ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                         ๙. คิลานสุตฺตวณฺณนา
    [๓๗๕] นวเม เวฬุวคามเกติ เวสาลิยา สมีเป เอวํนามโก ปาทคาโม ๑- อตฺถิ,
ตสฺมึ. ยถามิตฺตนฺติอาทีสุ มิตฺตาติ มิตฺตาว. สนฺทิฏฺฐาติ ตตฺถ ตตฺถ สงฺคมฺม
ทิฏฺฐมตฺตา นาติทฬฺหมิตฺตา. สมฺภตฺตาติ สุฏฺฐุ ภตฺตา สิเนหวนฺโต ทฬฺหมิตฺตา.
เยสํ ยตฺถ ยตฺถ เอวรูปา ภิกฺขู อตฺถิ, เต ตตฺถ ตตฺถ วสฺสํ อุเปถาติ อตฺโถ. กสฺมา
เอวมาห? เตสํ ผาสุวิหารตฺถาย. เตสํ กิร เวฬุวคามเก เสนาสนํ นปฺปโหติ,
ภิกฺขาปิ มนฺทา. สมนฺตา เวสาลิยา ปน พหูนิ เสนาสนานิ, ภิกฺขาปิ สุลภา.
ตสฺมา เอวมาห.
    อถ กสฺมา "ยถาสุขํ คจฺฉถา"ติ น วิสฺสชฺเชสิ? เตสํ อนุกมฺปาย. เอวํ
กิรสฺส อโหสิ "อหํ อฑฺฒมาสมตฺตํ ๒- ฐตฺวา ปรินพฺพายิสฺสามิ. สเจ อิเม ทูรํ
คจฺฉิสฺสนฺติ มํ ปรินิพฺพานกาเล ทฏฺฐุํ น สกฺขิสฺสติ. อถ เนสํ `สตฺถา
ปรินิพฺพายนฺโต อมฺหากํ สติมตฺตมฺปิ น อทาสิ. สเจ ชาเนยฺยาม, น เอวํ ทูเร
วเสยฺยามา'ติ วิปฺปฏิสาโร ภเวยฺย. เวสาลิยา สมนฺตา ปน วสฺสํ วสนฺตา
มาสสฺส อฏฺฐ วาเร อาคนฺตฺวา ธมฺมํ สุณิสฺสนฺติ, สุคโตวาทํ ลภิสฺสนฺตี"ติ น
วิสฺสชฺเชสิ.
@เชิงอรรถ:  สี. ทฺวารคาโม              ฉ.ม. ทสมาสมตฺตํ
    ขโรติ ผรุโส. อาพาโธติ วิสภาคโรโค. พาฬฺหาติ พลวติโย. มรณนฺติกาติ
มรณนฺตํ มรณสนฺติกํ ปาปนสมตฺถา. สโต สมฺปชาโน อธิวาเสตีติ สตึ
สูปฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อธิวาเสสิ. อวิหญฺญมาโนติ
เวทนานุวตฺตนวเสน อปราปรํ ปริวตฺตนํ อกโรนฺโต อปีฬิยมาโน อทุกฺขิยมาโน จ ๑-
อธิวาเสสิ. อนามนฺเตตฺวาติ อชานาเปตฺวา. อนปโลเกตฺวาติ อชานาเปตฺวาว, ๒-
โอวาทานุสาสนึ อทตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. วีริเยนาติ ปุพฺพภาควีริเยน เจว
ผลสมาปตฺติวีริเยน จ. ปฏิปณาเมตฺวาติ วิกฺขมฺเภตฺวา. ชีวิตสงฺขารนฺติ เอตฺถ
ชีวิตมฺปิ ชีวิตสงฺขาโร. เยน ชีวิตํ สงฺขารียติ ฉิชฺชมานํ ฆเฏตฺวา ฐปียติ, โส
ผลสมาปตฺติธมฺโมปิ ชีวิตสงฺขาโร. โส อิธ อธิปฺเปโต. อธิฏฐายาติ อธิฏฺฐหิตฺวา
ปวตฺเตตฺวา ๓- ชีวิตฐปนสมตฺถํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺเชยฺยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ.
     กึ ปน ภควา อิโต ปุพฺเพ ผลสมาปตฺตึ น สมาปชฺชตีติ? สมาปชฺชติ.
สา ปน ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ จ อนฺโตสมาปตฺติยํเยว
เวทนํ วิกฺขมฺเภติ, สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตมตฺตสฺส กฏฺฐปาเตน วา กพลปาเตน
วา ฉินฺนเสวาโล วิย อุทกํ, ปุน สรีรํ เวทนา อชฺโฌตฺถรติ. ยา ปน รูปสตฺตกญฺจ
นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา มหาวิปสฺสนาวเสน สมาปนฺนา สมาปตฺติ, สา สุฏฺฐุ
วิกฺขมฺเภติ. ยถา นาม ปุริเสน โปกฺขรณึ โอคาเหตฺวา หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ
สุฏฺฐุ อปพฺยูฬฺหเสวาโล ๔- จิเรน อุทกํ โอตฺถรติ, เอวเมว ตโต วุฏฺฐิตสฺส
จิเรน เวทนา อุปฺปชฺชติ. อิติ ภควา ตํทิวสํ มหาโพธิปลฺลงฺเก อภินวํ ๕-
วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปนฺโต วิย รูปสตฺตกํ อรูปสตฺตกญฺจ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา
จุทฺทสหากาเรหิ สนฺเนตฺวา ๖- มหาวิปสฺสนาย เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา "ทส มาเส
@เชิงอรรถ:  ม. สุรกฺขิยมาโนว    สี. อนาณาเปตฺวา, น อปโลเกตฺวา, สุ.วิ. ๒/๑๖๔/๑๔๘
@ ก. ปวตฺเต         ม. อพฺยุฬฺหเสวาโล
@ สี. อธิคตํ          สี. สนฺเตตฺวา, ม. สนฺนยฺหิตฺวา
มา อุปฺปชฺชิตฺถา"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ, สมาปตฺติวิกฺขมฺภิตา เวทนา ทส มาเส
น อุปฺปชฺชิเยว.
    คิลานา วุฏฺฐิโตติ คิลาโน หุตฺวา ปุน วุฏฺฐิโต. มธุรกชาโต วิยาติ
สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว สูเล อุตฺตาสิตปุริโส วิย. ๑- น ปกฺขายนฺตีติ
น ปกาสนฺติ, นานาการโต น อุปฏฺฐหนฺติ. ธมฺมาปิ มํ นปฺปฏิภนฺตีติ
สติปฏฺฐานธมฺมา มยฺหํ ปากฏา น โหนฺตีติ ทีเปติ. ตนฺติธมฺมา ปน เถรสฺส
สุปฺปคุณา. น อุทาหรตีติ ปจฺฉิมโอวาทํ น เทติ, ตํ สนฺธาย วทติ.
    อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน วา ปุคฺคลวเสน วา อุภยํ อกตฺวา.
"เอตฺตกํ ธมฺมํ ปรสฺส น เทเสสฺสามี"ติ หิ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ อนฺตรํ กโรติ
นาม, "เอตฺตกํ ปรสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต พาหิรํ กโรติ นาม. "อิมสฺส
ปุคฺคลสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปน ปุคฺคลํ อพฺภนฺตรํ กโรติ นาม,
"อิมสฺส น เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปุคฺคลํ พาหิรํ กโรติ นาม. เอวํ อกตฺวา
เทสิโตติ อตฺโถ. อาจริยมุฏฺฐีติ ยถาพาหิรกานํ อาจริยมุฏฺฐิ นาม โหติ,
ทหรกาเล กสฺสจิ อกเถตฺวา ปจฺฉิมกาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนา ปิยมนาปสฺส
อนฺเตวาสิกสฺส กเถนฺติ, เอวํ ตถาคตสฺส "อิทํ มหลฺลกกาเล ปจฺฉิมฐาเน ๒-
กเถสฺสามี"ติ มุฏฺฐึ กตฺวา ปริหริตฺวา ฐปิตํ กิญฺจิ นตฺถีติ ทสฺเสติ.
    อหํ ภิกฺขุสํฆนฺติ อหเมว ภิกฺขุสํฆํ ปริหริสฺสามีติ วา. มมุทฺเทสิโกติ วา
อหํอุทฺทิสิตพฺพฏฺเฐน อุทฺเทโส อสฺสาติ มมุทฺเทสิโก, มมเมว อุทฺทิสิตฺวา  มํ
ปจฺจาสึสมาโน ภิกฺขุสํโฆ โหตุ, มม อจฺจเยน มา วา อโหสิ, ยํ วา ตํ วา โหตูติ
อิติ วา ปน ยสฺส อสฺสาติ อตฺโถ. น เอวํ โหตีติ โพธิปลฺลงฺเกเยว อิสฺสามจฺเฉรานํ
วิคตตฺตา เอวํ น โหติ. ส กินฺติ โส กึ. อาสีติโกติ อสีติสํวจฺฉริโก, อิทํ
@เชิงอรรถ:  สี. อุตฺตาสิตสทิโส วิย           ม. ปจฺฉิมทฺธาเน
ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺตภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ. เวฐมิสฺสเกนาติ ๑- พาหพนฺธจกฺกพนฺธาทินา
ปฏิสงฺขรเณน ๒- เวฐมิสฺสเกน. มญฺเญติ ชรสกฏํ วิย เวฐมิสฺสเกน มญฺเญ ยาเปติ,
อรหตฺตผลเวฏฺฐเนน จตุอิริยาปถกปฺปนํ ตถาคตสฺส โหตีติ ทสฺเสติ.
    อิทานิ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต ยสฺมึ อานนฺท สมเยติอาทิมาห. ตตฺถ
สพฺพนิมิตฺตานนฺติ รูปนิมิตฺตาทีนํ. เอกจฺจานํ เวทนานนฺติ โลกิยานํ เวทนานํ.
ตสฺมา ติหานนฺทาติ ยสฺมา อิมินา ผลสมาปตฺติวิหาเรน ผาสุ โหติ, ตสฺมา
ตุเมฺหปิ ตทตฺถาย เอวํ วิหรถาติ ทสฺเสติ. อตฺตทีปาติ มหาสมุทฺทคตา ๓- ทีปํ
วิย อตฺตานํ ทีปํ ปติฏฺฐํ กตฺวา วิหรถ. อตฺตสรณาติ อตฺตคติกา โหถ, มา
อญฺญคติกา. ธมฺมทีปธมฺมสรณปเทสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ ธมฺโมติ นววิโธ
โลกุตฺตรธมฺโม เวทิตพฺโพ. ตมตคฺเคติ ๔- ตมอคฺเค, มชฺเฌ ตกาโร ปทสนฺธิ
วเสน วุตฺโต, อิทํ วุตฺตํ โหติ:- อิเม อคฺคตมาติ ตมตคฺคาติ. เอวํ ๕- สพฺพํ
ตมโสตํ ฉินฺทิตฺวา อติวิย อคฺเค อุตฺตมภาเว เอเต อานนฺท มม ภิกฺขู ภวิสฺสนฺติ,
เตสํ ๖- อคฺเค ภวิสฺสนฺติ. เยเกจิ สิกฺขากามา, สพฺเพสํ เตสํ จตุสติปฏฺฐานโคจรา
จ ภิกฺขู อคฺเค ภวิสฺสนฺตีติ อรหตฺตกูเฏน เทสนํ คณฺหาตีติ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๗๔-๒๗๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=5979&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=5979&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=708              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=4092              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=3929              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=3929              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]