ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

                         ๔. จตุตฺถวคฺควณฺณนา
     [๓๒๒] จตุตฺถสฺส ๑- ปฐเม ชมฺพูทีเปติ ชมฺพุยา ปญฺญาโต ปากโฏ ทีโปติ
ชมฺพูทีโป. ๒- อิมสฺส กิร ทีปสฺส ปญฺญาณภูตา ๓- โยชนสตุพฺเพธา ปณฺณาสโยชนสาขา
ปญฺจทสโยชนวฏฺฏกฺขนฺธา หิมวนฺตปพฺพเต ชาตา กปฺปฏฺฐายินี มหาชมฺพู นาม
อตฺถิ, ตาย อยํ ทีโป ชมฺพูทีโปติ วุจฺจติ. ยถา จ อิมสฺมึ ทีเป ชมฺพูรุกฺโข
กปฺปฏฺฐายิ, ตถา อมรโคยาเน ๔- กทมฺพรุกฺโข, อุตฺตรกุรูสุ กปฺปรุกฺโข, ปุพฺพวิเทเห
สิรีสรุกฺโข, อสุรานํ จิตฺตปาตลี, ๕- สุปณฺณานํ สิมฺพลิรุกฺโข, เทวานํ
ปาริจฺฉตฺตโกติ อิเมปิ กปฺปฏฺฐายิโนว.
              ปาตลี ๖- สิมฺพลี ชมฺพู     เทวานํ ปาริฉตฺตโก
              กทมฺโพ กปฺปรุกฺโข จ      สิรีเสน ภวติ สตฺตมนฺติ. ๗-
     อารามรามเณยฺยกนฺติ ปุปฺผารามผลารามานํ รามเณยฺยกํ เวฬุวนชีวกมฺพวน-
เชตวนปุพฺพารามสทิสํ. ตํ อิมสฺมึ ชมฺพูทีเป อปฺปมตฺตกํ ปริตฺตกํ, น จ ๘- พหุกนฺติ
อตฺโถ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ ๘- วนรามเณยฺยกนฺติ นาควนสาลวน-
จมฺปกวนาทิสทิสํ วงฺกปพฺพตหิมวนฺตปพฺพตปฺปเทสาทีสุ อรญฺญวนํ เวทิตพฺพํ. ภูมิ-
รามเณยฺยกนฺติ เชตวนวิหารมคธเขตฺตาทิสทิสํ สมภูมิฏฺฐานํ. โปกฺขรณีรามเณยฺยกนฺติ
เชฏฺฐโปกฺขรณีมตฺตโปกฺขรณีสทิสานํ ๙- วฏฺฏจตุรสฺสทีฆวงฺกาทิสณฺฐานานํ โปกฺขรณีนํ
สนฺนิเวสนฏฺฐานํ. อุกฺกูลวิกูลนฺติ อุกฺกูลญฺจ วิกูลญฺจ. ตตฺถ อุกฺกูลํ
อุนฺนตฏฺฐานํ, วิกูลํ นินฺนฏฺฐานํ. ๑๐- นทีวิทุคฺคนฺติ นทีนํ ทุคฺคตฺตา ๑๐-
นทีวิทุคฺคนฺติ วุจฺจติ. ขาณุกณฺฏกฏฺฐานนฺติ ตตฺถ ๑๑- ชาติมานานญฺเจว
อาหริยมานานญฺจ ขาณุกณฺฏกานํ ปติตฏฺฐานํ. ๑๑- ปพฺพตวิสมนฺติ คิริวิสมํเยว. ๑๒- เย
โอทกาติ เย จ อุทเก ชายนฺติ, เตเยว พหุตรา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จตุตฺถวคฺคสฺส   ฉ.ม. ชมฺพุทีโป. เอวมุปริปิ  ฉ.ม. สญฺญาณภูตา
@ สี.,ฉ.ม. อปรโคยาเน   สี.,ฉ.ม. จิตฺตปาฏลิรุกฺโข  ฉ.ม. ปาฏลี   ฉ.ม. สิรีโส
@ภวติ สตฺตโมติ   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. เชตวนโปกฺขรณิคคฺคราโปกฺขรณิสทิสานํ  ๑๐-๑๐ สี.,ฉ.ม. นทีวิทุคฺคนฺติ
@นทีนํ ภินฺนํ ฐานํ, ตํ ทุคฺคมตฺตา  ๑๑-๑๑ สี.,ฉ.ม. ชาตกานญฺเจว อาหริยมานานญฺจ
@ขาณุกณฺฏกาทีนํ ปติฏฺฐานฏฺฐานํ  ๑๒ ฉ.ม. คิริวิสมํ
อิโต กิร สุวณฺณภูมิ สตฺตมตฺตานิ โยชนสตานิ โหติ, เอเกน วาเตน คจฺฉนฺตี
นาวา สตฺตหิ อโหรตฺเตหิ คจฺฉติ. อเถกสฺมึ สมเย เอวํ คจฺฉนฺตี นาวา สตฺตาหํปิ
นนฺทิยาวฏฺฏมจฺฉปิฏฺเฐเนว คตา. เอวํ โอทกานํ สตฺตานํ พหุภาโว เวทิตพฺโพ.
     อปิจ ถลฏฺฐานสฺส ปริตฺตภาเวน อุทกสฺส จ พหุภาเวนาปิ อยเมตฺถ อตฺโถ ๑-
เวทิตพฺโพ. ยถา หิ มหาตฬาเก เอโกว อุปฺปลคจฺโฉ อสฺส, จตฺตาเรว ปณฺณานิ,
มชฺเฌว ๒- เอกํ อุปฺปลมกุลํ อสฺส. เอวเมว ๓- จตฺตาริ ปณฺณานิ วิย จตฺตาโร ทีปา,
มชฺเฌ อุปฺปลมกุลํ วิย สิเนรุปพฺพโต, เสสอุทกํ วิย อุทกปริกฺขิตฺโต โอกาโส.
ตสฺส มหนฺตภาโว อิทฺธิมนฺตานํ ปากโฏ โหติ. เตสํ หิ อากาเสน คจฺฉนฺตานํ
จตฺตาโร มหาทีปา จตฺตาริ ปณฺณานิ วิย อุปฏฺฐหนฺติ, สิเนรุปพฺพโต มชฺเฌ
อุปฺปลมกุลํ วิย, เสสํ อุทกํ วิย อุทกปริกฺขิตฺโต โอกาโส. เอวํ มหนฺเต อุทเก
ชาตตฺตา โอทกาว พหุตรา เวทิตพฺพา.
     [๓๒๓] ทุติยาทีสุ อญฺญตฺร มนุสฺเสหีติ อิธ จตฺตาโร อปายา อญฺญตฺร
มนุสฺเสหีติ อธิปฺเปตา.
     มชฺฌิเมสุ ชนปเทสูติ "ปุรตฺถิมาย ทิสาย กชงฺคลํ ๔- นาม นิคโม, ตสฺส
ปเรน มหาสาลา, ตโต ปรา ๕- ปจฺจนฺติมา ชนปทา, โอรโต มชฺเฌ. ปุรตฺถิมทกฺขิณาย
ทิสาย สลฺลวตี ๖- นาม นที, ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา, โอรโต มชฺเฌ.
ทกฺขิณาย ทิสาย เสตกณฺณิกํ นาม นิคโม, ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา ชนปทา,
โอรโต มชฺเฌ. ปจฺฉิมาย ทิสาย ถูนํ ๗- นาม พฺราหฺมณคาโม, ตโต ปรา ปจฺจนฺติมา
ชนปทา, โอรโต มชฺเฌ. อุตฺตราย ทิสาย อุสีรทฺธโช นาม ปพฺพโต, ตโต ปรา
ปจฺจนฺติมา ชนปทา, โอรโต มชฺเฌ"ติ เอวํ ๘- ปริจฺฉินฺเน ชนปเทติ อตฺโถ. อยํ
หิ ชนปโท มุทิงฺคสณฺฐาโน อุชุเกน กตฺถจิ อสีติโยชโน โหติ, กตฺถจิ โยชนสติโก,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยมตฺโถ  ฉ.ม. ตสฺส จตฺตาริ จ, มชฺเฌ จ  ฉ.ม. เอวเมวํ   ฉ.ม. คชงฺคลํ
@ ก. ปรํ   ก. ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย สาลวตี   ก. ถุนํ
@ วิ.มหา. ๕/๒๕๙/๒๔ จมฺมกฺขนฺธก
มชฺเฌ ปน ๑- ติโยชนสติโก, ปริยนฺตปริกฺเขเปน นวมตฺตโยชนสติโก โหติ.
เอตฺตเก ฐาเน พุทฺธปจฺเจกพุทฺธพุทฺธุปฏฺฐากพุทฺธสาวกา ๒- พุทฺธมาตา พุทฺธปิตา
จกฺกวตฺติราชาติ อิเม สตฺตา นิพฺพตฺตนฺติ. อปิจ อุปาทายาปิ ๓- มชฺฌิมปฺปเทเส ๔-
ลพฺภติ. สกโลปิ หิ ชมฺพูทีโป มชฺฌิมปฺปเทโส นาม, เสสทีปา ปจฺจนฺติมา ชนปทา.
ตามฺพปณฺณิทีเป ๕- อนุราธปุรํ มชฺฌิมปฺปเทโส นาม, เสโส ปจฺจนฺโตติ เอวํ นโย
เวทิตพฺโพ.
     [๓๒๔] ปญฺญวนฺโต อชฬา อเนฬมูคาติ เอตฺถ กมฺมสฺสกตปญฺญา ฌานปญฺญา
วิปสฺสนาปญฺญา มคฺคปญฺญา ผลปญฺญาติ เอตาหิ สมนฺนาคตา ปญฺญวนฺโต
นาม, อมูฬฺหา อชฬา นาม. เยสํ เอฬา มุขโต น คลติ, เต อเนฬมูคา
นาม, อเนฬมุขา นิทฺโทสมุขาติ อตฺโถ. ปฏิพลาติ สมตฺถา, กายพเลน เจว
ญาณพเลน จ สมนฺนาคตา. อตฺถมญฺญาตุนฺติ ๖- อตฺถานตฺถํ การณาการณํ ชานิตุํ.
ทุปฺปญฺญาติ อปญฺญา นิปฺปญฺญา. ชฬาติ มนฺทา ๗- โมหา. ๘-
     [๓๒๕] อริเยน ปญฺญาจกฺขุนาติ สห วิปสฺสนามคฺเคน. ๙- อวิชฺชาคตาติ
อวิชฺชนฺธกาเรน สมนฺนาคตา.
     [๓๒๖] เย ลภนฺติ ตถาคตํ ทสฺสนายาติ เย ตถาคตสฺส คุเณ ชานิตฺวา
ตถาคตํ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตุํ ลภนฺติ.
     [๓๒๗] ตถาคตปฺปเวทิตนฺติ ตถาคเตน ปเวทิตํ ปกาเสตฺวา กถิตํ. สวนายาติ
โสตวิญฺญาเณน โสตุํ.
     [๓๒๘] ธาเรนฺตีติ ตํ น ปมุสฺสนฺติ. ๑๐-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กตฺถจิ ทฺวิโยชนสติโก, มชฺเฌ ปน   ฉ.ม. พุทฺธปจฺเจกพุทฺธา มหาสาวกา
@พุทฺธุปฏฺฐากา พุทฺธสาวกา   สี. อุปาทาย อุปาทายาปิ, ฉ.ม. อุปาทายุปาทายาปิ
@ ฉ.ม. มชฺฌิมปเทโส   สี.,ฉ.ม. ตมฺพปณฺณิทีเป   ก. อญฺญาตุนฺติ   สี. ทนฺธา
@ ฉ.ม. โมมูหา   ฉ. สหวิปสฺสเนน มคฺเคน  ๑๐ ฉ.ม. ปมฺมุสฺสนฺติ
     [๓๒๙] ธตานํ ๑- ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขนฺตีติ ปคุณาย ปาลิยา อตฺถานตฺถํ
อุปปริกฺขนฺติ.
     [๓๓๐] อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญายาติ อฏฺฐกถญฺจ ปาลิญฺจ ชานิตฺวา.
ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชนฺตีติ อนุโลมปฏิปทํ ปูเรนฺติ.
     [๓๓๑] สํวิชนีเยสุ ฐาเนสูติ สํเวชนีเยสุ ๒- การเณสุ. สํวิชนฺตีติ สํเวคํ
อาปชฺชนฺติ.
     [๓๓๒] โยนิโส ปทหนฺตีติ อุปาเยน ปธานํ วิริยํ กโรนฺติ.
     [๓๓๓] ววสฺสคฺคารมฺมณนฺติ ววสฺสคฺโค วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตํ อารมฺมณํ
กริตฺวาติ อตฺโถ. ลภนฺติ สมาธินฺติ มคฺคสมาธิญฺจ ผลสมาธิญฺจ ปาปุณนฺติ.
     [๓๓๔] อนฺนคฺครสคฺคานนฺติ อุตฺตมนฺนานํ เจว อุตฺตมรสานญฺจ. อุญฺเฉน
กปาลาภเตน ๓- ยาเปนฺตีติ อุญฺฉาจาเรน วนมูลผลาผเลน วา กปาเลน วา
อาภตาภตภตฺเตน ๔- ยาเปนฺติ. เอตฺถ จ โย กสฺสจิเทว ขาทนียโภชนียสฺส อตฺถาย
จิตฺเต อุปฺปนฺเน ตํขณํเยว ตํ น ลภติ, อยํ อนฺนคฺครสคฺคสฺส ๕- น ลาภี นาม.
ยสฺสปิ ตํขณํเยว ลภิตฺวา โอโลเกนฺตสฺส วณฺณคนฺธรสา อมนาปา โหนฺติ, อยํปิ
อนฺนคฺครสคฺคานํ น ลาภี นาม. ยสฺส ปน วณฺณคนฺธรสา ปฏิลพฺภนฺติ ๖- มนาปา โหนฺติ,
อยํ อนฺนคฺครสคฺคานํ ลาภี นาม. โส อุตฺตมโกฏิยา จกฺกวตฺติราชา, เหฏฺฐิมโกฏิยา
ธมฺมาโสโก เวทิตพฺโพ. สงฺเขปโต หิ ยสฺส ภตฺตสฺส เอกา ปาติ สตสหสฺสํ
อคฺฆติ, อิทํ อนฺนคฺครสคฺคนฺนาม. ยํ ปน ภิกฺขุสํฆํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา
มนุสฺสา อุตฺตมปฺปณีตํ ภตฺตํ เทนฺติ, อิทํ กินฺนามาติ? อิทํ อุญฺเฉน กปาลาภเตน
ยาเปนฺเต อุปาทาย อนฺนคฺครสคฺคํ นาม วุจฺจตีติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ธาตานํ   ฉ.ม. สํเวคชนเกสุ   ก. กปาลภตฺเตน
@ ฉ.ม. อาภตภตฺเตน วา   ฉ.ม. อนฺนคฺครสคฺคานํ   สี. ปฏิลภนฺติ
     [๓๓๕] อตฺถรสสฺสาติอาทีสุ ๑- อตฺถรโส นาม จตฺตาริ สามญฺญผลานิ, ธมฺมรโส
นาม จตฺตาโร มคฺคา, วิมุตฺติรโส นาม อมตํ นิพฺพานํ. เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                          จตุตฺถวคฺควณฺณนา.
                        ชมฺพูทีเปยฺยาโล นิฏฺฐิโต.
                        -----------------
@เชิงอรรถ:  ก. อตฺถรโสติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๔๓๒-๔๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=10315&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=10315&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=205              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1003              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=943              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=943              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]