺโต. นตฺถิ
หายนวฑฺฒเนติ นตฺถิ หายนวฑฺฒนานิ, น สํสาโร ปณฺฑิตสฺส หายติ, น
พาลสฺส วฑฺฒตีติ อตฺโถ. อุกฺกํสาวกํเสติ อุกฺกํสาวกํสา หายนวฑฺฒนานเมเวตํ
เววจนํ. อิทานิ ตมตฺถํ อุปมาย สาเธนฺโต ๑- เสยฺยถาปิ นามาติอาทิมาห. ตตฺถ
สุตฺตคุเฬติ เวเฐตฺวา กตสุตฺตคุเฬ. นิพฺเพฐิยมานเมว ปเลตีติ ปพฺพเต วา รุกฺขคฺเค
วา ฐตฺวา ขิตฺตํ สุตฺตปฺปมาเณน นิพฺเพฐิยมานเมว คจฺฉติ, สุตฺเต ขีเณ ตตฺเถว
ติฏฺฐติ, น คจฺฉติ, เอวเมว พาลา จ ปณฺฑิตา จ กาลวเสน นิพฺเพฐยมานาว
สุขทุกฺขํ ปเลนฺติ ยถาวุตฺเตน กาเลน อติกฺกมนฺตีติ ทสฺเสติ.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ทสฺเสนฺโต


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๓๗๓-๓๗๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=8213&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=8213&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=431              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=17&A=5143              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=17&A=5251              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=17&A=5251              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_17

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]