บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๓

๗. ทุกฺขธมฺมสุตฺตวณฺณนา [๒๔๔] สตฺตเม ทุกฺขธมฺมานนฺติ ทุกฺขสมฺภวธมฺมานํ. ปญฺจสุ หิ ขนฺเธสุ สติ เฉทนวธพนฺธนาทิเภทํ ทุกฺขํ สมฺภวติ, ตสฺมา เต ทุกฺขสมฺภวธมฺมตา ทุกฺขธมฺมาติ วุจฺจนฺติ. ตถา โข ปนสฺสาติ เตนากาเรนสฺส. ยถาสฺส กาเม ปสฺสโตติ เยนากาเรนสฺส กาเม ปสฺสนฺตสฺส. ยถา จรนฺตนฺติ เยนากาเรน จารญฺจ วิหารญฺจ อนุพนฺธิตฺวา ^๒- จรนฺตํ. องฺคารกาสูปมา กามา ทิฏฺฐา โหนฺตีติ ปริเยฏฺฐิมูลกสฺส เจว ปฏิสนฺธิมูลกสฺส จ ทุกฺขสฺส วเสน องฺคารกาสุ วิย มหาปริฬาหาติ ทิฏฺฐา โหนฺติ. กาเม ปริเยสนฺตานํ หิ นาวาย มหาสมุทฺโท คาหณอชปถสงฺกุปถปฏิปชฺชนอุภโตพฺยูฬฺหสงฺคามปกฺขนฺทนาทิวเสน ปริเยฏฺฐิมูลกมฺปิ, ^๓- กาเม ปริภุญฺชนฺตานํ กามปริโภคเจตนาย จตูสุ อปาเยสุ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. องฺคารสฺสุชฺชลนํ ^๒ สี. อนุพุชฺฌิตฺวา ^๓ สี. ปริเยฏฺฐิทายชฺชมูลกมฺปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

ทินฺนปฏิสนฺธิมูลกมฺปิ มหาปริฬาหํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. เอวเมตสฺส ทุวิธสฺสาปิ ทุกฺขสฺส วเสน องฺคารกาสุ วิย มหาปริฬาหาติ ทิฏฺฐา โหนฺติ. ทายนฺติ อฏวึ. ปุรโตปิ กณฺฏโกติ ปุริมปสฺเส วิชฺฌิตุกาโม วิย อาสนฺนฏฺฐาเนเยว ฐิตกณฺฏโก. ปจฺฉโตติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เหฏฺฐา ปน ปาเทหิ อกฺกนฺตฏฺฐานสฺส สนฺติเก, น อกฺกนฺตฏฺฐาเนเยว. ^๑- เอวํ โส กณฺฏกคพฺภํ ปวิฏฺโฐ วิย ภเวยฺย. มา มํ กณฺฏโกติ มา มํ กณฺฏโก วิชฺฌีติ กณฺฏกเวธํ รกฺขมาโน. ทนฺโธ ภิกฺขเว สตุปฺปาโทติ สติยา อุปฺปาโทเยว ทนฺโธ, อุปฺปนฺนมตฺตาย ปน ตาย กาจิ กิเลสา นิคฺคหิตาว โหนฺติ, น สณฺฐาตุํ สกฺโกนฺติ. จกฺขุทฺวารสฺมึ หิ ราคาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ ทุติยชวนวาเรน ^๒- "กิเลสา เม อุปฺปนฺนา"ติ ญตฺวา ตติเย ชวนวาเร สํวรชวนํเยว ชวติ. อนจฺฉริยํ เจตํ, ยํ วิปสฺสโก ตติเย ชวนวาเร กิเลเส นิคฺคเณฺหยฺย. จกฺขุทฺวาเร ปน อิฏฺฐารมฺมเณ อาปาถคเต ภวงฺคํ อาวฏฺเฏตฺวา อาวชฺชนาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ โวฏฺฐพฺพนานนฺตรํ สมฺปตฺตกิเลสชวนวารํ นิวตฺเตตฺวา กุสลเมว อุปฺปาเทติ. อารทฺธวิปสฺสกานํ หิ อยมานิสํโส ภาวนาปฏิสงฺขาเน ปติฏฺฐิตภาวสฺส. อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยุนฺติ สุทินฺนตฺเถรสฺส วิย รฏฺฐปาลกุลปุตฺตสฺส วิย จ กาเยน วา สตฺต รตนานิ อภิหริตฺวา วาจาย วา "อมฺหากํ ธนโต ยตฺตกํ อิจฺฉสิ, ตตฺตกํ คณฺหา"ติ วทนฺตา ปวาเรยฺยุํ. อนุทหนฺตีติ สรีเร ปลิเวฐิตตฺตา อุณฺหปริฬาหํ ชเนตฺวา อนุทหนฺติ, สญฺชาตเสเท วา สรีเร ลคฺคนฺตา อนุเสนฺตีติปิ อตฺโถ. ยํ หิ ตํ ภิกฺขเว จิตฺตนฺติ อิทํ ยสฺมา จิตฺเต อนาวฏฺฏนฺเต ปุคฺคลสฺส อาวฏฺฏนํ นาม นตฺถิ. เอวรูปญฺหิ จิตฺตํ อนาวฏฺฏนฺติ, ^๓- ตสฺมา วุตฺตํ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต วิปสฺสนาพลเมว ทีปิตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,ก. อกฺกนฺตฏฺฐาเนเยว วา ^๒ ม. ทุติยชวนวาเร @^๓ สี. เอวรูปญฺจ จิตฺตํ น วตฺตติ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๑๑๓-๑๑๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=2473&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2473&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=332 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=5092 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4739 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4739 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_18